คืนค่าการตั้งค่าทั้งหมด
คุณแน่ใจว่าต้องการคืนค่าการตั้งค่าทั้งหมด ?
ลำดับตอนที่ #9 : ยุคสมัยล้านนา
ใน่วเวลาเียวันอาาัรล้านนา ไ้่อั้ึ้นในปี พ.ศ. 1802 โย พระเ้าเม็รายมหารา และไ้อยู่ภายใ้ารปรอโยพม่าในปีพ.ศ. 2101 และเมื่อวันที่ 14 ุมภาพันธ์ พ.ศ. 2318 สมเ็พระเ้าาสินมหารา และ พระเ้าบรมราาธิบีาวิละ ไ้ทรับไล่พม่าออาินแนล้านนา โยหลัานั้น พระเ้าบรมราาธิบีาวิละ ไ้ทรปรออาาัรล้านนา ในานะประเทศราสยาม
ภาษาล้านนา
| ภาษาล้านนา ( ำเมือ ) |
ภาษาล้านนา หรือำเมือ เป็นภาษาประำราอาาัรล้านนามาเป็นระยะเวลานาน ามประวัิศาสร์ล้านนา มีหลัานารึอัษรล้านนาเมื่อประมา 500 ว่าปีที่ผ่านมา แ่ามวามเป็นริสันนิษานว่า ภาษาล้านนาเป็นภาษาที่เิึ้นมานานนับพันปีเลยทีเียว ภาษาล้านนามีทั้ภาษาพู ภาษาเียน ในสมัยโบราารบันทึสิ่่า ๆ ที่เป็น้อมูลวามรู้้าน่า ๆ ะมีารประิษ์อัษรใ้แ่าัน ภาษาล้านนาเป็นภาษาที่มีสัานลมป้อม ล้ายอัษรมอ มีเสียสระภายในัว ใ้ในาริ่อสื่อสารันในอี ภาษาล้านนาเป็นสิ่แสให้เห็นถึเอลัษ์ วามเป็นนาิที่มีอารยธรรมที่ยิ่ให่
ปรา์พื้นบ้าน และปรา์ราสำนั สามารถอ่านออเียนไ้ มีารให้ารสนับสนุนารเรียนภาษาล้านนาทั้ฝ่ายอาาัร และฝ่ายศาสนัร สิ่ที่เป็นวิถีีวิพื้นบ้าน วามเป็นอยู่ ศิลปวันธรรม ประเพี วามเื่อ พิธีรรม หลัำสอนทาพระพุทธศาสนา ประวัิศาสร์วามเป็นมาอบ้านเมือในอี หมาย่า ๆ วรรรรมพื้นบ้าน ำรายาสมุนไพร ารรัษาโร โหราศาสร์ ฯลฯ สิ่เหล่านี้ไ้ถูบันทึไว้ลบนใบลาน พับสา ่อย ศิลาารึ ฝาผนัภาพโบราที่่า ๆ
วรรรรม่า ๆ ที่มีารบันทึเป็นภาษาล้านนา เ่น ามเทวีวศ์ สิหินิทาน พศาวารโยน ำนานพื้นเมือเียใหม่ ัรวาฬทีปนี มัลัถทีปนี นิราศหริภุัย ( ะโลเมิเป้า ) ึ่เป็นนิราศอายุเ่าแ่ที่สุในเมือไทย ลิลิพระลอ ปัาสา นิทานพื้นบ้านที่แ่โยปรา์พื้นบ้าน เป็นาหลาย ๆ เรื่อ เ่น อุสาบารส หษ์หิน ินรี สุวรรสาม อมราพิศวาส ฯ หมายมัรายศาสร์ อวหาร25 หมายเ่านา ที่มีวามยิ่ให่ที่สุือ ารที่มีารใ้อัษรล้านนาารึพระไรปิในารสัยานาพระไรปิรั้ที่ 8 อโล ในปีพุทธศัรา 2020 วัมหาโพธาราม ( วัเ็ยอ ) ในรัสมัยอพระเ้าิโลรามหารา แห่ราวศ์มัราย ่วนั้นถือว่าเป็นยุทออภาษาและวรรรรมล้านนาเป็นอย่ามา
