คืนค่าการตั้งค่าทั้งหมด
คุณแน่ใจว่าต้องการคืนค่าการตั้งค่าทั้งหมด ?
ลำดับตอนที่ #10 : หมอในประวัติศาสตร์จีน
中国古代名医- หมอีนในสมัยโบรา
วามรู้ส่วนให่ในนี้ะเป็นเรื่อีน ๆ
ที่เอาไปประอบารูหนัและอ่านนิยายีน สำหรับผู้สนใ็ิามอ่านันไ้เรื่อย ๆ
่ะ วันนี้มา้วยเรื่อ “หมอ”
โอ๊ะ โอ….หมอภาษาไทยนะะ ถ้าภาษาีน ำว่า “หมอ”(魔) ะแปลว่า “มารร้าย”
่ะ เหอ เหอ.....
มาูำว่าหมอัน่อน ปัุบันเรียหมอว่า อีเิ（医生） และไ้ฟู（大夫）แ่ในสมัยโบราะเรียหมอว่า ไ้ฟู（大夫）
หรือว่า หลา（郎中）
นเหนืออประเทศีนเรียหมอว่า "ไ้ฟู"
นใ้โยเพาะนในนบทเรียหมอว่า "หลา"
ำเรียเ่นนี้มีมาั้แ่ปลายสมัยราวศ์ถั 唐้นสมัยอู่ไ้สือั๋ว五代十国
(ห้าราวศ์สิบอาาัร(907-960 A.D.) นับเป็นเวลาว่าพันปีแล้ว
ในสมัยนั้นมีาร้อราษร์บัหลวันเป็นว่าเล่น
ประานทุ์ทรมานเพราะศึสราม
ส่วนนั้นปรอ็ายินแม้ระทั่ำแหน่ราารอนเอ
นั้นสู็อับเป็นอันมา ทำให้เิำเรียหา่า ๆ เพิ่มึ้นมามาย เ่นำว่า “เีย” （相公）ใ้เรียนัารศึษา ไ้เ้า（待诏） ใ้ เรียแรานหัศิลป์ าป๋อื่อ
（茶博士) ใ้เรียนายใบา เาเฟิ （朝奉 ใ้เรียเถ้าแ่โรรับำนำ หยวนไหว้（员外） วนิ้ （宣敬） หรือ เฟิ่าย （奉斋 ）ใ้เรียนรวย
ที่นโบราเรียหมอว่า ไ้ฟู หรือ หลา
เพราะทุนเมื่อเ็บป่วย็้อหาหมอเิวามเารพหมอมา
ึเอาำแหน่สูสุทาราารว่า "ไ้ฟู" และ "หลา"
มาใ้เรียุหมอ มาถึสมัย่(960
– 1279 A.D.) ารแพทย์พันาไปมา หมอหลวมีำแหน่ถึ 7 ระับ 22 ั้น เ่น เหออันไ้ฟู （和安大夫）เิเหอไ้ฟู （成合大夫,成和大夫）เป็น้น
ำว่าไ้ฟูึเป็นำที่ใ้เรียหมอ่อมานถึปัุบัน
หมอื่อัในอี
เปี่ยนเวี่ย (扁鹊)
นาเ่เรื่อารแพทย์มา เราสสัยแ่อนาว่าแปลีไม่่อยเยไ้ยิน
ื่อ้วย ทำไมื่อ "ู่เวิ่น" (素问）่อมา็เริ่มิเอาเอว่าะมีสาเหุ
เพราะแ่เปี่ยนเป็นแ่อหมอื่อัเปี่ยนเวี่ย
และำว่าู่เวิ่นเป็นบทหนึ่ในำราหวี้เน่ยิึ่เป็นำราแพทย์แ่โบรา
ประารนี้เอทำให้เราเริ่ม้นหาเรื่ออเปี่ยนเวี่ยึ้นมา
เปี่ยนเวี่ย เป็นหมอสมัยุนิว้านั่ว แ่ิน
ื่อว่า เยวี่ยเหริน
เปี่ยนเวี่ยนับเป็นผู้นำ้านารแพทย์ที่ทุ่มเทเพื่อารพันาารรัษาเป็นอันมา
เาเินทารัษาผู้นไปทั่ว่วยผู้นมามาย ทำให้ไ้รับายาว่า
"เปี่ยนเวี่ย" ึ่เื่อันว่าเป็นหมอเทวาที่รัษาหวี้(บัริย์ีนโบราที่ไ้รับวามนับถือมา)
เปี่ยนเวี่ยมีารไม่รับรัษา 6 ประาร( “六不治”)
1.พวที่มีอำนาล้นฟ้า
วาอำนาบารให่ ไม่รัษา
2.พวเห็นแ่เิน ไม่เห็นแ่ีวิ
ไม่รัษา
3.พวระรามเห็นแ่ื่ม เห็นแ่ิน
ไม่รัษา
4.พวที่ป่วยหนัแ่ไม่ยอมไปหาหมอแ่เนิ่น
ๆ ไม่รัษา
5.พวที่ร่าายอ่อนแอนินยาไม่ไ้
ไม่รัษา
6 พวที่เื่อในไสยศาสร์แ่ไม่เื่อในแพทยศาสร์
ไม่รัษา
วิธีารรัษาอเปี่ยนเวี่ยไ้รวบรวมมาวามรู้ทาารแพทย์่อนหน้ายุอเาโยารูสีหน้า
（看气色）ฟัเสีย （听声音) สอบถามอาาร （问病情）รวีพร （按脉搏）ทั้ 4 ประารนี้
เปี่ยนเวี่ยถนัในารรวอาาราสีหน้าและารับีพรที่สุนไ้ื่อว่าเป็นเลิศในแผ่นิน
เปี่ยนเวี่ยเินทารัษาาวบ้านในรั่า ๆ
นมีื่อในทุ้าน ไปรั้าวไ้รับนานนามให้เป็นหมอเ่้านสูินรีเว ไปรัโว
เาว่าันว่าเ่้านหูอามู ไปรัิน็ึ้นื่อทาุมารเว
แ่ที่รัินนี่เอที่เปี่ยนเวี่ยถูนริษยานัวาย
เปี่ยนเวี่ยไ้แ่ำราสอเล่มือ ไหว้ิ《外经》 ับ
เน่ยิ《内经》แ่หายไป
เปี่ยนเวี่ยมีศิษย์หลายนึ่พวเา่า็มีผลานไม่เลว เื่อันว่าำรา
"หวี้ปาสืออีหนันิ"《黄帝八十一难经》ในสมัยฮั่น
เป็นำราที่นำวามรู้ทาารแพทย์อเปี่ยนเวี่ยมาบันทึไว้โยเพาะารับีพรรวอาารอโร
าิ่
เป็นหมอสมัยฮั่นที่ยันศึษาหาวามรู้แ่เล็ มีนทำนายว่าเาะลายเป็นหมอื่อัในอนาและ็เป็นไปามนั้นริ
ๆ าิ่เรียนวิาแพทย์ับหมอในหมู่บ้านเียวันที่เรียว่า าป๋อู่ (张伯祖) เนื่อาวามฝัไฝ่สึษาวิาแพทย์
ในเวลาไม่นานนั เา็ลายเป็นหมอที่ไ้รับารยอมรับนับถือทั่วไป
าิ่มีีวิอยู่ในปลายสมัยฮั่นึ่มีารรบและโรระบาเิึ้นเป็นิวัร
ทำให้เิมรอบรัวเาทีมีสมาิถึ 200 นายไปถึ 1 ใน 3 และส่วนให่าย้วยไ้ไทฟอย์(Typhoid-伤寒 )ทำให้เาเสียใมา
และพยายามหาทารัษาโยศึษา้นว้าำราแพทย์โบรา ู่เวิ่น（素问 เป็นส่วนหนึ่อำราแพทย์โบราหวี้เน่ยิที่ล่าวถึร่าายอมนุษย์และโร่า
ๆ ）ปาสืออีหนัน(八十一难) อินหยา้าลุ่น(阴阳大论)และำราแพทย์โบรา่า ๆ
อย่าริั ้นว้าและทสอบำรับยา ประอบับประสบาร์ารรัษานไ้
นำมาบันทึเป็นำราแพทย์ที่ื่อว่า "ัหาน๋าปิ้ลุ่น" (伤寒杂病论) มีทั้หม 16 บท แ่สูหายไป ่อมานรุ่นหลั้นหานรวบรวมไว้แบ่เป็น 2 เล่มือ "ัหานลุ่น"(伤寒论)ล่าวถึเรื่อไ้ไทฟอย์และ
"ินุ่ยเย่าเลวี่ย"(金匮要略)ล่าวถึโรทั่วไป(杂病) าิ่ไ้ายาว่า อีเิ่(医圣 หมอวิเศษ) นับเป็นหมอยุ้น ๆ
ที่ทุ่มเทเพื่อารแพทย์ีนโบราผู้เสียสละและสร้าประโยน์แ่ารแพทย์ีนอย่ายิ่
หวฝู่มี่ (皇甫谧) A.D. 205 - 282
ล่าวถึหวฝู่มี่้อนึถึำราฝัเ็ม
เินิ่วเี๋ยอี่ิ《针灸甲乙经》และำราแพทย์อีหลายเล่มเ่น
"ลี่ไ้ี้หวัื่อี้《历代帝王世纪》、เาื่อ้วน《高士传》、อี้ื่อ้วน《逸士传》、เลี่ยหนี่้วน《列女传》、และหยวนเยี่ยนเียนเิี๋《元晏先生集》
หวฝู่มี่ มีื่อว่าื่ออัน (士安) มีีวิอยุ่ในสมัยฮั่น (A.D.205)อนเล็ ๆ ถูยให้เป็นลูอลุับป้า ึ่ทั้สอท่านรัและเอ็นูเามา
อนเป็นเ็หวฝู่มี่ไม่ยันหาวามรู้เอาแ่เที่ยวเล่น นโนนล้อว่าเป็น
"เ้าั่" วบนอายุ 17 ปีแล้ว็ยัรัเที่ยวรัเล่นอยู่ไม่รู้ลาย
นลุป้าเป็นห่วและลุ้มใในอนาอเาเป็นอย่ายิ่
วันหนึ่เพื่อให้บทเรียนแ่เา
ลุป้าไล่เาออาบ้าน
แ่้วยวามัูหวฝู่มี่ลับเอาผลไม้ับนมมาฝาลุับป้าเผื่อว่าท่านะหายโรธ
ผิาทั้สอท่านโรธยิ่ว่าเิม ทรุัวลร้อไห้ับพื้น
บอับเาว่าหาเายัเป็นแบบนี้อยู่อีะเรียว่าัูไ้อย่าไร
หาะัูวรั้ใเรียน หวฝู่มี่สะเทือนใมาที่ทำให้ลุับป้า้อเสียใ
ั้ใแน่วแน่ว่าะ้อเรียนให้ี
านั้นเา็ยันใฝ่ศึษาไม่เยี้เียแม้แ่วันเียว ทั้ยัั้ใว่าะแ่ำราเี่ยวับารฝัเ็มสัเล่มให้ไ้
นสำเร็ในที่สุ
เินิ่วเี๋ยอี่ิ มี 10 เล่มรวม 128 บท เนื้อหาล่าวถึอวัยวะภายใน ุและเส้น่า ๆ ในร่าาย สาเหุอโร
ารรวโร และวิธีารรัษา โยเพาะุที่ใ้ฝัเ็มล่าวไว้อย่าละเอียถึ 654
ุ นับเป็น้นแบบารรัษา้วยารฝัเ็มอแพทย์ีนแผนโบรา(“中医针灸学之祖”) เมื่อำราเล่มนี้เผยแพร่ไปสู่่าประเทศ็ไ้รับารยอมรับเป็นอย่ามาโยเพาะเาหลีและี่ปุ่น
ึ่ในสมัยอเท็นิเท็นโน(天智天皇)โยฟูิวาระโนบุฮิโะ(659-720)ุนนา้นสมัยนาราไ้ำหนในหมาย
