เวียงวัง

ลำดับตอนที่ #306 : สนทนากับเจ๊ก (จีน) คนลากรถ

 เรื่อง สนทนาหรือศัพท์สมัยปัจจุบันว่า สัมภาษณ์เจ๊ก (จีน) ลากรถ ในตอนที่แล้วนั้น ผู้ถามถามว่าได้เงินอย่างน้อยวันละเท่าใด เจ๊กเหล็งแกตอบว่า
         ซือหลึงฮ้วงเปงอย่างโน้ย
         คือ หนึ่งสลึงกับอีกหนึ่งเฟื้องเป็นอย่างน้อย เท่ากับ ๒๕ สตางค์กับอีก ๑๒ สตางค์ครึ่ง
         ทีนี้ผู้ถามก็ถามต่อไปว่า
         แล้วลื้อกินเสียวันละเท่าไร เดี๋ยวนี้มีเงินเก็บไว้เท่าไร
         ตอนที่แล้วค้างคำตอบเอาไว้ให้เดากันว่า เจ๊กเหล็งแกเอาเงินไปทำอะไร เพราะแกร้องว่า
        โอย! เตียมที เตียมที...
         ดังนั้น โปรดอ่านคำสัมภาษณ์ของแกเอาเอง จะได้รสชาติในการอ่านมากกว่า โดยเฉพาะการแกะภาษาไทยสำเนียงจีนแต้จิ๋วของเจ๊กเหล็งตามต้นฉบับเดิม
         จีน โอย! เตียมที เตียมที ล่ายเงียนไปแล้วก็เทงโหยๆก็กิงเอา ไม่โค่ยจะมีเงียนเก็บ ล่ายไปฝากไว้ที่อา ๒๐ บั๊ก เลี้ยวก็เจียบไป โต้งเอาเงียนที่อามาซื้อเกียน ๕ บั๊ก เลี้ยวอั๊วก็เกียนวันละเจ๊กฮ้วงเท่านั้ง
         (สำหรับท่านผู้อ่านที่ไม่คุ้นกับสำเนียงจีนพูดไทยที่แกว่า �เทงโหย� ก็คือ แทงหวย เจียบ ของแกคือ แก เจ็บป่วยไปนั่นเอง เจ๊กฮ้วง ก็คือ หนึ่งเฟื้อง)

         คำถามคำตอบต่อไปนี้ ขอคัดมาลงแต่เฉพาะที่เห็นว่าน่ารู้สำหรับความเป็นไปเกี่ยวกับชีวิตอุปนิสัย ใจคอของผู้คนในยุคเมื่อ ๑๑๒ ปี (พ.ศ.๒๔๓๗) ก่อนโน้น
ถาม - ลื้อมาอยู่เมืองไทยกี่ปีแล้ว
ตอบ - อั๊วหลือ มาอยู่เมียงไทยสงปีแล้ว ลับจ้างลากลกมาปีหนึ่งเลี้ยว ก็ไม่มีเงียน ถ้ามีเงียนเลี้ยวอั๊วก็จะไปเมียงเจียน โพกพ้องเขาก็โคยหาอยู่ ยังไม่มีเงียนก็ไปไม่ล่าย
ถาม - มีเงินสักเท่าใดเล่าจึงจะไปเมืองจีนได้
ตอบ - มีสัก ๑๐๐ บั๊ก จึงจะไป เหลียวนี้ยังไปไม่ล่าย
...ฯ-ฯ...

