คืนค่าการตั้งค่าทั้งหมด
คุณแน่ใจว่าต้องการคืนค่าการตั้งค่าทั้งหมด ?
ลำดับตอนที่ #3 : สภาพสังคมไทยสมัยกรุงศรีอยุธยา
สภาพสัมไทยสมัยรุศรีอยุธยา
สัมไทยสมัยรุศรีอยุธยา แม้ว่าะพันาึ้นมาานรรัหนึ่ที่เยร่วมในสัมเียวับสมัยรุสุโทัยมา่อน แ่็ไ้มีวามเปลี่ยนแปลแนววามิในารสร้าาิให้แ่าไปาสัมสมัยสุโทัยหลาย้าน โยเพาะอย่ายิ่แนวิเี่ยวับสถาบันสูสุอารปรอที่ไ้เปลี่ยนานะในเรื่อวามสัมพันธ์ับประานไป นั่นือผู้นำอประเทศไ้เปลี่ยนานะามนุษยธรรมาในสมัยสุโทัย มาเป็นสมมิเทพในสมัยอยุธยา เปลี่ยนาานะวามเป็น "พ่อ" มาเป็น "เ้าีวิ" ึ่เป็นผลให้ระบบและแนวทาในารปรอประเทศแ่าไปาเิมโยสิ้นเิ ล่าวือ ารสร้าวามเื่อเรื่อผู้นำเป็นสมมิเทพทำให้เิารรวมศูนย์อำนาในารปรอและทำให้ประานในสมัยอยุธยาเื่อฟัและระทำามำสั่อผู้นำไ้่าย
นั้นอสัมสมัยอยุธยา
สัมอยุธยา เป็นสัมที่เ็มไป้วยนั้น นับั้แ่ารแบ่แยนั้นอย่าเ็า ระหว่าษัริย์ับราษรแล้ว พระบรมวศานุวศ์ ็มีอันับสู่ำลหลั่นันเป็นั้นๆ ในหมู่ราษร ็มีารแบ่นั้นันเป็นนั้นผู้ีับนั้นไพร่ ในหมู่้าราาร็มีศัินาเป็นัวำหนวามสู่ำอ้าราารในนั้น่าๆ ึ่นั้น่าๆ เหล่านี้ ะ่อให้เิมีสิทธิในสัมอยุธยาึ้นแ่าัน้วย
นั้นสูสุในสมัยอยุธยาือพระบรมวศานุวศ์ ส่วน้าราารหรือุนนานั้น ็แบ่เป็นั้นๆ ลหลั่นันไปามลัษะหน้าที่และวามรับผิอบ พร้อมับำแหน่หน้าที่แล้ว ราารสมัยอยุธยายัมีศัินาึ่มาน้อยามำแหน่หน้าที่ ระบบศัินานี้เป็นระบอบอสัมอยุธยาโยแท้ เพราะศัินานั้น ทน้อมีั้แุ่นนาั้นผู้ให่ พระบรมวศานุวศ์ลไปนถึ้าราารั้นผู้น้อย และประานธรรมา ำนวนลหลั่นลไป
นอาะแบ่ามหน้าที่ำแหน่และวามรับผิอบแล้ว นั้นในสัมอยุธยา ยัแบ่ออว้าๆ เป็นสอนั้นอี ือ ผู้มีศัินาั้แ่ 400 ไร่ึ้นไป เรียว่านั้นผู้ี ส่วนที่่ำลมาเรียว่า ไพร่ แ่ไพร่็อาเป็นผู้ีไ้ เมื่อไ้ทำวามีวามอบเพิ่มศัินาอนึ้นไปถึ 400 ไร่แล้ว และผู้ี็อาลมาเป็นไพร่ไ้หาถูลศัินาลมาน่ำว่า 400 ไร่
ารเพิ่มารลศัินาในสมัยอยุธยา็อาทำัน่ายๆ หาไ้ทำวามีวามอบหรือวามผิ ารแบ่นออเป็นนั้นไพร่ และนั้นผู้ีเ่นนี้ ทำให้สิทธิอนในสัมแ่ละั้น่าัน สิทธิพิเศษ่าๆ ไปเป็นอนั้นผู้ีามลำับแห่วามมาน้อยอศัินา เ่นผู้ีเอและนในรอบรัวไ้รับยเว้นไม่ถูเ์ไปใ้านราาร ในานะที่เรียันว่า แล เมื่อเิเรื่อศาล ผู้ี็ไม่้อไปศาล เว้นแ่ผิอาาแผ่นิน เป็นบถ ธรรมาผู้ีะส่นไปแทนนในโรศาล มีทนายไว้ใ้เป็นารส่วนัว นอานั้น ็ยัมีสิทธิเ้าเฝ้าทูลละออธุลีพระบาทไ้ในะที่เส็ออ ุนนา เมื่อมีสิทธิ็้อมีหน้าที่ ผู้ีที่มีศัินาสูๆ ะ้อุมนไว้ำนวนหนึ่ เพื่อรับราารทัพไ้ในทันทีเมื่อพระมหาษัริย์เรีย เ่น ผู้มีศัินา 10,000 และมีหน้าที่บัับบัารมอ ึ่มีไพร่หลวสััอยู่ ็้อรับผิอบะเ์นแ็แรและมีประสิทธิภาพ้วย
สัมอยุธยานั้น หมายำหนให้ทุน้อมีนาย ามหมาย ลัษะรับฟ้อมารา 10 ล่าวว่า "ราษรรับฟ้อร้อ้วยีประารใๆ แลมิไ้สััมูลนายอย่าพึรับไว้บัับบัาเป็นอันาทีเียว ให้ส่ัวผู้นั้นแ่สัสี เอาเป็นนหลว" ะเห็นว่า ไพร่ทุนอสัมอยุธยา้อมีสััมูลนายอน ผู้ไม่มีนายสััหมายไม่รับผิอบในารพิทัษ์รัษาีวิและทรัพย์สิน ไพร่ะ้อรับใ้าิในยามสราม ึ้อมีสััเพื่อะเรียใ้สะว เพราะในสมัยอยุธยานั้น ไม่มีทหารเ์หรือทหารประำารในอทัพเหมือนปัุบัน ะมี็แ่อทหารรัษาพระอ์เท่านั้น นอานั้น เป็นเพราะสมัยแรั้รุศรีอยุธยา ้อใ้ายรร์ำนวนมาในารปป้อ้าศึ ศัรู วามำเป็นอสัมึบัับให้ราษร้อมีนาย เพราะนายะเป็นผู้เ์ำลัไปให้เมือหลวป้อันภัยา้าศึศัรู และนายึ่่อมาลายเป็น "เ้าุนมูลนาย" ้อมีวามรับผิอบ่อลูหมู่อน ถ้านายสมรู้ร่วมิับลูหมู่ทำวามผิ ็ถูปรับไหมามยศสู่ำ และหาลูหมู่อนถูล่าวหาว่าเป็นโรปล้นทรัพย์ มูลนาย็้อส่ัวลูหมู่ให้แ่ระลาร สัมอยุธยาึเป็นสัมที่้อมีวามรับผิอบมาอยู่ มีเ์่าๆ มามาย เพราะลัษะและอ์ประอบอสัมับ้อนว่าสัมสุโทัย
ระบบราารสมัยรุศรีอยุธยา
ลัษะสัมไทยที่น่าสนใอยู่อีประารหนึ่ือ ระบบราาร ึ่เป็นเรื่อผูมัราษรให้มีภาระ่อแผ่นิน ีวินไทยไ้ผูพันอยู่ับราารมาั้แ่สมัยอยุธยานถึปัุบัน
้าราารในสมัยอยุธยา เรียว่า ุนนา มียศหรือบรราศัิ์ั้นพระยาหรือออาเป็นั้นสูสุ และลลไปามลำับือ เ้าหมื่น พระ มื่น หลว ุน ่า หมื่น และพัน ส่วนเ้าพระยา และสมเ็พระยานั้น เิในอนปลายๆ สมัยอยุธยา ส่วนยศ เ้าหมื่น มื่น และ่านั้น เป็นยศที่ใ้ันอยู่ในรมหาเล็เท่านั้น ส่วนำแหน่้าราารสมัยอยุธยา็มี อัรมหาเสนาบี เสนาบี าวา เ้ารม ปลัรม และสมุหบัี เป็น้น ำแหน่อัรมหาเสนาบี และเสนาบีนั้นในระยะแรๆ มีบรราศัิ์เป็นพระยา ่อมาในระยะหลัๆ ็เป็นเ้าพระยาไปหม ส่วนำแหน่อื่นๆ ั้แ่ าวา เ้ารม ปลัรมลมานถึสมุบัีนั้น มีบรราศัิ์เป็นพระยาบ้า พระบ้า นถึหลว และุนามวามสำัอำแหน่นั้นๆ
้าราารในสมัยอยุธยา ไม่ไ้รับ่าอบแทนเป็นเินเือนหรือเินปี ไ้รับพระราทานเพียที่อยู่อาศัยและเรื่ออุปโภบริโภบาอย่า เ่น หีบเินใ้ใส่พลู ศาราวุธ เรือยาว สัว์ พาหนะ เลสมำลัและเลทาสไว้ใ้สอย ที่ินสำหรับทำสวนทำไร่ แ่เมื่อออาราารแล้ว็้อืนเป็นอหลวหมสิ้น
ไพร่สมัยอยุธยา
ระบบราารออยุธยานั้น ไ้นำนลเป็นไพร่ สัมอยุธยาึมีไพร่มีนาย ามหมายเหุลาลูแบร์ล่าวไว้ว่า "ประานาวสยามรวมันเป็นอทหารรัษาินแน" ึ่ทุน้อึ้นทะเบียนหาว่าวรมสุรัสวีเ้าไว้ทั้หม ทุนเป็นพลรบ้อเ์เ้าเือนรับราารในพระอ์ปีละ 6 เือน
พลเมือทั้สิ้น้อึ้นทะเบียนเป็นหลัานไว้โยแบ่ออเป็นฝ่ายวาฝ่าย้าย เพื่อทุนรู้ว่าน้อึ้นสััหน้าที่ฝ่ายใ นอานั้น ยัแบ่ส่วนราารออเป็นรมอี แ่ละรมมีหัวหน้านหนึ่เรียว่า นาย นระทั่นายนี้เป็นำแสวามเารพยย่อที่ใ้ันทั่วไป