ให้เเป็นหนึ่ในหนัสือที่วรอ่านสำหรับใ้อ้าอิทาารแพทย์
ฮวาถัว (华佗)
Hua Tuo ื่อัวว่า หยวนฮว่า元化 มีีวิอยู่ในปลายสมัยฮั่น้นสมัยสาม๊เป็นนเพ่ยั๋วเียว(沛国谯) ปัุบันอยู่ในมลอันฮุย
ระยะเวลาที่มีีวิอยู่ไม่แน่นอน ประมา145 A.D. หรือ 208
A.D.แ่ระยะเวลาที่มีีวิอยู่เป็น่วที่เิศึสรามบ้านและเมือวุ่นวาย
โรภัยไ้เ็บระบาไปทั่ว
ฮวาถัวไม่้อารรับราารแ่เินทาไปทั่วเพื่อ่วยเหลือประาน
นไ้รับวามนับถือาประานทั่วไป
เาไ้ิ้นวิธีฝึายบริหารเลียนแบบารเลื่อนไหวอเสือ วา ะนี หมี และน
ทำให้นที่ฝึมีสุภาพแ็แรและอายุยืน
ฮวาถัวไ้ใ้ประสบาร์ทาารแพทย์่วยเหลือผู้มีื่อเสียอย่า
วานี้และเาเา(โโ)
ฮวาถัวเป็นผู้มีวามรู้สูทาศัลยรรมผ่าัโยเอายาสลบมาใ้เป็นนแร
แ่เสียีวิเพราะถูเาเาสั่ประหาร ่อนายฮวาถัวไ้เียนหนัสือำราแพทย์ไว้ส่ให้ผูุ้มเรือนำ
ฮวาถัวไ้รับารยย่อให้เป็นเทพเ้าแห่ารแพทย์อีน
หลี่สือเิน （李时珍）(1518 - 1593)
หมอื่อัสมัยราวศ์หมิ
ผู้เียนำราสมุนไพรอันโ่ั "เปิ่นเาัมู่" （本草纲目）หรือหนัีนุเอามาสร้าื่อเรื่อว่า
"เปิ่นเาเย่าหวั" 本草药王 (ราาสมุนไพร)
หลี่สือเิน
เิในระูลที่เป็นหมอันมาั้แ่รุ่นปู่ ัวเาเอ็ั้ใะเป็นหมอที่ี่อไป
แ่ในสมัยนั้นอาีพหมอ่ำและพว้าราาร็มัมารัแอยู่เสมอ
ทำให้พ่ออหลี่สือเินให้ลูไปสอบเป็น้าราารเผื่อวามเป็นอยู่ะีึ้น
หลี่สือเินแม้ะอบทา้านรัษานแ่ไม่ล้าัใพ่อ ึไปสอบเ้ารับราาร
อายุสืบสี่สอบไ้ิ่วไ (ารสอบในระบบเอวี่科举 ที่หลี่สือเินสอบเป็นระับเยวี่ยนื่อ
(院试) ึ่่ำสุผู้สอบผ่านะไ้รับราารในระับอำเภอ
ลำับ่อมาเป็นารสอบในระับมล เรียว่า เียื่อ (乡试) หาสอบผ่านระับนี้ไ้ะไ้เป็น
วี่เหริน 举人ึ่มีสิทธ์สอบในระับสามึ่เป็นารสอบหน้าพระที่นั่เรียว่า
เี้ยนื่อ (殿试) นที่สอบไ้ระับนี้ะเรียว่า
ิ้นสือ(进士) ึ่มีำแหน่นที่สอบไ้ที่
1 เรียว่า้วหยวน(状元 อหวน)
ที่ 2 เรียว่า ปั้เหยี่ยน(榜眼)และที่3 เรียว่า ทั่นฮวา(探花 ลี้ิมฮวในฤทธิ์มีสั้น็สอบไ้ำแหน่ที่สามนี้
เ่ไหมล่ะะ?)านั้น็ไปสอบระับวี่เหรินอีถึสามรั้
แ่สอบไม่ผ่าน
หลี่สือเินึอพ่อว่าอยาเป็นหมอ
ราวนี้พ่อัใลูไม่ไ้บ้า ึยอม หลี่สือเิน้นว้าวิัยอยู่หลายสิบปี พออายุ
30 ว่าปี็ลายเป็นหมอื่อัแห่ยุ
เารัษาเื้อพระวศ์นหาย
ไ้รับราารในวัและศึษาำราทาารแพทย์โบราที่หายาและเ็บไว้แ่ในวัมามายนทำให้เพิ่มพูนวามรู้อย่าว้าวา
แ่รับราารไ้ไม่ถึปี็ลาออลับบ้านเิ
หลี่สือเินใ้วามรู้ที่มีเียนำรายาสมุนไพรเปิ่นเาัมู่แล้วเสร็ในปี.ศ.1578 เียน้วยำนวนำล้านเ้าแสนว่าำ แบ่เป็น 16 เล่ม 62 นิ 50 บท รวมสมุนไพรไว้ถึ 1892 นิ เพิ่มาเิมถึ 374 นิ บันทึำหรับยาไว้ถึ 11096 อย่า มาว่าที่่อน ๆ บันทึไว้ถึสี่เท่า ทั้ยัวาภาพประอบอย่าละเอียเี่ยวับสมุนไพร่า ๆ อย่าัเน ถึ 1160 ภาพ เปิ่นเาัมู่รวมวามรู้ทา้านยาสมุนไพรอีนโบราว่า 2000 ปีไว้ ทั้ยัเพิ่มวามรู้ใหม่ ๆ ลไปและั้อสสัยและวามเ้าใผิที่มีมาแ่เิมให้ถู้อัเนึ้น ำรายาอันโ่ั้วยวามรู้อันล้ำ่านี้แปลเป็นภาษา่าประเทศหลายภาษาเ่น ี่ปุ่น อัฤษ ฝรั่เศส เยอรมัน รัสเีย และเาหลี นับเป็นแหล่วามรู้าะวันอออันหา่ามิไ้
ารแพทย์ีนมีประวัิวามเป็นมายาวนานหลายพันปี
พันาารอารแพทย์แผนีนแบ่ามยุ่า ๆ ในประวัิศาสร์ีนไ้เป็น 7 ยุ ันี้
1. ยุโบรา
เป็นยุเริ่ม้นอารเษรรรม
เหุาร์ในยุนี้ปราอยู่ในำนานและหลัานทาโบราีึ่ที่สำั ือ
• ฝูี ประิษ์เ็มหิน 9 เล่ม อายุ 4,000 - 5,500 ปี ึ่อาใ้เพื่อารรัษาโยวิธีฝัเ็มมีผู้เื่อว่าฝูีมีารริเริ่มประิษ์ัวอัษรภาพึ้นใ้้วย
• เสินหน เริ่มนำสมุนไพรมาใ้รัษาโร
• ัรพรริหวี้ เป็นผู้ริเริ่มร่วมับแพทย์ในราสำนั ถปัหาวิาวามรู้ทาารแพทย์
วิธีรัษารวมทั้ารเียนใบสั่ยาเพื่อร่าบันทึเป็นำราแพทย์
2. ยุราวศ์เี่ย ถึยุุนิว (2,100
- 476 ปี ่อนริส์ศัรา) ามหลัานทาโบราี
นีนรู้ัทำเหล้าั้แ่ลายุหินใหม่ ในยุวันธรรมหยาเสา (Yang Shao)(仰韶) ราว 4,000
- 10,000 ปีมาแล้ว ารรู้ัารทำเหล้ามีผล่อารแพทย์ ือ
ารนำมาใ้ในารทำยาโยเพาะยาอเหล้า่าๆ ในยุนี้เริ่มมีารทำยา้มโยมีารผลิภานะสำหรับ้มยา
ยา้มเป็นุเ่นอารแพทย์แผนีน
เพราะมีประโยน์สำั 4 ประาร
ือ
• สะว่อารรับประทาน
และทำใหู้ึม่าย
• เพิ่มสรรพุ ลพิษ
และผล้าเีย
• สะวในารปรับนาัวยา่าๆ
• ทำให้ารนำแร่ธาุ่า ๆ
มาประอบยาไ้่ายึ้น
ารรู้ัทำยา้มทำให้ารแพทย์ีนพันาแนวทาารใ้ยาผสมมาอย่า่อเนื่ออิทธิพลอพ่อมหมอผีเริ่มเสื่อมลั้แ่ยุนี้
ัะเห็นไ้าในยุุนิว พ่อมหมอผีถูัให้อยู่ในฝ่ายพิธีรรม (Minister in Charge of Protocol)
Cr.Photo : kknews.cc
ในะที่แพทย์ึ้น่ออัรมหาเสนาบี
(Prime Minister) ในสมัยราวศ์โว (Zhou Dynasty)(周代) แพทย์หลวในยุนั้นแบ่เป็น
4 ประเภท ือ โภนาร แพทย์ทั่วไป ศัลยแพทย์ และสัวแพทย์
นอานี้
ยัพบเอสารโบราื่อ านไห่ิ (山海经 หรือ ู่มือภูเาและแม่น้ำ) ึ่เนื้อหาหลัเป็นเรื่อทาภูมิศาสร์
แ่ไ้ล่าวถึยาสมุนไพรไว้ราว 120
นิ ทั้าพื สัว์ และแร่ธาุ
Cr.Photo : 5011.net
3. ยุ่อำเนิทฤษีารแพทย์ีนายุั้นั๋ว
(ยุรรั) ถึยุสาม๊ (475 ปี ่อนริส์ศัรา ถึ .ศ. 265) เป็นยุเริ่มอารยธรรมสำั
ในยุั้นั๋วมีารใ้วัว วาย ปุ๋ย และอุปร์ที่ทำาเหล็ ในารทำเษรรรม
มีารประิษ์เรื่อวัแผ่นินไหว
และที่สำัือารทำระาษ เป็นยุำเนิลัทธิื่อ (Kong Zi)(孔子) และลัทธิเ๋า (Dao
Jiao)(道教) รวมทั้เริ่มเส้นทาสายไหม
Cr.Photo : baike.baidu.com http://3png.com
สำหรับอารยธรรมทาารแพทย์
พบำราารแพทย์เียนบนผ้าไหมและไม้ไผ่ าสุสานหม่าหวาุย (Ma Wangdui)(马王堆) แห่ราวศ์ฮั่น ึ่มีรายละเอีย ือ
ำราบนผืนผ้าไหม มีถึ 10 เล่ม
• ห้าสิบสอโรและำรับยา
• ำรารัษาสุภาพ
• ำรารัษาเบ็เล็
• ภาพารบริหารลมหายใ
• ำราโรทาสูิรรม
• ุแ่วยย่อยและเสริมสุภาพ
• ลัษะีพรในผู้ป่วยหนั
• ารลำีพร
• ำราั้เิมเรื่อารรมยาบนเส้นลมปรา
12 เส้น บนแนา
• ำราั้เิมเรื่อ 12 เส้นลมปราสำหรับรมยา
หนัสือบนีไม้ไผ่ มีำนวนทั้สิ้น 200 ิ้น มีเนื้อหาประอบ้วยำรา 4 เล่ม
• สิบำถาม
• ประสานอินหยา
• ำรายา่า ๆ และ้อห้ามใ้
• หลัารบริหารประเทศ
ำรา 4 เล่มนี้ ประอบ้วยัวอัษร 4,000
ัว สรุปหลัารสำหรับสุภาพและารรัษาโร 4 ประาร
• ให้ปิบัิามธรรมาิ 4
