Languages พาเพลิน(หรอ)

ลำดับตอนที่ #11 : ภาษาฮินดี

หลักทั่วไป

1. หลักเกณฑ์นี้ใช้ถ่ายเสียงภาษาฮินดีที่เขียนด้วยอักษรโรมันตามระบบการเทียบคำอักษรโรมันที่นิยมใช้กันมากที่สุดในการเขียนตำราและเอกสารทางวิชาการ ซึ่งมีการใช้เครื่องหมายเสริมสัทอักษร (diacritical mark) กำกับตัวอักษรเพื่อจำแนกความแตกต่างของอักษรแต่ละตัวได้ชัดเจน เป็นหลักในการจัดทำ

2. การเทียบเสียงสระและพยัญชนะตามหลักเกณฑ์นี้ ยึดภาษาฮินดีที่มีรากศัพท์มาจากภาษาบาลีและสันสกฤตเป็นหลัก ซึ่งเรียกว่าเป็น "สระและพยัญชนะในระบบ" แต่เนื่องจากภาษาฮินดีซึ่งใช้กันอยู่ในปัจจุบันได้รับอิทธิพลจากภาษาอาหรับ เปอร์เซีย และภาษาอื่น ๆ ด้วย หลักเกณฑ์นี้จึงได้เทียบเสียงสระและพยัญชนะที่มาจากภาษาอื่น ๆ นั้นไว้ด้วย และเรียกว่าเป็น "สระหรือพยัญชนะนอกระบบ" แต่เทียบไว้เฉพาะที่พบบ่อยเท่านั้น

3. ภาษาฮินดีที่เขียนด้วยอักษรโรมันมีทั้งที่เขียนตามระบบที่ใช้ตัวอักษรโรมัน ตามหลักเกณฑ์ข้อ 1. และที่ไม่ใช้เครื่องหมายเสริมสัทอักษรกำกับตัวอักษรเนื่องจากไม่สะดวกในการ พิมพ์หรือเขียน การทับศัพท์จากอักษรโรมันที่ไม่มีเครื่องหมายเสริมสัทอักษรจึงอาจคลาด เคลื่อนจากศัพท์ในภาษาฮินดีไปบ้าง

4. คำบางคำในภาษาฮินดีที่เขียนด้วยอักษรโรมัน เป็นคำที่เขียนตามการออกเสียงของชาวยุโรป และเป็นคำที่ใช้กันทั่วไป เช่น Calcutta, Delhi, Pondicherry, Bangalore, Shillong การทับศัพท์คำเหล่านี้ให้ใช้หลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษาอังกฤษแทนหลักเกณฑ์การ ทับศัพท์ภาษาฮินดี

5. การทับศัพท์ภาษาฮินดีตามหลักเกณฑ์นี้ได้แสดงไว้ 3 รูปแบบ คือ

5.1 ทับศัพท์แบบคงรูป หมายถึงการทับศัพท์แบบตรงตามรูปศัพท์เดิม โดยใช้เครื่องหมายพินทุด้วย เพื่อให้ถอดกลับเป็นอักษรโรมันหรืออักษรเทวนาครีได้ถูกต้องและออกเสียงได้ใกล้เคียงกับคำเดิม การทับศัพท์รูปแบบนี้เหมาะสำหรับใช้ในหนังสือหรือเอกสารทางวิชาการ

5.2 ทับศัพท์แบบปรับรูป หมายถึงการทับศัพท์โดยปรับให้เข้ากับอักขรวิธีไทย เช่น มีการประวิสรรชนีย์ท้ายคำหรือใส่เครื่องหมายทัณฑฆาต เพื่อให้ออกเสียงได้ง่ายและรูปคำกลมกลืนกับภาษาไทย