หลัาที่ทำสัยานาเสร็สิ้นล ไ้แ่ายใบลานพระไรปิเผยแพร่ไปยัที่่า ๆ เ่น เมือสิบสอปันนา เมือหลวพระบา และหัวเมือ่า ๆ ออาาัรล้านนา นอานั้นในสมัย่อ ๆ มา มีารเรียนรู้วรรรรมันอย่าแพร่หลาย ามพื้นบ้านล้านนาะมีศิลปินาวบ้าน พูุย ทัทายัน้วยสำเนียภาษาที่มีระเบียบระบบ เ่น ่าวอ าพย์ เี้ย ๊อย ะโล ฯลฯ ภาษาล้านนา เรียอีอย่าหนึ่ว่า อัษรธรรม สร้านัปรา์ที่มีื่อเสียมามาย เ่น พระสิริมัลาารย์ พระโพธิรัษี พระรันปัาเถระ สามเรให่ แสนเมือมา ศรีวิัยโ้ พระยาพรหมโวหาร ( วีเอแห่ล้านนา ) ผู้แ่่าวำ่มพระยาพรหม ปู่สอนหลาย ย่าสอนหลาน ฯลฯ
วามเี่ยวเนื่อับวิถีีวิอาวล้านนาั้แ่อีนถึปัุบัน ทำให้ภาษาล้านนามีวามสำัในบทบาทที่หลาหลาย ุ่าทาภาษา ที่สะท้อนวิถีีวิในอี เหุาร์่า ๆ ที่เิึ้น ะเป็นบทเรียนสำหรับารำเนินีวิออนุนนรุ่นหลัในปัุบัน ันี้น เราวรที่ะเรียนรู้ และสืบสานสิ่ที่ีามโยปรับนำมาใ้ให้เหมาะสม เพื่อให้มรวันธรรมทาภาษาอยู่ราบนานเท่านาน
*สุนันท์ ไยสมภาร บัิวิทยาลัย ภาวิาส่เสริมารศึษา ะศึษาศาสร์ มหาวิทยาลัยเียใหม่
อาสาสมัรโรเรียนภูมิปัาล้านนา
| ารถ่ายทอเสียภาษาไทล้านนา |
- อัษรธรรมล้านนา ที่ทั่วไปเรีย ัวเมือ นิยมใ้บันทึัมภีร์ทาพุทธศาสนา
- อัษรฝัาม หรืออัษรที่ปรับปรุาอัษรแบบสุโทัย นิยมใ้ับศิลาารึ
- อัษรไทนิเทศ ืออัษรที่ปรับปรุาอัษรฝัาม แ่ใ้ารึในใบลาน
ารัหมู่อัษร
ในารเสนอ้อมูลแบบ ปริวรร หรือ เทียบอัษร นี้ะใ้อัษรและอัระวิธีอ ภาษาไทยมารานโยมี้อยเว้นบาประาร แ่ำหนให้ออเสียามแบบล้านนา ึ่โยวิธีนี้ แม้ะใ้รูปวรรยุ์เพีย ๒ รูป ือ ไม้เอ และ ไม้โท ็าม แ่อาศัยาร ัอัษรเป็น ๓ หมู่ามพื้นเสียแบบล้านนานั้น ย่อมะ่วยให้ผันเสียรรยุ์ให้ รบทั้ ๖ เสีย ัไ้แบ่ลุ่มพยันะ ันี้
อัษรสู (มีพื้นเสียเท่าับเสียัวาในภาษาไทยมาราน)
ถ
ป ผ ฝ ษ ศ ส ห
ห หน หม หย หล หว ร ร
ปร ร
อัษรลา (มีพื้นเสียเท่าับเสียสามัในภาษาไทยมาราน)
บ อย อ
อัษร่ำ (มีพื้นเสียเท่าับเสียรีในภาษาไทยมาราน)
ท
ธ น พ ภ ม ย ร ล ว
ฬ ฟ ฮ
