อนุบาลถ้ำหมีน้อย - หลักสูตรพื้นฐานสำหรับคน(หัด)เขียนนิยาย

ลำดับตอนที่ #2 : คาบแรก - ปมขัดแย้งของเรื่อง

1. ประเภทของนักเขียน

ถ้าใครเคยอ่านการ์ตูนเรื่อง "บาคุแมน" ก็อาจจะคำพูดของ บก.ฮัตโตริได้
ที่ว่า "นักเขียนมีอยู่สองประเภท

ประเภทที่หนึ่ง คือ เขียนการ์ตูนโดยใช้สัญชาตญาณหรือเซนส์

อีกประเภทหนึ่ง คือ ต้องคิดคำนวณก่อนเขียน (พูดง่ายๆ คือใช้สมองนั่นแหละ)

ผมเคยอ่านบทสัมภาษณ์ของนักเขียนมืออาชีพในเมืองไทยก็พบว่า
นักเขียนก็มีสองประเภทเหมือนกัน

บางท่านเขียนนิยายให้สนุกและมีเสน่ห์ได้โดยไม่ต้องคิดอะไร

บางท่านก็เขียนนิยายด้วยการคิดคำนวณอย่างเป็นระบบ
(เช่นนักเขียนสองซีไรต์อย่างคุณวินทร์ เลียววาริณ)

ผมเป็นประเภทแรก...

คือคิดยังไงก็เขียนยังงั้นเลย ไม่มีการคำนวณอะไรทั้งสิ้น
ถ้าใครถามว่าคิดพล็อตได้ยังไง เขียนนิยายได้ยังไง
คงต้องตอบแบบกำปั้นทุบดินว่า
"ไม่รู้สิ อยู่ๆ พล็อตมันก็ตกใส่หัวเองมั้ง"

ทีนี้พอมีคนมาปรึกษาประมาณว่า
"ช่วยเล่าวิธีการแต่งนิยายตั้งแต่ต้นจนจบให้หน่อยได้ไหมครับ"

งานเข้าสิครับพี่น้อง...

ตอนแต่งน่ะไม่ได้คิดอะไรหรอก
แต่พอต้องอธิบายว่าแต่งได้ยังไงนี่ต้องเริ่มคิดแล้ว

ผมเลยต้องขอเอาทฤษฎีวรรณกรรมบางส่วนมาช่วยเสริม
เพื่ออธิบายและวิเคราะห์วิธีการแต่งนิยายของผม


2. ปมขัดแย้งของเรื่อง

นักวิชาการด้านวรรณคดีท่านหนึ่งเคยกล่าวไว้ว่า
(ดังเหมือนกันแต่จำชื่อไม่ได้แล้ว ไว้จำชื่อได้จะบอกทีหลังนะครับ)

"เทพปกรณัมของชาติดใก็ตามล้วนเกิดจากภาวะของคู่ขัดแย้ง"

ศาสนาคริสต์คือปมขัดแย้งระหว่างมนุษย์กับพระเจ้า (มนุษย์ไม่เชื่อฟังพระเจ้า)

เทพปกรณัมของฮินดูเกิดจากปมขัดแย้งระหว่าง ธรรมะและอธรรม
(พระวิษณุต้องอวตารลงมาปราบมารทุกที)

เทพปกรณัมของกรีกก็เป็นปมขัดแย้งระหว่างมนุษย์และเทพเจ้า
(แต่ปัญหาส่วนใหญ่เทพเจ้าจะเป็นคนก่อ
เพราะเทพเจ้ากรีกเองก็ไม่ได้ดีไปกว่ามนุษย์เท่าไรหรอก)

ศาสนาพุทธของเราคือปมขัดแย้งระหว่างทุกข์และการดับทุกข์

นักวรรณคดีบางท่านถึงกับลงความเห็นว่า
"หากไม่มีความขัดแย้งก็ไม่มีโครงเรื่อง(พล็อต)"

