แปลและเรียบเรียา Are Pluto and Earth two of a kind ? , Astronomy June 2006
พลูโ โล สอเรานั้นเหมือนันริหรือ ?
นัาราศาสร์่าโ้เถียันถึสถานภาพอาวพลูโมามาว่าทศวรรษแล้วว่า มันวระเป็นาวเราะห์หรือไม่ ในอนที่เรา้นพบวันทร์แรอน าวบริวารอาวพลูโ มีเพียาวเราะห์เท่านั้นที่ะมีวันทร์บริวารไ้ ารที่พลูโมีาวบริวารึน่าะัให้มันเป็นาวเราะห์
ถึอนนี้ นัาราศาสร์ทราบแล้วว่า าวเราะห์น้อยและวัถุในแถบไเปอร์็สามารถมีาวบริวารไ้ ันั้น ารที่พบวันทร์สอวใหม่อาวพลูโ็ไม่ไ้่วยให้านะวามเป็นาวเราะห์อมัน มั่นึ้นแ่อย่าใ แ่มันลับ่วยเพิ่มวามับ้อนที่น่าพิศวให้ับระบบาวพลูโมาว่า วามับ้อนที่เี่ยวเนื่อับำเนิวันทร์อโล
โลับาวพลูโมีวามล้ายันในานะที่เป็นระบบาวเราะห์ู่ โลและาวพลูโเป็นาวเราะห์เพียสอวในระบบสุริยะอเราที่มีวันทร์บริวารนาให่เมื่อเทียบาเส้นผ่านศูนย์ลาอ าวเราะห์เอ
าวเราะห์ู่
วันทร์อโลมีมวลิเป็น 1/80 อมวลโล ส่วนแรอนวันทร์วให่อพลูโ มีมวลราว 1/10 อมวลพลูโ เทียบับาว๊ายัษ์อย่าาวพฤหัสบี าวเสาร์ ยูเรนัส และเนปูนแล้ว วันทร์อาว๊ายัษ์เหล่านี้มีมวล 1/10,000 อาวเราะห์๊า วันทร์หลัๆ อาวเราะห์๊าเหล่านี้เิึ้นาานมวลสารที่มาเาะรวมัวัน ล้ายๆ ับารำเนิอาวเราะห์รอบวอาทิย์นั่นเอ
เมื่อปีที่แล้ว นัวิทยาศาสร์ไ้้นพบวันทร์อาวพลูโเพิ่มึ้นอีสอว วันทร์ที่พบใหม่นี้ยิ่ทำให้วามเหมือนันระหว่าโลับพลูโหนัแน่นึ้น นัาราศาสร์เื่อว่า วันทร์อโล เิึ้นาารที่มีวัถุนาราวๆ าวอัารพุ่เ้านับโล ึ่เหุาร์นี้น่าะเิึ้นับพลูโเ่นัน
วันทร์วเล็ที่พบใหม่อาวพลูโนั้น มีวโร่อน้าเป็นวลม และัเรียัวอยู่ในระนาบโรเียวันับวันทร์แรอน ึ่ไม่น่าะเิึ้นหาวันทร์นี้เิาวัถุที่โรผ่านเ้ามาแล้วโนแรึูอาวพลูโับไว้ใน วโร รัน้ามมันวระเิึ้นาารนรั้เียวันับที่ทำให้เิวันทร์แรอนนั่นเอ
ทั้นี้ นัาราศาสร์ิว่า วันทร์แรอนเิาารนอวัถุนาพอๆ ับาวพลูโเอหลัาาร่อัวอาวพลูโไม่นาน เศษิ้นส่วนาารนไ้ลอยอยู่ในอวาศแล้วรวมัวเิเป็นวันทร์แรอนและรวมทั้วันทร์นา เล็วอื่น้วย วโรอวันทร์ที่เิึ้น้วยระบวนารนี้ะเป็นรูปวลมอย่ารวเร็ว ือใ้เวลาไม่ ี่ร้อยล้านปี วันทร์สอวใหม่อาวพลูโ่าโรในระนาบโร เียวันับวโรอแรอน สิ่นี้นับเป็นหลัานสำัที่ว่า วันทร์ทั้สามวมี้นำเนิร่วมัน
อาาัรแห่ารน