เนื่อาารัหมู่อัษรัล่าวทำให้มีอัษรู่ือ อัษร่ำู่ับอัษรสู เ่น
– , ห – ฮ , หน – น, หล – ล แล้ว ทำให้สามารถผันอัษรามแบบเสียล้านนาไ้รบถ้วน ทั้ ๖ เสีย ันี้
า ่า ่า ้า ้า า
วาย หว่าย ว่าย หว้าย ว้าย หวาย
ส่วนอัษรลานั้นสามารถผันรูปวรรยุ์ไ้เพีย ๓ ระับ ือ
อา อ่า อ้า
แ่ารออเสียนั้นสำหรับพยํนะในหมู่อัษรลานี้อาออเสียไ้ ๒ ระับเสีย
สำหรับแ่ละเรื่อหมายวรรยุ์ โยล้อยามระับอเสียอศัพท์ ปราเป็นปริบท เ่น อุ้ย อาออเสียวรรยุ์เป็น / อุ๊ย / แปลว่า ยาย และออเสียวรรยุ์รึ่โทรึ่รีเป็น / uj / แปลว่า ให่, ้นา,นม
| ระบบำ |
1. ำนาม
ำนามในภาษาไทล้านนามีหน้าที่ทาไวยาร์เ่นเียวับำนามในภาษาไทยมารานำนามเหล่านี้นีที้ำที่มีรูปำและวามหมายรับในภาษาไทยมาราน และมีำนามอี ำนวนหนึ่ที่ใ้เพาะในถิ่นล้านนา เ่นฟัหม่น (ฟัเียว) เี่ยว (าเ) แมน (แมลวัน) ัน (พาน) าโป(าบที่หุ้มไม้ไผ่) เพีย(ระบุ) ลว(มัร) ับไฟ (ไม้ี-ล่อไม้ี)
2. ำสรรพนาม
ำสรรพนามที่ใ้ันอยู่ในเล้านนานั้น ทั้ำสรรพนามที่มีรูป ำล้ายับำสรรพนามที่มีอยู่ในภาษาไทยมารานะมีำสรรพนามที่ใ้เพาะในเไทล้านนาเ่นัน เ่น รา-ฮา (ู) เพิ่น (เา, ท่าน) ้าเ้า (ิัน) อี่ลุ (ลุ) ไอ่(ไอ้)หมูู่ (พวเรา) เป็น้น
3. ำริยา
ริยาที่ใ้ันอยู่ในหมู่นาวล้านนานั้นนอเหนือาที่ะมีพวที่ล้ายลึับำที่ใ้ันเป็นปริในภาษาไทยมารานแล้ว ำริยาำนวนไม่น้อยที่ไม่ปรา หรือไม่เป็นที่นิยมใ้ในภาษาไทยมาราน เ่น ทั่ (ระทุ้) ทุ้ม (ลุม) นบ (ราบ) มืนา (ลืมา) เป็น้น
4. ำวิเศษ์
ำวิเศษ์ในภาษาไทล้านนามีอยู่ในารใ้านเป็นำนวนมา ในลุ่มำวิเศษ์ นี้มีทั้ำพวที่ล้ายับที่ปราอยู่ในระบบอภาษาไทยมาราน และที่มีปราในเพาะ ภาษาไทล้านนา เ่น แวบ (หวำ,ยุบลเ่นพุยุบ) ม็อ (เป็นผละเอีย) ั (เย็นหรือบาเ้าไปในใ) ม่วน (ี, เพราะ, สนุสนาน, สะว, สบาย) เป็น้น
ำวิเศษ์ในภาษาไทล้านนานอเนือาที่ะมีพวที่ใ้ยายำามธรรมาโยที้ไปแล้ว ยัมีำำพวหนึ่ที่ไม่มีวามหมายในัวเอแ่เมื่อใ้ยายำ แล้วะให้วามหมายเิวามรู้สึไ้ัเนในแ่อภาพลัษ์ ( Sound symbolism) ไ้เป็นอย่าี ำวิเศษ์นี้มัปราเป็นลุ่มเ่น ลัษะอเล็ที่พลิใ้ ปิะิ ถ้าอนาลาที่พลิ ใ้ ป็อะ็อ หาอนาให่ที่พลิหรือระึ้นใ้ เปิ็ะเิ็ หรือ ำที่ใ้ยายอนาเล็ที่มีสีแเรื่อ ๆ อย่าแสโมใ้ แิฮิ อนาลาที่มีสีแเรื่อใ้ แาฮา ถ้าอนาลาสีแสใ้ แแผ้แหล้ และอนาให่สีแส ใ้ แเผ้อเล้อเป็น้น
