วรรณคดีสไตล์เกรียน

ลำดับตอนที่ #88 : พระยาท้ายน้ำ พระยาเดโช

พระยาท้ายน้ำ กับ พระยาเดโช ถือเป็นสองตำแหน่งคู่หูดูโอ้แห่งยุคศักดินา เทียบได้กับรองผู้บัญชาการกองพลในกระทรวงกลาโหม ถือศักดินา 10,000 ไร่ เท่ากัน (เท่ากับสมุหพระกลาโหม และสมุหนายก อัครมหาเสนาบดี Big 2)

เจ้าคุณสมุหพระกลาโหมมีแม่ทัพสนิทที่ขึ้นตรงอยู่ 3 คน ด้วยกัน คือ

1. พระยารามจตุรงค์ : จางวางกรมอาสาหกเหล่า

2. พระยาเดโช : เจ้ากรมอาสาหกเหล่าขวา

3. พระยาท้ายน้ำ : เจ้ากรมอาสาหกเหล่าซ้าย

ซึ่งทั้งสามคนถือว่าเป็นขุนนางชั้นสูงระดับนาหมื่น (พระยาพานทอง) กันทั้งนั้น

(ดูรายละเอียดเพิ่มได้ที่ ตอนที่ 75 : ยศในอดีต 1 : บรรดาศักดิ์) 

พระยาท้ายน้ำ - ตำนานสมเด็จพระนเรศวรมหาราช (คมน์ อรรฆเดช)

"พระ (ยา) ท้ายน้ำ" เป็นหนึ่งในเจ้ากรมอาสาหกเหล่าฝ่ายซ้าย ยศเต็มๆคือ "ออกญาสีหราชเดชะชัย อภัยพิริยปรากรมพาหุ" เรียกอย่างสั้นว่า “ออกญาสีหราชเดชะ” และมักเรียกย่อว่า “ท้ายน้ำ” ถือตราองคตถือพระขรรค์ ขึ้นต่อสมุหพระกลาโหม ฉะนั้นหน้าที่ฝ่ายนี้คือการตั้งกองระวังรักษาหรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “กองคอยเหตุ” ที่อยู่ท้ายน้ำ เมื่อพระเจ้าแผ่นดินเสด็จพระราชดำเนินออกนอกพระราชวังไปประทับที่แห่งใดแห่งหนึ่ง

ออกญาสีหราชเดโช - ตำนานสมเด็จพระนเรศวรมหาราช (ธนา สินประสาธน์ )

"พระยาเดโช"เป็นหนึ่งในเจ้ากรมอาสาหกเหล่าฝ่ายขวา นั่นคือ "ออกญาสีหราชเดโชชัย อภัยพิริยปรากรมพาหุ" เรียกอย่างสั้นว่า “ออกญาสีหราชเดโช” และมักเรียกย่อว่า “เดโช” ถือตราหนุมานแผลงฤทธิ์ ขึ้นต่อสมุหพระกลาโหม ฉะนั้นหน้าที่ฝ่ายนี้คือการตั้งกองระวังรักษาหรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “กองคอยเหตุ” ที่อยู่เหนือน้ำ เมื่อพระเจ้าแผ่นดินเสด็จพระราชดำเนินออกนอกพระราชวังไปประทับที่แห่งใดแห่งหนึ่ง

ในหนังสือ "บันทึกเรื่องการปกครองของไทย สมัยอยุธยาและต้นรัตนโกสินทร์" พระนิพนธ์ในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (เรียบเรียงจากคำสอนของ ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช) ได้กล่าวว่า

" การแบ่งเป็นทหารพลเรือนเป็นเพียงการขึ้นทำเนียบเท่านั้น แต่ลักษณะการงานไม่ต่างกันระหว่างตำแหน่งพลและมหาดไทย ตามกฎหมายกล่าวว่า ตำแหน่งพลของหัวเมืองเอก แม่ทัพกรุง คือ พระยาเดโช ส่วนพระยาท้ายน้ำเป็นผู้รั้ง"

พระยาเดโช พระยาท้ายน้ำจะมีหน้าที่ดูแลบังคับบัญชาทหารอาสาหกเหล่า ป้องกันกรุง ไม่ใช้ออกนอกกรุงไปปราบกบฏ จะออกนอกเมืองได้เฉพาะพระเจ้าแผ่นดินยกทัพหลวง 

ในยามสันติ เมื่อเวลาพระเจ้าแผ่นดินจะเสด็จราชดำเนินทางชลมารค ไปไหนๆ ก็จะใช้ให้ลงเรือนำและตาม หน้าที่พิเศษออกหัวเมืองกวาดต้อนคนมาสักเลก ควบคุมการทำงานสาธารณะ 

หมายเหตุ... กรมอาสาหกเหล่า แปลว่า “ทหารหน้า” มีหน้าที่รบพุ่งปราบปรามอริราชศัตรูทุกทิศ ในสมัยโบราณ กรมนี้มีหน้าที่วางด่านทาง ป้องกันข้าศึกศัตรูซึ่งแบ่งตามซ้ายแลขวา 

แต่เดิมในสมัยอยุธยา กรมนี้แบ่งออกเป็นกรมอาสาใหญ่ กรมอาสารอง กรมเขนทองขวา กรมเขนทองซ้าย กรมทวนทองขวา และ กรมทวนทองซ้าย