วิทยาศาสตร์น่ารู้ (รู้ไว้ใช่ว่าใส่บ่าแบกหาม)

ลำดับตอนที่ #53 : ทับทิม ไม่เพียงแค่ชื่อที่มีคุณค่า

              ทับทิม พืชที่คนไทยรู้จักกันมาช้านาน ด้วยเมล็ดภายในมีสีแดงสดเหมือนทับทิมอัญมณีที่ทรงคุณค่า  มันจึงเรียกชื่อว่า ?ทับทิม? มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Punica granatum และมีชื่อในภาษาอังกฤษว่า Pomegranate ในภาษาสเปน และภาษาฝรั่งเศสเรียกว่า Grandada และ Grenede ตามลำดับ ทับทิมมีถิ่นกำเนิดจากประเทศอิหร่าน แล้วแพร่ขยายมาสู่ดินแดนเทือกเขาหิมาลัย และตอนเหนือของอินเดีย นอกจากนั้นยังมีการเพาะปลูกถึงทางตอนใต้ของเอเชีย และกระจายไปสู่แคลิฟอร์เนียโดยผู้อพยพชาวสเปน ในปี ค.ศ.1769 ทับทิมเป็นผลไม้โบราณที่มีอยู่ในตำราอาหารหลายชนชาติต่าง ๆ มาช้านาน เช่น ชาวอียิปต์ยุคโบราณปรุงไวน์ให้มีกลิ่นหอมจากทับทิม ชาวกรีกถือว่าทับทิมเป็นผลไม้แห่งความรักและความอุดมสมบูรณ์
             ด้วยเหตุผลที่ผลทับทิมมีเมล็ดมากอยู่ภายใน ชาวจีนจึงเชื่อว่า ทับทิมเป็นผลไม้มงคล นิยมปลูกในบ้าน ด้านคุณค่าทางโภชนาการและสุขภาพ เนื่องจากทับทิมมีสาร polyphenols ปริมาณมาก และส่วนใหญ่เป็นชนิด hydrolysable tannins (สาร tannin เป็นสารที่มีรสฝาด และมักพบในไวน์แดง) นอกจากนี้ยังมี puracaligins ซึ่งมีประสิทธิภาพสูงในการทำหน้าที่
เป็น antioxidant หรือเป็นสารต่อต้านอนุมูลอิสระ สารดังกล่าวเหล่านี้สามารถได้มาจากน้ำของทับทิม ในเมนูของนักโภชนาการ หลาย ๆ เมนูก็ประกอบด้วยน้ำทับทิมและเมล็ดของทับทิม (อุดมไปด้วยไฟเบอร์) เป็นส่วนผสม เมล็ดทับทิมแห้งสามารถเก็บไว้ได้ในตู้เย็นนานถึง 3 เดือน

 ได้มีงานวิจัยหลายฉบับสนใจศึกษาผลทางยาและการรักษาของน้ำทับทิม พบว่าน้ำทับทิมมีประสิทธิภาพลดอัตราการเสี่ยงต่อโรคหัวใจ ซึ่งรวมถึง LDL oxidation และลดภาวการณ์เกิดโฟมเซล ภาวะดังกล่าวเป็นขั้นตอนของโรคหัวใจ ไม่นานมานี้มีรายงานว่า น้ำทับทิมมีประสิทธิภาพสูงในการป้องกัน มะเร็งต่อมลูกหมาก (prostate cancer) ปัจจุบันน้ำทับทิมได้รับความนิยมบริโภคมากในประเทศสหรัฐอเมริกาและอังกฤษ รวมถึงหลายประเทศในยุโรป โดยน้ำทับทิมสามารถหาซื่อได้ตามแบรนด์ ต่าง ๆ และมักพบในส่วนของอาหารเพื่อสุขภาพ น้ำเชื่อมกลิ่นทับทิม (กรีนาดีน grenadine) สามารถนำมาทำเครื่องดื่มได้หลากหลายชนิด ในสมัยก่อนกรีนาดีนทำจากน้ำทับทิมสด แต่ในปัจจุบันมีส่วนผสมอื่นด้วย
 ประโยชน์อย่างอื่นของทับทิม เช่น ในประเทศญี่ปุ่นใช้เป็นสีย้อมสำหรับเส้นใยธรรมชาติ ถึงแม้จะไม่ได้ปลูกทับทิมอย่างแพร่หลาย แต่ก็ได้นำต้นทับทิมมาประดับตัดแต่งเป็นบอนไซ ด้วยเหตุผลที่ทับทิมให้ดอกที่สีแดงสดสวย จากประโยชน์ต่าง ๆ ที่ได้กล่าวมาทั้งคุณค่าทางโภชนาการ คุณค่าทางการรักษาโรค และคุณค่าทางการตกแต่ง จะพบว่าต้นทับทิมเป็นพืชที่มีประวัติมาช้านานและเป็นพืชที่มีคุณค่า ดังเช่นชื่อ ทับทิม 

เอกสารอ้างอิง
1. D. W.Choi, J. Y. Kim, S. H. Choi, H. S. Jung, H. J. Kim, S. Y. Cho, C. S. Kang and S. Y. Chang, Food Chemistry, 96, 4, 2006, 562-571
2. A. Malik, F. Afaq, S. Sarfaraz, V.M. Adhami, D.N. Syed and H. Mukhtar, The Journal of Urology, 175, 3, 2006, 1171
3. M.Maskan, Journal of Food Engineering, 72, 3, 2006, 218-224

              ขอขอบคุณภาควิชาเคมี คณะวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ รังสิต