5.3 ภาษาไทยใช้ หมายถึงคำที่มีใช้อยู่ในภาษาไทยแล้ว ซึ่งส่วนใหญ่เป็นคำที่มาจากภาษาบาลีสันสกฤต คำเหล่านี้ควรใช้ต่อไปตามเดิม คำบาลีสันสกฤตที่ไทยนำมาใช้ในภาษาไทยได้มีการเปลี่ยนแปลงหลายลักษณะ เช่น

5.3.1 แผลงพยัญชนะ ฏ เป็น "ฎ", ต เป็น "ด", ป เป็น "บ" และ ว เป็น "พ" เช่น

อักษรโรมัน	ทับศัพท์ (แบบคงรูป)	ทับศัพท์ (แบบปรับรูป)	ภาษาไทยใช้
ṭīka	ฏีกา	ฏีกา	ฎีกา
tej	เตช	เตชะ	เดชะ, เดช
pātāl	ปาตาล	ปาตาละ	บาดาล
Vārāṇasī	วาราณสี	วาราณสี	พาราณสี

5.3.2 แผลงสระเสียงสั้นเป็นเสียงยาว หรือเสียงยาวเป็นเสียงสั้น เช่น

อักษรโรมัน	ทับศัพท์ (แบบคงรูป)	ทับศัพท์ (แบบปรับรูป)	ภาษาไทยใช้
bahu	พหุ	พหุ	พหู
dev	เทว	เทวะ	เทวา
muni	มุนิ	มุนิ	มุนี
vīthi	วีถิ	วีถิ	วิถี

5.3.3 ใส่เครื่องหมายทัณฑฆาตเพื่อให้ออกเสียงคำนั้นได้ง่ายขึ้นและกลมกลืนกับภาษาไทย เช่น

อักษรโรมัน	ทับศัพท์ (แบบคงรูป)	ทับศัพท์ (แบบปรับรูป)	ภาษาไทยใช้
madhyasth	มธฺยสฺถ	มัธยัสถะ	มัธยัสถ์
Nārāyaṇ	นารายณ	นารายณะ	นารายณ์
pūrṇ	ปูรฺณ	ปูรณะ	บูรณ์
śabd	ศพฺท	ศัพทะ	ศัพท์

6. การเทียบเสียงสระและพยัญชนะให้ถือตามตารางเทียบเสียงสระภาษาฮินดีและตารางเทียบเสียงพยัญชนะภาษาฮินดี

7. การเรียงสระและพยัญชนะในภาษาฮินดีที่ใช้ในตารางเทียบเสียงตามหลักเกณฑ์นี้ เรียงตามลำดับอักษรโรมัน

8. สระและพยัญชนะภาษาฮินดีที่เขียนด้วยอักษรโรมัน มีดังนี้

สระและพยัญชนะในระบบ

สระในระบบ

a = —ะ, —ั	ā = —า	i = —ิ	ī = —ี	u = —ุ
ū = —ู	ṛ (เมื่ออยู่ต้นคำหรือตามหลังพยัญชนะ) = ฤ
e = เ—	ai = ไ—	o = โ—	o (ตามหลังสระ) = ว	au = เ—า

พยัญชนะในระบบ

วรรค ก (กะ) :	k = ก (กะ)	kh = ข (ขะ)	g = ค (คะ)	gh = ฆ (ฆะ)	n = ง (งะ)
วรรค จ (จะ) :	c = จ (จะ)	ch = ฉ (ฉะ)	j = ช (ชะ)	jh = ฌ (ฌะ)	ñ = ญ (ญะ)
วรรค ฎ (ฎะ) :	ṭ = ฏ (ฏะ)	ṭh = ฐ (ฐะ)	ḍ = ฑ (ฑะ)	ḍh= ฒ (ฒะ)	ṇ = ณ (ณะ)
วรรค ต (ตะ) :	t = ต (ตะ)	th = ถ (ถะ)	d = ท (ทะ)	dh = ธ (ธะ)	n = น (นะ)
วรรค ป (ปะ) :	p = ป (ปะ)	ph = ผ (ผะ)	b = พ (พะ)	bh = ภ (ภะ)	m = ม (มะ)
อวรรค (เศษวรรค) :	y = ย (ยะ)	r = ร (ระ)	l = ล (ละ)	v = ว (วะ)	ś = ศ (ศะ)
	ṣ = ษ (ษะ)	s = ส (สะ)	h = ห (หะ)

