ดวงดาวแพลงก์ตอน

ข้อมูลเบื้องต้น

เป็นบันทึกถึง...ทะเล  ที่มีแรงบันดาลใจจากสิ่งมีชีวิตตัวเล็กๆที่เรียกว่า...แพลงก์ตอน

เนื้อเรื่อง

ดวงดาวแพลงก์ตอน

            ในสมุดเลกเชอร์(lacture)  วิชาแพลงก์ตอนวิทยาที่เพื่อนๆชอบยืมไปถ่ายเอกสารในช่วงเทศกาลสอบ  จะมีคำย่อที่รู้กันในหมู่เพื่อนฝูงจนถึรุ่นน้องในสาขาวิทยาศาสตร์ทางทะเลที่ได้รับการสืบทอดตำราเรียนเล่มเก่า  นั่นคือ  คำว่า  “ pk. “  pk. เขียว  หรือ  phytopk.  (pk.ที่เป็นผู้ผลิตเบื้องต้นในระบบนิเวศทางทะเล)  ใครที่เป็นสามาชิกใหม่หรือรุ้นน้องที่ไม่ได้สนิทกันมากอาจจะงงๆว่า  pk.  คืออะไร  แต่ในนามของเด็ก  Marine  Science  ต้องรู้แน่ว่า  คือ  plankton  (แพลงก์ตอน)  สิ่งมีชีวิต ทั้งพืชและสัตว์ที่ล่องลอยไปตามกระแสน้ำ ไม่สามารถว่ายน้ำไปยังทิศทางที่ต้องการอย่างอิสระ  มีขนาดเล็กที่ตาเปล่ามองไม่เห็นจนถึงขนาดใหญ่ที่สามารถมองเห็นได้และจับมากินอย่างแมงกะพรุนที่แสนจะกรุบกรอบเวลาเคี้ยวอยู่ในปาก  แบ่งได้เป็น  แพลงก์ตอนพืช  ที่เป็นสาหร่ายต่างๆ  เช่น  ไดอะตอม  ที่เป็นอาหารอันโอชะของแพลงก์ตอนสัตว์ซึ่งเป็นพวกที่สองในกลุ่มแพลงก์ตอน  เช่น  ตัวอ่อนของสัตว์หลายชนิด พวกกุ้ง  ปู  กั้ง  หอย  ปลาบางชนิด 

            ในชั่วโมงเรียนทฤษฎีวิชาแพลงก์ตอนวิทยาฉันจะเข้าเรียนทุกคาบเนื่องจากเป็นผู้เสียสละในฐานนะผู้ที่คอยเสนอสมุดเลกเชอร์ในช่วงสอบ  (เหมือนเป็นsaleยังไงก็ไม่รู้)  ทำให้ฉันต้องกอบโกยความรู้ที่หน้าจอคอมคอมพิวเตอร์และคำพูดที่อาจารย์พูดพร้อมกันลงในสมุดเลกเชอร์เล่มเล็กให้มากที่สุด  ไม่ใช่ว่าฉันจะเป็นคนขยันอะไรมากมาย  แต่ด้วยภาระหน้าหน้าที่ที่ค้ำคอและแววตาที่น่าสงสารของเพื่อนๆจนทำให้ฉันต้องดำรงตำแหน่งนี้ราวกับนายกรัฐมนตรีเป็นเวลาถึง  4  ปี  ฉันลงจากตำแหน่งนี้เมื่อจบการศึกษา  อย่างที่บอกไปแล้วว่าฉันไม่ใช่คนขยันมากมายฉันจึงยอมใช้สิทธิ์ที่เพื่อนๆใช้กันไปแล้วในชั่วโมงเรียนทฤษฎีวิชาแพลงก์ตอนวิทยา  ฉันจึงไม่เข้าเรียนวิชาLabแพลงก์ตอนโดยอ้างเหตุผลที่ว่าไปห้องสมุดหาความรู้อื่นนอกเหนือจากตำราเรียน  ตั้งแต่หนังสือพิมพ์ที่เคาท์เตอร์  นิตยสาร  วารสาร  จนถึงนิยาย  เรื่องสั้นต่างๆ  ขลุกตัวอยู่จนหมดวันโดยไม่เข้าเรียนวิชาLabแพลงก์ตอนเลย

