วรรณคดีสไตล์เกรียน

ลำดับตอนที่ #296 : นิราศปากลัด : Written by Women

ตามธรรมเนียมนิยมในสยามประเทศ เมื่อชายต้องจากที่อยู่ หรือมีเหตุให้เดินทางไกล ก็มักจะบันทึก + พรรณนาเรื่องราวต่างๆ เรียกว่า “นิราศ”

แต่เชื่อไหมก็มีนิราศเรื่องหนึ่งที่แต่งโดยผู้หญิง !!!

.

.

.

ความจริงข้าพเจ้า.......เปนนา  รีเฮย

ทั้งสะติปัญญา..........ต่ำแต้ม

อีกคำว่าโหยหา.........ถึงมิ่ง  มิตรเฮย

เปนแต่เก็บเหลวแกล้ม...อย่าได้พลอยเห็น

นิราศที่ว่าก็คือนิราศปากลัด

นิราศปากลัดปัจจุบันที่พบมีอยู่ 3 สำนวน สองสำนวนแรกเป็นผลงานของกวีชายนิรนาม

ส่วนสำนวนสุดท้ายคือ นิราศปากลัดที่พิมพ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ เสวกเอก พระยาเขื่อนเพ็ชร์เสนา (ทรัพย์  อุณหะนันทน์) ผู้ประพันธ์เสำนวนนี้คือ คุณหญิงเขื่อนเพ็ชร์เสนา (ส้มจีน) ภรรยาของพระยาเขื่อนเพ็ชร์เสนา

.

.

.

คุณหญิงเขื่อนเพ็ชร์เสนาได้แต่งนิราศปากลัดเมื่อรัตนโกสินทร์ศก 112 หรือปีพ.ศ. 2437 เมื่อพระยาเขื่อนเพ็ชร์เสนายังเป็นจมื่นประธานมณเฑียร ปลัดกรมพระตำรวจสนมทหารซ้าย

นิราศปากลัดกล่าวถึงการเดินทางตั้งแต่ลงเรือที่

- ท่าช้าง

- คลองมอญ 

- ท่าเตียน 

- วัดแจ้ง 

- คลองบางหลวง

- วัดกัลยาณมิตร

- คลองตลาด

- บ้านกระดีจีน (กุฎีจีน)

- วัดประยูร

- คลองสะพานหัน

- คลองบ้านสมเด็จ

- ตึกแดง (มัสยิดกูวติลอิสลาม)

- สามปลื้ม

- ตึกขาว (มัสยิดเซฟี)

- สำเพ็ง

- วัดปทุมคงคา

- คลองสาน

- โรงภาษี (ศุลกสถาน)

- บางรัก

- วัดยานนาวา

- บางขวาง

- วัดบัวขาว

- วัดพญาไกร

- วัดลิงโจน

- บางน้ำชน

- บางคอแหลม

- วัดบุคโล

- ดาวคะนอง

- ถนนตก

- บางปะแก้ว

- บางมะกอก (บางปะกอก)

- บางโคล่

- ราษฎร์บูรณะ

- บางปะนาว

- บางน้ำผึ้ง

- วัดจางร้อน

- วัดดอกไม้

- วัดโปรดเกษ 

- ปากลัด

ผู้แต่งบันทึกภาพสังคมในสมัยนั้น กล่าวถึงสถานบันเทิง โรงละครปริ้นซเทียเตอร์ของเจ้าพระยามหินทร์  ห้างสรรพสินค้า เช่น ห้างน้ำหวาน ห้างสี่ตา ห้างหมอสมิท ฯลฯ  การไปรษณีย์การ การโทรเลข เป็นต้น