สัญลักษณ์พิเศษ

ṁ (ใช้แทนจันทรพินทุ) = ง

ṃ (ใช้แทนอนุสวาร) = ง

ḥ = ห์

สระและพยัญชนะนอกระบบ

สระนอกระบบ

āī = —าย, —าอี

iā = เ—ีย, —ยา

u = —ุ

พยัญชนะนอกระบบ

q = ก	kh = ข	g = ค	z = ซ	d = ด
b = บ	f = ฟ	ṛ = ร	ṛh = รฺห	h = ห, ฮ

9. การใช้เครื่องหมายพินทุ ใช้ในการทับศัพท์แบบคงรูป โดยใส่ไว้ใต้พยัญชนะไทยที่ถอดมาจากพยัญชนะโรมันที่ไม่มีสระกำกับ เช่น

อักษรโรมัน	ทับศัพท์ (แบบคงรูป)	ทับศัพท์ (แบบปรับรูป)	ภาษาไทยใช้
candra	จนฺทฺระ	จันทระ	จันทร์, จันทรา
jhānsī	ฌานฺสี	ฌานสี	-

ยกเว้นพยัญชนะท้ายคำซึ่งเดิม (ในภาษาบาลีและสันสกฤต) มี a กำกับ แต่ในภาษาฮินดีตัดออกไป ไม่ต้องใส่พินทุใต้พยัญชนะนั้น เช่น

อักษรโรมัน	ทับศัพท์ (แบบคงรูป)	ทับศัพท์ (แบบปรับรูป)	ภาษาไทยใช้
karm	กรฺม	กรรมะ	กรรม
pātāl	ปาตาล	ปาตาละ	บาดาล

แต่ถ้าพยัญชนะท้ายคำไม่มี a กำกับมาแต่เดิม ก็ใส่พินทุกำกับไว้ด้วย เช่น

อักษรโรมัน	ทับศัพท์ (แบบคงรูป)	ทับศัพท์ (แบบปรับรูป)	ภาษาไทยใช้
brahmacārin	พฺรหฺมจารินฺ	พรหมจาริน	-
samrāṭ	สมฺราฏฺ	สัมราฏ	-

10. การใช้เครื่องหมายทัณฑฆาต ใช้ในการทับศัพท์แบบปรับรูปในคำที่เป็นคำนอกระบบ (ไม่ได้มาจากภาษาบาลีและสันสกฤต) โดยใส่บนพยัญชนะที่ไม่ต้องการให้ออกเสียง เช่น

อักษรโรมัน	ทับศัพท์ (แบบคงรูป)	ทับศัพท์ (แบบปรับรูป)	ภาษาไทยใช้
bādshāh	บาดฺชาหฺ	บาดชาห์	-
Kutubminār	กุตุบฺมินารฺ	กุตุบมินาร์	-

11. การประวิสรรชนีย์ท้ายคำ ใช้ในการทับศัพท์แบบคงรูปและปรับรูป ดังนี้

11.1 ใช้ทับศัพท์สระ a เมื่ออยู่ท้ายคำทั้งแบบคงรูปและปรับรูป เช่น

อักษรโรมัน	ทับศัพท์ (แบบคงรูป)	ทับศัพท์ (แบบปรับรูป)	ภาษาไทยใช้
mantra	มนฺตฺระ	มันตระ	มนตร์
śiṣya	ศิษฺยะ	ศิษยะ	ศิษย์