5. ำปิเสธ
ำที่ใ้ในารปิเสธในภาษาล้านนามีอยู่ำนวนไม่มานั ึมัะใ้ำว่า บ่เป็นำหลั และอาปราารใ้ำปิเสธเป็นลุ่ม็ไ้ เ่น บ่มา (ไม่มา) บ่เอา (ไม่เอา) บ่หื้อ (ไม่ให้) บ่หล้าีเอา (ไม่สมวรเอา)
6. ำแสำถาม
ำแสำถามที่าวล้านนาใ้ีวิประำวันนั้น แม้ะแผเพี้ยนไปาที่มีใ้ในภาษาไทยมารานอยู่บ้า็าม แ่หน้าที่ใน้านไวยาร์อ ำเหล่านี้น ็ยัปรเป็นเ่นเียวับที่มีอยู่ในภาษาไทยมาราน เ่น เอาบ่ ( เอาหรือไม่) มีาว่าบ่หมี ( มีหรือไม่มี) อี่นายื่อว่าะไอั้นา (อีหนูื่ออะไรหรือ) วายแลัวเปนาใยับ่มา ( สายแล้ว ทำไมยัไม่มา) เราไพแอ่วทวยันน่อ (เราไปเที่ยว้วยันนะ) เป็น้น
7. ำลท้ายประโย
เอลัษ์ประารหนึ่อภาษาในระูลไท ( Tai Languages) นั้น ือารที่ใ้ำลท้ายประโยเพื่อวามนิ่มนวลอารใ้ภาษา ึ่ในรีนี้ภาษาไทล้านนา็ไ้มีเอลัษ์เ่นเียวับนเผ่าไทยลุ่มอื่น ๆ เ่นัน ล่าวือ ะมีารใ้ำลท้ายประโยอยู่้วย เ่น ินเหียบ่าเี่ยวนี้เน่อ (ินเสียเี่ยวนี้นะ) นอนเทอะลู เิ๊แล้ว (นอนเถอะลู ึแล้ว) ม่วนแท้บ่าเฮ้ย (สนุ ๆ แเอ๋ย) เป็น้น
8. ำประสม
ำประสมในภาษาไทล้านนามีทั้ำประสมที่ใ้เป็นำนามและำริยา โยมาแล้วำประสมนั้นมัะ่วยเพิ่มลัษ์เพาะอำนั้น ๆ ให้ัเนเ่นึ้นไป เ่น ิ่้อย(นิ้ว้อยอมือ) ิ่ห้อย (อาวร์, อาลัย) เรือนไฟ ( รัวไฟ, ที่ทำอาหาร) อนผี(าศพ) น้อาย ( น้อเย) พระเ้า ( พระพุทธเ้า) เป็น้น
9. ำ้ำ
ำ้ำในภาษาไทล้านนาที่ปรานั้นอาำแนไ้ว่าเป็นาร้ำำ เพื่อเพิ่มวามหมายอำนั้น เ่น เวิย ๆ ( ไว ๆ , เร็ว ๆ ) ัเลือเอาาวแ่นไส ๆ ( ะเลือเอาาววที่สุใส) แอ่ว ๆ แหว ๆ ไ้ินน้ำแ ถ้วยเ่า (มัวแ่เที่ยวไปเที่ยว มา็ไ้แ่ินน้ำแถ้วยเิม)
นอาำ้ำเพื่อเพิ่มวามหมายโยรแล้ว ในบวนารอ ภาษาไทล้านนานั้นมีาร้ำำอีำพวหนึ่เป็นาร้ำำเพียบาส่วน แ่ยั ลัษะโรสร้าอประโยและใวามร่วม เพียแ่ย้ำให้มอเห็น วามหมายยายวามเิภาพพน์ ( Sound symbolism) ทั้ในแ่อำนวนและวามเลื่อนไหวมาว่าเิม เ่น ละอ่อน (เ็ ) เป็น ละเอ็ละอ่อน หรือ ละอ่อน่อนแ่น อู้ันเสียอ็อแอ็ (ุยันุ๋ิ๋ ) เป็น อู้ันอ็อ ๆ แอ็ ๆ (าว) ิเหนิบหนาบ เป็น ิเหนิบิหนาบ หรือ ิเหน้อิเหนิบ