ฤูาล และหลัอินหยา โยมีสอสิ่ที่ร้ามันในธรรมาิือ
หิเป็นฝ่ายลบ และายเป็นฝ่ายบว
• ให้วามสำัับอาหารและารรับประทานให้เป็นเวลา
วบุมอารม์ทั้วามสนุสนานวามโรธวามเศร้าเสียใ และวามสุ
• บริหารร่าายโยี่
• ปรับและวบุมิรรมทาเพศ
ในยุนี้มีัมภีร์ทาารแพทย์ที่สำั
3 เล่ม ไ้แ่
1) ัมภีร์หวี้เน่ย์ิ หรือ
เน่ย์ิ
แบ่เป็น 2 ภา ือ ู่เวิ่น (素问)(Su Wen) หรือ
Plain Questions หรือ ำถาม่าย ๆ และ หลิู (灵枢)(Ling Shu) หรือ Miraculous Pivot หรือ
"แนมหัศรรย์"
เื่อว่าเป็นผลานอปรา์หลายนในยุั้นั๋ว แ่ั้ื่อว่าเป็นัมภีร์หวี้เน่ย์ิามประเพีและเพื่อเพิ่มวามน่าเื่อถืออำรา เนื้อหามีทั้สิ้น 81 เรื่อ ล่าวถึ ารเรียนวิาแพทย์รรยาบรรในารประอบวิาีพ หลัพื้นานเรื่ออิน-หยา (阴阳)(Yin Yang) และธาุทั้ห้า หรือ อู่สิ (五行)(Wu Xing) ือ ไม้ ไฟ ิน ทอ และน้ำ
ลอนหลัธรรมาิ 6 ประาร ือ ารป้อันและารรัษา สาเหุและอาารอโร ผลอฤูาลผลอภูมิศาสร์ ผลาอุุนิยม ารฝัเ็มและารรมยา
ัมภีร์หวี้เน่ย์ิ ัมภีร์หวี้เน่ย์ิ ภาู่เวิ่น
นอานี้ยัล่าวถึหลัารวินิัยโร
4 ประาร
ือ ารสัเ ารฟัและารม ารถาม และารลำและับีพร วามสำเร็อัมภีร์เน่ย์ิ เิาสาระสำัสรุปไ้ ือ
• ทฤษีอินหยา และธาุทั้ห้า
• แนวิอ์รวม
• แนวิเรื่ออวัยวะ
เส้นทาารทำานออวัยวะ และเส้นทาู่นาน ึ่เป็นราานสำัอวิาฝัเ็ม
และรมยา
• แนวิเรื่อารป้อันโร
• ารปิเสธสิ่ลี้ลับและหมอผี
ัมภีร์หวี้เน่ย์ิ ภาหลิู ล่าวไว้ัเนว่าโรเิาสาเหุ่า ๆ
และไม่มีเลยที่เิาเทวาหรือภูผี
2) ัมภีร์เสินหนเปิ๋นเ่าิ หรือ ำราเภสัวิทยาั้เิมอเสินหน มีอายุราว 1,780 ปี
ประอบ้วยำรา 3 เล่ม ล่าวถึ ัวยา 365 นิ ไ้แ่ พื 252 นิ สัว์ 67 นิ
และแร่ธาุ 46 นิ มีารแบ่ยาออเป็น 3 ระับ ามวามปลอภัย ือ
• ั้นี (Top grade) เป็นยาที่มีวามปลอภัยในารใ้
• ั้นปานลา (Middle grade) เป็นยาที่ไม่มีอันรายหาใ้อย่าถู้อ
• ั้น่ำ (Low grade) เป็นยาที่อันรายโยเพาะหารับประทานมาเินไป
ามัมภีร์เสินหนเปิ๋นเ่าิ ยัริเริ่มหลัทฤษียาีนโยแบ่ยาออเป็น 4 ำพว (ร้อน เย็น อุ่น และลา)
5 รส (เปรี้ยว เ็ม เผ็ หวาน และม)
7 ผลลัพธ์ (ัวยาเี่ยว เสริมฤทธิ์ัน เสริมฤทธิ์ฝ่ายเียว ถู่ม ลทอนหรือำัพิษ ลทอนฤทธิ์ และให้ผลร้าม)
หลัารรัษาอาารฝ่ายเย็น้วยยาร้อน และรัษาอาารฝ่ายร้อน้วยยาเย็น
อย่าไร็าม ในยุราวศ์ฮั่น (汉代)(Han Dynasty) ลัทธิเ๋ามีอิทธิพลสู ทำให้มีารมุ่แสวหายาอายุวันะ
มาว่าเรื่อารรัษาโร ัวยาที่ใ้ประอบเป็นยาอายุวันะึถูัเป็นยาั้นี
เสินหนเปิ๋นเ่าิ า้ิ่
3) าหาน๋าปิ้ลุ่น หรือ ำราไ้และโรเบ็เล็ เียนโย า้ิ่ (张仲景)(Zhang Zhongjing)
Cr.Photo : china.com.cn
อนปลายยุราวศ์ฮั่นะวันออ (.ศ. 25 - 220) โยรวบรวมวามรู้ทาารแพทย์ในอีและประสบาร์อนเอ แ่ำรา 16 เล่ม
แยโรามอาาร และอาารแส ที่สำัือ เลิเื่อว่าเทวาและสิ่ศัิ์สิทธิ์เป็น้นเหุทำให้เิโร และบรรยายวิธีารรัษา 8 วิธี
ไ้แ่ ารับเหื่อ ารทำให้อาเียน ารระบาย ารประสาน ารให้วามอุ่น ารลวามร้อน ารบำรุ และารสลาย
ในยุนี้มีแพทย์ที่มีื่อเสีย ไ้แ่
3.1 เปี่ยนเวี่ย (扁鹊)(Bian Que) หรือ ินเยฺวี่ยเหริน (秦越人)(Qin Yueren)
Cr.Photo :chinesekruiden.org
เป็นแพทย์ที่เียนำราแพทย์ไว้หลายเล่ม เป็นผู้่อ้านวามเื่อเรื่อหมอผีอย่าแ็ัน
ือหม่าเียน (Si Maqian) นัประวัิศาสร์นสำัในยุราวศ์ฮั่นยย่อว่า
เปี่ยนเวี่ยเป็นหมอนแรที่เริ่มวิาับีพร เปี่ยนเวี่ยไ้รับายาว่าเป็น หมอเทวา (Divine Doctor)
3.2 อีหยิ่น (伊尹)(Yi Yin) หรือ า (仓公)(Cang Gong)
เป็นผู้บันทึเรื่อีพรไว้ 20 นิ (ปัุบันรวมไ้ 28 นิ)
เป็นผู้ริเริ่มารบันทึประวัินไ้ เป็นผู้่อ้านเรื่อยาอายุวันะอย่าแ็ัน
และล้ายอมรับวามผิพลาในารวินิัยและารรัษาโรอน
Cr.Photo :dili360.com
3.3 ฮัวถวอ (华佗)(Hua Tuo) เป็นแพทย์ที่ไ้รับารยย่อว่าเป็นศัลยแพทย์ผู้บุเบิ มีีวิอยู่ในยุสาม๊
Cr.Photo :sanguo.baike.com
เป็นนที่ไม่สนใยศำแหน่ มุ่รัษานธรรมาสามั ่อมามีโอาสรัษาโโนไ้รับำแหน่เป็นแพทย์ประำัวอโโ
แ่ทนิถึบ้านไม่ไ้ ึเินทาลับบ้าน และไม่ยอมเินทาลับมาามำสั่ โโึสั่ับและให้ประหารีวิ
่อนาย ฮัวถวอมอบำราให้ผูุ้ม แ่ผูุ้มลัววามผิไม่ล้ารับไว้ ฮัวถวอึเผาำราทิ้ ทำให้ำราอฮัวถวอสูสิ้นไป
ฮัวถวอมีศิษย์เอ 3 น แ่ำราแพทย์ไว้ 2 เล่ม มีำราอีหลายเล่มที่ระบุว่าฮัวถวอเป็นผู้แ่
Cr.Photo : 70984.com
อย่าไร็าม เื่อว่าแ่โยบุลอื่นแ่ใส่ื่อฮัวถวอเป็นผู้เียน เื่อว่าฮัวถวอใ้ยา หมาฝู่ส่าน (麻沸散)(Ma Fu San)
เป็นยาระับวามรู้สึนิรับประทานให้แ่นไ้่อนผ่าั นอานี้ ฮัวถวอยัสนใเรื่อสุอนามัยส่วนบุล ารบำรุสุภาพ
และารบริหารร่าายโยเลียนแบบท่าทาอสัว์ 5 นิ ือ เสือ วา หมี ลิ และน
Cr.Photo : lszj.com
ามประวัิล่าวว่า แม้ฮัวถวอะมีอายุร้อยปี สุภาพ็ยัี และหวูผู่ (吴普)(Wu Pu) ศิษย์นหนึ่อฮัวถวอ
ึ่ปิบัินโยารบริหารร่าายเลียนแบบสัว์ 5 นิ เมื่อมีอายุถึ 90 ปี หู า และฟัน็ยัี
ฮัวถวอมีวามำนาเรื่อฝัเ็มและรมยา โยพยายามใ้ยาน้อยนิและฝัเ็มน้อยุ
Cr.Photo : ohu.com
เปี่ยนเวี่ย อีหยิ่น (า) ฮัวถวอ
4. ยุราวศ์ิ้น ราวศ์หนานเป่ย์เา (ราวศ์ใ้ับเหนือ)
ราวศ์สุย ราวศ์ถั และยุอู่ไ้ (ห้าราวศ์) (.ศ. 265-960)
เป็นยุที่ารแพทย์และเภสัรรมอีนมีารพันาอย่าเ็มที่ โยไ้รับอิทธิพลาลัทธิื่อ ลัทธิเ๋า และศาสนาพุทธ
ทั้สามลัทธิศาสนาล้วนไม่เื่อเรื่อพระเ้า แ่มีอิทธิพล่อารแพทย์ีนแ่าัน พุทธศาสนาเผยแผ่เ้าสู่ีนามเส้นทาสายไหม
ั้แ่ยุราวศ์ฮั่นนถึราวศ์เหนือับใ้ ราวศ์ถัเป็นยุแรที่พุทธศาสนารุ่เรือที่สุ มีารสร้าวัวาอารามมามาย
และมีารแปลพระไรปิเป็นภาษาีน ประานทั่วไปศรัทธาในพุทธศาสนาอย่าว้าวา
ะเียวัน ถือันว่าเหลาื่อศาสาอลัทธิเ๋าึ่มีื่อเิมว่า หลี่้าน เป็นบรรพบุรุษเ่าแ่อนในระูลหรือแ่หลี่
ึ่เป็นแ่เียวับษัริย์ราวศ์ถั ึทำให้ลัทธิเ๋าไ้รับวามศรัทธาเป็นพิเศษ และทำให้วามนิยมในเรื่อยาอายุวันะ
และเรื่อาถาอามแพร่หลายึ้น้วย หลัยุิ้นะวัน มีวามนิยมนำโลหะหนัมาทำเป็นยาอายุวันะันมา
แ่แทนที่ะทำให้อายุยืน ลับเป็นอันราย่อผู้ใ้ ในยุนี้มีพันาารทาารแพทย์ีนที่สำั ันี้