ถาม - ลูกเมียลื้อมีหรือเปล่า
ตอบ - ฮะฮะ มีฮะ เต่ยังไม่ล่ายเตี่ยงงางกัง เปงเต่มั่งกังไว้เลี้ยว
ถาม - ลื้อคิดจะมีเมียเมืองไทยบ้างไหม
ตอบ - ฮะฮะๆเหอๆ เตียมทีไม่มีเงียน หาเลี้ยงเขาไม่ล่าย ไม่มีใคโต้หลง
ถาม - ลื้อถูกใครเขารังแกบ้างไหม เช่นกับลากรถไป แล้ววิ่งหนีเสียไม่ให้อัฐ
ตอบ - ยังไม่มีเลย แต่ลกคังอื่นก็มีบ้าง
ถาม - รับจ้างลากรถผู้ชายกับผู้หญิง ใครจะได้ราคามากกว่ากัน
ตอบ - ผู้ชายล่ายมากกว่าผู้เหญียง ลางทีเขาว่าจะให้เพียง ๖ อัก เต่พอถึงที่เลี้ยว เขาว่าลื้อ แม้แม้ฮ้อ (วิ่งเร็วดี) เขาก็ให้อีก ๒ อัก เป็นเจ๊กฮ้วง
ถาม - ที่ที่จะจอดรถคอยคนโดยสาร ที่ไหนเป็นดีกว่าที่อื่น
ตอบ - สี่กั๊กเสาชิงช้า ฮ้อฮ่า เปงลีก่าที่อื่น มีคงไปมามาก
ถาม - เมื่อเวลาจะเช่ารถเขา มิต้องมีคนรับรองหรือ
ตอบ -เพี่ยนกันเขาลับลอง อั๊วก็ไม่ลู้จักกับเถ้าแก่ แต่เพี่ยนเขาลู้จักกัน เต่บังคงต้องเสียลายน่า (นายหน้า) ให้เขาลับลอง สิ้นเวลาเลี้ยวก็ต้องไปว่ากังใหม่
ถาม - หากินเช่นนี้ ลื้อรู้สึกความลำบากเป็นอย่างไรบ้าง
ตอบ - เหลียวนี้ไม่เหมียงเต่ก่อง เต่ก่องลากล่ายวังละมากๆ เหลียวนี้มีคงลากมีมากล่วยกัง ได้เงินน้อย ไม่สบายลากลกไปปุเหลียวก็เจียบ ไม่สบายก็ไม่มีเกียน เต่ก่องลากล่ายวังละ ๕ ซือหลึง ถึง ๖ ซือหลึงก็ล่าย เหลียวนี้วังละ ๕ ซือหลึง นางๆจะล่ายสักที
แค่เวลาสองปีมีคนลากรถแย่งกันทำมาหากิน เรื่องแบบนี้ ไม่ว่ายุคไหนๆ ก็เหมือนกันทั้งนั้น
ต่อคำถามที่ว่าชอบลากระยะใกล้หรือไกล เจ๊กเหล็งแกว่า ชอบระยะใกล้ๆ แล้วแกก็บรรยายว่า
ตอบ - อั๊วชอบลากตั้งแต่ซีกั๊กเสาชิงช้า ไปปั๊กตูวิเสกไชยศรี ปั๊กตูสามยอด ปั๊กตูตั๊กพางหัง ปั๊กตูวักพมโสลิน ปั๊กตูใหม่
แสดงว่าเวลานั้นประตูเมืองต่างๆยังคงมีอยู่โดยรอบกรุงรัตนโกสินทร์ เช่นประตูสะพานหัน ประตูวัดพรหมสุรินทร์ ยังไม่ได้รื้อทิ้ง
         ก่อนที่จะมีผู้สั่งรถลากเข้ามาใช้เป็นพาหนะในกรุงเทพฯ นั้น สมัยก่อนโน้นๆก่อนรัชกาลที่ ๔-๕ ถนนหนทางยังเป็นแต่ถนนลูกรังบ้าง ถนนปูอิฐบ้าง และเป็นแต่ทางแคบๆ หากจำเป็นต้องไปมาตามถนน ก็ใช้ขี่ม้าหรือรถม้า
         รถลากหรือที่เรียกกันว่า รถเจ๊ก เพราะพาหนะประเภทนี้มีแต่คนจีนเป็นผู้มีอาชีพรับจ้างลาก ดั้งเดิมเป็นของญี่ปุ่น แต่แรกเมื่อในรัชกาลที่ ๔ นั้น พวกพ่อค้าสำเภานำมาน้อมเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ จึงโปรดฯให้ซื้อเข้ามาพระราชทานเจ้านาย และขุนนางผู้ใหญ่บ้าง สั่งซื้อกันเองบ้าง ใช้เป็นพาหนะส่วนพระองค์และส่วนตัว