ลองคิดดูว่าถ้า สาวน้อยคนหนึ่ง ทั้งสวย ทั้งรวย ครอบครัวอบอุ่น
พบรักที่บริสุทธิ์ ได้แต่งงานกับชายที่ตนรัก และมีความสุขตั้งแต่ต้นจนจบ
ยังงี้ก็เหมือนไม่มีโครงเรื่องนั่นแหละ

ความขัดแย้งนั้นแบ่งได้สาม 3 ประเภทด้วยกันคือ

1. ความขัดแย้งระหว่างมนุษย์กับมนุษย์ (man against man)

2. ความขัดแย้งระหว่างมนุษย์กับสิ่งแวดล้อม (man against environment)

3. ความขัดแย้งระหว่างมนุษย์กับตนเอง (man against himself)

ความขัดแย้งแบบที่หนึ่งเช่น
การต่อสู้ระหว่างธรรมะกับอธรรม สงครามการฆ่าฟันกัน
นิยายแฟนตาซีที่พระเอกต้องสู้กับศัตรู
(ต่อให้ศัตรูจะเป็นอสูรกาย ก็จัดเป็นแบบที่หนึ่ง
เพราะอสูรในนิยายก็เหมือนตัวแทนของมนุษย์ที่ชั่วร้าย)

แบบที่สองก็เช่น
หนังเกี่ยวกับภัยธรรมชาติที่พระเอกต้องหนีเอาตัวรอดจากภัยพิบัติ
(จะภูเขาไฟระเบิด น้ำท่วมโลก แผ่นดินไหว หรืออะไรก็ตาม)

รวมถึงหนังที่พระเอกถูกกดดันจากสังคม
โดนบีบคั้นจากชะตากรรมอันโหดร้าย
อย่างเรื่อง "คำพิพากษา" ของชาติ กอบจิตติ
หรือ "คนนอก" ของอัลแบร์ กามู

แบบที่สามเช่น
ความขัดแย้งภายในใจของตัวเอก
เช่นพระเอกไปหลงรักแฟนของเพื่อนสนิท
แล้วพระเอกต้องเลือกระหว่าง "คุณธรรม" คือไม่ทรยศเพื่อน
หรือจะปล่อยใจไปตาม "ความรัก" ที่เป็นกิเลส
แล้วแย่งผู้หญิงคนนั้นมาจากเพื่อน

รวมถึงปมจากสภาร่างกายของพระเอก
เช่นพระเอกเป็นคนพิการและต้องต่อสู้กับความพิการเป็นต้น

ในความเป็นจริงนิยายเรื่องหนึ่งจะมีปมขัดแย้งมากกว่าหนึ่งปมก็ได้

เช่นเรื่องไททานิกนั้น
มีปมหลักคือการเอาตัวรอดจากอุบิตเหตุเรือล่ม (แบบที่สอง)
แต่พี่ฮอลลีวู้ดกลัวหนังจะไม่มันเลยต้องใส่ตัวร้าย
เอาไว้คอยไล่ล่าพระเอกกับนางเอก (แบบที่หนึ่ง)

หรืออย่างลอร์ดออฟเดอะริงนั้น
ตัวเอกต้องเอาแหวนไปทิ้งที่ปากปล่องภูเขาไฟ
เพื่อกำจัดอสูรร้าย (จำชื่อไม่ได้ละ) นำสันติสุขกลับมาสู่มิดเดิลเอิร์ธ (แบบที่หนึ่ง)
แต่โฟรโดก็ต้องต่อสู้กับจิตใจตัวเองเพื่อไม่ให้แพ้อำนาจของแหวนด้วย
(แบบที่3) เป็นต้น

ที่ผมต้องยกทฤษฎีเกี่ยวกับปมขัดแย้ง ก็เพื่อให้เพื่อนๆ ได้ลองวิเคราะห์
นิยาย หนัง หรือการ์ตูนตัวเองชอบดูว่าในนั้นมีปมอะไรบ้าง

แต่ที่จริงแล้วปมขัดแย้งไม่ได้มีอยู่แต่ในเรื่องแต่งเท่านั้น
เพราะพวกมันอยู่ในทุกอณูของชีวิตเรานี่เอง

