วรรณคดีสไตล์เกรียน

ลำดับตอนที่ #84 : สามกรุง : วรรณคดีวิจารณ์การเมือง

สามกรุง เป็นนิพนธ์เรื่องสุดท้ายของกรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ (น.ม.ส.) ในขณะไปผ่าตัดต้อกระจกที่โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ เมื่อปี 2485 ช่วงสมัยสงครามมหาเอเชียบูรพา จนกระทั่งจบเมื่อวันที่ 30 พฤษภาคม 2487 โดยลักษณะคำประพันธ์ครบครันทั้ง 5 ประเภท (ร่าย โคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน)

สามกรุงเรื่องนี้เป็นเรื่องที่กรมหมื่นท่านทรงรัก หวงแหนและภูมิใจมากเป็นพิเศษ เพราะเมื่อเขียนเสร็จแล้วก็เขียนภาคผนวกซึ่งประกอบไปด้วยสาระสำคัญในวรรณคดีไทยเป็นอันมาก ต่อมาก็คัดสำเนาต้นฉบับมาพิมพ์ดีดถึง 3 ชุด แล้วนำไปฝากไว้กับผู้ที่ไว้ใจว่าจะคุ้มครองจากภัยสงครามพร้อมเก็บไว้เองชุดหนึ่ง เมื่อหยิบมาอ่านตรวจทานพลางพึมพำว่า 

"ไม่ว่าจะเปิดอ่านแห่งไหน ดูมันฝังเพชรพราวทั่วไปหมด" ถีงขนาดมีมาขอซื้อลิขสิทธิ์ในการพิมพ์ถึง 300,000 บาท!!!!

สามกรุงนั้นประกอบไปด้วย กรุงศรีอยุธยา กรุงธนบุรี และ กรุงรัตนโกสินทร์ โดยไล่เลี่ยงตั้งตอนพระเจ้าเอกทัศน์เสียกรุงไปถึงตอนญี่ปุ่นบุกรุงในรัชกาลที่ 8 เนื้อหาส่วนใหญ่ของเรื่องจะเป็นการสรรเสริญพระเกียรติคุณของพระเจ้าตากสิน กับ ร.1 สองกษัตริย์มหาราชที่รักชาติเป็นปฐมเหตุ เศวตฉัตรเป็นแต่ผลของการกระทำ

ภาคที่ 1 : อยุธยาตอนเสียกรุง

เก้าปีเอกทัศได้               ครองดิน

สมเด็จสุริยามรินทร์

        

ฤกษ์ร้าย

เสียฉัตรปิ่นปัฐพินทร์

      

เสียชีพ

ขาดปุดดุจดังด้าย             

ดิ่งด้นหนสลาย

น.ม.ส. วิเคราะห์ว่าการที่ไทยต้องเสียกรุงนั้นมีสาเหตุอยู่สองประการ คือ ไทยไม่ปลงใจกันและ ขาดคนดีเป็นประมุข จากเหตุการณ์ครั้งนี้ กรมหมื่นได้หวนไปถึงกรุงศรีในยุคพระนเรศและพระเอกาทศรถที่ทุกชนชั้นได้ร่วมแรงร่วมใจกันต่อต้านศึกพม่าอย่างเข้มแข็ง 

แต่กับพระเจ้าเอกทัศน์นั้นแม้ส่วนลึกในใจจะรักและเป็นห่วงประเทศอยู่บ้าง แต่สิ่งที่ทำกับอยู่แต่ในวัง ควงสนมกิ๊บน้ำจัณฑ์ ปล่อยให้เหล่าแม่ทัพออกทัพบัญชาการทัพอยู่แต่ในป้อม จนเกิดการตั้งตัวเป็นใหญ่อยู่หลายกลุ่มหลายก๊กจนทำไปสู่การล่มสลายของอาณาจักรอันเกรียงไกรในที่สุด

ภาคที่ 2 : ธนบุรี

    

       รณรงค์ทรงปราบจลาจล     จูงสยามมณฑล

ประสบซึ่งสามัคคี
    เอกจิตเอกฉัตรสวัสดี            รบล้างไพรี

ปะระประเทศเฉทไป

น.ม.ส.ได้เริ่มภาคนี้ด้วยการสดุดีถึงบุคลิกผู้นำของพระเจ้าตาก วีรกรรมขับไล่พม่าออกจากอาณาจักร รวมไทยเป็นหนึ่งเดียว โดยเฉพาะความสามัคคีนั้น อย่างเหตุการณ์ในเขมรที่กรมหมื่นท่านได้ชี้ให้เห็นถึงความแตกความสามัคคีของชาวกัมพุชจนถูกเจ้าต่างแดนมีอำนาจเหนือประเทศตัวเอง

ภาคที่ 3 : รัตนโกสินทร์

ฉันนั้นธนบุเรศสิ้น          รัศมี

ไทยจะเกิดกาลกลี         รุ่มเร้า

ภายในไม่สามคี               ครัดเคร่ง

โอกาศชาติอื่นเข้า           ขี่ข้าม ตามเคย

ภาคนี้ น.ม.ส. กล่าวถึงคุณสมบัติความเป็นผู้นำของพระมหากษัตริย์ทุกราชการที่ต่างพระองค์ต่างก็ได้ทะนุบำรุงและนำพาชาติให้พ้นภัยจากภยันตรายร้ายต่างๆนานา 

น่าแปลกที่กรมหมื่นท่านได้นิพนธ์เกี่ยว เก้าปี ถึงสามครั้งด้วยกัน ครั้งแรก พระเจ้าเอกทัศน์ครองเมืองได้ 9 ปีก็เสียกรุง ครั้งที่สอง รัชกาลที่เจ็ดครองราชย์ได้ 9 ปีก็สละราชสมบัติ ครั้งที่สาม คณะราษฎรมีอำนาจอยู่ 9 ปี ญี่ปุ่นก็ยกพลขึ้นบกสู่ประเทศไทย 

ทั้งสามมีความหมายเหมือนกันคือการสูญเสียอำนาจการปกครองประเทศของผู้นำที่อยู่ในฐานะที่พึงมีพึงได้

เรื่องนี้ น.ม.ส มุ่งเสียดสีพฤติกรรมของผู้นำไทยในสงครามโลกครั้งที่ 2 ที่ไปเข้าร่วมกับญี่ปุ่นโดยหวังว่าไทยจะได้เป็นมหาอำนาจโดยเห็นว่าประวัติศาวสตร์จะซ้ำรอยเหมือนพระเจ้าเอกทัศน์นี้แหละ ทำให้กรมหมื่นอดไม่ได้ที่จะคิดไปถึงยุคของพระนเรศพระเอกาทศรถ กับยุคของพระเจ้าตากและกษัตริย์ 7 รัชกาล

ด้วยกลวิธีที่นำเสนออีกทั้งโวหารอันแยบคายทำให้สามกรุงเป็นทั้งวรรณคดียอพระเกียรติ วรรณคดีประวัติศาสตร์ และ วรรณคดีวิจารณ์การเมืองไปในคราวเดียวกัน