แม้ระเบียบารปรอสมัยอยุธยาะแบ่แยอำนาหน้าที่ออเป็นฝ่ายทหารและพลเรือน แ่็ปราว่าใ้ไ้แ่ยามปริเท่านั้น พอเิสรามึ้น เ้านายทั้ฝ่ายทหารและพลเรือน็้อเ้าประำอามทำเนียบน ทั้นี้เพราะำลัพลมีน้อย ไม่อาแยหน้าป้อันประเทศไว้ับทหารฝ่ายเียวไ้ ำเป็น้อใ้หลัารรวม ึทำให้ายรร์ทุน้อเป็นทหาร สมัยอยุธยาและสมัยรันโสินทร์อน้นเรียว่า ไพร่ ไพร่เป็นำที่ินวามว้าวา เพราะผูพันอยู่ับราารมาว่าทหารปัุบัน ในสมัยอยุธยา ไพร่ือ ประานที่สััมูลนาย่าๆ มีหน้าที่และวามรับผิอบแยออไ้ันี้
1. ไพร่หลว หมายถึ ไพร่ที่สััวัหลวหรือพระเ้าแผ่นิน ไพร่หลวะ้อถูเ์เ้ารับราารปีละ 6 เือน ือเ้าเือนหนึ่ออเือนหนึ่สลับันไป ถ้าไม่อยาถูเ์เ้ารับราาร็ะ้อเสียเินแทน ึ่อาะเป็นเือนละ 4-6 บาท ไพร่หลวะ้อสััอยู่ในรมพระสัสี้าย วา นอ ใน ไพร่หลวที่เป็นายเมื่อเิศึสราม็ะ้อออรบไ้
2. ไพร่สม หมายถึ ไพร่ที่สัับรราเ้านายหรือุนนาให่น้อยทั้หลายในยามปริ็ถูเ์แรานหรือรับราาร ถ้าเิศึสรามผู้เป็นาย็ะ้อออรบ มีบารั้พวไพร่หลวหนีไปสมัรเป็นไพร่สมอยู่ับเ้านาย หมายอยุธยามีบทลโทษถึำุและถูเี่ยนถ้าหาับไ้
นอานั้น หมายอยุธยายัไ้ำหนอีว่า ถ้าพ่อับแม่สััแ่าันเ่นนหนึ่เป็นไพร่หลว อีนหนึ่เป็นไพร่สม ลูที่เิออาะ้อแยสััามที่หมายำหน
3. ไพร่ราบ หมายถึ ไพร่ที่สััมูลนาย มีอายุระหว่า 13-17 ปี มีศัินา
4. ไพร่ส่วย ือ พวที่ยเว้นไม่้อถูเ์เ้ามารับราารแ่ะ้อส่สิ่อมาให้หลวแทน เ่น อาะเป็นีบุ ฝา ห้า้า ถ้าไม่นำสิ่อเหล่านี้มาะ้อ่ายเินแทน
5. เลหรือเล เป็นำรวมที่ใ้เรียไพร่หัวเมือทั้หลายลอน้าทาส พวเลหัวเมือ ยัึ้นับระทรวให่ 2 ระทรว ือ ระทรวมหาไทย และลาโหม มีมาั้แ่สมัยอยุธยา
ทาสสมัยอยุธยา
เป็นที่ยอมรับันว่า สัมอยุธยามีทาสไว้ใ้ ทาสเป็นนั้นอีนั้นหนึ่อสัมสมัยอยุธยาและหมายอยุธยา็ไ้ยอมรับารมีทาส มีบทบััิเี่ยวับทาสไว้มามายและไ้แบ่ประเภทอทาสไว้ 7 พว้วยันือ
1. ทาสสินไถ่
2. ทาสเิในเรือนเบี้ย
3. ทาสไ้มาแ่บิามารา
4. ทาสท่านให้
5. ทาสอันไ้่วยเหลือในยามโทษทั์
6. ทาสอันไ้เลี้ยมาเมื่อเิทุพภิภัย
7. ทาสอันไ้้วยเลย
ะเห็นว่า ทาสในสมัยอยุธยานั้น เป็นทาสที่ถูหมายุ้มรอ เป็นทาสที่มีสภาพเป็น
มนุษย์และเป็นพลเมืออาิอย่าสมบูร์ ะนั้นนไทยในสมัยอยุธยาึสมัรใะเป็นทาสมาว่าะเป็นอทาน เพราะอย่าน้อย็มี้าวิน มีที่อยู่อาศัยโยไม่เือร้อน
ารปรอสมัยรุศรีอยุธยา
ลัษะารปรอสมัยรุศรีอยุธยาอน้น
เมื่อสิ้นสุสมัยสุโทัย ารปรออประเทศ็เปลี่ยนไปาารปรอพ่อปรอลู มาเป็นระบบสมบูราาสิทธิรา ึ่ไทยไ้รับอิทธิพลมาาอม และอม็ไ้รับอิทธิพลมาาอินเียอี่อหนึ่ ษัริย์ในระบบสมบูราาสิทธิรา นั้น ทรมีพระราอำนาเ็าและเ็มที่ เมื่อมีพระบรมราโอารใๆ ใระวิาร์หรือโ้แย้ไม่ไ้ เพราะานะอษัริย์ในสมัยรุศรีอยุธยาเปรียบเสมือนสมมิเทพ ไม่ใ่อยู่ในานะอพ่อัเ่นสมัยสุโทัย ารปรอในระบบสมบูราาสิทธิรา ถือว่า ษัริย์ทรเป็นเ้าอทุสิ่ทุอย่า ในพระราอาาัร ไม่ว่าะเป็นแผ่นิน หรือแม้ระทั่ีวิ พระราอำนาอษัริย์ในสมัยรุศรีอยุธยานั้นมีมามาย แ่็มีอบเภายใ้หลัธรรมอพระพุทธศาสนาธรรมมะที่สำัที่พระมหาษัริย์พึปิบัิมีั่อไปนี้
ทศพิธราธรรม ือ ธรรมะ 10 ประาร อพระเ้าแผ่นิน
1. ทาน ารให้
2. สีล วามประพฤิ
3. ปริา ารบริา
4. อาว วามเที่ยร
5. มททว วามละมุนละไม
6. ป ารัเผาผลาวามั่ว
7. อโธ วามไม่โรธ
8. อหิสา วามไม่เบียเบียนัน
9. นิ วามอทน
10. อวิโรธน วามไม่ประพฤิผิธรรม
ธรรมะ 4 ประาร ไ้แ่
1. พิาราวามอบหรือวามผิแห่ผู้ระทำให้เป็นประโยน์และมิไ้เป็นประโยน์แ่พระอ์
2. รัษาพระนรและอบสีมา ให้สุเษมโยยุิธรรม
3. ทะนุบำรุบุลผู้มีศีลธรรม
4. เพิ่มพูนพระราทรัพย์โยยุิธรรม
พระรารรยานุวัร 12 ประาร ือ พระรารรยานุวัรอันเป็นที่ั้แห่ายยึเหนี่ยวน้ำใประาน ไ้แ่
1. วรพระราทานโอวทและอนุเราะห์้าราารอาาประาราษรทั้ในและนอพระราอาาัร
2. วามทรผูพระราไมรีับนานาประเทศ
3. วรทรสเราะห์พระราวศ์ามวรแ่พระอิสริยยศ
4. วรทรเื้อูลพราหม์ หบีและหบีน
5. วรทรอนุเราะห์ประานโยสมวรแ่านานุรูป
6. วรทรอุปาระสมพราหม์ผู้มีศีลประพฤิอบ
7. วรทรอนุรัษ์ฝูเนื้อและนโยไม่ให้ผู้ใเบียเบียนทำอันรายนสูพันธุ์
8. วรทรห้ามนทั้หลายไม่ให้ประอบิที่ไม่อบ้วยวามธรรม ันำให้ั้อยู่ในุศลิ ประอบารเลี้ยีพโยทาธรรม
9. วรพระราทานทรัพย์แ่ผู้ที่หาเลี้ยีพ้วยวามื่อสัย์สุริแ่ัสนามสมวร
10. วรเส็เ้าไปใล้สมพราหม์ รัสถามถึบุบาปุศลให้ประัษ์ั
11. วรทรั้วิรัิห้ามิไม่ให้เิอธรรมราะในอนียสถาน
12. วรทรประหารวิสมโลภเนา ห้ามิประรถนาลาภที่ไม่วรไ้
ระบบารปรออรุศรีอยุธยาอน้น
ระบบารปรออรุศรีอยุธยาอน้น ไ้รับแบบอย่ามาาสุโทัย และาอมนำมาปรับปรุใ้ ลัษะารปรอสมัยนั้นแบ่เป็น
1. ารปรอส่วนลา ือารปรอภายในราธานี ึ่ไ้รับอิทธิพลาอมแบบแผน
ที่ไ้รับมาเรียว่า "ุสมภ์" ึ่ประอบ้วย
1.1 เมือหรือเวีย มีุนเมือ เป็นผู้บัับบัา มีหน้าที่ปรอูแลท้อที่และราษร ูแลวามสบเรียบร้อย ปราบปรามโรผู้ร้าย และลโทษผู้ระทำวามผิ
1.2 วั มีุนวั เป็นผู้บัับบัา มีหน้าที่เี่ยวับานในราสำนัและพระราพิธี่าๆ พิาราพิพาษาี่า อราษร้วย
1.3 ลั มีุนลัเป็นผู้บัับบัา มีหน้าที่เ็บและรัษาผลประโยน์อแผ่นินอันไ้าอาร นอานี้ยัทำหน้าที่เี่ยวับาร่าประเทศอี้วย
1.4 นา มีุนนา เป็นผู้บัับบัา มีหน้าทีู่แลารทำไร่นา รัษาเสบียอาหารสำหรับทหาร ออสิทธิที่นา และมีหน้าที่เ็บหา้าวึ้นาหลว ือใรทำนาไ้็้อแลเอาเ้ามาส่าหลว
2. ารปรอส่วนภูมิภา ือารปรอพระราอาาเ รุศรีอยุธยาไ้แบบแผนมาารั้รุสุโทัย โยารแบ่หัวเมือออเป็น 3 ประเภท ไ้แ่