         แต่ที่สั่งมาใช้วิ่งรับส่งคนโดยสารและบรรทุกของนั้น ผู้สั่งเข้ามาเป็นคนแรกชื่อ นายฮ่องเชียง แซ่โหงว เมื่อ พ.ศ.๒๔๑๗ ต้นรัชกาลที่ ๕
         ครั้นผู้คนนิยมกันมากขึ้น พระยาโชฎึกราชเศรษฐี (พุก) จึงตั้งโรงงานทำรถลากขึ้นในเมืองไทยเสียเองโดยสั่งช่างมาจากเมืองจีน
         เมื่อมีรถลากรับจ้างในถนนมากขึ้น จนกระทั่งจำเป็นต้องควบคุม พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง จึงโปรดเกล้าฯให้ตราพระราชบัญญัติรถลาก ร.ศ.๑๒๐ (พ.ศ.๒๔๔๔) ขึ้น โดยทรงมีพระราชปรารภว่า
         กรุงเทพพระมหานครในทุกวันนี้ มีรถคนลากสำหรับรับจ้างคนโดยสาร และรับบรรทุกของเดินในถนนหนทางทวียิ่งขึ้นเป็นอันมาก แต่รถที่ใช้นั้นไม่แข็งแรงมั่นคง แลไม่มีสิ่งที่สำหรับป้องกันอันตรายของผู้โดยสาร กับทั้งไม่สะอาดเรียบร้อยตลอดไปจนคนลากรถด้วย ย่อมเป็นที่รังเกียจรำคาญแก่ผู้ที่จะใช้รถ หรือผู้เดินทางในท้องถนนร่วมกัน อีกประการหนึ่ง คนที่ลากรถนั้น บางทีรับคนโดยสารหรือรับบรรทุกสิ่งของที่มากหรือหนักเกินกำลังรถที่จะพาไป ได้ จนเป็นเหตุเกิดอันตรายแก่คนโดยสารแลคนเดินทางกับทั้งรถ แลไม่เป็นความเรียบร้อยในท้องถนนอีกด้วย
         พระราชบัญญัตินี้ บังคับให้ต้องจดทะเบียนรถ และต้องนำรถมาตรวจสภาพต่อเจ้าพนักงานจดทะเบียน หลังจดทะเบียนแล้ว เจ้าหน้าที่จะให้เลขหมายติดรถ และให้เครื่องหมายที่มีเลขตรงกันกับทะเบียนรถให้คนลากติดหน้าอกไว้ให้ตรงกัน บังคับให้จุดโคมไฟเวลากลางคืน และยังมีข้อบังคับปลีกย่อยอีกหลายข้อ เช่นห้ามบรรทุกศพคน ให้จอดพักรถตามที่พนักงานกำหนดไว้เท่านั้น ฯลฯ
         รถลากหรือรถเจ๊กนี้ วิ่งในถนนตั้งแต่ พ.ศ.๒๔๑๗ เลิกใช้ตามกฎหมาย เมื่อ พ.ศ.๒๔๗๘ หลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง
         แม้กฎหมายจะให้เลิกแล้ว แต่เมื่อผู้เล่ายังเด็ก จนประมาณ พ.ศ.๒๔๘๐ ก็ยังเห็นรถเจ๊กวิ่งตามถนนอยู่บ้าง โดยเฉพาะแถวๆตลาด ครั้งหนึ่งตามแม่ครัวไปตลาดสามย่าน ยังเห็นรถเจ๊กบรรทุกผักปลาเป็นกระบุงเป็นเข่งมากมายท่วมตัวคนนั่งที่เป็น ผู้หญิง ได้ยินเสียงคนนั่งแกสั่งเสียงดังฟังชัดว่า ปั่ง...ปั่ง...ปั่งโว้ย