1) ารพันาเรื่อารับีพร ำราที่สำัือ ม่ายิ (脉经) หรือ Pulse Classic หรือ ีพรลาสสิ
แ่โย หวาูเหอ (王叔和)(Wang Shuhe) แบ่ีพรไว้ 24 นิ ามทฤษีารแพทย์ีนเื่อว่า
หลัาเลือไหลผ่านปอแล้วะไปรวมศูนย์ที่ำแหน่ีพรที่้อมือ โยีพรที่้อมือ้ายะบ่บอภาวะอหัวใ
ลำไส้เล็ ับ ถุน้ำี และไ ีพรที่้อมือวาะบ่บอภาวะอ ปอ ลำไส้ให่ ม้าม ระเพาะอาหาร และไ
2) ารพันาเรื่อปััยารเิโรและอาารอโร ในปี .ศ. 610
ัรพรริาวเหวียนฟา (巢元方)(Chao Yuanfang)
มีพระราโอารให้เียนำรา ูปิ้เหวียนโฮ่วลุ่น (诸病源候论)
หรือ General Treatise on the Causes and Syndromes of Diseases หรือ ำราทั่วไปเรื่อสาเหุและอาารอโร
เป็นหนัสือ 50 เล่ม แบ่เป็น 67 บท 1,720 หัว้อ เป็นำราที่ไม่ล่าวถึำรับยาเลย
ัวอย่าที่น่าสนใ เ่น ารบรรยายอาารอโรเบาหวานว่า
“ะระหายน้ำมา ปัสสาวะบ่อย บารั้เป็นแผลที่ผิวหนั่าย
ผู้ป่วยมัอบินอาหารมันและหวาน ทำให้เิวามร้อนภายใน”
บรรยายเรื่อโรหิและวิธีารรัษา โยรู้ว่าสาเหุเิาเื้อหิ
และรู้ว่าพยาธิลำไส้เิาารรับประทานเนื้อวัวและเนื้อปลาิบ เป็น้น
หวาูเหอ าวเหวียนฟา ถาวหิ่
3) วาม้าวหน้าทาเภสัวิทยาและารปรุยา มีพันาารใน้าน่า ๆ ันี้
3.1 ารปรับปรุำรายา มีารปรับปรุำรายาเสินหนโย "ถาวหิ่" (陶弘景)(Tao Hongjing) (.ศ. 452-536)
Cr.Photo : img.univs.cn
ถาวหิ่ไ้รวสอบำรายาเสินหน และเียนึ้นใหม่เป็นำรา เปิ๋นเ่าิีู๋้ (本草经集注) หรือ Collective Notes to Classic of Materia Medica หรือ ารรวบรวมบันทึเี่ยวับำรายาลาสสิ เป็นหนัสือ 7 เล่ม ล่าวถึยาเพิ่มเิมาเิมที่มีอยู่ 365 นาน เพิ่มอี 365 นาน รวมเป็น 730 นาน มีารัหมวหมู่ยาใหม่ามวามแรอสรรพุยา ริเริ่มหลั “ยา่าลุ่มอาใ้รัษาโรเียวันไ้” และล่าวถึวิธีารเ็บสมุนไพร เ่น วรเ็บสมุนไพร่ว้นฤูใบไม้ผลิหรือปลายฤูใบไม้ร่ว เพราะ่วเวลาัล่าว อ ผล ิ่ และใบ ะโเ็มที่และสุ
Cr.Photo : ugc.qpic.cn
ถาวหิ่ยัเียนำราไว้อีหลายเล่ม ไ้แ่ ูปิ้ทเหย้าย่ (诸病通药用) หรือ Effective Recipes หรือ ำรับยาที่ไ้ผล เปิ๋นเ่าิีู๋้ (本草经集注) หรือ Chinese Herbs in Verse หรือ วามเรียเรื่อสมุนไพรีน โ่วโฮ่วไป่อีฟา (肘后百一方) Supplement of a Hundred Formulae to Keep up Ones Sleeve หรือ ภาผนวอร้อยสูรำรับเพื่อเ็บไว้ในแนเสื้อ เป้ย์ี๋โฮ่วฟา (备急后方) หรือ Formulae for Keeping Good Health and Longevity หรือ สูรำรับเพื่อรัษาสุภาพและทำให้อายุยืน อายุวันะลาสสิ (Classic of Longevity) และ วิธีเล่นแร่แปรธาุ (Methods of Alchemy) ถาวหิ่เป็นนัปรา์ที่มีแนวิผสมผสานทั้พุทธ ื่อและเ๋า แ่เาทำานเพียนเียวเท่านั้น และำราอถาวหิ่ยัมีวามเื่อในเรื่อยาอายุวันะ นอาำราอถาวหิ่แล้ว ในยุราวศ์ถัยััทำำรายาหลวึ้นเผยแพร่ทั่วประเทศ ื่อ ินิวเปิ๋นเ่า (新修本草) หรือ The Newly Revised Compendium of Materia Medica (.ศ. 659) เป็นหนัสือ 54 เล่ม แบ่เป็น 3 ภา
Cr.Photo : a1.att.hudong.com
• ภาแร เรื่อำรายา ว่า้วยธรรมาิ รส แหล่ำเนิ วิธีเ็บและเรียมยา และ้อบ่ใ้
• ภาสอ เรื่อลัษะยา ว่า้วยลัษะอยาแท้าภา่า ๆ อประเทศ
• ภาสาม เป็นรูปภาพลาสสิอยา
ินิวเปิ๋นเ่า นับเป็นำรายาหลวบับแรอโลที่เี่ยวับัวยาสมุนไพร ่อนำรายานูเรมเบิร์ (Nuremberg Pharmacopoeia) ึ่เผยแพร่ใน .ศ. 1542 เป็นเวลาถึ 800 ปี ำรายาบับนี้ล่าวถึวัสุอุฟันึ่ทำาะั่ว เิน และปรอท เป็นเวลาถึ 1,000 ปี่อนที่เบลล์ (Bell) ทันแพทย์าวอัฤษะิ้นโลหะผสมเินและปรอทเพื่อใ้อุฟัน นอาำรา 2 บับที่ล่าวมาแล้ว ยัมีวาม้าวหน้าทาเภสัวิทยาอื่น ๆ ไ้แ่ ารรวบรวมำรับยาา่าประเทศ และารัทำำรายา สืออู้เปิ๋นเ่า (食物本草) หรือ Compendium of Materia Medica for Dietaric Treatment หรือ ำรายาบับย่อเพื่อโภนบำบั
3.2 ารพันาารรัษาเพาะโร ไ้แ่
• ารรัษามาลาเรีย้วยสมุนไพรฮ่อม (常山)(Changshan หรือ Radix Dichroae)
• ารรัษาโรเหน็บา (Beriberi) โย เินาี่ (陈藏器)(Chen Cangqi) พบว่าาริน้าวาวเป็นเวลานานะทำให้เป็นโรเหน็บา และ ุนือเหมี่ยว (孙思邈)(Sun Simiao) พบว่าาริน้าวล้อ่วยรัษาโรเหน็บาไ้
• ารรัษาโรอพอ้วยสาหร่ายทะเล (Marine Algae) สาหร่ายทะเลสีน้ำาล (Kelp) และ่อมธัยรอย์าสัว์
• ารรัษาโรามัวในที่มื (Night Blindness) ้วยับสัว์
• ารรัษาวัโร้วยรสัว์
3.3 ารนำวิาเล่นแร่แปรธาุมาใ้ในารพันาเภสัเมีภั์ เิาวามพยายามแสวหายาอายุวันะั้แ่ยุ้นราวศ์ิน ทำให้มีารพันาวิาเล่นแร่แปรธาุ ส่ผลให้มีารพันาเภสัเมีภั์ในยุเริ่มแร
3.4 ารพันาารปรุยา มีำรา เหล่ย์เผ้าื้อลุ่น (雷公炮炙论) หรือ Leis Treatise on Medicinal Preparation หรือ ำราารปรุยาอเหล่ย์ แนะนำารปรุยา เพื่อเพิ่มสรรพุ ลพิษและอาาร้าเีย รวมทั้ารปรุยาเพื่อให้ใ้ไ้่าย และเ็บรัษาไ้นาน
4) ารพันาเวปิบัิ ในยุราวศ์ิ้น ราวศ์สุย และราวศ์ถั มีแนวโน้มารพันาแพทย์ให้มีวามำนาเพาะทาแน่า ๆ ันี้
4.1 ำราเวศาสร์ุเิน มีารรวบรวมและเียนำราื่อ สือโฮ่วิ้วู๋ฟา (时后救卒方) หรือ Emergency Formulae to Keep up Ones Sleeve หรือ ำรายาุเินสำหรับเ็บไว้ในแนเสื้อ โยเ๋อห (葛洪)(Ge Hong) ึ่นับเป็นำราปมพยาบาลเล่มแรอโล ั้แ่เมื่อ 1,600 ปี มาแล้ว
4.2 ำราฝัเ็มและรมยา มีำราฝัเ็มและรมยาื่อ เินิ่วเี่ยอี่ิ (针灸甲乙 经) หรือ A-B Classic of Acupuncture and Moxibustion หรือำรา เอ-บี ลาสสิ เียนในยุราวศ์ิน โย หวฝู่มี่ (皇甫谧)(Huang Fumi) (.ศ. 215–282) เป็นหนัสือ 12 เล่ม 128 บท แบ่เป็น 2 ภา ภาแรเป็นทฤษีพื้นาน ภาสอเป็นเวปิบัิ นับเป็นำราสำัอารแพทย์ีนในเรื่อฝัเ็มนับาัมภีร์เน่ย์ิ ่อมาในยุราวศ์ินะวันออ เปาู (鲍姑)(Bao Gu) ภรรยาอเ๋อห เป็นแพทย์หินแรอีนที่ำนาเรื่อฝัเ็มและรมยา
4.3 ำราเพาะเรื่อทาศัลยศาสร์ มีำราื่อ หลิวเวียนื่อุ่ยอี๋ฟา (刘涓子鬼遗方) หรือ Liu Juanzi’s Remedies Left Over by Ghosts หรือ ำราผีบออหลิวเวียนื่อ รวบรวมโย ้ิ่วน (龚庆宣)(Gong Qingxuan) ในยุราวศ์ี เป็นำราเล่มแรที่มีเนื้อหาเพาะเรื่อทาศัลยศาสร์ เป็นหนัสือ 10 เล่ม เี่ยวับารรัษาบาแผล ฝี ผิวหนัอัเสบ ารบาเ็บ และโรผิวหนั่า ๆ มีำรับารรัษา 140 ำรับ ประอบ้วยเรื่อารห้ามเลือ ารระับปว ยาสมาน ารบรรเทาพิษ และารระับวามรู้สึ