10. ำ้อน
ในาร้อนำอาวล้านนานั้น เป็นารนำเอาำที่มีวามหมายเหมือนัน หรือใล้เียันหรือที่มีวามหมาย่อเนื่อันมารวมเป็นลุ่มำเพื่อแสถึวาม เปลี่ยนแปลในแ่อวามเลื่อนไหวหรือำนวนนับที่เพิ่มึ้น เ่น เสื่อสาอาสนะ, หม้อไหไรพา (อ่าน " ถะไหล " ( หม้อ ไห านแบน ทัพพี ) เ้าไท่เ้าถ ( ้าวบรรุไถ้ ้าวบรรุถุหรือย่าม , เ้าระเป๋า) ทุเ้าพระนาย (พระส์และสามเร) เ้าน้ำำิน ( อาหาราริน ) เป็น้น
11. ำสร้อย
ในาร้อนำอาวล้านนานั้น เป็นารนำเอาำที่มีวามหมายเหมือนัน หรือใล้เียันหรือที่มีวามหมาย่อเนื่อันมารวมเป็นลุ่มำเพื่อแสถึวาม เปลี่ยนแปลในแ่อวามเลื่อนไหวหรือำนวนนับที่เพิ่มึ้น เ่น เสื่อสาอาสนะ, หม้อไหไรพา (อ่าน " ถะไหล " ( หม้อ ไห านแบน ทัพพี ) เ้าไท่เ้าถ ( ้าวบรรุไถ้ ้าวบรรุถุหรือย่าม , เ้าระเป๋า) ทุเ้าพระนาย (พระส์และสามเร) เ้าน้ำำิน ( อาหาราริน ) เป็น้น
12. ารยืมำาภาษาอื่น
ภาษาที่ใ้อยู่ในหมู่นาวล้านนานั้น นอาที่เป็นศัพท์อ าวไทท้อถิ่น โยทั่วไปแล้ว ็ยัมีำอีพวหนึ่ที่มาาานวันธรรมอื่นแ่ปราอยู่ในีวิประำวัน อาวล้านนาอี้วย ำัล่าวนั้นมีทั้ที่มีารปรับปรุ ให้เ้าับารออเสีย อาวล้านนา หรือปรับารออเสียอาวล้านนาให้สอล้อับำที่ยืมมานั้น ำทียืมมาใ่ในภาษาล้านนานั้นอาล่าวไ้ว่ามาามยุสมัยที่าวล้านนาไปเี่ยว้อ ับวันธรรมนั้น ๆ เ่น าารที่ศาสนาพุทธมีอิทธิพล่อวิถีอาวล้านนา มาึ ปราศัพท์ภาษาบาลีอยู่มาเ่น ิน, โพธิสัย์, อริยมั์, สัะ,ยัษ์, พระยาอินทร์ เป็น้นที่มาาภาษาพม่า เ่น พอย (อ่าน "ปอย" ) มาาภาษาพม่าว่า ปะแว แปลว่า าน หรือานลอ ะบอ (ิ้นฟัเป็น้นุบแป้ทอ) มาาภาษาพม่า เปา์่อ ในระยะหลันี้ไ้รับอิทธิพลาภาษไทยมาราน ทั้าสื่อมวลนและ าารศึษาในระับ่า ๆ ที่้อใ้ภาษาไทยมารานเป็นสื่อนั้น ทำให้มี ผู้ใ้ภาษาไทย ัล่าวไปใ้มาึ้นทั้ในแ่ารออเสียและ้านวามหมายนาวล้านนาปัุบัน สามารถเ้าใภาษาไทยที่ใ้เป็นมารานอนไทยทั้าิไ้เป็นอย่าี
ความคิดเห็น