เรื่องรอบ ๆ ตัวแบบนี้ "คุณรู้หรือไม่"

ลำดับตอนที่ #60 : รู้หรือไม่ "หนังสืองานศพเก่าแก่ที่สุดเกิดขึ้นในสมัยใดของไทย"

ที่มา หนังสือพิมพ์ข่าวสด
ภาพประกอบไม่ตรงเนื้อหา จากhttp://www.oknation.net/blog/home/blog_data/597/14597/images/sphoto6/bphoto369.JPG

            ทุกวันนี้ห้องสมุดหลายแห่งทั้งในกรุงเทพฯ และต่างจังหวัด จัดเก็บหนังสือ "อนุสรณ์งานศพ" ให้บริการประชาชนทั่วไป เช่น ห้องสมุดสำนักงานอัยการสูงสุด สำนักหอสมุดมหาวิทยาลัยรามคำแหง ห้องสมุดหนังสืออนุสรณ์งานศพ วัดบวรนิเวศวิหาร ห้องสมุดประชาชนเฉลิมราชกุมารี อ.ทับคล้อ จ.พิจิตร ห้องสมุดอาศรมวงศ์สนิท จ.นครนายก

           จดหมายข่าว "สมาคมจดหมายเหตุไทย" ฉบับต.ค.2550-ก.ย.2551 ศิริเพ็ญ น้าสกุล และ สุมัยวดี เมฆสุต บอกเล่าความเป็นมาหนังสืองานศพว่า หนังสืองานศพเก่าแก่ที่สุดเกิดขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อพ.ศ.2423 ทรงโปรดเกล้าฯ ให้พิมพ์หนังสือ "สาราทานปริยายกถามรรค" แจกในงานพระเมรุพระศพ สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี และ สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ากรรณาภรณ์เพชรรัตน์

           เนื้อหาเป็นบทสวดมนต์ พระสูตร พระปริตรต่างๆ ซึ่งเดิมจารลงในใบลานเป็นอักษรขอมนำมาตีพิมพ์เป็นอักษรไทย จำนวน 10,000 ฉบับ เพื่อพระราชทานพระสงฆ์ไทยทั่วราชอาณาจักร และจัดเป็นหนังสือสวดมนต์เล่มแรกที่ตีพิมพ์ในประเทศไทยด้วย อย่างไรก็ตาม มีหลักฐานใหม่ว่า หนังสือแจกในงานพระเมรุรัชกาลที่ 4 พ.ศ.2411 เรื่อง "พระอะไภยมะณี" พิมพ์ที่โรงพิมพ์ครูสมิท (มิชชันนารีอังกฤษ) อาจเป็นหนังสืองานศพเก่าแก่ที่สุด

           เดิมเนื้อหาหนังสืองานศพส่วนใหญ่เป็นบทสวดมนต์ หรือเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชดำริว่า หนังสือแจกซึ่งเป็นธรรมปริยายลึกซึ้งคนไม่ชอบอ่าน จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้แปลนิทานนิบาตชาดกตอนต้น พิมพ์แจกในงานพระศพ กรมขุนสุพรรณภาควดี เมื่อพ.ศ.2447 และทรงพระราชนิพนธ์เล่าเรื่องประวัติคัมภีร์ชาดกและทรงแนะนำไว้ในคำนำตอนต้น ว่า หนังสือแจกควรพิมพ์เรื่องที่คนชอบอ่าน ในยุคหลัง หนังสืองานศพจึงมีเนื้อหาหลากหลายมากขึ้น จนมีผู้กล่าวว่า "อยากรู้อะไรในโลกนี้ รู้ได้จากหนังสืองานศพ"  เทอดศักดิ์ ไม้เท้าทอง เคยแบ่งเนื้อหาหนังสืองานศพเป็น 3 ยุค คือ

1.ยุคจุดประกาย เป็นยุคเริ่มต้นของการจัดพิมพ์ เนื้อหาส่วนใหญ่เกี่ยวกับพระพุทธศาสนา

2.ยุคตื่นตัว ซึ่งนิยมจัดพิมพ์หนังสืองานศพมากขึ้น เนื้อหาหลากหลาย

3.ยุคก้าวหน้า เนื้อหาเน้นด้านวิทยาศาสตร์ประยุกต์ เช่น แพทย ศาสตร์ วิทยาการคอมพิวเตอร์ เป็นต้น

ปัจจุบัน หนังสืองานศพได้รับการยอมรับว่า มีคุณค่า

บางเล่มหายาก หาซื้อได้ตามร้านหนังสือเก่าซึ่งราคาสูงลิบ!