พัฒนาการด้านความสัมพันธ์ระหว่างประเทศของไทย

ลำดับตอนที่ #7 : ความสัมพันธ์กับชาติเพื่อนบ้าน

1. ลาว หลังจากไทยเสียกรุงศรีอยุธยาแก่พม่า  ลาวได้ตั้งตนเป็นอิสระจากไทย เมืองเล็กๆ ใน ลาวต่างก็หันไปพึ่งพาเมืองใหญ่ๆ ทำให้ลาวรวมตัวกันเป็น 3 แคว้น คือ แคว้นหลวงพระบางอยู่ทางเหนือ แคว้นเวียงจันทน์อยู่ตอนกลาง และแคว้นจำปาศักด์อยู่ทางใต้  ทั้งสามแคว้นต่างก็ตั้งตนเป็นอิสระ  มีการแย่งชิงอำนาจระหว่างแคว้นกันอยู่ตลอดเวลา

              เมื่อสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงปราบก๊กต่างๆ จนเป็นปึกแผ่นมั่นคงแล้ว  ทรงต้องการให้แคว้นของลาวทั้งหมดเข้ามาอยู่ใต้อำนาจของกรุงธนบุรีเหมือนเช่นสมัยอยุธยาใน พ.ศ. 2319 สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชจึงให้เจ้าพระยาจักรี (ทองด้วง) เป็นแม่ทัพยกไปตีจำปาศักดิ์จนสามารถยึดจำปาศักดิ์ ได้สำเร็จสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชได้พระราชทานบรรดาศักดิ์พระยาจักรีเป็นสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก

              ต่อมาใน พ.ศ. 2321 สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชโปรดเกล้า ฯให้สมเด็จพระยามหากษัตริย์ศึกยกทัพไปตีกรุงเวียงจันทน์ได้สำเร็จ  และได้อัญเชิญพระแก้วมรกตและพระบางมาประดิษฐานที่กรุง-ธนบุรี  ส่วนเมืองหลวงพระบางนั้น  เมื่อทราบข่าวกองทัพไทยยกไปตีเวียงจันทน์ได้ก็เกิดความหวาดกลัว  จึงแต่งทูตมาขออ่อนน้อมต่อไทยและอาสานำทัพหลวงพระบางไปช่วยตีเวียงจันทน์ด้วย  ลาวจึงกลับมาอยู่ใต้การปกครองของไทยอีกครั้งหนึ่งในสมัยธนบุรี

              ในสมัยรัชกาลที่ 1 ไทยเป็นผู้แต่งตั้งกษัตริย์ของลาว  โดยพิจารณาเชื้อพระวงศ์ที่จงรักภักดีต่อไทยเพื่อป้องกันมิให้ลาวก่อกบฏ เช่น ทรงแต่งตั้งเจ้านันทเสน  ราชบุตรองค์ใหญ่ของเจ้าสิริบุญสารเป็นกษัตริย์แทน  แต่ปรากฏว่าเจ้านันทเสนเป็นกบฏต่อต้านไทย  รัชกาลที่ 1 จึงทรงแต่งตั้งเจ้าอินทรวงศ์อนุชาของเจ้านันทเสนเป็นกษัตริย์  และทรงแต่งตั้งเจ้าอนุวงศ์หรือเจ้าอนุ  อนุชาองค์หนึ่งของเจ้านันทเสนเป็นอุปราช  เจ้าอนุเป็นผู้ที่มีความสามารถในการรบมาก

              ในสมัยรัชกาลที่  2 เจ้าอนุได้แสดงความจงรักภักดีต่อไทยด้วยการอาสายกทัพไปปราบกบฏข่าซึ่งยกทัพมาตีเมืองจำปาศักดิ์  เจ้า-อนุสามารถปราบกบฏได้สำเร็จเจ้าอนุจึงกราบบังคมทูลขอให้ราชบุตรของตนเป็นเจ้าเมืองจำปาศักดิ์   ทำให้เจ้าอนุขยายอาณาเขตเวียงจันทน์ได้กว้างขวางและมีอำนาจมากขึ้น

              ในรัชสมัยรัชกาลที่ 3 ไทยประสบปัญหาเกี่ยวกับการปกครองประเทศราช   โดยเฉพาะอย่างยิ่งการก่อบฏของหัวเมืองมลายู  และการขยายอิทธิพลของเวียดนามเข้าไปในเขมร  นอกจากนั้นอังกฤษพยายามบีบไทยให้ยอมแก้ไขสัญญาการค้าระหว่างไทยกับอังกฤษ  เพื่อให้พ่อค้าอังกฤษมีเสรีทางการค้าในไทย และให้ไทยลดการเก็บภาษีจากพ่อค้าอังกฤษให้น้อยลง  ฝ่ายไทยได้แสดงท่าทีไม่ยอมผ่อนปรนตามข้อเรียกร้องของอังกฤษ  ทำให้พ่อค้าอังกฤษเสนอให้รัฐบาลอังกฤษที่อินเดียกำลังหาทางใช้กำลังทหารเพื่อบีบบังคับไทย  สถานการณ์ดังกล่าวทำให้เจ้าอนุเห็นเป็นโอกาสที่จะเป็นอิสระจากไทยจึงก่อกบฏกอบกู้เอกราช