เ๋อห หวฝู่มี่
4.4 ำราเพาะเรื่อารบาเ็บ มีำราื่อ เียนโ่วหลี่าู่มี่ฟา (仙授理伤续秘方) หรือ Secret Formulae to Treat Traumatic Injury Given by Celestials หรือ ำรับลับาเทวาในารรัษาารบาเ็บ เียนโยนัพรเ๋าื่อ ลิ่นเ้าเหริน (蔺道人)(Lin Daoren) (.ศ. 790-850) เป็นำรารัษาารบาเ็บเล่มแร ล่าวถึารวินิัยและรัษาโรระูหัทั้นิมีแผลปิและเปิมีารแนะนำให้ใ้ฝิ่น่วยระับวามรู้สึเ็บปวในะึัระูให้เ้าที่
4.5 ำราเพาะเรื่อทาสูิศาสร์ มีำราื่อ ิเสี้ยว่านเป่า (经效产宝) หรือ Tested Prescriptions in Obstetrics หรือ ำรับที่ทสอบแล้วทาสูิศาสร์ (.ศ. 852) เียนโย ่านยิน (昝殷)(Zan Yin) ในำนำอำราบรรยายไว้ว่า ในปี้า (大中)(Dazhong) ึ่รับ .ศ. 847 อัรมหาเสนาบี (PrimeMinister) ไป๋หมิน (Bai Minzhong) ระหนัถึปัหาารลอยาที่พบมาึ้น ึส่นออไประเวนหาแพทย์ที่ำนาทาสูิรรม ไ้พบับ่านยิน ึนำัวไปให้อัรมหา-เสนาบีสัมภาษ์้วยนเอ ่านยินอบำสัมภาษ์โยรวบรวมเป็นำราให้ 3 เล่ม อัรมหาเสนาบีไป๋พอใว่าเป็นำราที่สั้นระับี ึั้ื่อหนัสือให้ ำรานี้ประอบ้วยเนื้อหา 52 บท 317 ำรับ
• เล่มแร เป็นำรารัษาภาวะาประำเือน าวและวามผิปิระหว่าั้รรภ์
• เล่มสอ ว่า้วยวามผิปิในารลอ
• เล่มสาม ว่า้วยวามผิปิหลัลอ
4.6 ำราเพาะเรื่อุมารเวศาสร์ มีำราื่อ หลฺูยิ (颅匈经) หรือ Manual of the Fontanel and Head หรือ ู่มือระหม่อมและศีรษะ เป็นำราที่ไม่ทราบื่อผู้เียน นับเป็นำราุมารเวศาสร์เล่มแรในยุราวศ์สุยและราวศ์ถั เป็นหนัสือ 2 เล่ม เล่มแร เป็นเรื่อีพรผิปิลัษะ่า ๆ ทั้ในผู้ให่และในเ็ เล่มสอ อธิบายสาเหุและารรัษา
5) ระบบารศึษาและารบริหารารแพทย์ ในยุนี้มีพันาารที่สำั ือ.ศ. 581 ในยุราวศ์สุย มีาร่อั้ ไท่อีเวี่ยน (太医院)(Imperial Medical Institute หรือ สถาบันแพทย์หลว) ึ่ประอบ้วย 3 แผน ือ แผนยา ารนว และเวทมน์ (Incantation) .ศ. 618 ในยุราวศ์ถั ิารแพทย์หลวึ่เิมำัอบเานอยู่เพาะในวัหลว ไ้ยายออไปทั่วประเทศ มีารเริ่มิารโรเรียนแพทย์ เพิ่มระยะเวลาารฝึอบรมเป็นแพทย์และผู้เี่ยวาเพาะทา เ่น
• อายุรแพทย์ทั้ระบบ เน้นโรภายใน (内科)(Internal Medicine) ใ้เวลา 7 ปี
• อายุรแพทย์ภายนอ (外科)(External Medicine) ใ้เวลา 5 ปี- ุมารแพทย์ ใ้เวลา 5 ปี
• แพทย์รัษาโรา หู อ มู ใ้เวลา 2 ปี
มีระบบารสอบประำเือน ประำภา และประำปี สอบทั้ภาทฤษีและภาปิบัิ มีรรมาราภายนอมาร่วมในารสอบไล่ประำปี ผู้เ้าเรียนแพทย์มัเป็นบุรหลาน้าราาร ส่วนที่เรียนเภสัศาสร์มัเป็นบุรหลานาวบ้าน ารศึษาารแพทย์อีนในยุนี้มีวามเป็นระบบมาว่าระบบอโรเรียนแพทย์สมัยแรในอีสอศวรรษ่อมาอยุโรป เ่น ที่าเลอร์โน ประเทศอิาลี (.ศ. 846) ในยุราวศ์ถั มีแพทย์ที่มีื่อเสีย ือ
5.1 ุนือเหมี่ยว (孙思邈)(Sun Simiao) (.ศ. 581-682) ะมีอายุ 71 ปี (.ศ. 652) ไ้แ่ำรา เียนินเอี้ยวฟา (千金要方) หรือ Thousand Ducat Formulae หรือ ำรับยาพันเหรียทอ เป็นหนัสือ 30 เล่ม ่อมายัแ่่ออี 30 เล่ม ื่อ ำรา เียนินอี้ฟา (千金翼方) หรือ Supplement to the Thousand Ducat Formulae หรือ ภาผนวำรับยาพันเหรียทอ นัประวัิศาสร์ารแพทย์ เรียำราุนี้ว่า “สารานุรมุแรว่า้วยเวปิบัิในประวัิศาสร์ารแพทย์แผนโบราอีน (The First Encyclopedia of Clinical Medicine in the History of Traditional Chinese Medicine)” ำราุนี้มีุเ่นที่สำั ันี้- ล่าวถึัวยาถึ 4,000 นิในบับเิม และอี 2,000 นิในภาผนว- ให้วามสนใับารูแลสุภาพอแม่และเ็- ให้วามสำัับโภนบำบั มุ่เรื่อารสร้าเสริมสุภาพ โยให้ “ทำานเบา ๆ เป็นประำ อย่าหัโหมทำานหนัเินำลั” ให้วามเอาใใส่ับำรับยาพื้นบ้าน ส่เสริมารศึษาเรื่อริยธรรมวิาีพ ุนือเหมี่ยวไ้รับยย่อเป็น “เภสัยราา (Medicine King)”
5.2 หวาถาว (王焘)(Wang Tao) (.ศ. 670-755) ไ้รวบรวมำราาแพทย์ราว 70 น มาเียนใหม่ ใ้เวลา 10 ปี เสร็ใน .ศ. 752 ือำรา ไว่ไถมี่เอี้ยวฟา (外台秘要方) หรือ Arcane Essentials from Imperial Library หรือ ำราสาระลี้ลับาห้อสมุราสำนั เป็นหนัสือ 40 เล่ม 450 หัว้อ 1,104 เรื่อ ยา 6,700 ำรับ ารรมยา 7 นิ ใน 19 เรื่อ ุฝัเ็ม 663 ุ ใน 19 เรื่อ และเป็นรั้แรที่มีารบันทึเรื่อาริมปัสสาวะในผู้ป่วยเบาหวาน
ุนือเหมี่ยว หวาถาว ไว่ไถมี่เอี้ยวฟา
เียนอี่ เสี่ยวเอ๋อร์เหย้าเิ้ื๋อฺเหวีย
5.5 ศัลยศาสร์และวิทยาารบาเ็บ หรือ าเอเสฺวีย (伤科学)(Traumatology) มีำราื่อ ไว่เอิเอี้ยว (外科精要) หรือ Essentials of External Diseases หรือ ำราเรื่อสำัเี่ยวับโรภายนอ (.ศ. 1263) เียนโย เินื้อหมิ (陈自明)(Chen Ziming) และมีารบันทึเี่ยวับโรมะเร็เป็นรั้แรในำรา เว่ย์ี้เป่าู (卫济宝书) หรือ Treasured Book for Health Care หรือ ำราุมทรัพย์เพื่อารูแลสุภาพ นอานี้ มีารรัษาระูสันหลัหัโยารแวนถ่วน้ำหนั ่อนที่แพทย์าวอัฤษื่อ เวิส (Davis) ะล่าวถึวิธีารัให้เ้าที่โยารแวน (Reduction by Suspension) เป็นเวลาถึ 600 ปี และมีารใ้เฝือไม้ 4 ิ้น เพื่อรัษาระูหั
5.6 ารพันา้านนิิเวศาสร์ มีำรานิิเวศาสร์ื่อ สี่วานี๋ลู่ (洗冤集绿) หรือ Records of Washing Away the Injustice หรือ บันทึารัวามอยุิธรรม เียนโย ่ือ (宋慈)(Song Ci) (.ศ. 1186-1249) เป็นหนัสือ 4 เล่ม ันี้
• เล่มแร เป็นเรื่อพื้นานนิิเว ารผ่าศพพิสูน์ และารวิเราะห์เหุาร์อารบาเ็บ
• เล่มสอ แยแยะสาเหุอารมีบาแผลและาราย ว่าบาแผลเิ่อนหรือหลัาย เป็นาร่าัวายหรือารรม
• เล่มสาม ว่า้วยยาพิษ ทั้าสัว์หรือแร่ธาุ ที่ใ้่าัวายหรือารรม
• เล่มสี่ ว่า้วยวิธีแ้พิษ และภาวะุเิน่า ๆ
6. ยุพันาารแพทย์และเวปิบัิแผนใหม่ ่วยุราวศ์หมิ และราวศ์ิ ่อนสรามฝิ่น (.ศ. 1368-1840)
เหุาร์ในยุนี้ที่มีผลระทบ่อพันาารแพทย์อีน ไ้แ่ ในปี .ศ. 1371-1435 ันที เิ้เหอ (郑和)(Zheng He) หรือ ันเป่า (三宝公)(San Bao Gong) ไ้ออเินทาท่อทะเลไปลอทะเลีนใ้ถึอินเียและว่า 30 ประเทศในะวันออลาและแอฟริา ทำให้ประเทศีนไ้แลเปลี่ยนวิทยาารและารแพทย์ับประเทศ่า ๆ แ่ะเียวัน ็มีารปิั้นวบุมบรราปัาน โยในราวศ์หมิและราวศ์ิไ้ัระบบารสอบัเลือ้าราาร มีารสอบถึ 8 ภา และมีวามพยายามปิั้นัวาระแสทุนนิยมโยารใ้นโยบายปิประเทศ้วย พันาาร้าน่า ๆ ทาารแพทย์ที่สำัในยุนี้ มีันี้