11.2 ถ้าพยัญชนะท้ายคำมี a มาแต่เดิม (ในภาษาบาลีและสันสกฤต) แต่ในภาษาฮินดีได้ตัดออก ในการทับศัพท์แบบปรับรูปให้ประวิสรรชนีย์ด้วย เช่น

อักษรโรมัน	ทับศัพท์ (แบบคงรูป)	ทับศัพท์ (แบบปรับรูป)	ภาษาไทยใช้
pūrṇ	ปูรฺณ	ปูรณะ	บูรณ์
saṃsār	สงฺสาร	สังสาระ	สงสาร, สังสาร (วัฏ)

ตารางเทียบเสียงสระภาษาฮินดี

อักษรโรมัน	อักษรไทย	อักษรเทวนาครี	ตัวอย่าง
			อักษรโรมัน	ทับศัพท์ (แบบคงรูป)	ทับศัพท์ (แบบปรับรูป)	ภาษาไทยใช้
A
a (ที่มิได้อยู่ท้ายคำ)	-	अ	nar	นร	นระ	นร, นระ, นรา
a (ตามด้วยพยัญชนะที่ ไม่มีสระตามและ ไม่ใช่พยางค์สุดท้าย)	* —ฺ แบบคงรูป	ไม่ปรากฏรูป	samrāṭ	สมฺราฏฺ	สัมราฏ	-
	** —ั แบบปรับรูป
a (อยู่ท้ายคำ)	—ะ	ไม่ปรากฏรูป	puṇya	ปุณฺยะ	ปุณยะ	บุณย์
ā	—า	आ	Nārāyaṇ	นารายณ	นารายณะ	นารายณ์
[1]ai	ไ—	ऐ	kailās	ไกลาส	ไกลาสะ	ไกรลาส, ไกลาส
#āī	—าย, —าอี	आई	kasturbāī	กสฺตุรฺบาย, กสฺตุรฺบาอี	กัสตุรบาย, กัสตุรบาอี	-
[2]au	เ—า	औ	gaurav	เคารว	เคารวะ	เคารพ

* เครื่องหมายพินทุใส่ใต้พยัญชนะหลังสระ a ในคำทับศัพท์แบบคงรูป

** ยกเว้นพยัญชนะที่ตามมาเป็น h, v ไม่ต้องเปลี่ยนเป็นไม้หันอากาศ เช่น brahm = พรหมะ gaurav = เคารวะ Navaya = นวยะ และถ้าพยัญชนะที่ตามมาเป็น r ให้ใช้ "รร" เช่น karm = กรรมะ gandharv = คันธรรวะ

อักษรโรมัน	อักษรไทย	อักษรเทวนาครี	ตัวอย่าง
			อักษรโรมัน	ทับศัพท์ (แบบคงรูป)	ทับศัพท์ (แบบปรับรูป)	ภาษาไทยใช้
E
e	เ—	ए	dev	เทว	เทวะ	เทวะ, เทวา, เทพ
I
i	—ิ	इ	Śiv	ศิว	ศิวะ	ศิวะ
[3]ī	—ี	ई	nārī	นารี	นารี	นารี
#iā	เ—ีย, —ยา	इआ	Kāṭhiāvāṛ	กาเฐียวารฺ, กาฐยาวารฺ	กาเฐียวาร, กาฐยาวาร	-
O
o	โ—	ओ	lok	โลก	โลกะ	โลก, โลกา
o (ตามหลังสระ)	ว	व	deo	เทว	เทวะ	เทวะ, เทวา, เทพ
			Rao, Rāo	ราวฺ	ราว	-
U
u	—ุ	उ	guru	คุรุ	คุรุ	คุรุ, ครู
#u	* —ุ	उ	Kutubminār	กุตุบฺมินารฺ	กุตุบมินาร์	-
[4]ū	—ู	ऊ	pūr	ปูรฺณ	ปูรณะ	บูรณ์
R
[5](เมื่ออยู่ต้นคำหรือ ตามหลังพยัญชนะ)	ฤ	ॠ	pitṛ	ปิตฺฤ	ปิตฤ	-
			ṛṣi	ฤษิ	ฤษิ	ฤษี, ฤๅษี

