เล่าเรื่องเมืองไทย อดีตที่ยังไม่เสื่อมคลาย

ลำดับตอนที่ #13 : การถ่ายทุกข์ของสาวชาววัง

          เรื่องของการถ่ายทุกข์ไม่ว่าจะเป็นการถ่ายหนักหรือถ่ายเบานั้นก็เป็นเรื่องใหญ่พอสมควรสำหรับคนในอดีตที่ยังไม่มีการนำเข้าโถสุขภัณฑ์ที่ทันสมัยมาใช้เหมือนปัจจุบัน

 

          จากภาพ จะเห็นประตูทางเข้าคือประตูช่องกุด แล้วด้านในคือ ประตูศรีสุดาวงศ์ซึ่งเมื่อเข้าไปแล้วจะเป็นเขตพระราชฐานชั้นกลางและชั้นในต่อไป ซึ่งในอดีตนั้นอุโมงค์นั้นจะทอดตัวอาคารไปตามกำแพงเขตพระราชฐาน

จากภาพด้านขวาเป็นภาพของชาววังและบรรยากาศด้านหน้าและด้านในของอุโมงค์

 

          ซึ่งหากย้อนไปในสมัยรัชกาลที่5แล้ว เรื่องของการถ่ายทุกข์นั้นยิ่งเป็นเรื่องสำคัญโดยเฉพาะของบุคคลบางกลุ่มที่คลังประวัติศาสตร์ไทยจะขอนำเสนอในวันนี้ ก็คือ “การถ่ายทุกข์ของสาวชาววัง” ทำไมต้องเป็นสาวชาววัง ก็เพราะในพระบรมหาราชวังนั้นมีส่วนที่เรียกว่าเขตพระราชฐานชั้นใน ซึ่งเป็นที่อยู่อาศัยและที่ทำงานของหญิงสาวชาววังทุกวัยไม่ว่าจะเป็น พระราชวงศ์ คุณข้าหลวง เจ้าพนักงาน สนมนางใน เป็นต้น ซึ่งรวมแล้วมีผู้หญิงอยู่รวมกันนับพันคนเลยทีเดียว 

 

สถานที่ถ่ายทุกข์ของสาวชาววังนี้เรียกว่า ”อุโมงค์ หรือศรีสำราญ” ตั้งอยู่ทางด้านทิศตะวันตกติดกับประตูศรีสุดาวงศ์ ลักษณะเป็นโถงปูนทรงยุโรป ภายในแบ่งเป็นช่องเล็ก ๆ พอดีตัวสำหรับ 1 คนนั่งปลดทุกข์โดยที่เมื่อนั่งลงแล้วก็ยังสามารถพูดคุยเห็นหน้ากันได้เพราะพนังกั้นแต่ละห้องนั้นไม่สูงมาก

 

ภายในอุโมงค์จึงเป็นสถานที่สาวชาววังมักจะมานั่งนินทาข้าหลวงตำหนักโน้นนี้ให้กันฟัง หรือนำสิ่งของมีค่าที่หายากมาอวดอ้างสรรพคุณกัน แต่ในบางครั้งก็เกิดอุบัติเหตุทางการบังคับเช่น เสียงที่มิได้ตั้งใจที่เกิดจากความประมาท หรือมีกลิ่นไม่พึงประสงค์ สาวชาววังเหล่านี้ก็จะมีวิธีแก้ไขความขวยเขิน หรือป้องกันไม่ว่าจะเป็นการร้องเพลงขึ้นมาดัง ๆ นั่งปรบมือไปด้วยถ่ายไปด้วย หรือเคาะขันน้ำ เป็นต้น

 

          สาวชาววังยังต้องลำบากหากเกิดปวดถ่ายขึ้นในยามค่ำคืนเพราะทั้งเขตพระราชฐานชั้นในนั้นมีอุโมงค์เพียงแห่งเดียว สาวชาววังที่อยู่ตำหนักไกลหน่อย ต้องทำเวลาแข่งกับสิ่งที่กำลังจะออกมา ไหนจะต้องหาตะเกียงจุดเทียนส่องทาง ทั้งยังต้องกลัวผีที่เป็นเรื่องสนุกในตอนกลางวันแล้วมาขนหัวลุกในตอนกลางคืน

 

ในส่วนด้านหน้าทางเข้าของอุโมงค์นั้นก็ยังเป็นสถานที่พบปะสังสรรค์ของสาวชาววังทุกรุ่นทุกวัย ที่มักจะทำการค้าเช่น การให้เช่าเครื่องนุ่งห่ม เครื่องสำอาง สบู่ เข็มเย็บผ้า น้ำอบน้ำปรุง

 

นอกจากนี้ยังเป็นที่ใช้ดักทวงหนี้ ทะเลาะเบาะแว้งด่าทอกัน บางรายต้องนัดกันออกมาปรับความเข้าใจกันที่นี่ เพราะเกรงว่าเรื่องจะไปถึงเจ้านายในตำหนักของตน เหมือนในปัจจุบันที่มักนัดมาเคลียร์ปัญหากันหน้าห้องน้ำเพราะกลัวคุณครูจะรู้ เป็นต้น

 

การถ่ายทุกข์ในอุโมงค์นี้ ยกเว้นพระราชวงศ์ สนมนางใน และคุณพนักงานคนสนิท ที่เรียกว่าชาววังชั้นสูงที่จะถ่ายลงกระโถนแล้วให้เจ้าพนักงานนำมาทิ้งลงที่อุโมงค์อีกทีหนึ่ง ซึ่งอุโมงค์นี้มีท่อส่งลงไปยังแม่น้ำเจ้าพระยา

 

ในปัจจุบันอุโมงค์ดังกล่าวได้ถูกเปลี่ยนแปลง แปรสภาพเป็นที่ทำงานของเจ้าพนักงานข้าราชการในวังและเป็นส้วมแบบสมัยใหม่ไปหมดแล้ว และบรรยากาศที่กล่าวถึงนั้นก็หมดไปตามการเวลาตามยุคสมัยที่เปลี่ยนไป

 

ขอขอบคุณภาพจากละครเรื่อง สี่แผ่นดิน กำกับการแสดงโดย หม่อมหลวงพันธุ์เทวนพ เทวกุล

 

ขอบคุณเนื้อหาจาก https://www.facebook.com/photo.php?fbid=479881132155512&set=a.120142734796022.30235.119437984866497&type=1&relevant_count=1
Credit https://cklanpratoom.wordpress.com/2014/07/30/ว่าด้วยเรื่อง-การถ่ายท/