1) ารพันาำราารแพทย์และเภสัำรับ ไ้แ่
• ำรายา เปิ๋นเ่าัมู่ (本草纲目) หรือ Compendium of Materia Medica (.ศ. 1578) เียนโย หลี่สือเิน (李时珍)(Li Shizhen) (.ศ. 1518-1593) โยใ้เวลาว่า 30 ปี ศึษาำราว่า 800 เล่ม เียนำรานี้เสร็เมื่อมีอายุไ้ 60 ปี และพิมพ์เผยแพร่รั้แรใน .ศ. 1596 เป็นหนัสือรวม 52 เล่ม ล่าวถึสมุนไพร 1,892 นิ โย 374 นิเป็นรายารใหม่เพิ่มาำราเิม มีภาพประอบว่า 1,160 ภาพ เป็นำรับยาว่า 11,000 ำรับ และำรับยาว่า 8,160 ำรับ เียนาประสบาร์อเาเอ มีารัหมวหมู่อสมุนไพรใหม่ที่เป็นวิทยาศาสร์้วย ทั้นี้ าร์วิน (Davin) ไ้อ้าอิ้อมูลเรื่อปลาทอ (Golden Fish) และไ่ำ (Blackbone Chicken) าำราุนี้้วย าร์วินเรียำรานี้ว่า สารานุรมีนโบรา (Encyclopedia of Ancient China)
หลี่สือเิน เปิ๋นเ่าัมู่
่อมา ้าวเสวียหมิ่น (赵学敏)(Zhao Xuemin) (.ศ. 1716-1805) ไ้เียนำรา เปิ๋นเ่าัมู่สืออี๋ (本草纲目拾遗) หรือ An Addendum to the Compendium of Materia Medica หรือภาผนวอำรายาเปิ๋นเ่าัมู่อหลี่สือเิน โยใ้เวลาราว 40 ปี ทบทวนำราว่า 600 เล่ม
• ำรา ื๋ออู้หมิสือถูเ่า (植物名实图考) หรือ Illustrated Investigation of Names and Natures of Plants หรือ หนัสือภาพารสืบ้นื่อและธรรมาิอพื เียนโย หวูีุ้น (吴其浚)(Wu Qijun) (.ศ. 1789-1847) ึ่เป็น้าราสำนัำแหน่สู และมีโอาสเินทาไปหลายมลว่ารึ่ประเทศ เ่น ส่านี (陕西) หูเป่ย์ (湖北) หูหนาน (湖南) เียี (江西) ีั้ (西藏) ฝูเี้ยน (福建) ยฺหวินหนาน (云南) และุ้ยโว (贵州) เป็น้น เาสนใศึษาสมุนไพรอท้อถิ่น่า ๆ และศึษาำราว่า 800 เล่ม ึ่ในรั้แรไ้รวบรวมพืว่า 780 นิ ่อมาปรับปรุใหม่เป็นหนัสือถึ 38 เล่ม ล่าวถึพื 1,714 นิ
• ำรา ผู่ี้ฟา (普济方) หรือ Prescription for Curing All People หรือ ำรับยาเพื่อรัษาทุน (.ศ. 1406) เป็นหนัสือ 168 เล่ม แบ่เป็นว่า 100 หัว้อ 2,175 หัว้อย่อย ำรับยาว่า 61,000 ำรับ รวมัวอัษรราว 10 ล้านอัษร
• หนัสือ อีฟาเ่า (医方考) หรือ Verification of Formulae หรือ หนัสือารทสอบำรับยา (.ศ. 1584) เียนโย หวูุน (吴琨)(Wu Kun) (.ศ. 1551-1602) เป็นหนัสือ 6 เล่ม 72 หัว้อ เป็นหนัสือที่ไ้รับวามนิยมมา ้อพิมพ์้ำประมา 10 รั้
• หนัสือ อีฟาี๋เี่ย (医方集解) หรือ Collection of Formulae and Notes หรือ หนัสือรวบรวมสูรำรับและบันทึ เียนโย วาหม่าว (汪昴)(Wang Mao) แบ่เป็น 21 หัว้อ 300 ำรับ
• ำราเี่ยวับไ้ หลายเล่ม ไ้แ่ ำรา าหานลุ่น (伤寒论) หรือ Treatise of Febrile Diseases หรือ ำราโรไ้ ำรา ือเร่อเถียวเปี้ยน (湿热条辨) หรือ Systematic Differentiation of Damp Heat Syndromes หรือ ำราารแยลุ่มอาารร้อนื้นอย่าเป็นระบบำรา เวินปิ้เถียวเปี้ยน (温病条辨) Systematic Differentiation of Febrile Diseases หรือ ำราแยโรไ้อย่าเป็นระบบ และ ำราโรระบาบับย่อ (Compendium on Epidemic Febrile Diseases)
2) ารพันาทฤษีโรระบา และารปลูฝี
ในยุราวศ์หมิ และราวศ์ิ เิโรระบาึ้นหลายรั้ มีโรระบาเิึ้นราว 64 รั้ ใน่ว 276 ปีอยุราวศ์หมิ และ 74 รั้ ใน่ว 266 ปีอยุราวศ์ิ ึมีารพันาำราที่เี่ยว้อับโรระบา ือำรา เวินอี่ลุ่น (温疫论) หรือ Treatise of Pestilence หรือ ำราโรไ้ระบา เียนโย หวูโหย่วิ่ (吴有性)(Wu Youxing) เป็นหนัสือ 2 เล่ม วาทฤษีพื้นานเรื่อโรระบา ในำนำบรรยายสาเหุอโรระบาว่า โรระบามิไ้เิาลม วามเย็น วามร้อน หรือวามื้น แ่เิาเหุผิปิอินฟ้าอาาศเป็นพิษาารเปลี่ยนแปลามฤูาล (ำราารแพทย์ีนั้เิม เื่อว่าโรเิาเหุธรรมาิ 6 ประาร ไ้แ่ ลม วามเย็น วามร้อน วามื้น วามแห้ และไฟ) นอานี้ ยัเื่อว่าเื้อโรระบาเ้าสู่ร่าายทามูและปา หวูโหย่วิ่ยัสัเเห็นว่า โรระบาเิในนและสัว์ ไม่เหมือนัน “วัวป่วยในะที่เป็ไม่ป่วย และนป่วยในะที่สัว์ไม่ป่วย”
สำหรับารบุเบิเรื่อารปลูฝีป้อันไ้ทรพิษ มีผู้บันทึว่านีนในอำเภอไท่ผิ (太平)(Taiping) มลหนิั๋วฝู่ (Ningguofu) ึ่ปัุบันือ มลอันฮุย (安徽)(Anhui) รู้ัวิธีารปลูฝีป้อันไ้ทรพิษมาั้แ่รัสมัยหลิ (隆庆)(Long Qing) แห่ราวศ์หมิ (.ศ. 1567-1572)
ในยุราวศ์ิ มีหนัสือที่ล่าวถึำนานที่มาอารป้อันไ้ทรพิษในประเทศีน 2 เล่ม ือ หนัสือ ำราอ้าอิใหม่เี่ยวับารปลูฝีในมนุษย์ (New Text About Human Variolation) (.ศ. 1884) แ่โย หวูหรหลุน (武荣纶)(Wu Rong Lun) และยฺวี่าน (董玉)(Dong Yushan) บันทึไว้ว่า “าารสืบ้นหนัสือเ่า ๆ พบศัพท์ทาารแพทย์เี่ยวับารปลูฝีในน ใน ่วสมัยถัไ่เยฺวียน (Tang Kaiyuan) ้าวสือ (Zhao Shi) ึ่อาศัยอยู่ทาอนเหนืออลุ่มน้ำแยี ไ้ใ้วิธีพ่นผแห้หรือที่ทำใหุ้่มอสะเ็แผลไ้ทรพิษ เ้าไปในเยื่อบุมูอเ็ที่ปิ”
หนัสือเล่มัล่าวไ้ล่าวถึารปลูฝีในีนว่า เริ่มั้แ่ .ศ. 713-741 หนัสืออีเล่มือ ำราไ้ทรพิษ (Treatise on Pox) (.ศ. 1713) เียนโย ูุนเี่ย (Zhu Chunxia) แพทย์ราสำนัแห่สถาบันแพทย์หลว ล่าวไว้ว่า ารปลูฝีเริ่ม้นมาา หมอเทวา (Divine Doctor) แห่ภูเาเอ๋อร์เหมย (娥眉)(Emei) ั้แ่รัสมัย่เิน (宋真宗)(Song Zhenzong) (.ศ. 1023-1063) ำนานมิไ้ล่าวถึวิธีารปลูฝี แ่เล่าว่า หวา้าน (王旦)(Wang Dan) อัรมหาเสนาบีอราสำนั่เิน ไ้นำวิธีาหมอเทวามาปลูฝีให้ับลูอนเอ หลัาลูหลายนอเา้อายไป เพราะไ้ทรพิษ ำนานทั้สอเรื่อนี้ไม่มีหลัานพิสูน์ ึไม่ใร่ไ้รับวามเื่อถือวิธีารปลูฝีอีนเผยแพร่ไปใ้ในี่ปุ่น .ศ. 1652 และเ้าสู่รัสเีย .ศ. 1688
3) ารพันาเวปิบัิ
ในยุราวศ์หมิและราวศ์ิ มีารพันาเวปิบัิแน่า ๆ ทั้อายุรศาสร์ ศัลยศาสร์ วิทยาารบาเ็บ สูิศาสร์ นรีเววิทยา ุมารเวศาสร์ ัษุวิทยา ทันรรม ลาริ์วิทยา และวิทยาารฝัเ็ม มีำราแพทย์หลายุเียนึ้นในยุนี้ เ่น
• ำรา อิ้วอิ้วี๋เิ (幼幼集成) หรือ A Complete Work on Pediatrics หรือ ำราุมารเวศาสร์บับสมบูร์ (.ศ. 1750) เียนโย เินฟู่เิ้ (陈复正)(Chen Fuzheng) โยเียนาประสบาร์ราว 40 ปี อธิบายลัษะหลอเลือำที่นิ้วี้ให้สมบูร์ึ้น เน้นารรัษา้วยยาภายนอมาว่ายาภายใน