* มีบางคำออกเสียง "อะ" เช่น Mogul = โมคัล Trivandrum = ตริวันดรัม

ตารางเทียบเสียงพยัญชนะภาษาฮินดี

อักษรโรมัน	อักษรไทย	อักษรเทวนาครี	ตัวอย่าง
			อักษรโรมัน	ทับศัพท์ (แบบคงรูป)	ทับศัพท์ (แบบปรับรูป)	ภาษาไทยใช้
B
b	พ	ब	Buddh	พุทฺธ	พุทธะ	พุทธะ, พุทธ
			śabd	ศพฺท	ศัพทะ	ศัพท์
			Śatābdi	ศตาพฺทิ	ศตาพทิ	-
#b	บ	ब	baṛā	บรา	บรา	-
			kitāb	กิตาบฺ	กิตาบ	-
			Kutubminār	กุตุบฺมินารฺ	กุตุบมินาร์	-
bh	ภ	भ	abhyās	อภฺยาส	อัภยาสะ	-
			Bhīm	ภีม	ภีมะ	ภีมะ, ภีม
C
[6]c	จ	च	baccā	บจฺจา	บัจจา	-
			candra	จนฺทฺระ	จันทระ	จันทร์
[7]ch	ฉ	छ	chatr	ฉตฺร	ฉัตระ	ฉัตร, ฉัตรา
D
d	ท	द	Buddh	พุทฺธ	พุทธะ	พุทธะ, พุทธ
			dās	ทาส	ทาสะ	ทาส, ทาสา
#d	ด	द	bādshāh	บาดฺชาหฺ	บาดชาห์	-
			Delhī	เดลฺฮี	เดลฮี	เดลี
[8]ḍ	*ฑ	ड	ḍamaru	ฑมรุ	ฑมรุ	-
			krīḍā	กฺรีฑา	กรีฑา	กรีฑา
			laḍḍū	ลฑฺฑู	ลัฑฑู	-
dh	ธ	ध	dharm	ธรฺม	ธรรมะ	ธรรม
			Madhya Pradeś	มธฺยะ ปฺรเทศ	มัธยะ ปรเทศะ	มัธยประเทศ
			nidhi	นิธิ	นิธิ	นิธิ
ḍh	ฒ	ढ	ḍhol	โฒลฺ	โฒละ	-