่อนหน้าที่ยานอะพอลโละไปเยือนวันทร์ นัวิทยาศาสร์า้อมูลที่ะนำมาพิาราวามเป็นไปไ้อทฤษีำเนิวันทร์แบบ่าๆ แ่่อมา แนวิ่าๆ ล้วนพุ่ไปที่ทฤษีวันทร์ำเนิาารนอวัถุนาเท่าๆ ับ าวอัาร ้อนหินัวอย่าาวันทร์ที่โรารอะพอลโลนำลับมาแสให้เห็นว่า มวลสารประเภทเียวันนั้น็พบไ้ในเปลือโล
ารำลอแบบ้วยอมพิวเอร์ยัทำให้นัาราศาสร์ระหนัีว่า ในยุแรๆ อระบบสุริยะนั้น มีารเิึ้นอย่ามามายอาวเราะห์้นำเนิ (protoplanetary object) ึ่มีมวลสารในารำเนิาวเราะห์ทั้หลายแถวๆ ้านที่หันเ้าหาวอาทิย์อาวพฤหัสบี วัถุเหล่านี้บาส่วน น่าะมีนาให่เท่าับาวอัาร และมัน็มีส่วนประอบเ่นเียวับสัส่วนอสาร่าๆ อโล
ในะที่ทฤษีวันทร์าารนไ้รับารยอมรับมาึ้น นัาราศาสร์็้นพบวันทร์แรอน เมื่อ พ.ศ. 2521 ่อมาไม่นาน ็มีารั้้อสัเว่า แรอนน่าะมีำเนิแบบเียวันับวันทร์ อโล และหลัานั้น็มีาร ้นพบวัถุน้ำแ็ที่ระยะเียวัน ับำแหน่อาวพลูโึ่ถือเป็น้อพิสูน์ารมีอยู่อแถบไเปอร์ และ้านในอแถบไเปอร์็ไ้รับอิทธิพลาแรึูอาวเนปูนในทำนอเียวันับที่แรึูอาวพฤหัสบีมีผล่ออบนออแถบาวเราะห์น้อย ึ่อาทำให้วัถุ่าๆ ในแถบไเปอร์หลุออมาไ้
แม้ว่าารนันอวัถุที่อยู่ันอย่าหนาแน่นในระบบสุริยะยุแรๆ ะเป็นเรื่อธรรมา แ่นัาราศาสร์ไม่แน่ใว่าวามถี่อปราาร์นี้มีมาเพียใในแถบไเปอร์ยุแรๆ ที่น่าะมีวามหนาแน่นแออัอวัถุ่าๆ อยู่มา ุแสำัสำหรับเรื่อนี้น่าะอยู่ที่วามเ้าใเรื่อราวอพลูโและ แรอนเอ
บริวารหลายว
นัาราศาสร์ไ้ประมาเอาไว้ว่า วัถุในแถบไเปอร์อย่าน้อยสิบเปอร์เ็น์เป็นระบบาวเราะห์ู่ึ่เือบทั้หมเิึ้นาาร ับันระหว่าวัถุสอิ้น้วยแร ึู แ่็มีาร้นพบวัถุในแถบไเปอร์ที่มีวันทร์สอว เ่น วันทร์วที่สออ 2003 EL61 ึ่มีนาราวหนึ่ในสามอมวลพลูโ
วัถุที่มีนาใล้เียับพลูโอาะเป็นระบบาวเราะห์หลายว็ไ้ ถ้าวันทร์อมันเิึ้นาารนริ ็อาะมีวันทร์นาเล็ว่าที่ยัรวหาไม่พบ แ่ถึอนนี้ พลูโเป็นเพียาวเราะห์วเียวอระบบาวเราะห์สี่ว
นัาราศาสร์ไ้ใ้วามพยายามหลายปีในารำลอแบบ้วยอมพิวเอร์สำหรับารนระหว่าวัถุนาเียวัน โยานอ รอบิน แนูป (Robin Canup) เป็นานที่ใหม่และมีรายละเอียที่สุ แนูปทำานอยู่ับสถาบันวิัยเาท์เวส์ ในโบลเอร์ โโลราโ แบบำลอที่ะทำให้เ้าใวันทร์อาวพลูโและวันทร์อื่นในแถบไเปอร์็ือแบบำลอที่วัถุ ที่พุ่เ้านไ้ินมวลสารอวัถุที่ถูนแล้วยัทำให้มวลสารระเ็นหลุออไปในอวาศ้วย
แบบำลอารนบาแบบแสให้เห็นารเิานมวลสารที่มีเนื้อสารสัสอสามเปอร์เ็น์อมวลาวเราะห์รลา านนี้ไ้ยายออไปในอวาศมาเินว่าที่ผลอแรึูะทำให้มันแผ่ระายไปในานมวลสารในลัษะเียวันับวแหวนอาวเสาร์ แ่เศษมวลสารนี้ไ้เาะลุ่มันอย่ารวเร็วลายเป็นวัถุิ้นใหม่ที่โรไปรอบาวเราะห์รลา