• ำราเป่าอิัวเอี้ยว (保婴撮要) หรือ Synopsis of Caring for Infants หรือ ำราูแลทารบับย่อ เียนโยสอพ่อลู เฺวียไ่ (薛铠)(Xue Kai) และ เฺวียี่ (薛己)(Xue Ji) เป็นหนัสือ 20 เล่มล่าวถึโร่า ๆ ทั้ภายในและภายนออเ็ว่า 700 เรื่อ มีเรื่อวิธีารป้อันบาทะยัในเ็แรเิ โยารี้สายสะือที่ัออ้วยวามร้อน
4) ารรวบรวมและำระำราแพทย์ั้เิม
มีารรวบรวมและำระำราแพทย์ั้เิมอย่าว้าวา โยเพาะัมภีร์เน่ย์ิ (Classic of Internal Medicine) และำราาหานลุ่น (Treatise on Febrile Disease) โยทำให้ระับและัเนึ้น นไ้รับวามนิยมอย่าว้าวาในเวลา่อมา ในยุ้นราวศ์ิ ำราแพทย์่า ๆ ำราั้เิมว่า 120 เล่ม ไ้รับารัหมวหมู่ เพื่อ ให้อ้าอิไ้สะว ัทำเป็นหนัสือรวม 520 เล่ม เนื้อหารอบลุมั้แ่บันทึทาารแพทย์สมัยั้เิม ารวินิัยโร ารรัษา ทฤษีพื้นานอโรแน่า ๆ ารประอบโรศิลปะ บันทึเหุาร์และประวัิแพทย์ที่มีื่อเสีย รวมทั้ทฤษีและวิธีารปรุำรับยา ำราสำัาารรวบรวมและำระำราแพทย์ั้เิม ือ ำรา อีินเี้ยน (医宗金鉴) หรือ ำราารแพทย์บับราสำนั (.ศ. 1739) รวบรวมและำระโยแพทย์ราสำนัแห่ราวศ์ิ มี หวูเียน (吴谦)(Wu Qian) เป็นหัวหน้าะ ัทำเป็นหนัสือ 90 เล่ม หลัารสถาปนารัีนใหม่ใน .ศ. 1949 สถาบันแพทย์ราสำนั (The Institute of the Imperial Physicians) ัให้ำราุนี้เป็นำราอ้าอิอนัศึษา นอานี้ ยัมีารรวบรวมบันทึเวปิบัิอแพทย์ เ่น
• หนัสือ ู่ินอีถ่ (古今医统) หรือ A Great Collection of Medical Works, Ancient and Modern หรือ หนัสือรวบรวมผลานทาารแพทย์รั้ให่ทั้โบราและปัุบัน (.ศ. 1556) รวบรวมโย สวีุนฝู่ (徐春甫 Xu Chunfu)
• หนัสือ เิ้ื้อุ่นฺเหวีย (证治准绝) หรือ Standard of Diagnosis and Treatment (.ศ. 1602) โยหวาเิ่นถั (王肯堂)(Wang Ken Tang)
• หนัสือ ิ่เยวี่ยวนู (景岳全书) หรือ Complete Works of Zhang Jingyue หรือ หนัสือผลานบับสมบูร์อาิ่เยวี่ย (.ศ. 1624) โย าเี้ยปิน (张介宾)(Zhang Jiebin) เป็นหนัสือ 64 เล่ม รวมว่า 1 ล้านัวอัษร
• หนัสือ หมิอีเล่ย์อั้น (名医类案) หรือ Classified Medical Records of Famous Physicians หรือ หนัสือเรียบเรียารบันทึทาารแพทย์อย่าเป็นระบบอแพทย์ผู้มีื่อเสีย (.ศ. 1549) รวบรวมโย เียวน (江瓘)(Jiang Guan) โยใ้เวลาทำานว่า 20 ปี รวบรวมบันทึและเียนำวิาร์ แ่ทำไ้เพีย 12 เล่ม ็เสียีวิ เียยิู่ (Jiang Yingsu) ผู้เป็นบุรใ้เวลาทำานสืบทอ่อมาอี 19 ปี ึเสร็ และีพิมพ์เผยแพร่ไ้ใน .ศ. 1591 หนัสือนี้ไ้รับวามนิยมและีพิมพ์้ำหลายรั้
• หนัสือ ู่หมิอีเล่ย์อั้น (续名医类案) หรือ Supplements to the Classified Medical Records of Famous Physicians หรือ ภาผนวหนัสือเรียบเรียารบันทึทาารแพทย์อย่าเป็นระบบอแพทย์ผู้มีื่อเสีย (.ศ. 1770) และหนัสือ ำอภิปรายเรื่อเวปิบัิในหลิวโว (柳州医话) หรือ Discussion of Medical Practice in Liu Zhou รวบรวมโย เว่ย์ือิ่ว (魏之绣)(Wei Zhixiu)
หวูโหย่วิ่ (หวูอิ้วเ่อ) าิ่เยวี่ย หวาเิ่นถั
5) ารแลเปลี่ยนทาารแพทย์ับ่าประเทศ ในยุราวศ์หมิและราวศ์ิ มีารแลเปลี่ยนทาารแพทย์อีนับประเทศเพื่อนบ้าน ือ ประเทศี่ปุ่น และเาหลี โยส่วนให่ี่ปุ่นและเาหลีรับถ่ายทอวิทยาาราีน ะเียวันวิทยาารทาารแพทย์อะวันไ้เผยแพร่เ้าสู่ีนทั้วิาายวิภาศาสร์ สรีรวิทยา เภสัวิทยา และอื่น ๆ แ่มีอิทธิพล่อารแพทย์ีนไม่มาในะที่ารแพทย์ีนเริ่มเผยแพร่เ้าสู่ยุโรปโยผ่านทาะมิันนารี เ่น
• มิเล บอย์ม (Michel Boym) ีพิมพ์หนัสือื่อ พรรไม้ีน (Chinese Flora) (.ศ. 1643) เป็นภาษาละินโยเนื้อหาส่วนให่ไ้มาาำรายาเปิ๋นเ่าัมู่ (本草纲目) หรือ Compendium of Materia Medica อหลี่สือเิน
• อาร์ พี แฮร์ริว (R.P. Harrieu) ีพิมพ์หนัสือ วามลับอารแพทย์ีนั้เิม (Secret Classic of Traditional Chinese Medicine) (.ศ. 1671)
• พูมิเอร์ (Pumiger) แปลหนัสือ อีหมิเหอั๋วม่ายหลี่ (医明和中国脉理) หรือ Medical Guide and Traditional Chinese Medicine Pulse Theory หรือ ู่มือทาารแพทย์และทฤษีีพรารแพทย์ีน เป็นภาษาละิน ใน .ศ. 1680 และพิมพ์เผยแพร่ในประเทศเยอรมนี
• เลอเยอร์ (Cleryer) รวมานแปลอพูมิเอร์เรื่อีพรอีน ารรวลิ้น สมุนไพรีน 289 นิ และภาพเส้นีพร 68 ภาพ ีพิมพ์หนัสือ ัวอย่าารบำบัโรอีน (中国医法齐例)(Examples of Chinese Medical Therapies) เป็นภาษาละิน ใน .ศ. 1682 ที่เมือแฟรเฟิร์ ประเทศเยอรมนีในศวรรษที่ 17 แพทย์าวะวันเริ่มนำวิาฝัเ็มและรมยาไปใ้ ล่าวือ .ศ. 1671 มีารีพิมพ์ำรารมยาออมา 2 เล่ม ในประเทศเยอรมนี เล่มหนึ่เียนโย เลฟูุส (Geilfusius) อีเล่มหนึ่เียนโย บูสอฟ (Busschof)
• เอร์อห์น ฟลอเยอร์ (Sir John Floyer) แพทย์าวอัฤษเียนรูปแบบารับีพรอแพทย์ (Form of Doctor’s Feeling the Pulse)
• เ เอ เห์มา (J.A. Gehma) ีพิมพ์หนัสือ ารประยุ์วิธีรมยาอีนในารรัษาอาารปว้อาโรเ๊าท์ (应用中国灸术治疗痛)
(Application of Chinese Moxibustion to Treat Migratory Arthralgia) (.ศ. 1683) โยพิมพ์ที่เมือฮัมบูร์ (Hamburg) ประเทศเยอรมนี
7. ยุารแพทย์สมัยใหม่ าสรามฝิ่น ารสถาปนาีนใหม่ นถึปัุบัน (现代)(Modern Age) (.ศ. 1840–ปัุบัน)
1) ารยอมรับารแพทย์ะวัน
ประวัิศาสร์ีนใน่วยุนี้ ารแพทย์ะวันมีผลระทบอย่ามา่อารแพทย์ีน เริ่ม้นาารเิสรามฝิ่นระหว่าีนับาิะวัน 2 รั้ ือ รั้แรทำสรามับประเทศอัฤษ (.ศ. 1840-1842) และรั้ที่สอทำสรามับประเทศอัฤษและฝรั่เศส (.ศ. 1856-1860) ่อนสรามฝิ่น ารแพทย์ะวันในประเทศีนถูปิั้น มีารั้สถานพยาบาลารแพทย์ะวันบ้าเพียเล็น้อยเท่านั้น เ่น โธมัส อาร์ อลเล์ (Thomas R.Colledge) แพทย์อบริษัท บริิอิส์อินเีย เริ่มั้โรพยาบาลมิันนารีแห่แรที่เมือมาเ๊า (Macau) และใน .ศ. 1834 ปีเอร์ ปาร์เอร์ (Peter Parker) (.ศ. 1804-1888) แพทย์บาทหลวาวอเมริันถูส่ไป ที่เมือวาเาและัั้โรพยาบาลา แ่หลัสรามฝิ่น ีนอยู่ในานะึ่เมือึ้น มีารั้โรพยาบาลมิันนารีเป็นำนวนมา ระหว่า .ศ. 1828-1949 มีโรพยาบาลมิันนารีมาถึ 340 แห่
เทเบอรี โนส์ (Katebury Jones) เียนถึบทบาทอโรพยาบาลเหล่านี้ไว้ในหนัสือ บนมมีผ่าั (On the Edge of the Operating Knife)
(.ศ. 1935) ีพิมพ์ที่นรเี่ยไฮ้ (上海)(่าไห่) ว่า