2.1 หัวเมือั้นใน มีรุศรีอยุธยาเป็นราธานี มีเมือป้อมปราาร่านั้นในสำหรับป้อันราธานีทั้ 4 ทิศ เรียว่า เมือลูหลว ึ่อยู่ห่าาราธานี เป็นระยะทาเิน 2 วัน
ทิศเหนือ ือ เมือลพบุรี
ทิศใ้ ือ เมือพระประแ
ทิศะวันออ ือ เมือนรนาย
ทิศะวัน ือ เมือสุพรรบุรี
นอานั้น ยัมีหัวเมือั้นในามรายทาที่อยู่ใล้ๆ ับเมือลูหลว เ่น เมือปราีน เมือพระรถ(เมือพนัสนิม) เมือลบุรี เมือเพรบุรี เมือราบุรี เป็น้น และถ้าเมือใเป็นเมือสำั็ะส่เ้านายาราวศ์ออไปรอ
2.2 เมือพระยามหานร หรือหัวเมือั้นนอ ือ เมือให่ที่อยู่ห่าาหัวเมือั้นในออไป
ทิศะวันออ ือ เมือโราบุรี(นรราสีมา) เมือันทบุรี
ทิศใ้ ือ เมือไยา เมือนรศรีธรรมรา เมือพัทลุ เมือสลา และเมือถลา
ทิศะวัน ือ เมือะนาวศรี เมือทะวาย เมือเียราน
2.3 เมือประเทศรา หรือเมือึ้นอรุศรีอยุธยา เมื่อรั้รัาลสมเ็พระรามาธิบีที่ 1 (พระเ้าอู่ทอ) สันนิษานว่า ะมีแ่เมือมะละาับเมือยะโฮร์ทาเแหลมมลายูเท่านั้น ส่วนัมพูานั้น้อปราบันอีหลายรั้ ึะไ้ไว้ในรอบรอ และในระยะหลั่อมาสุโทัย็ไ้เป็นเมือึ้นอรุศรีอยุธยา้วย
เมือประเทศรา มีเ้านายอนปรอามารีประเพีอน แ่้อราบบัมทูลให้ษัริย์แห่รุศรีอยุธยาแ่ั้
ระบบหมายสมัยรุศรีอยุธยาอน้น
ลัษะารั้หมายในอนแรๆ นั้นทำเป็นหมายประาศอย่าละเอีย ึ้น้นบอวัน เือน ปี ที่ประทับอพระเ้าแผ่นิน ใรเป็นผู้ราบบัมทูลีอันเป็นเหุให้ราหมาย พระเ้าแผ่นินยืยาวเินไป ึั้อวามที่ไม่้อารออ แ่่อๆ มา หมายมีมาึ้น ็ยาแ่าร้นห้า ึั้อวามลอี ึ่พราหม์าวอินเียเป็นผู้นำมาสอนให้ทำ อนุโลมามแบบพระมนูธรรมศาสร์ อันเป็นหลัหมายออินเีย เ่น ลัษะโร ลัษะผัวเมีย
หมายสมัยสมเ็พระรามาธิบีที่ 1 (พระเ้าอู่ทอ)
ในระหว่า พ.ศ. 1894-1910 ไ้มีารพิาราราหมายึ้นทั้หม 10 บับ ือ
1. หมายลัษะพยาน พ.ศ. 1894
2. หมายลัษะอาาหลว พ.ศ. 1895
3. หมายลัษะรับฟ้อ พ.ศ. 1899
4. หมายลัษะลัพา พ.ศ. 1899
5. หมายลัษะอาาราษร์ พ.ศ. 1901
6. หมายลัษะโร พ.ศ. 1903
7. หมายลัษะเบ็เสร็ว่า้วยที่ิน พ.ศ. 1903
8. หมายลัษะผัวเมีย พ.ศ. 1904
9. หมายลัษะผัวเมีย(เพิ่มเิม) พ.ศ. 1905
10. หมายลัษะโรว่า้วยสมโร พ.ศ. 1910
ัวอย่าหมาย
หมายลัษะลัพา มีอยู่บทหนึ่ว่า้วยเรื่อทาส ันี้ ผู้ใลัพา้านท่านายให้แ่น่าประเทศ น่าเมือ ฯลฯ พิาราเป็นสั ท่านให้่าผู้ร้ายนั้นเสีย ส่วนาว่าประเทศนั้นให้เาะำไว้ันไหมโร
แ่เมื่อรั้รุศรีอยุธยาับรุสุโทัยเป็นมิรันนั้น มีผู้ลัพาทาสในรุศรีอยุธยาหนีึ้นไปเมือเหนือ พวเ้าเินราบทูลพระเ้าอู่ทออให้ไปิามเอาทาสลับมา แ่พระเ้าอู่ทอลับมีพระราำรัสให้ว่าล่าวเอาแ่ผู้ายนายประันเท่านั้น
หมายลัษะผัวเมียในสมัยนั้น ายมีภรรยาไ้หลายน และหมาย็ยอมรับ หมายึแบ่ภรรยาออเป็น
1. หิอันบิามาราุมมือให้ไปเป็นเมียาย ไ้ื่อว่าเป็นเมียลาเมือ (เมียหลว)
2. ายอหิมาเลี้ยเป็นอนุภรรยาหลั่นเมียหลวลมา ไ้ื่อว่าเมียลานอ
3. หิใทุ์ยา าย่วยไถ่ไ้มาเห็นหมหน้า เลี้ยเป็นเมียไ้ื่อว่า เมียลาทาสี
ารศาลสมัยรุศรีอยุธยาอน้น
เี่ยวับารพิาราีในสมัยพระ้าอู่ทอนั้น ไ้อยู่ในอำนาอเสนาบีุสมภ์ันี้
1. เสนาบีรมเมือ พิาราพิพาษาีอุรร์ที่ะทำให้เิวามไม่สบึ้นภายในแผ่นิน
2. เสนาบีรมวั พิาราพิพาษาีเี่ยวับ้อพิพาทอราษร
3. เสนาบีรมลั พิาราพิพาษาเี่ยวับพระราทรัพย์
4. เสนาบีรมนา พิาราพิพาษาีเี่ยวับ ที่นา โระบือ เพื่อระับ้อพิพาทอาวนา
ลัษะารปรอสมัยพระรามาธิบีที่ 2 ถึสิ้นรุศรีอยุธยา
ลัษะารปรอรุศรีอยุธยาในระยะนี้ ยัใ้ระบบารปรอสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถเป็นหลั นระทั่ถึสมัยพระเพทราา ึ่เป็นสมัยที่บ้านเมือไม่สบเิบึ้นบ่อยรั้ เพราะทหารมีอำนามาในะนั้น และอำนาทาทหารอยู่ในวามวบุมอสมุหลาโหมแ่เพียผู้เียว ัเ่นในสมัยสมเ็พระเษาธิรา สมุหลาโหมเป็นบแย่ิราสมบัิและั้ัวเป็นษัริย์ือ พระเ้าปราสาททอ เป็น้น ึทำให้สมเ็พระเทพราาหวาระแวพระทัย เรว่าะเิเหุาร์เ่นนี้อีในสมัยอพระอ์ เพื่อเป็นารถ่วุลแห่อำนา พระอ์ัสินใัระบบารปรอใหม่เป็นบาส่วนันี้
สมุหลาโหม แ่เิมเยวบุมเี่ยวับทาทหารทั่วประเทศ ให้เปลี่ยนมาเป็นวบุมผู้บัับบัาทหารและพลเรือนในแถบหัวเมือฝ่ายใ้
สมุหนาย เิมเยวบุมเี่ยวับ้าราารพลเรือน ให้เปลี่ยนมาวบุมผู้บัับบัาทั้ทาทหารและพลเรือนในแถบหัวเมือฝ่ายเหนือ
ในรีที่เิสราม ในหัวเมือฝ่ายใ ผู้บัับบัาารหัวเมือฝ่ายนั้น้อเป็นแม่ทัพให่ ำเนินาร่อสู้ โยเป็นผู้บัับบัาอทัพเรียมทหารและเสบียอาหาร เป็น้น
ารที่เปลี่ยนาระบบมีอำนาเ็มทาทหารแ่ฝ่ายเียวอสมุหลาโหม มาเป็นระบบแบ่อำนาทั้ 2 ฝ่าย ัที่ไ้ล่าวมาแล้วนั้น ทำให้สมุหนายและสมุหลาโหมวบุมและแ่ันันทำราารไปในัว
ารปรออเมือหลวยัใ้ระบบารปรอในสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถ แ่มีารเปลี่ยนแปลบ้า็เพาะหัวเมือ่าๆ เพิ่มึ้นหรือลลเท่านั้น เ่น ในสมัยสมเ็พระมหาัรพรริ ไ้ทรสร้าหัวเมือั้นในึ้นอีหลายเมือ ไ้แ่ นนทบุรี นรัยศรี ะเิเทรา สารบุรี และสระบุรี ทำให้อาาเราธานียายว้าออไปอี ส่วนหัวเมือประเทศรานั้นไม่แน่นอน ถ้าสมัยใพระมหาษัริย์มีอำนา็ะมีเมือึ้นหลายเมือ ถ้าอ่อนแอเมือึ้น่าๆ ็ะแ็เมือไม่อยู่ในอำนา่อไป
ารปรอท้อถิ่น็ยัใ้แบบเียวับสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถ
ารทหาร