อย่างวันก่อนมีเพื่อนมาบ่นทำนองว่า
"ไม่อยากมีลูก เพราะเด็กสมัยนี้ทำตัวไม่น่ารักเหมือนเด็กๆ
ชอบเถียงคำไม่ตกฟาก แล้วแทนที่พ่อแม่จะอบรม ก็กลับชมว่าลูกฉันเก่ง"

ปมขัดแย้งคือ "เพื่อนไม่อยากมีลูกเพราะเด็กสมัยนี้ทำตัวไม่น่ารักเหมือนเด็ก"
(เป็นแบบที่สอง คือความขัดแย้งระหว่างคนกับสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนไป)
แค่นี้ผมก็เอามาแต่งเป็นเรื่องสั้นได้แล้วว่า...

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

(เรื่องเริ่มที่ "นก" กับ "ต่อ" นั่งคุยกัน)

นก: นี่ต่อ ฉันไม่อยากมีลูกเลย

ต่อ: ทำไมล่ะนก

นก: เธอไม่เห็นหรือว่าเด็กสมัยนี้นะโตเกินวัย
วันก่อนฉันเห็นเด็กห้าขวบยืนเถียงพ่อแม่ฉอดๆๆ
นี่ถ้าเป็นลูกฉันล่ะก็โดนตบหัวคว่ำไปแล้ว

ต่อ: ถ้าเราเลี้ยงลูกดีๆ ก็ไม่เป็นไรหรอกมั้ง

นก: ไม่ใช่แค่นั้นนะ บางคนยังเป็น "เด็กหญิง" อยู่เลยก็มีลูกซะแล้ว
วันก่อนฉันเห็นข่าวเด็กนักเรียน 9 คน รุมโซมนักเรียนหญิง
นี่ถ้าลูกฉันต้องไปอยู่ในสังคมแบบนั้นก็ไม่รู้จะเป็นไงบ้าง
พวกสื่อเดี๋ยวนี้ก็น่ากลัว... ลูกฉันต้องเสียคนแน่ๆ เลย

(ต่อกับนกคุยกันทำนองนี้อีกสักพักหนึ่ง
ก็มีเสียงประชาสัมพันธ์จากภายในโรงเรียนดังขึ้น)

เจ้าหน้าที่ประชาสัมพันธ์: เด็กชายต่อ เด็กหญิงนก
ผู้ปกครองมารอรับที่หน้าโรงเรียนแล้วนะคะ

(เรื่องหักมุมตรงที่ ต่อ กับ นก เป็นแค่เด็กป.1!
และเด็กหญิงนก คงไม่เข้าใจเรื่องที่ตัวเองพูดหรอก
ก็แค่จำคำพูดของพวกผู้ใหญ่มาพูดเท่านั้นเอง - พูดง่ายๆ คือแก่แดด!)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

ด้วยปมแบบนี้ก็เขียนเป็นเรื่องสั้นได้แล้วหนึ่งเรื่อง...
ขอให้ระลึกไว้เสมอว่ามี "ปม" เท่ากับมี "พล็อต"

นิยายก็คือเรื่องที่มี "พล็อตหลัก" 1-2 พล็อต (หรืออาจจะมากกว่า)
และ "พล็อตรอง" อีกหลายๆ พล็อตมารวมกัน

และ "ปม" ที่เป็นวัตถุดิบในการเขียนนิยายก็มีอยู่ในชีวิตประจำวันของเรา

"ฝนตกรถติดไปโรงเรียนสายโดนครูตี" ก็คือปม...

"แอบชอบผู้หญิงคนหนึ่งแต่ไม่รู้จะจีบยังไง" นี่ก็คือปม...

ข่าวต่างๆ ตามหน้าหนังสือพิมพ์ก็เป็นปม...

หากมองได้แบบนี้แล้ว เราก็จะมีพล็อตมากมายจนหยิบมาเขียนได้ไม่หมดไม่สิ้น
แต่การจะเอาพล็อตเล็กๆ หลายๆ พล็อตมาปะติดปะต่อยังไงให้เป็นเรื่องนั้น
ผมจะขอเอาไว้เล่าต่อในคาบต่อไปนะครับ ^^