* พยัญชนะ ฑ ในภาษาฮินดีออกเสียงใกล้เคียงเสียง ด ในภาษาไทย

อักษรโรมัน	อักษรไทย	อักษรเทวนาครี	ตัวอย่าง
			อักษรโรมัน	ทับศัพท์ (แบบคงรูป)	ทับศัพท์ (แบบปรับรูป)	ภาษาไทยใช้
F
#f	ฟ	फ़	faqīr	ฟกีรฺ	ฟกีร์	-
			gaffār	กฟฺฟารฺ	กัฟฟาร์	-
G
g	ค	ग	agni	อคฺนิ	อัคนิ	อัคนี
			go	โค	โค	โค
[9]#g	ค	ग़	bāg	บาคฺ	บาค	-
			Gaznavid	คซฺนวิดฺ	คัซนวิด	-
			Gaznī	คซฺนี	คัซนี	-
			Giyas-ud-dīn	คิยสฺอุดฺดีนฺ	คิยัส-อุด-ดีน	-
			Mogul, Mugal	โมคลฺ, มุคลฺ	โมคัล, มุคัล	โมกุล, มุคัล
			Tuglākābād	ตุคฺลากาบาด	ตุคลากาบาด	-
gh	ฆ	घ	bāgh	พาฆฺ	พาฆ	-
			ghoṣ	โฆษ	โฆษะ	โฆษะ, โฆษ
H
h	ห	ह	brahm	พฺรหฺม	พรหมะ	พรหม
			Himālay	หิมาลย	หิมาลยะ	หิมาลัย
#h	ห, ฮ	ह	Ahmadābād	อหฺมดาบาดฺ	อัห์มดาบาด	-
			Hindū	ฮินฺดู	ฮินดู	ฮินดู
ḥ	ห์	:	duḥkh	ทุห์ข	ทุห์ขะ	ทุกข์
J
j	ช	ज	jay	ชย	ชยะ	ชัย, ชัยโย
			vijñān	วิชฺญาน	วิชญานะ	วิญญาณ
jh	ฌ	झ	jhānsī	ฌานฺสี	ฌานสี	-
K
k	ก	क	Kuru	กุรุ	กุรุ	-
			yakṣ	ยกฺษ	ยักษะ	ยักษ์, ยักษา
kh	ข	ख	Kharoṣṭhī	ขโรษฺฐี	ขโรษฐี	-
			Sikh	สิข	สิขะ	สิข, สิกข์
			śikhar	ศิขร	ศิขระ	ศิขร
[10]#kh	ข	ख़	Ālī Khān	อาลี ขานฺ	อาลี ขาน	อาลี ข่าน
			Bakht Khān	บขฺต ขาน	บัขต์ ขาน	-
			khilāfat	ขิลาฟตฺ	ขิลาฟัต	-
L
l	ล	ल	Lakṣmaṇ	ลกฺษฺมณ	ลักษมณะ	ลักษมัณ, ลักษมณ์
			vallabh	วลฺลภ	วัลลภะ	วัลลภ, วัลลภา
M
m	ม	म	Mahādev	มหาเทว	มหาเทว	มหาเทพ
			samrāṭ	สมฺราฏฺ	สัมราฏ	-
*ṁ	ง	ँ	hūṁ	ฮูง	ฮูง	-
**ṃ	ง	ं	daṃṣṭrā	ทงฺษฺฏฺรา	ทังษฏรา	-
			saṃhitā	สงฺหิตา	สังหิตา	-
			saṃsār	สงฺสาร	สังสาระ	สงสาร, สังสาร (วัฏ)
			saṃyog	สงฺโยค	สังโยคะ	สังโยค

* ṁ ใช้แทนจันทรพินทุ (candrabindu) เป็นเครื่องหมายกำกับสระเพื่อให้ออกเสียงขึ้นจมูกคล้ายเสียง "ง" จึงใช้ "ง" แทน

** ṃ ใช้แทนอนุสวาร (anusvāra) เป็นเครื่องหมายกำกับสระ เมื่ออยู่หน้าพยัญชนะเศษวรรคจะออกเสียงขึ้นจมูกฟังคล้ายเสียง "ง" จึงใช้ "ง" แทน

อักษรโรมัน	อักษรไทย	อักษรเทวนาครี	ตัวอย่าง
			อักษรโรมัน	ทับศัพท์ (แบบคงรูป)	ทับศัพท์ (แบบปรับรูป)	ภาษาไทยใช้
N
n	น	न	mantra	มนฺตฺระ	มันตระ	มนตร์
			nīti	นีติ	นีติ	นีติ, นิติ
[11]nํ	ง	ङ	anํg	องฺค	อังคะ	องค์
[12]ñ	ญ	ञ	Sañjay	สญฺชย	สัญชยะ	สญชัย, สัญชัย
[13]ṇ	ณ	ण	maṇḍan	มณฺฑน	มัณฑนะ	มัณฑนา
P
p	ป	प	Pāṭaliputra	ปาฏลิปุตฺระ	ปาฏลิปุตระ	ปาฏลีบุตร
			pitā	ปิตา	ปิตา	บิดา
			prāpt	ปฺราปฺต	ปราปตะ	ปราบดา (ภิเษก)
			samāpt	สมาปฺต	สมาปตะ	-
ph	ผ	फ	phal	ผล [ผะ-ละ]	ผละ	ผล [ผน]
Q
[14]#q	ก	क़	qilā	กิลา	กิลา	-
R
r	ร	र	rājadhānī	ราชธานี	ราชธานี	ราชธานี
[15]#	ร	ड़	baṛā	บรา	บรา	-
			baṛbaṛ	บรฺบรฺ	บรบร	-
			bīṛī	บีรี	บีรี	-
			Kāṭhiāvāṛ	กาเฐียวารฺ, กาฐยาวารฺ	กาเฐียวาร, กาฐยาวาร	-
[16]#ṛh	*รฺห	ढ़	Caṇḍīgaṛh	จณฺฑีครฺห	จัณฑีครห์	-