ในสมัยสมเ็พระรามาธิบีที่ ๒ พ.ศ.๒๐๓๔-๒๐๓๕ พระอ์ทรเห็น้อบพร่อในทาารทหาร ึัระเบียบและปรับปรุแ้ไส่วนที่บพร่อให้ียิ่ึ้น โยพระอ์ทรำเนินารัั้" รมพระสุรัสวี " หรือ " รมสุรัสวี โยรมพระสุรัสวีมีหน้าที่ ัส่เ้าหน้าที่สัสีไปประำ หัวเมือ่า ๆ เพื่อ่ายเล (สััวเลที่ท้อแนายไทย) ึ้นทะเบียบนเป็น "ไพร่" ันั้น "รมสุรัสวี" ึเป็นรมให่ ึ่มีานะล้ายระทรว วบุมบัีไพร่พลทั่วประเทศ มีผู้บัับบัารมือ " พระสุรัสวี " ึ้นร่อพระมหา ษัริย์ ำับเ้าุนมูลนายทุรมอ ทั้ฝ่ายลาโหมและฝ่ายมหาไทย ให้้อส่บัียอำนวน " ไพร่ " ในสััพร้อมเลทะเบียน ประำัวไพร่ให้ " รมสุรัสวี " วบุมในานะเป็นผู้รับผิอบเ์ไพร่พลเพื่อัอทัพ เมื่อ้อารำลัพลเ้าทำศึสราม
๑. ทำสารบัี โยารั้เป็นรม แบ่านออเป็น
๑.๑ สุรัสวีลา
๑.๒ สุรัสวีวา
๑.๓ สุรัสวี้าย
" ึ้นรัสมัยสมเ็พระรามาธิบีที่
๒. มีารแ่ำรายุทธพิัยสราม เพื่อใ้เป็นหลัในารทำสรามให้ถูยุทธวิธี ึ่เป็นำราที่ใ้ยึเป็นหลัปิบัิันมานสิ้นรุศรีอยุธยา
ายรร์ ที่มีสัาิไทย มีหน้าที่ันี้
1. เมื่ออายุไ้ 18 ปี ้อึ้นทะเบียนเป็นไพร่สม ่อเมื่ออายุ 20 ปี ึะรับราารเป็นไพร่หลว และอยู่ในราารนว่าะอายุรบ 60 ปี ึะถูปล แ่ถ้ามีบุรายและส่เ้ารับราาร 3 น ให้บิาพ้นราารไ้
2. ายรร์ทุน้อมีสััอยู่ในรมใรมหนึ่ ลูหลานผู้สืบสุล้ออยู่ในสััเียวัน ถ้าะย้ายสัั้อออนุา่อน
3. ในเวลาที่บ้านเมือสบเรียบร้อย ไพร่หลวะ้อเ้าประำารปีละ 6 เือน เรียว่า เ้าเวร และะ้อหาเสบียอนเอมา้วย ารเ้าเวรนี้ะเ้าเวร 1 เือน แล้วออเวรไปทำมาหาิน 1 เือนแล้วึลับมาเ้าเวรใหม่ สลับันนรบำหน
4. หัวเมือั้นนอ ที่อยู่ห่าไลในยามปิ ไม่้อารนเ้ารับราารมาเหมือนในราธานี ึใ้วิธีเ์ส่วนแทนารเ้าเวร โยารนำอที่ทาราาร้อาร เ่น ินประสิว แร่ีบุ ฯลฯ มาให้ับทาราารแทนารเ้าเวร
หมายในสมัยสมเ็พระรามาธิบีที่ 2 ถึสิ้นรุศรีอยุธยานั้น เป็นหมายที่ปรับปรุเพิ่มเิมาหมายสมัยพระเ้าอู่ทอบ้า ราึ้นใหม่บ้า เ่น
หมายเพิ่มเิมลัษะฟ้อ สมัยพระรามาธิบีที่ 2 พ.ศ. 1951
หมายลัษะพิสูน์ สมัยพระไยราา พ.ศ. 2078
หมายเพิ่มเิมลัษะอาาหลว สมัยพระมหาัรพรริ พ.ศ. 2093
หมายพิัเษียอายุ สมัยพระเ้าปราสาททอ พ.ศ. 2176
หมายลัษะอุทธร์ สมัยพระเ้าปราสาททอ พ.ศ. 2178
หมายพระธรรมนูราระทรว สมัยพระเ้าปราสาททอ พ.ศ. 2178
หมายลัษะทาส สมัยพระเ้าปราสาททอ พ.ศ. 2180
ระบบารปรอสมัยรุศรีอยุธยาอนปลาย
ารปรอสมัยรุศรีอยุธยา ไ้มีารปรับปรุเปลี่ยนแปลรั้ให่ในสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถ
สาเหุที่ทรแ้ไใหม่เพราะ
1. สมเ็พระบรมไรโลนาถ เยเส็ไปรอเมือพิษุโลึทำให้พระอ์ทรรู้นบธรรมเนียมประเพีและารปรออรุสุโทัยเป็นอย่าี ว่าส่วนใีส่วนใบพร่อ
2. อาาัรสุโทัยไ้มาเป็นเมือึ้นอรุศรีอยุธยา และรุศรีอยุธยาีไ้นรธมราธานีอมใน พ.ศ. 1976 และในรั้นั้น รุศรีอยุธยาไ้้าราาราวสุโทัยำนวนมา าวัมพูา พราหม์ เ้านาย ท้าวพระยา ผู้ำนาทาารปรอ มาไว้ในรุศรีอยุธยาำนวนมา ึเป็นเหุให้มีารปิรูปารปรอึ้น โยเลือเอาส่วนที่ีอารปรอรุสุโทัยและอมมาปรับปรุใ้ในรุศรีอยุธยา
หมายและศาลสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถ
ในสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถ รัาลที่ ๘ ราวศ์เียรายแห่รุศรีอยุธยา รอราย์ ๑๖ ปี (พ.ศ.๑๙๗๗ - ๑๙๙๒)ไ้มีหมายใหม่หลายบับ บาบับ็ปรับปรุาอเ่า หมายที่ราึ้นไ้แ่หมายว่า้วยารเทียบศัินา
พระไอยารำแหน่นา มีึ้นั้แ่รัสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถ
ำหนั้นเป็น ๓ ั้น ือ
๑. ั้นผู้ปรอ ษัริย์ ถือว่าเป็นเ้าอที่ิน ทั้พระราอาาัร ึไ้ออพระนามันว่า พระเ้าแผ่นิน านั้น็พระบรมวศานุวศ์ และุนนา
๒. ั้นผู้ถูปรอ ือราษรสามัทั่วไป
๓. ั้นพิเศษออไป ือ พระภิษุ สามเร
ทั้ ๓ ั้นนี้ ำหน 'ศัินา' ไว้ว่า
๑. . พระบรมวศานุวศ์ มีศัินาามลำับั้น พระมหาอุปรา มีศัินา ๑๐๐,๐๐๐ ไร่ อันเป็นศัินาสูสุ เ้าฟ้าที่ทรรมแล้ว ๕๐,๐๐๐ ไร่ และ ๔๐,๐๐๐ ไร่ ลไปนถึ ๑,๕๐๐ ไร่
. ุนนา มีศัินาั้แ่ ๕๐ ไร่ ึ้นไปนถึ ๑๐,๐๐๐ ไร่ พวุนนาั้นสู ั้นพระยาบาท่านและเ้าพระยาที่ถือศัินา ๑๐,๐๐๐ ไร่ ึเรียันว่า 'พวยานาหมื่น' และ 'เ้าพระยานาหมื่น' (สมัยนั้นเสนาบีุสมภ์ เ้าเมือเอ เ้าเมือโท ฯลฯ มีบรราศัิ์เป็นพระยา ทว่าถือศัินา ๑๐,๐๐๐ ไร่ เท่าเ้าพระยา)
๒. ราษรสามั มีศัินาั้แ่ ๒๕ ไร่ลไป แบ่เป็น ๕ ั้น
. ไพร่หัวาน (หัวหน้า) มีศัินา ๒๕ ไร่
. ไพร่มีรัว (ผู้บวเรียน และมีรอบรัวแล้ว) มีศันิา ๒๐ ไร่
. ไพร่ราบ (ายรร์ที่อายุเ้าเ์เป็นทหาร) มีศัินา ๑๕ ไร่
. ไพร่เลว (เ็อายุระหว่า ๑๓ - ๑๘ ปี โนุ แล้วแ่ยัไม่ถึอายุเ์เป็นไพร่ราบ) มีศัินา ๑๐ ไร่ และ . พวยา วิพ ทาส ลูทาส มีศัินา ๕ ไร่
๓. พิเศษ ือพระภิษุ สามเร
. พระภิษุธรรมา มีศัินา ๔๐๐ - ๖๐๐ ไร่ ั้นพระรูธรรมามีศัินา ๑,๐๐๐ - ๒,๕๐๐ ไร่
. สามเร มีศัินา ๒๐๐ - ๓๐๐ ไร่
ทั้นี้เป็นารถือสิทธิเท่านั้น ะมีนาริๆ หรือไม่มี็แล้วแ่ ทว่าถ้าหามีที่นา ็้อไม่เินว่าศัิ์ที่ำหนไว้ในพระไอยาร
หมายลัษะอาาบถศึ
ัวอย่าวามบาอนเี่ยวับลัษะอาาบถศึ
มารา 1 ผู้ใใฝ่สูให้เินศัิ์มับถประทุษร้าย ะ่ำพระอ์ลมาำภูัร อนึ่ทำร้ายพระอ์้วย โหรายาพิษ แล้วยเรื่อศาสราสรรพยุทธให้ถึสิ้นพระนม์ อนึ่พระเ้าอยู่หัวให้ผู้ใไปรั้เมือรอเมือและมิไ้เอาสุพรรบุปฝาและภัทยาเ้ามาบัมถวายแลแ็เมือ อนึ่ผู้ใเอาใเผื่อแผ่ศึศัรูนัแนะให้ยเ้ามาเบียเบียนพระนร อบัเสมาธานีน้อยให่ อนึ่ผู้ใเอาิารบ้านเมือแ้ให้้าศึ ถ้าผู้ใระทำัล่าวนี้ โทษผู้นั้นเป็นอุฤษ์ 3 สถาน
สถานหนึ่ ให้ริบราบาทย์ ่าเสียให้สิ้นทั้โร
สถานหนึ่ ให้ริบราบาทย์ ่าเสีย เ็โร
สถานหนึ่ ให้ริบราบาทย์ แล้วให้่าเสียโรนั้นอย่าเลี้ย่อไปอีเลย เมื่อประหารีวินั้น ให้ประหารให้ไ้ 7 วัน ึสิ้นีวิ เมื่อประหารนั้นอย่าให้โลหิและศพลในแผ่นินท่าน ให้ใส่แพลอยเสียามระแสน้ำ
หมายลัษะอาาหลว
ัวอย่าวามบาอนเี่ยวับหมายลัษะอาาหลว