นถึ พ.ศ. 2544 ารำลอแบบไ้ให้รายละเอียมาพอที่ะแสให้เห็นว่า ารนับวัถุนาเท่าาวอัารเพียรั้เียวใน่วระยะสุท้ายอาร่อัวอโลเี่ยวพันับลัษะทาเมีอวันทร์ โยเพาะอ์ประอบที่เี่ยวับธาุเหล็ ารำลอแบบนี้ยัอธิบายเรื่ออมวลและโมเมนัม เิมุมในระบบโล-วันทร์ไ้้วย
แนูปยัไ้สร้าแบบำลอล่าสุสำหรับเหุาร์ารนอาวพลูโึ่เิาวัถุในแถบไเปอร์นาเท่าันสอว้วย ในารำลอแบบอันหนึ่ ะที่แ่นาวไ้หลอมรวมัน แนอเศษิ้น ส่วนาารนะเหยียยื่นยาวออไปเหมือนแนัหัน แล้ว่อัวเป็นวแหวนรอบาวเราะห์รลาไว้ ส่วนารำลอแบบอีอันหนึ่ วันทร์ที่ไม่แสลายไปาารน และมีมวลราว 12 เปอร์เ็น์อมวลาวเราะห์ไ้หลุออไปอยู่ในวโรรอบาวเราะห์
และวันทร์วเล็อีสอ วอพลูโ็น่าะเิึ้นพร้อมันาารนนี้ ถ้าวันทร์วเล็เิึ้นาารับเอาวัถุอวาศเ้าสู่วโรรอบาวพลูโ วโรอมัน็วระมีวามรีมา เวลาไม่ี่พันล้านปีะไม่เพียพอที่ะทำให้วโรอมันเป็นรูปวลมไ้นานี้ นอานั้น ถ้ามันเป็นวัถุที่โนับไว้ ระนาบโรอมัน็ไม่วระอยู่ในระนาบเียวับวโรอแรอน เนื่อาารที่วัถุะเปลี่ยนระนาบโรนั้นะ้อใ้พลัานสูมา
เป็นไปไ้อี้วยว่า อาะมี วันทร์วเล็ๆ วอื่นอีที่เิึ้นาารนรั้นั้น แ่เรายัไม่อา รวหาไ้พบ หรือบาทีวโรอมันอามีเสถียรภาพไม่พอนทำให้มันพุ่เ้านพลูโหรือแรอนไปแล้ว วันทร์วอื่นที่เิึ้นพร้อมับวันทร์อโล็อาประสบะารรมเ่นเียวันนี้ มันอาะพุ่เ้านโลหรือวันทร์อเรา และเป็นไปไ้้วยว่ามันอาะเ้าสู่วโรรอบวอาทิย์แทนเพราะโลอยู่ใล้ับวอาทิย์ (เ่นเียว ับรีที่ิ้นส่วนรวในโรารอะพอลโล 12 หลุาว-โรรอบโลไปสู่วโรรอบวอาทิย์ ่อนะโนแรึูอโลึลับมาอีรั้)
วแหวนพลูโ
ิ้นส่วนเล็ๆ ในแถบไเปอร์ไ้พุ่เ้านวันทร์วเล็อาวพลูโอยู่ลอเวลา ารนนี้อา่อให้เิฝุ่นผมาเพียพอที่ะทำให้เิวแหวนั่วราวรอบาวพลูโไ้ นัาราศาสร์ใ้ล้อฮับเบิลรวพบเหุาร์เยี่ยนี้มาแล้วที่าวยูเรนัส ึ่วแหวนวนอไ้รับมวลสารเพิ่มเิมมาาวันทร์แม็บ (Mab) ึ่เป็นวันทร์วใหม่ที่เพิ่้นพบอยูเรนัส วแหวนหรือวแหวนที่ไม่เ็มวรอบาวพลูโอามีผลระทบ่อารโรอยาน นิวฮอไรอนส์ ที่ะเินทาไปสำรวระบบาวพลูโใน พ.ศ. 2558 ไ้
ารโบผ่านาวพลูโอยานนิวฮอไรอนส์น่าะเป็นส่วนเิมเ็มวามเ้าใำเนิอวันทร์อโล วามลับนี้ยัรออยให้เราไปเปิเผยมันที่อบระบบสุริยะ ใน่วหนึ่ทศวรรษานี้ไป
แปลและเรียบเรียา Are Pluto and Earth two of a kind ? , Astronomy June 2006