* รฺห แทนพยัญชนะตัวเดียวในภาษาฮินดีที่ออกเสียงเหมือน ร ตามด้วยกลุ่มลม

อักษรโรมัน	อักษรไทย	อักษรเทวนาครี	ตัวอย่าง
			อักษรโรมัน	ทับศัพท์ (แบบคงรูป)	ทับศัพท์ (แบบปรับรูป)	ภาษาไทยใช้
S
s	ส	स	Somadev	โสมเทว	โสมเทวะ	โสมเทพ
			vastu	วสฺตุ	วัสตุ	วัสดุ, พัสดุ
[17]ś	ศ	श	Kaśyap	กศฺยป	กัศยปะ	กัศยป
			śāstra	ศาสฺตฺร	ศาสตระ	ศาสตร์
[18]	ษ	ष	Ṣaḍānan	ษฑานน	ษฑานนะ	-
			śiṣya	ศิษฺย	ศิษยะ	ศิษย์
T
t	ต	त	pātāl	ปาตาล	ปาตาละ	บาดาล
			pātra	ปาตฺระ	ปาตระ	บาตร
			tapas	ตปสฺ	ตปัส	ตบะ
[19]ṭ	ฏ	ट	Bhaṭṭācārya	ภฏฺฏาจารฺยะ	ภัฎฎาจารยะ	ภัฏฏาจารย์
			ṭīkā	ฏีกา	ฏีกา	ฎีกา
th	ถ	थ	path	ปถ	ปถะ	บถ
			sthān	สฺถาน	สถานะ	สถาน, สถานะ
			thambh	ถมฺภ	ถัมภะ	-
[20]	ฐ	ठ	jhuṭh	ฌูฐฺ	ฌูฐ	-
			pīṭh	ปีฐะ	ปีฐะ	บิฐ
			ṭhākur	ฐากุรฺ	ฐากุรฺ	ฐากูร
V
[21]v	ว	व	divya	ทิวฺยะ	ทิวยะ	ทิพย์
			Viśvanāth	วิศวฺนาถ	วิศวนาถะ	วิศวนาถ
Y
y	ย	य	pey	เปย	เปยะ	-
			Yamunā	ยมุนา	ยมุนา	ยมนา, ยมุนา
Z
#z	ซ	ज़	āzād	อาซาดฺ	อาซาด	-
			Gaznī	คซฺนี	คัซนี	-
			zangārī	ซงฺคารี	ซังคารี	-