มารา 1 ผู้ใโลภนัมัทำใให่ใฝ่สูให้เินศัิ์ ระทำให้ล้นพ้นล้ำเหลือบรราศัิ์ อันท่านไม่ให้แ่น แลำพระรานิยมพระเ้าอยู่หัว แลถ้อยำมิวรเรา มาเราเ้าในระหว่าราาศัพท์ แลสิ่ที่มิวรเอามาประับ เอามาทำเป็นเรื่อประับท่านว่าผู้นั้นทะนออา ให้ลโทษ 8 สถาน
สถานหนึ่ ให้ฟันอริบเรือน
สถานหนึ่ ให้เอามะพร้าวห้าวยัปา
สถานหนึ่ ให้ริบราบาทย์ แล้วเอาัวลห้า้า
สถานหนึ่ ให้ไหมุรูเอาัวออาราาร
สถานหนึ่ ให้ไหมทวีู
สถานหนึ่ ให้ทวน้วยลวหนั 50 ที 25 ที ใส่รุไว้
สถานหนึ่ ให้ำแล้วถอเสียเป็นไพร่
สถานหนึ่ ให้ภาทั์ไว้
หมายว่า้วยมเียรบาล
มเียรบาล หมายถึ พระราำหนที่ใ้ภายในพระราสำนั แบ่เป็น 3 แผน
4.1 แผนพระำรา หมายถึ พระำราที่ว่า้วยแบบแผน พระราานุิ ึ่พระเ้าแผ่นินทรประพฤิปิบัิามำหน
4.2 แผนพระธรรมนู หมายถึ แผนที่ว่า้วยำแหน่หน้าที่้าราาร ลอถึารัำแหน่่าๆ อพระราวศ์
4.3 แผนพระราำหน เป็นบทบััิสำหรับใ้ในพระราสำนั รวมทั้้อบัับว่า้วยระเบียบารปรอในราสำนั ึ่มีผลบัับใ้เป็นหมาย้วย เ่น
วิวาทถเถียันในวั มีโทษให้ำใส่ื่อไว้ 3 วัน
่าันในวั มีโทษให้ี้วยหวาย 50 ที
ถีบประูวั มีโทษให้ัเท้า
ินเหล้าในวั มีโทษให้เอาเหล้าร้อนๆ รอปา
ระบบารปรอสมัยรุศรีอยุธยาอนปลาย
ลัษะารปรอสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถ
ารปิรูปารปรอใหม่ในสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถ และ่อมาในสมัยสมเ็พระรามาธิบีที่ 2 นั้น ไ้ใ้เป็นหลัในารปรอประเทศสืบมา นระทั่ถึสมัยรุรันโสินทร์ะแ้ไปัหาในบาสมัย ็เป็นแ่แ้พลวาม ส่วนัวหลันั้นยัยึอเิมอยู่ ารปรอสมัยอยุธยาอนปลายมีันี้
**แทร ราฟิที่นี่***แบ่ารปรอส่วนลา ออเป็น 2 ฝ่าย ือ
๑. ฝ่ายทหาร มีสมุหลาโหม เป็นผู้บัับบัา ำแหน่เทียบเท่าอัรมหาเสนาบี มีบรราศัิ์เป็นพระยามหาเสนาบี ทำหน้าที่วบุมูแลเี่ยวับราารทหาร
๒. ฝ่ายพลเรือน มีสมุหนายเป็นหัวหน้า ทำหน้าที่วบุมูแลเี่ยวับานราารพลเรือนทั่วๆ ไป มีบรราศัิ์เป็นเ้าพระยาัรีศรีอรัษ์ มีเสนาบีุสมภ์เป็นเ้าระทรว ำแหน่รอลมาาสมุหนาย ทำหน้าที่เ่นเียวับที่เยปิบัิมา เพียแ่เปลี่ยนื่อเรียใหม่ันี้
รมเมือ เปลี่ยนเป็น นรบาล
รมวั เปลี่ยนเป็น ธรรมาธิร์
รมลั เปลี่ยนเป็น โษาธิบี
รมนา เปลี่ยนเป็น เษราธิาร
ในสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถนี้ นับเป็นรั้แรในประวัิศาสร์ารปรออไทย ที่แบ่ราารทหารับราารพลเรือนออาัน แ่ในยามสรามทั้สอฝ่าย็ะรวมพลัันป้อันประเทศ ถ้าเป็นยามที่บ้านเมือสบ เมื่อมีราารทหารเิึ้น สมุหลาโหม็ะทำหน้าที่ประธานในที่ประุม และนำมิที่ประุมึ้นราบบัมทูล่ออ์พระเ้าอยู่หัว เมื่อมีพระบรมราโอารอย่าใ เสนาบีรมวั ็ะรับสั่มายัเ้าพระยามหาเสนาบีสมุหลาโหม านั้น็ะสั่ารไปยัรมทหารและหน่วยานที่เี่ยว้อ ถ้าเป็นานเี่ยวับราารพลเรือน เ้าพระยาัรีอรัษ์ประธานในที่ประุมและนำมิในที่ประุมึ้นราบบัมทูล เมื่อมีพระบรมราโอารลมาอย่าใ ็ะสั่ไปยัเสนาบีุสมภ์ที่มีหน้าที่เี่ยว้อับานนั้นๆ
ารปรอส่วนภูมิภา
ารปรอส่วนภูมิภาในสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถนั้นไ้วาหลัารปรอหัวเมือ่าๆ ให้เป็นแบบเียวันับราธานี โยัให้มีุสมภ์ามหัวเมือ่าๆและไ้โปรให้ยเลิเมือลูหลวพร้อมทั้ยายเารปรออราธานีให้ว้าวาออไปโยรอบ ารปรอส่วนภูมิภาแบ่ามเารปรอออเป็น
๑.หัวเมือั้นใน ารปรอหัวเมือั้นใน ในสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถไ้ำหนให้เมือ่าๆ ที่อยู่ในวราธานี ึ่ไ้แ่ มลราบุรี มลนรัยศรี มลนรสวรร์ และมลปราีนบุรี เป็นเมือั้นัวา มีผู้รั้และรมารั้นผู้น้อย(่าเมือแพร่และศุภมารา)เป็นพนัานปรอึ้นอยู่ับเ้าระทรวในราธานี
๒.หัวเมือั้นนอ ือหัวเมือที่อยู่นอราธานีออไป และไ้ัเป็นหัวเมือั้นโท รี ามลำับวามสำั ผู้ปรอเมือไ้แ่ พระราวศ์หรือุนนาั้นผู้ให่ ที่พระมหาษัริย์แ่ั้ให้ออไปรอเมือ มีอำนาสิทธิ์าแทนพระอ์ทุประาร และมีรมารพนัานปรอั้นรอลมาาเ้าเมือ ือ รมารำแหน่พล(สมุหลาโหม) รมารำแหน่มหาไทย(สมุหนาย) ำแหนุ่สมภ์ ทำหน้าที่เียวับในเมือหลว
|
๓. เมือประเทศรา เป็นเมือที่อยู่ห่าไลออไปถึายแนิ่อับประเทศอื่น ที่มีภาษา่าไปาประเทศไทย เ่น ทวาย ะนาวศรี มะละา เป็น้น เมือเหล่านี้ มีเ้านายอเาปรอันเอ เพียแ่ใระเป็นเ้าเมือ้อราบทูลให้พระมหาษัริย์แห่รุศรีอยุธยาทรทราบ่อน และะทรแ่ั้ให้รอเมือ มีอำนาสิทธิ์าในเมืออนทุประาร แ่้อถวาย้นไม้เิน ้นไม้ทอ และเรื่อราบรราารมีำหน 3 ปี ่อรั้ และถ้ารุศรีอยุธยาเิศึสราม เมือประเทศรา้อส่ำลัมา่วย
ารปรอส่วนภูมิภา
ารปรอส่วนภูมิภาในสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถนั้น ไ้วาหลัารปรอหัวเมือ่าๆ ให้เป็นแบบเียวันับราธานี โยัให้มีุสมภ์ามหัวเมือ่าๆและไ้โปรให้ยเลิเมือลูหลวพร้อมทั้ยายเารปรออราธานีให้ว้าวาออไปโยรอบ ารปรอส่วนภูมิภาแบ่ามเารปรอออเป็น
๑.หัวเมือั้นใน ารปรอหัวเมือั้นใน ในสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถไ้ำหนให้เมือ่าๆ ที่อยู่ในวราธานี ึ่ไ้แ่ มลราบุรี มลนรัยศรี มลนรสวรร์ และมลปราีนบุรี เป็นเมือั้นัวา มีผู้รั้และรมารั้นผู้น้อย(่าเมือแพร่และศุภมารา)เป็นพนัานปรอึ้นอยู่ับเ้าระทรวในราธานี
๒.หัวเมือั้นนอ ือหัวเมือที่อยู่นอราธานีออไป และไ้ัเป็นหัวเมือั้นโท รี ามลำับวามสำั ผู้ปรอเมือ ไ้แ่ พระราวศ์หรือุนนาั้นผู้ให่ ที่พระมหาษัริย์แ่ั้ให้ออไปรอเมือ มีอำนาสิทธิ์าแทนพระอ์ทุประาร และมีรมารพนัานปรอั้นรอลมาาเ้าเมือ ือ รมารำแหน่พล (สมุหลาโหม) รมารำแหน่มหาไทย(สมุหนาย) ำแหนุ่สมภ์ ทำหน้าที่เียวับในเมือหลว