            มีอยู่วันหนึ่งที่มีเรียนวิชาLabแพลงก์ตอนแต่ห้องสมุดหยุดบริการ ฉันไม่มีที่ไปเพราะที่หอไฟก็ดับถ้าจะนอนก็คงจะร้อนก็เลยต้องทำใจไปเรียนวิชาLabแพลงก์ตอน ด้วยความที่ไม่ค่อยได้เข้าเรียนจึงมีไม่รู้ว่าแพลงก์ตอนแต่ละชนิดหน้าตาเป็นอย่างไร  วันนี้เลยรู้จักหนึ่งตัวเจ้าไดโนแฟลกเจลเลต  (Dinoflagelate)  ก็คือ  แพลงก์ตอนธรรมดาชนิดหนึ่งเมื่อแรกเห็นจากกล้องจุลทรรศน์  มีหนวดสมารถเคลื่อนไหวได้  เจ้าไดโนแฟลกเจลเลตทำให้เกิดน้ำทะเลเปลี่ยนสี (Red tide) หรือที่ชาวบ้านเรียกว่า “ ขี้ปลาวาฬ ” ซึ่งเป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่เกิดขึ้นเนื่องจากการเพิ่มจำนวนอย่างรวดเร็วของแพลงก์ตอนพืชจนทำให้น้ำทะเลเปลี่ยนสีไปจากสีน้ำทะเลธรรมชาติ เมื่อเจ้าไดโนแฟลกเจลเลตมีการเพิ่มจำนวนอย่างรวดเร็วในระยะเวลาอันสั้น  (Bloom) ทำให้น้ำทะเลเปลี่ยนสีเป็นสีแดง บางครั้งเห็นน้ำทะเลเป็นสีเขียว สีแดง สีน้ำตาลแดง  ส่งผลต่างๆ  เช่น  เจ้าไดโนแฟลกเจลเลตสามารถสร้างสารพิษได้  เมื่อหอยกินไดโนแฟลกเจลเลตนี้เข้าไปพิษจะสะสมอยู่ในหอยโดยไม่ทำอันตรายแก่หอยแต่จะส่งผลต่อคนที่กินหอยตัวนั้นและอาจจะเกิดพิษอัมพาตได้ซึ่งจะทำให้คนเสียชีวิต  ฉันรู้แค่นั้นในวิชาLabแพลงก์ตอน  พอเลิกเรียนดูเหมือนว่าทุกอย่างจะยังเหมือนเดิม  ห้องเรียนห้องเก่า  กล้องจุลทรรศน์ตัวเดิม  สมุดเลกเชอร์เล่มเดิม  ฉันก็ไม่ได้รู้อะไรมากกว่าเดิม  เย็นวันนั้นก็หมดไปตามแสงของดวงตะวันที่จมหายไปกับน้ำทะเล

            คืนนี้พระจันทร์ถูกบดบังหลังเมฆก้อนใหญ่  ดาวดวงเล็กดวงน้อยก็พลอยหลบหน้าตามไปด้วยจึงเห็นเพียงแสงไฟสองข้างทางของมหาวิทยาลัย*  แต่ยังมีคนโรแมนติกชวนไปนั่งเล่นที่ชายหาดของคณะฯ*ยามค่ำคืน  คิดอะไรของเขากันนะ  แต่ฉันก็ตามไปอย่างว่าง่ายเพียงเพราะไม่อยากเซ็งอยู่ที่หอตอนหัวค่ำ  พอลมโชยถูกหน้าความเริงร่ำก็ขับไล่ความเบื่อหน่ายออกไปหมด