หมายเหตุ

^# สระและพยัญชนะนอกระบบ

1. ^ บางครั้งมีผู้ใช้ y แทน ai เช่น Faizābād = ไฟซาบาด ใช้เป็น Fyzābād, Haiderābād = ไฮเดอราบาด ใช้เป็น Hyderābād และบางครั้งก็ใช้ ai แทน ay เช่น jay = ชยะ ใช้เป็น jai
2. ^ บางครั้งมีผู้ใช้ ow แทน au เช่น cauk = เจาก์ ใช้เป็น chowk
3. ^ บางครั้งมีผู้ใช้ ee แทน ī เช่น Mīra = มีรา ใช้เป็น Meerā, Nīra = นีรา ใช้เป็น Neerā
4. ^ บางครั้งมีผู้ใช้ oo แทน ū เช่น Mūl = มูล ใช้เป็น Mool, Pūna = ปูนา ใช้เป็น Poonā
5. ^ บางครั้งมีผู้ใช้ ri แทน ṛ เช่น pitṛ = ปตฤ ใช้เป็น pitri
6. ^ บางครั้งมีผู้ใช้ ch แทน c เช่น candra = จันทระ ใช้เป็น chandra ṛ
7. ^ บางครั้งมีผู้ใช้ chh แทน ch เช่น chatr = ฉัตระ ใช้เป็น chhatr
8. ^ บางครั้งมีผู้ใช้ d แทน ḍ เช่น krīḍā = กรีฑา ใช้เป็น krīdā
9. ^ บางครั้งมีผู้ใช้ g, g., gh แทน g เช่น bāg = บาค ใช้เป็น bāg, bāg., bāgh ḍ
10. ^ บางครั้งมีผู้ใช้ kฺhฺ, kฺh แทน kh เช่น khilāfat = ขิลาฟัต ใช้เป็น kฺhฺilāfat, kฺhilāfat
11. ^ nํ ที่เป็นตัวสะกดและตามด้วยพยัญชนะในวรรค ก (k, kh, g, gh, n) จะออกเสียงเป็น "ง"
    และบางทีก็ใช้ n, ng แทน nํ เช่น anํg = อังคะ ใช้เป็น ang, angg
12. ^ ñ ที่เป็นตัวสะกดและตามด้วยพยัญชนะในวรรค จ (c, ch, j, jh, ñ) จะออกเสียงเป็น "ญ"
    และบางทีก็ใช้ n แทน ñ เช่น Sañjay = สัญชยะ ใช้เป็น Sanjay
13. ^ ที่เป็นตัวสะกดและตามด้วยพยัญชนะในวรรค ฎ (ṭ, ṭh, ḍ, ḍh, ṇ) จะออกเสียงเป็น "ณ"
    และบางทีก็ใช้ n, n แทน ṇ เช่น maṇḍan = มัณฑนะ ใช้เป็น manḍan, manḍan
14. ^ บางครั้งมีผู้ใช้ ḳ แทน q เช่น qilā = กิลา ใช้เป็น ḳilā
15. ^ บางครั้งมีผู้ใช้ r แทน ṛ เช่น baṛā = บรา ใช้เป็น barā
16. ^ บางครั้งมีผู้ใช้ rh แทน ṛh เช่น Caṇḍīgaṛh = จัณฑีครห์ ใช้เป็น Caṇḍīgarh ṛ
17. ^ บางครั้งมีผู้ใช้ sh แทน ś เช่น śāstra = ศาสตระ ใช้เป็น shāstra
18. ^ บางครั้งมีผู้ใช้ s, sh แทน ṣ เช่น Ṣaḍānan = ษฑานนะ ใช้เป็น Saḍānan, Shaḍānan
19. ^ บางครั้งมีผู้ใช้ t แทน ṭ เช่น ṭīkā = ฏีกา ใช้เป็น tīkā ṣ
20. ^ บางครั้งมีผู้ใช้ th แทน ṭh เช่น pīṭh = ปีฐะ ใช้เป็น pīth
21. ^ - บางครั้งมีผู้ใช้ w แทน v เช่น divya = ทิวยะ ใช้เป็น diwya
    - v ที่มี a ตามหลัง และเป็นพยางค์ท้ายของคำ บางครั้งจะตัด a ที่ตามมาออก แล้วเปลี่ยน v เป็น o เช่น deva ตัด a ท้ายคำออก เป็น "dev" แล้วเปลี่ยน v เป็น o เป็น deo ṭh