๓. เมือประเทศรา เป็นเมือที่อยู่ห่าไลออไปถึายแนิ่อับประเทศอื่น ที่มีภาษา่าไปาประเทศไทย เ่น ทวาย ะนาวศรี มะละา เป็น้น เมือเหล่านี้ มีเ้านายอเาปรอันเอ เพียแ่ใระเป็นเ้าเมือ้อราบทูลให้พระมหาษัริย์แห่รุศรีอยุธยาทรทราบ่อน และะทรแ่ั้ให้รอเมือ มีอำนาสิทธิ์าในเมืออนทุประาร แ่้อถวาย้นไม้เิน ้นไม้ทอ และเรื่อราบรราารมีำหน 3 ปี ่อรั้ และถ้ารุศรีอยุธยาเิศึสราม เมือประเทศรา้อส่ำลัมา่วย
ารปรอท้อถิ่น
ารปรอท้อถิ่นแบ่เป็น
๑. บ้าน (หมู่บ้าน) มีผู้ให่บ้าน ึ่ไ้รับารแ่ั้าเ้าเมือให้เป็นผู้ปรอ
๒. ำบล ือบ้านหลายๆ บ้าน รวมัน มีำนันเป็นหัวหน้าปรอ มีบรราศัิ์เป็น "พัน"
๓. แว ือำบลหลายๆ ำบลรวมัน (เทียบไ้ับอำเภอในปัุบัน) มีหมื่นแวเป็นหัวหน้าปรอ
๔. เมือ ือ แวหลายๆ แวรวมัน มีผู้รั้ปรอ ถ้าเมือเป็นเมือั้นัวา และมีเ้าเมือปรอ ถ้าเมือนั้นๆ เป็นเมือั้นเอ ั้นโท ั้นรี
ารปรอส่วนภูมิภาในสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถนั้น ไ้วาหลัารปรอหัวเมือ่าๆ ให้เป็นแบบเียวันับราธานี โยัให้มีุสมภ์ามหัวเมือ่าๆและไ้โปรให้ยเลิเมือลูหลวพร้อมทั้ยายเารปรออราธานีให้ว้าวาออไปโยรอบ ารปรอส่วนภูมิภาแบ่ามเารปรอออเป็น
๑.หัวเมือั้นใน ารปรอหัวเมือั้นใน ในสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถไ้ำหนให้เมือ่าๆ ที่อยู่ในวราธานี ึ่ไ้แ่ มลราบุรี มลนรัยศรี มลนรสวรร์ และมลปราีนบุรี เป็นเมือั้นัวา มีผู้รั้และรมารั้นผู้น้อย(่าเมือแพร่และศุภมารา)เป็นพนัานปรอึ้นอยู่ับเ้าระทรวในราธานี
๒.หัวเมือั้นนอ ือหัวเมือที่อยู่นอราธานีออไป และไ้ัเป็นหัวเมือั้นโท รี ามลำับวามสำั ผู้ปรอเมือ ไ้แ่ พระราวศ์หรือุนนาั้นผู้ให่ ที่พระมหาษัริย์แ่ั้ให้ออไปรอเมือ มีอำนาสิทธิ์าแทนพระอ์ทุประาร และมีรมารพนัานปรอั้นรอลมาาเ้าเมือ ือ รมารำแหน่พล(สมุหลาโหม) รมารำแหน่มหาไทย(สมุหนาย) ำแหนุ่สมภ์ ทำหน้าที่เียวับในเมือหลว
๓. เมือประเทศรา เป็นเมือที่อยู่ห่าไลออไปถึายแนิ่อับประเทศอื่น ที่มีภาษา่าไปาประเทศไทย เ่น ทวาย ะนาวศรี มะละา เป็น้น เมือเหล่านี้ มีเ้านายอเาปรอันเอ เพียแ่ใระเป็นเ้าเมือ้อราบทูลให้พระมหาษัริย์แห่รุศรีอยุธยาทรทราบ่อน และะทรแ่ั้ให้รอเมือ มีอำนาสิทธิ์าในเมืออนทุประาร แ่้อถวาย้นไม้เิน ้นไม้ทอ และเรื่อราบรราารมีำหน 3 ปี ่อรั้ และถ้ารุศรีอยุธยาเิศึสราม เมือประเทศรา้อส่ำลัมา่วย
ศิลปะและวันธรรมสมัยรุศรีอยุธยา
ปััยหนึ่ที่ะ่อให้เิวามเริรุ่เรือทาศิลปวันธรรม ือ สภาพวามเป็นอยู่ที่สมบูร์อประานพลเมือ
มเเอร์ ปาลเลัว์ มุนาย
วามอุมสมบูร์ออาาัร เนื่อ้วยินี มีปุ๋ยธรรมาิ ปลู้าวไ้ี และ้าว็มีรสอร่อยไ้ผลเพียพอ่อารเลี้ยประาร และเหลือส่ไปายเมือีน และเมืออื่น ๆ ปีละไม่น้อย ผลิผลที่ว่านี้ะเพิ่มึ้นเป็นสอเท่าหรือสามเท่า หามีารทำนาันเ็มพื้นที่ หรือทำนาปีละรั้
ในน้ำมีปลาุุม ฤูน้ำท่วมมีปลาทุท้อทุ่ พอน้ำล ปลาะไปอยู่ามแม่น้ำ ลำลอ หนอบึ บรราน่า ๆ อยับปลาินันเป็นฝู ที่ปาอ่าวที่รวมอแม่น้ำสี่สาย มีปลามามายหลายนิ สามารถนำมาเป็นอาหาร และส่ไปายยัเาะวาอี้วย
สัว์เลี้ยมีเป็ไ่ ายันในราา นอานี้เ่า อีเ้ ็หาื้อไ้ในราาไม่แพ ส่วน พื ผั ผลไม้ ล้วนมีราาถู ่าแรนาน่อน้า่ำ ้วยนาย้าเลี้ยอาหาร ารที่ราา้าวอถู เพราะารเษรให้ผลี้วยินี บาแห่แม้อยู่บนเา ็มีนไปปลูพืทำไร่ให้เียวอุ่มไปทั่ว
วามอุมสมบูร์อรุศรีอยุธยาัเ่นที่ว่ามานี้ทำให้ประานอยู่ีินี มีวามร่มเย็นผาสุ ่อให้เิวามิสร้าสรร์ สามารถพันาศิลปวันธรรมให้เริรุ่เรือ
วันธรรมและประเพีสมัยรุศรีอยุธยา
ินแนที่เป็นประเทศไทยทุวันนี้มีวามเป็นมายาวนาน ึมีวันธรรมั้เิม ึ่มีที่มาาีน อินเีย อม มอ และประเทศใล้เียอื่น ๆ วันธรรมสมัยอยุธยาึเป็นารผสมผสานระหว่าวันธรรมไทยแท้ และวันธรรมที่รับา่าาิ แล้วนำมาัแปลให้เหมาะสมวันธรรม่าาิที่รับเ้ามามาที่สุ ือ วันธรรมอินเีย แ่มิไ้รับโยร รับ่อาอม มอ และาพวพราหม์ที่สืบเื้อสาย่อ ๆ ันมาอีที่หนึ่ บาอย่ายัปราอยู่นปัุบันนี้ ที่เห็นไ้เ่นั ือ วันธรรมเี่ยวับพระพุทธศาสนา นอานั้นอยุธยายัรับวันธรรมาอาาัรไทยอื่น ๆ เ่น รับเอารูปแบบัวอัษรและารเียนหนัสือาสุโทัย วันธรรมที่สำัมีันี้
1. วันธรรมารแ่าย ารแ่ายมีบทบาท่อารำรีวิอมนุษย์ในารสร้าวามสุใไ้ทาหนึ่ ้วยเหุที่มนุษย์รัาม และเป็นสิ่ที่หาไ้ไม่ยานั วันธรรมารแ่ายอนในแ่ละสัมมีวามแ่าัน ึ้นอยู่ับสภาพวามเป็นอยู่ และมีารเปลี่ยนแปลามยุสมัยภาวะอบ้านเมือ สมัยอยุธยามีารแ่ายันี้
1.1 ารแ่ายอนั้นสู นั้นสูแ่ายามนบธรรมเนียมประเพีอราาร ึ่เ้านายหรือ้าราารผู้ให่ทั้หลายใ้ัน และพวผู้ีมีสุล ผู้หิทั้หลายถือเป็นแบบอย่าเพราะแสให้เห็นว่าอยู่ในสัมั้นสู
1.2 ารแ่ายอาวบ้าน าวบ้านะนุ่โระเบน พวทาเหนือ ผู้ายมัไว้ผมยาว ส่วนพวทาใ้มััผมให้สั้น สมัยสมเ็พระนาราย์ ผู้ายัผมทรมหาไทย ส่วนผู้หิไว้ผมยาวและห่มผ่าสไบ
1.3 ารแ่ายยามเิสราม ยามสรามผู้หิอา้อ่วยสู้รบหรือให้ารสนับสนุน มีารเปลี่ยนทรผมัผมให้สั้นูล้ายาย ทะมัทะแมเ้มแ็ึ้น ารนุ่ห่ม้อให้รัุม แน่นไม่รุ่มร่าม เลื่อนไหวไ้สะว ห่มผ้าแบบะเบมาน ส่วนผู้ายไม่เปลี่ยนแปล
ประเพีารแ่ผมสรีาวอยุธยา มอิเออ เอ ลาลูแบร์ อัรราทูฝรั่เศส ไว้ว่า " ...ผมาวสยามนั้นำหนาและสลวย และทั้ายหิไว้ผมสั้นมา ผมที่อรอบระหม่อมยาวเพียถึั่วแ่ปลายใบหู้าบนเท่านั้น ผม้าล่านถึท้ายทอยนั้น ผู้ายโนเลี้ยและวามนิยมันอย่าว่านี้เป็นที่พอใาวสยามมา แ่ผู้หิปล่อยผมลาระหม่อมยาวหน่อย ไปล่ึ้นเป็นปีรหน้าผา ระนั้น็ยัไม่รวมเ้าเล้าระหมวเษ..."