“สำหรับนายแพทย์ปีเอร์ ปาร์เอร์แล้ว มีผ่าัอเาทำหน้าที่ฟันบานประูีนให้เปิออ ะที่ระสุนปืนอะวันพัทลายไม่ไ้”
สมามแพทย์นัสอนศาสนาอเมริัน (American Medical Preaching Association) ั้โรเรียนแพทย์ะวันแห่แรึ้นที่เมือวาเา ใน .ศ. 1866 าวีนเอ็ไ้ั้โรเรียนแพทย์ะวันึ้นที่เทียนสิน เมื่อ .ศ. 1881 และั้โรเรียนแพทย์ะวันึ้นในมหาวิทยาลัยปัิ่ ใน.ศ. 1903 ึ่่อมาไ้แยัวออามหาวิทยาลัยเป็นโรเรียนแพทย์ปัิ่ เมื่อ .ศ. 1906 หลั “สัาสันิภาพ” (.ศ. 1901) ระหว่าีนับอัฤษ สหรัอเมริา เยอรมนี และฝรั่เศส
มีารั้โรเรียนแพทย์ึ้นหลายแห่ เ่น โรเรียนแพทย์เสียเหออีเสวียถา (协和医学堂)(Union Medical School หรือ โรเรียนแพทย์ยูเนียน .ศ. 1903)
ที่ปัิ่ (北京 เป่ย์ิ) โรเรียนแพทย์ีหลู (Qilu .ศ. 1904) ที่ี้หนาน (济南)(Jinan) โรเรียน้าถ (大同)(Datong)(.ศ. 1908) ที่ฮั่นโ่ว (Hankou)
โรเรียนแพทย์ถี้ (同济医院)(.ศ. 1908) ที่นรเี่ยไฮ้ โรเรียนแพทย์ยูเนียน (.ศ. 1911) ที่เมือฝู่โว (福州)(Fuzhou) และโรเรียนแพทย์เียหยา (Xiangya)(.ศ. 1914) ที่เมือาา (Changsha) รวมแล้วมีโรเรียนแพทย์ะวันอะมิันนารีว่า 20 แห่
หลัารปิวัิประาธิปไยในปี .ศ. 1911 มีโรเรียนแพทย์ทั้อรัและเอนั้ึ้นอีหลายแห่ทั่วประเทศ นอานี้ นัศึษาำนวนมาเินทาไปศึษาารแพทย์ใน่าประเทศ ทั้ในี่ปุ่น และยุโรป และมีารแปลำราแพทย์ะวันำนวนมาเป็นภาษาีนในยุัล่าว มีาร่อสู้ันระหว่าารแพทย์ีนและารแพทย์ะวัน และผลที่สุารแพทย์ีนเป็นฝ่ายพ่ายแพ้ แพทย์ีนหลายนมีวามพยายามผสมผสานารแพทย์ทั้สอแผนเ้า้วยัน แ่เนื่อาทฤษีพื้นานแ่าัน ึผสมผสานันไม่ไ้
2) วามพยายามล้มเลิารแพทย์ีน
หลัาารแพทย์ะวันไ้รับารยอมรับอย่าว้าวาในประเทศีน รับาล๊มินั๋ มีวามิและวามพยายามล้มเลิารแพทย์ีน ันี้
.ศ. 1914 หวา้าเีย รัมนรีระทรวศึษาธิาร เสนอให้ยเลิารแพทย์ีน และให้ใ้ารแพทย์ะวันเพียอย่าเียว
.ศ. 1925 สมามสหศึษาแห่ประเทศีน เสนอ่อรับาลให้นำารแพทย์ีนเ้าเป็นส่วนหนึ่อสถาบันารแพทย์ะวัน แ่ถูปิเสธ เือนุมภาพันธ์ .ศ. 1929 ในที่ประุม “ะรรมารลาสาธารสุ” นายแพทย์เวี่ย วินิ่ว ึ่ศึษาวิาแพทย์าี่ปุ่นและลับมาีน ใน .ศ. 1914 เสนอให้ยเลิารรัษาโร โยแพทย์ีน ้วยเหุผล ือ
• ทฤษีแพทย์ีน ล้วนแล้วแ่เป็นทฤษีเพ้อฝัน
• ารวินิัยโร้วยวิธีารแมะหรือับีพรไม่เป็นริ เป็นารหลอลวประาน
• ารแพทย์ีนไม่สามารถป้อันโรระบาไ้
• พยาธิวิทยาอารแพทย์ีนไม่เป็นวิทยาศาสร์
นายแพทย์เวี่ยวินิ่ว เสนอั้นอนารยเลิารแพทย์ีนไว้ ันี้
• ึ้นทะเบียนแพทย์ีนที่มีอยู่ทุน ภายในปี .ศ. 1930
• ัอบรมแ่แพทย์ีน มีำหน 5 ปี นถึ .ศ. 1930 แล้วมอบประาศนียบัรให้ สำหรับผู้ที่ไม่ไ้รับใบประาศนียบัร ให้หมสิทธิ์ในารประอบโรศิลปะ
• แพทย์ีนที่มีอายุเิน 50 ปี และไ้ใบประอบโรศิลปะในประเทศมาแล้ว เิน 20 ปี ให้ยเว้นไม่้อเ้ารับารอบรม แ่ำัมิให้รัษาโริ่อ ไม่มีสิทธิ์เียนใบมรบัร และใบประอบโรศิลปะัล่าวให้มีอายุ่อไปอี 15 ปี นับแ่ .ศ. 1929ห้ามแพทย์ีนโษาประาสัมพันธ์ และห้ามแนะนำารแพทย์ีนทาหนัสือพิมพ์
• ห้ามนำเสนอ่าวในวารสาร ห้ามารโษาที่ไม่เป็นวิทยาศาสร์
• ห้ามั้สถาบันารแพทย์ีน
หลัามิัล่าวผ่านารพิาราอที่ประุม ไ้เิาร่อ้านาวารแพทย์และเภสัรรมแผนีนอย่าว้าวา ลุ่มสมาม่า ๆ 132 ลุ่ม า 15 มล ไ้ส่ัวแทนไปุมนุมันที่นรเี่ยไฮ้ ลุ่มผู้่อ้านไู้ำวั “เรียร้อารแพทย์ีน เพื่อป้อันารรุรานทาวันธรรม เรียร้อแพทย์และเภสัรีน เพื่อป้อันารรุรานทาเศรษิ” มีารเราับรับาลเพื่อให้ยเลิมิัล่าว แพทย์และเภสัรแผนีนในนรเี่ยไฮ้นัันหยุานรึ่วันเป็นารประท้ว โยไ้รับารสนับสนุนาอ์ร่า ๆ เ่น สมามาร้าแห่ประเทศีน สมามสิน้าแห่ประเทศีน สำนัพิมพ์่าวารแพทย์ และาวีนโพ้นทะเลในแถบอุษาเนย์ไ้ส่โทรเลสนับสนุนารั้านรั้นี้้วย ารรร์ั้านัล่าวัึ้นในวันที่ 17 มีนาม .ศ. 1929 แพทย์ีนึถือวันที่ 17 มีนาม อทุปี เป็นวันแพทย์ีน ผลอารั้านอย่าว้าวาทำให้มิัล่าวไม่ไ้นำไปปิบัิ แ่็มีารำเนินารบาประาร ไ้แ่
• ระทรวศึษาธิารออำสั่ ให้เรียโรเรียนารแพทย์ีนเป็นเพียสถานให้ารศึษา
• ระทรวสาธารสุเปลี่ยนื่อโรพยาบาลแพทย์ีนเป็นสถานพยาบาล และห้ามแพทย์ีนทำานร่วมับฝ่ายารแพทย์แผนปัุบัน
• .ศ. 1932 รับาลมีำสั่ห้ามสอนารแพทย์ีนในระบบโรเรียน
ผลที่ามมาทำให้โรเรียนแพทย์ีนลำนวนลมามาย ที่เห็นไ้ัเนือ ในมลวาุ้ าเิมมีโรเรียนแพทย์ีนอยู่มาว่า 20 แห่ เหลืออยู่เพียแห่เียวใน .ศ. 1947 แพทย์ีนึ่ประมาว่ามีอยู่ราว 5 แสนน แ่เพราะารสอบที่เ้มว ทำให้ส่วนน้อยเท่านั้นที่สอบผ่านและไ้รับใบประอบโรศิลปะ เ่น
ในนรเี่ยไฮ้ ระหว่า .ศ. 1927-1935 มีผู้สอบไ้เพีย 6,000 น เท่านั้น ารแพทย์ีนในประเทศีนึเสื่อมสลายลามลำับ
3) ารฟื้นฟูารแพทย์ีนหลัารสถาปนาีนใหม่
ระหว่าสรามลาเมือที่ยาวนานถึ 28 ปี เนื่อาเที่ฝ่ายอมมูนิส์รอบรออยู่ ถูปิล้อมาทุ้าน ารแพทย์ในเนี้ึ้ออาศัยารใ้ประโยน์าารแพทย์ีน และไ้มีารผสมผสานารแพทย์ะวันมาโย่อเนื่อหลัารสถาปนาสาธารรัประานีน เมื่อวันที่ 1 ุลาม .ศ. 1949
รับาลีนใหม่มีนโยบาย “สัายนาารแพทย์ีน” ทั่วประเทศ
่อมา .ศ. 1956 ไ้ัั้สถาบันสอนารแพทย์ีนใน 4 เมือให่ ือ นรปัิ่ นรเี่ยไฮ้ เมือนานิ และเมือเิู
และยายเพิ่มำนวนึ้นเรื่อย ๆ ่วารปิวัิวันธรรม รับาลมีนโยบายระายบริารสาธารสุไปทั่วประเทศ
้วยารสร้า “หมอเท้าเปล่า” ึ้น
มีารเสนอำวั “ห้าหนึ่ำ เ็มหนึ่เล่ม สามารถรัษาโรไ้” ารผลิแพทย์้วยนโยบาย้ายั ทำให้เิแนวิ
“ารรวมแพทย์ทั้สอแผนเ้า้วยัน” เพื่อผลิแพทย์แผนใหม่ให้รู้ทั้ารแพทย์ะวันและารแพทย์ีน แ่ไม่ประสบผลสำเร็
เพราะทำให้ไ้แพทย์ที่ไม่มีวามรู้ลุ่มลึพอทั้สอแผน
เมื่อเ้าสู่ยุ “สี่ทันสมัย” (.ศ. 1980) มีนโยบายทบทวนารพันาารแพทย์ในประเทศีน
ั้เป้าหมายใหม่ให้มี “ารอยู่ร่วมันอารแพทย์ีนและารแพทย์ะวัน
และารผสมผสานระหว่าารแพทย์ีนับารแพทย์ะวัน โยมุ่เน้นให้มีารพันาพร้อม ๆ ัน”
ปัุบันารแพทย์ีนมีารพันาที่รบวร ทั้หลัสูรารเรียนารสอน ารให้บริารในโรพยาบาล และารพันายา
โยารแพทย์ีนและารแพทย์ะวันมีารยอมรับึ่ันและัน และไ้รับารยอมรับาทั้รับาลและประาน
ความคิดเห็น