            ฉับกับใครอีกคนเดินเล่นอยู่ริมชายหาดไม่มีใครเอื้อนเอ่ยถ้อยคำใด  ต่างฟังบทเพลงแห่งท้องทะเลที่ขับกล่อม  ผืนฟ้าเป็นสีเดียวกับพื้นน้ำ...สีดำแห่งรัตติกาล  คลื่นเข้าหาฝั่งครั้งแล้วครั้งเล่าเพียงแผ่วเบาทำหน้าที่ไม่ได้ขาดตกบกพร่อง  แอบโรแมนติกสักพักฉันก็ผลักใครอีกคนที่ชวนมาด้วยลงไปในน้ำทะเลมีแสงระยิบระยับเกิดขึ้นที่น้ำทะเล  เราหยุดดูกัน  สวยดีในความรู้สึกฉันเอามือตีน้ำทะเลและวิ่งอยู่ในน้ำทะเลอยู่พักใหญ่  แสงเกิดขึ้นเป็นทางยาวตามที่เราเดินหรือวิ่งไป  จึงเห็นข้อดีในวันที่พระจันทร์หลบหน้าดวงดาวหลับใหล  แต่ในน้ำดาวยังส่องแสง  ทำให้คิดไปถึงชั่วโมงเรียนทฤษฎีวิชาแพลงก์ตอนวิทยาที่ร่ำเรียนมา  แสงที่เกิดขึ้นเกิดจากสารประกอบพวกฟอสฟอรัสในทะเล  ฟอสฟอรัสจะเรืองแสงเฉพาะเวลาที่เกิดการเสียดสีกัน  เวลาที่มีคลื่นกระทบฝั่งแรงๆเวลากลางคืน  แต่ในน้ำนิ่งๆจะไม่มีการเรืองแสงของพวกฟอสฟอรัสเลย  ชาวประมงเรียกการเรืองแสงของฟอสฟอรัสว่า  พรายน้ำ  พรายทะเล  หรือผีพราย  ฟังแล้วน่ากลัวฉันจึงขอเรียกเจ้าฟอสฟอรัสว่า  “ ดวงดาวแห่งท้องทะเล ”  ฟังแล้วน่าดูน่ามองและน่าฟังมากกว่าเพราะว่าไม่น่ากลัวและที่สำคัญสวยเหมือนดาวบนท้องฟ้า  พูดถึงการเรืองแสงในทะเลพวกแพลงก์ตอนก็สามารถเรืองแสงได้เหมือนกัน  เช่น  ไดโนแฟลกเจลเลต  โคพีพอด  (ตัวอ่อนของลูกกุ้ง  ลูกปู  ลูกปลา)  พวกนี้เป็น  Fluorescent  plankton  เป็นสิ่งมีชีวิตที่มีโปรตีนที่เรียกว่า  Fluorescent  protein  (โปรตีนเรืองแสง)  จึงเห็นแสงวับๆแวมๆคล้ายหิ่งห้อยอยู่ในทะเลยามค่ำคืน  แบคทีเรียบางชนิดในทะเลก็สามารถเรืองแงได้เหมือนกัน  เช่น  พวกวิบริโอ  (Vibrio  sp.)  ซึ่งก่อการเรืองแสงในตัวกุ้ง  ทำให้กุ้งเป็นโรคและตายในที่สุด

            ในห้องเรียนห้องเล็กมีเรื่องราวบอกกล่าวไว้อาจจะจริงหรือไม่จริงเราก็ไม่รู้  แต่ห้องเรียนห้องใหญ่ข้างนอกมีเรื่องมากมายให้เรียนรู้และค้นหาความจริงที่เคยร่ำเรียนมา  อยากเป็นนักวิทยาศาสตร์ที่ดีก็ต้องมีการค้นคว้าทดลอง  คืนนี้ฉันก็ได้พบกับความจริงในห้องLabที่เรียกว่า
” ทะเล ” 

            หลังจากค่ำคืนนี้หมดไปวันใหม่ก็ทำหน้าที่อย่างสม่ำเสมอ  ฉันไปเรียนวิชาแพลงก์ตอนวิทยาทั้งทฤษฎีและLabไม่เคยขาด แอบขอบคุณดวงดาวแห่งท้องทะเลที่เสมือนแรงบันคาลใจในความใฝ่รู้ อยากรู้จักอีกหลายชีวิตที่ก่อเกิดในทะเล จึงทำให้ฉันได้เล็งเห็นว่าการศึกษาเป็นสิ่งที่ดี ทำให้การมองโลกของเรากว้างขึ้น มีความคิดต่างไปเมื่อได้เห็นหรือเรียนรู้อะไรที่แปลกใหม่ เราอาจจะมองโลกกันคนละมุมกันแต่เราสามารถแลกเปลี่ยนความรู้สึกกันได้ นี่คือประสบการณ์จากแพลงก์ตอนตัวเล็กแต่สร้างแรงผลักดันที่ยิ่งใหญ่ให้กับฉัน

            ทะเลยามค่ำคืนก็สวยดีเหมือนกันมีหลายชีวิตเชื้อเชิญให้เราไปค้าหนาด้วยความเป็นมิตร  คืนไหนว่างๆถ้าไม่มีที่ไปทะเลอาจเป็นคำตอบสุดท้าย  ลองแวะไปทะเลให้เท้าได้สัมผัสผืนทราย  ให้ลมสัมผัสหน้า  ให้ดวงตาสัมผัสแสงระยิบระยับจากแพลงก์ตอนหรือดวงดาวแห่งท้องทะเล  แล้วคุณจะหลงรักทะเลยามค่ำคืนอย่างหมดหัวใจอย่างที่ฉันรัก....

บันทึกถึง....ทะเล

Aromatic

............................................................................................................................................

มหาวิทยาลัย*  มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศริวิชัย  วิทยาเขตตรัง

คณะฯ*           คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีการประมง  สาขาวิทยาศาสตร์ทางทะเล