2. ระบวนพยุหยาราทาลมาร ประเพีสำัที่นับเป็นพระาาพิธีสมัยรุศรีอยุธยาึ่วระนำมาระบุไว้ไ้แ่ระบวนพยุหยาราทาลมาร าประวัิศาสร์ล่าวไว้ว่า เป็นประเพีที่ัให้มีึ้นเป็นประำทุปี และในสมัยแผ่นินสมเ็พระนาราย์มหารา ึ่เป็นยุที่รุศรีอยุธยาเริรุ่เรืออย่าสูสุ ทาราารไ้ัระบวนพยุหยาราเ็มยศึ้นเรียว่า "ระบวนพยุหยาราเพ็รพว " ปราว่า้อใ้นั้แ่ 10,000 นเ้าริ้วระบวน อันนับเป็นริ้วระบวนพยุหยาราทาลมารที่ยิ่ให่และมโหฬารที่สุ เป็นที่น่ายินีที่รับาลอเราเล็เห็นวามสำัอารัระบวนพยุหยาราทาลมาร ึ่ระบวนพยุหยาราทาลมารที่ัให้มีึ้นรั้ล่าสุ เมื่อไม่้าไม่นานมานี้ เท่าับเป็นารรัษาประเพีประำาิไว้โยแท้
3. ประเพีเือนสิบเอ็ เือนสิบเอ็นี้ สมัยรุศรีอยุธยามีพิธีแผ่นินที่สำัมาอยู่พิธีหนึ่ ือพิธีแ่เรือ เรือหลวที่เ้าแ่ื่อเรือสมรรถไยอพระเ้าอยู่หัว ับเรือไรสรสุ อสมเ็พระมเหสี ารแ่เรือนี้ยัเป็นารเสี่ยทายอี้วย ือถ้าเรือสมรรถไยแพ้็แสว่า้าวเหลือเลืออิ่ม พลเมือเป็นสุ ถ้าสมรรถไยนะ บ้านเมือ็ะมีเรื่อเือร้อน
4. ประเพีเือนสิบสอ ประเพีลอยระทในเือนสิบสอเป็นประเพีที่ประานไทยนิยมื่นมันหนัหนาเพราะ่อให้เิวามสุารสุใเป็นพิเศษนั่นเอ ่อนที่ะนำำประพันธ์อ นายมี ที่บรรยายถึเือนสิบสอมาลไว้ประอบเรื่อ็ใร่ะเียนเสนอท่านผู้อ่านให้ทราบว่าในเือนสิบสอ ในสมัยรุศรีอยุธยามีประเพีพระราพิธีอะไรบ้า มี (1) พระราพิธีอเปรียามประทีป (ัโม) ในพระราวัแลามบ้านเรือนทั้ในรพระนรและนอพระนรทั่วัน ำหน 15 วัน (2) ถึวันึ้น 15 ่ำ โปรให้ทำุลิน ือทอผ้าให้เสร็ในวันเียวแล้ว (เอาผ้าผืนนั้นพระราทานิน)
5. ประเพีสราน์ ประเพีสราน์แ่ละแห่ย่อมผิแผแ่าันไป และเปลี่ยนแปลไปามยุสมัย ้าพเ้าะไม่ล่าวถึประเพีสราน์โยร หาะล่าวถึพระราพิธีละแลสุ(เถลิศ) เมื่อสราน์แทน (1) พระเ้ารุศรีอยุธยาเส็ไป สรน้ำพระพุทธปิมาร ศรีสรรเพ์ พระพิเนศวร (2) โปรให้นิมน์พระส์ราาะเ้ามาสรน้ำ รับพระราทานอาหารบิบา ุปััยทาน ที่ในพระราวัทั้ 3 วัน (3) ทร่อพระเีย์ทรายที่วัพระศรีสรรเพ์ และมีารลอพระเีย์ทราย้วย (4) ั้โรท่อทานเลี้ยพระแลราษรึ่มาแ่าุรทิศ มีเรื่อโภนาอาหาราวหวาน น้ำิน น้ำอาบและยารัษาโร พระราทานทั้ 3 วัน
6. ประเพีารลแทำนา ประเพีลแทำนานับเป็นประเพีอีประเพีหนึ่ที่าวรุศรีอยุธยารัษาเอาไว้ ือ เมื่อถึฤูเี่ยว้าว าวนา็่วยันเ็บเี่ยว ร้อรำทำเพลันไปบ้า ไ้ทั้านไ้ทั้วามเบิบานสำราใและไมรีิมิรภาพ ทุวันนี้็ยัปิบัิันอยู่ประเพีนี้แสให้เเห็นถึวามพร้อมเพรียวามรัพวพ้ออาวรุศรีอยุธยา เป็นารปิบัิเ้าทำนอสุภาษิที่ว่า " โบราว่า ถ้าเหลือำลัลา ให้ออปาบอแ่วยแบหาม " เท่าับเป็นเรื่อยืนยันถึลัษะนิสัยใออนไทยในสมัย่อนอีรีหนึ่
7. วันธรรมทาวรรรรม ในสมัยรุศรีอยุธยาเป็นราธานีนั้น รุศรีอยุธยารุ่เรือมาที่สุสุะพรราให้บสิ้นไ้ะอยมาล่าวเพาะวันธรรมทาวรรรรมแ่อย่าเียว ผู้เียนวรรรรมสมัยเ่ามัะึ้น้นเรื่อ้วยำยย่อพระเียริยศอพระมหาษัริย์ไทย และสรรเสริวามามวามเริอเมือไทย เ่น ลิลิพระลอ ึ่ไ้รับารยย่อว่าเป็นวรรีิ้นเอ สันนิษานว่าแ่ในสมัยสมเ็พระนาราย์ และุน้าุนแผน ัเป็นวรรรรมที่มีวามหมายเี่ยวับวามเป็นระเบียบในารินอยู่ ึ่นับเป็นวามเริทาวัถุ เ่นอนมเรือนุน้า
ศิลปะสมัยรุศรีอยุธยา
ศิลปสมัยรุศรีอยุธยาเป็นศิลปที่เี่ยว้อในพระพุทธศาสนาเป็นส่วนให่ เนื่อามีพระพุทธศาสนาเป็นศาสนาประำาิ พระมหาษัริย์ทุพระอ์ เป็นอ์อัรศาสนูปถัมภ พระพุทธศาสนา ราษรส่วนให่มีศรัทธาเลื่อมใสในพระพุทธศาสนาอย่าแน่นแฟ้น วามเลื่อมใสในพระพุทธศาสนาึเป็นแรบันาลใให้สร้าพระพุทธรูป เพื่อเป็นพุทธบูา นอาศิลปะที่สร้าึ้นเพื่อพระพุทธศาสนาแล้วยัมีศิลปะเพื่อารเลิมพระเียริพระมหาษัริย์ และศิลปะเพื่อรัษาพระราอาาเอี้วย เ่นพระบรมมหาราวั เรื่อราูปโภ่า ๆ ำแพเมือ และป้อมปราาร่า ๆ รวมอยู่้วย ศิลปะในพระพุทธศาสนาหรือพุทธศิลป์ในระยะแร ส่วนให่รับอิทธิพลมาาอม นถึสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถ ึรับเอาศิลปะแบบสุโทัยเ้ามาแทนที่ ศิลปะ้าน่า ๆ มีันี้
1. สถาปัยรรม สถาปัยรรมทาพระพุทธศาสนาสมัยรุศรีอยุธยาแบ่ไ้เป็น 4 ยุ
ยุที่ 1 ั้แ่สมัยสมเ็พระเ้าอู่ทอนสิ้นสมัยสมเ็พระบรมราาธิราที่ 2 (เ้าสามพระยา) เมื่อแรั้รุศรีอยุธยาไทยไ้รับอิทธิพลอมไว้มา ศิลปะในสมัยนี้ึนิยมสร้าามแบบลพบุรีเป็นส่วนให่ มัสร้าพระสถูปอันเป็นหลัอพระอารามเป็นปรา์ามแบบอม เ่น ที่วัพุทไธสวรรย์ วัราบูระ วัพระราม วัพระศรีรันมหาธาุ เป็น้น
ยุที่ 2 ั้แ่สมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถ นสิ้นสมัยสมเ็พระเ้าทรธรรม พระบรมไรโลนาถเส็ประทับที่พิษุโล บรรรา่าหลวึรับเอาศิลปนิยมแบบสุโทัยมาเผยแพร่นิยมสร้าพระสถูปเป็นเีย์ทรลัาแบบสุโทัย แ่ัแปลให้สูลูว่า อันเป็นลัษะเพาะอเีย์สมัยอยุธยา เ่น เีย์ให่ 3 อ์ในวัพระศรีสรรเพ์ และพระเีย์ให่ที่วัให่ัยมล เป็น้น
ยุที่ 3 ั้แ่สมัยสมเ็พระเ้าปราสาททอ นสิ้นสมัยสมเ็พระเ้าท้ายสระ สมเ็พระเ้าปราสาททอ ทรปราบปรามเมรสำเร็ึรับเอาวันธรรมเมรเ้ามา ลัษะสถาปัยรรมในสมัยนี้ึเป็นแบบอย่าามอมไม่ว่าะเป็นปราสาทราวัหรือารสร้าวัวาอาราม แ่นิยมทำันเพาะสมัยพระเ้าปราสาททอเท่านั้น นอานี้ยันิยมสร้าพระเีย์เหลี่ยมหรือเีย์ไม้สิบสอึ้น้วย เ่น เีย์ที่วัุมพลนิายาราม ที่บาประอิน เป็น้น
ยุที่ 4 ั้แ่สมัยสมเ็พระเ้าอยู่หัวบรมโศสิ้นสุสมัยอยุธยา ั้แ่สมัยสมเ็พระเ้าอยู่หัวบรมโศเป็น้นมา ไทยนิยมสร้าเีย์ไม้สิบสอ เ่น พระเีย์ให่ วัภูเาทอที่พระเ้าอยู่หัวบรมโศทรปิสัร์ เป็น้น นับเป็นลัษะสถาปัยรรมอไทยแท้
2. ประิมารรม แถบภาลาอประเทศไทย อมเยมีอำนาอยู่่อนไทยะั้อาาัรอยุธยา ะนั้นศิลปะแบบอมหรือที่เรียว่าแบบอู่ทอ ึมีอิทธิพลในารสร้าพระพุทธรูปอไทย ในระยะแร้วยเหุนี้พระพุทธรูปที่สร้าในสมัยเ้าสามพระยา ึเป็นพระพุทธรูปแบบอู่ทอ
เมื่อถึสมัยสมเ็พระบรมไรโลนาถมีารสร้าพระพุทธรูปามแบบสุโทัย ่อมานถึสมัยสมเ็พระรามาธิบีที่ 2 ไ้เิานศิลปะ้านประิมารรมแบบอยุธยาที่แท้ริึ้นล่าวือ เป็นแบบผสมระหว่าศิลปะอู่ทอับศิลปะสุโทัย พระอ์โปรเล้าฯ ให้หล่อพระศรีสรรเพ์ึ้น้วยทอำทั้อ์ นับเป็นพระพุทธรูปที่สำัในสมัยอยุธยา ( พระพุทธรูปสมัยนี้มีพระพัร์ยาวรีล้ายแบบสุโทัย )
ในสมัยสมเ็พระเ้าปราสาททอ รุศรีอยุธยาไ้เมรมาเป็นประเทศรา ทำให้ไ้รับอิทธิพลอเมรทา้านประิมารรมอี ึนิยมสร้าพระพุทธรูปที่สลั้วยศิลาทรายสีแามแบบเมร มัมีพระเนรและพระโอษ์เป็นอบสอั้น หรือมีพระมัสสุอยู่เหนือพระโอษ์
ารสร้าพระพุทธรูปทรเรื่อ นิยมในสมัยอยุธยาอนปลาย มีแบบทรเรื่อให่ เป็นพระพุทธรูปยืน ปาอภัย ถ้าย 2 พระหัถ์ เรียปาห้ามสมุทร ยพระหัถ์วา ปาห้ามาิ ยพระหัถ์้าย ปาห้ามแ่นันทน์ และอีแบบหนึ่ ือ แบบทรเรื่อน้อย เป็นปาอภัย้วยันเรื่อประับมีไม่มา ที่พระเศียรทำเป็นมุเรียบ ๆ ยอแหลมล้ายริ นอานี้ยัสร้าพระพิมพ์้วยินเผา และโลหะอี้วย
3. ิรรรม ิรรรมไทยเป็นศิลปะที่เี่ยว้อับพระพุทธศาสนา้วยเ่นัน ภาพิรรรมมัเป็นภาพพุทธประวัิและาในพระพุทธศาสนา เ่น เรื่อไรภูมิ ในระยะแริรรรมสมัยอยุธยาไ้รับอิทธิพลาศิลปะลพบุรี ศิลปะสุโทัย และศิลปะลัาปะปนัน บาภาพึมีลัษะแ็และหนัสีที่ใ้มี 3 สี ือ สีำ สีาว และสีแ มีารปิทอบ้าเพียเล็น้อย วิธีารระบายสี ใ้ระบายพื้น้วยสีแอ่อน สลับสีแแ่ ใ้สีำ สีาว และทอเ้า่วยให้ภาพมีสีัยิ่ึ้น ่อมาสมัยอยุธยาอนลาศิลปะสุโทัยมีอิทธิพลมาึ้น ภาพะระบาย้วยสีหลายสี นถึสมัยอยุธยาอนปลายึมีลัษะเป็นิรรรมไทยบริสุทธิ์ นิยมใ้สีหลายสีปิบนรูปและลวลาย
4. ประีศิลป์ านประีศิลป์สมัยรุศรีอยุธยา มีวามเริถึีสุเหนือว่าศิลปะแบบอื่น ๆ และเป็นมรทอ่อมา ือ
4.1 ารำหลัไม้ ผลานที่พบมีหลายลัษะ เ่น บานประู พระพุทธรูป มป 5 ยอ ู้เ็บหนัสือ หน้าบันพระอุโบสถ นอานี้ยัมีำหลัไม้รูปประิมารรมประเภทลอยัว ไ้แ่ รูปินรี สัว์ประหลา สัว์ในนิยายและรุ เป็น้น
4.2 ลายรน้ำ ศิลปะแ่สิ่่า ๆ ให้ามยิ่ึ้น ที่พบมี แ่ประู หน้า่าอโบสถ์ วิหาร ู้ใส่หนัสือพระธรรม หีบใส่เสื้อผ้า เป็น้น
4.3 ารประับมุ เป็นศิลปะที่เิึ้นในสมัยอยุธยา ใ้มุแ่ให้าม มีู้มุ บานประูมุ เป็น้น
4.4 เรื่อเบร์ ศิลปะแ่เรื่อถ้วยาม ให้มีลวลาย และสี 5 สี ให้ามามแบบไทย เท่าที่พบเป็นลาย้น หรือลาย้านแย่ ที่เป็นภาพเป็นลายน เทพนม ินนรรำ เทพนมสิห์ เป็น้น (ารปั้น และเลือบทำาีน)
4.5 เรื่อถม านประีศิลป์เี่ยวับารออแบบลวลาย มีเรื่อถมำ และเรื่อถมแะทอ (มีทอแะามลายที่เป็นอ เป็น่อ)
4.6 เรื่อประับทอ านที่พบมีทั้เรื่อทอรูปพรร เรื่อราูปโภอพระมหาษัริย์ เรื่อทอประับอัมี ทอร แหวนรา เป็น้น
านประีศิลป์ที่เป็นมรล้ำ่า ไ้แ่ ประูโบสถ์ประับมุที่วัพระศรีมหาธาุ พิษุโล เรื่อสัเ็ ธรรมาสน์ ู้ใส่หนัสือประไรปิ หีบใส่หนัสือสว และหนัสือเทศน์ เป็น้น
5. นรีและนาศิลป์ นรีและนาศิลป์สมัยรุศรีอยุธยา มีวิวันาารสืบ่อมาาสมัยเิม ันี้
นรี เป็นศิลปะสาาหนึ่ที่เป็นเรื่อบ่บอวามเริและอารยธรรมอาิ นรีไทยนั้นเป็นที่ยอมรับว่าเป็นศิลปศาสร์ั้นสู นรีไทยประอบ้วยเรื่อ ี สี ี เป่า ที่้อใ้ศิลปะที่เรียว่า ัหวะ ทำนอ และารประสานเสีย ประอบันเป็นว สมัยอยุธยามีวนรีเพีย 3 ประเภท ไ้แ่
1. วเรื่อสาย ประอบ้วยเรื่อนรีที่ให้ทำนอ ไ้แ่ อสามสาย อ้ว ออู้ ะเ้ และลุ่ย และที่ให้ัหวะ ไ้แ่ โทน รำมะนา และิ่ เป็น้น
2. วปี่พาทย์ มีเรื่อนรี 5 ิ้น ือระนาเอ ะโพน ลอทั ปี่ ิ่ และ้อว
3. วมโหรี ประอบ้วย พิ อสามสาย บัเาะว์ (่อมาใ้โทนแทน) มีนับร้อ ่อมาเพิ่มรับเ้าไปอี 1 ิ้น ให้นับร้อเป็นผู้ยับ
นาศิลป์ ือศิลปะแห่ารฟ้อนรำ ึ่มีมาแ่โบรา สมัยอยุธยาประอบ้วยาร ร่ายรำ ที่เรียว่า ระบำรำฟ้อน และารละร
ารละร ารเล่นละรสมัยอยุธยาเื่อันว่าไ้แบบมาาารเล่นโนราารี อาวนรศรีธรรมรา
6. วรรศิลป์ ือ ศิลปะในารแ่หนัสือ หรือศิลปะในทาวรรรรม หนัสือ หรือวรรรรมที่ไ้รับารยย่อว่าแ่ีถึั้นเป็นวรรี สมัยอยุธยามีมาและเป็นมรทาวันธรรมอันสู่าอย่าหนึ่อาวไทย อยุธยามียุทออวรรี 2 สมัย้วยัน ือ ในสมัยสมเ็พระนาราย์มหารา และสมัยพระเ้าอยู่หัวบรมโศ ผู้ประพันธ์วรรี ส่วนให๋ไ้แรบันาลใาวามเลื่อมใสในพระพุทธศาสนา วีรรรมอพระมหาษัริย์ วามรั และวามสวยามอธรรมาิ วรรีที่สำัในสมัยอยุธยา ไ้แ่
1. ลิลิโอารแ่น้ำพระพิพัน์สัยา หรือโอารแ่น้ำ แ่ึ้นในสมัยสมเ็พระรามาธิบีที่ 1 เพื่อใ้อ่านในพิธีถือน้ำพระพิพัน์สัยา
2. ลิลิพระลอ เป็นนิยายพื้นบ้านเมือภาเหนือ มีวามามอวรรีและปรัาถือว่าเป็นวรรีศิลปะบริสุทธิ์
3. มหาาิำหลว สมเ็พระบรมไรโลนาถ โปรเล้าฯ ให้มีารประุมนัปรา์ ราบัิ และพระเถระผู้ให่ร่วมันแ่ึ้น เป็นวรรีเล่มหนึ่ที่สำัทาพระพุทธศาสนา
4. โลสุภาษิ ไ้แ่ พาลีสอนน้อ ราสวัสิ์ ท้าวทศรถสอนพระราม พระรานิพนธ์อสมเ็พระนาราย์มหารา และเสือโำันท์ พระมหารารูแ่
5. โลำสรวลศรีปรา์ แ่โยศรีปรา์ วีเอในสมัยสมเ็พระนาราย์มหารา
6. าพย์ห่อโลประพาสธารทอแ พระนิพนธ์อเ้าฟ้าธรรมาธิเบศร (เ้าฟ้าุ้) วีเอในสมัยพระเ้าอยู่หัวบรมโศ ให้วามามทาภาษา และวามรู้ทาภูมิศาสร์และพฤษศาสร์
7. ินามี แ่โยพระโหราธิบี ในสมัยสมเ็พระนาราย์มหารา
8. สมุทรโษำันท์ ยอวรรีประเภทันท์ ีทั้เนื้อเรื่อ ลัษะารประพันธ์และารใ้ถ้อยำที่แปลือมีผู้แ่ 3 ท่าน ือพระมหารารู สมเ็พระนาราย์ (สมัยอยุธยา) และสมเ็พระมหาสมเ้า รมพระปรมานุิิโนรส (สมัยรันโสินทร์) เวลาที่ใ้แ่ 150 ปี
ความคิดเห็น