สังคมไม่ขมอย่างที่คิด Junko Sang.

ลำดับตอนที่ #13 : เหตุการณ์สมัยกลาง : การสำรวจทางทะเล

►สาเหตุของการสำรวจทางทะเล ◄

1.         การมีวิทยาการที่ก้าวหน้า

·                  ตั้งแต่สมัยฟื้นฟูศิลปวิทยาการ ที่ชาวยุโรปได้เริ่มหันมาสนใจศึกษา

·                  ผลของสงครามครูเสด มีการติดต่อกับโลกตะวันออก ซึ่งผลักดันให้ชาว

·                  ยุโรปหันมาสนใจต่อความลี้ลับของท้องทะเล

     อันเป็น ที่กั้นระหว่างโลกตะวันออกกับโลก ตะวันตก

     โดยเฉพาะความรู้ทางภูมิศาสตร์และแผนที่ของ

     ☼โตเลมี(Ptolemy)

 นักดาราศาสตร์และ นักคณิตศาสตร์ชาวกรีก

 

-ได้แสดงที่ตั้งของทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ดินแดนริมฝั่งทะเลคาบสมุทร ไอบีเรีย จนถึงดินแดนฝั่งทะเลตอนเหนือของทวีปแอฟริกา รวมทั้งดินแดนทางด้านตะวันออกที่ เป็นผืนแผ่นดินใหญ่ถึงอินเดียและจีน

   แผนที่โลกของเขา เป็นส่วนสำคัญให้ชาวยุโรปออกสำรวจทางทะเล

-มีการใช้เข็มทิศ

-พัฒนารูปทรง และขนาดของเรือให้แข็งแรงทนทานต่อสภาพลมฟ้าอากาศ สามารถที่จะเดินทางไกลได้ดีขึ้น

2. แรงผลักดันทางด้านการค้า

·      เมื่อพวกมุสลิมสามารถยึดครองกรุงคอนสแตนติโนเปิล และดินแดนจักรวรรดิไบแซนไทน์ได้ทั้งหมดใน ค.ศ. 1453 

→ทำให้การค้าทางบกระหว่างโลก ตะวันออก กับ โลกตะวันตกหยุดชะงัก

แต่สินค้าต่างๆ จากตะวันออก เช่น ผ้าไหม เครื่องเทศ ยาต่างๆ ยังเป็นที่ต้องการของตลาดตะวันตก ซึ่งหนทางเดียวที่พ่อค้าจะติดต่อค้าขายได้ก็คือ การติดต่อค้าขายทางทะเล

ดังนั้น จึงจำเป็นต้องสำรวจเส้นทางทางทะเล เพื่อหาเส้นทางติดต่อกับ ดินแดนต่างๆ ทางตะวันออก

2.        แรงผลักดันทางด้านศาสนา

·      เนื่องจาก ผู้นำชาติต่างๆ ในขณะนั้นเห็นว่า การเผยแผ่คริสต์ศาสนาเป็นกุศลอย่างมาก รวมทั้งต้องการแข่งขันกับชาวมุสลิมมาขยาย อิทธิพลในขณะนั้น

จึงสนับสนุนให้มีการค้นหาดินแดนใหม่ๆ และเผยแผ่คริสต์ศาสนาไปพร้อมๆกันด้วย

3.        อิทธิพลของแนวคิดในสมัยฟื้นฟูศิลปวิทยาการ

·      ทำให้ชาวยุโรปมุ่งหวังที่จะสร้างชื่อเสียงเกียรติยศและความต้องการที่จะเสี่ยงโชคเพื่อชีวิตที่ดีกว่า ผลักดันให้ชาวยุโรปเกิดความกล้าหาญที่จะเผชิญกับสิ่งต่างๆ รวมทั้งความกระตือรือร้น ที่จะแสวงหาความรู้ใหม่ๆ และรักการผจญภัย

เป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้ชาวยุโรปกล้าเสี่ยงภัยเดิน ทางสำรวจมหาสมุทรที่กว้างใหญ่ไพศาล

 

►ปัจจัยความสำเร็จ◄

1.เทคโนโลยีเกี่ยวกับ เรือก้าวหน้าขึ้น   มีทั้ง –เรือใหญ่

                                   -แผนที่เดินเรือ

                                    -เข็มทิศ

2.ประดิษฐิ์ ปืนใหญ่ ไว้กันพวกโจรสลัด

3.ฟิวดัลเสื่อมลง→กษัตริย์มีอำนาจมากขึ้น→สนใจที่จะยึดครองดินแดนใหม่ๆมากขึ้น

4.มีการค้าเสรี ที่ใช้เงินตรา→เกิดการค้าระหว่างประเทศ    

5.ประชาชนมีมากขึ้นเรื่อยๆ ทำให้อยากหาดินแดนใหม่ นั่น คือทวีปอเมริกา

►บทบาทของชาติต่างๆ ในการสำรวจทางทะเล◄

โปรตุเกส

เจ้าชายเฮนรี นาวิกราช (Henry the Navigator)

พระอนุชาของพระเจ้าจอห์นที่ 1 (John I) แห่งโปรตุเกส

 

ตั้ง โรงเรียนราชนาวี

เพื่อเป็น ศูนย์กลางการเรียนรู้เกี่ยวกับการเดินทางทะเล

 

ส่งผลให้ชาวโปรตุเกสสามารถค้นพบเส้นทางเดินเรือ

สู่ดินแดนทาง ตะวันออก

ได้แก่  ☼บาร์โธโลมิว ไดแอส (Bartholomeu Dias)

เดินเรือเลียบชายฝั่งทวีปแอฟริกาผ่าน…

แหลม กู๊ดโฮป (Cape of Good Hope) ได้สำเร็จใน ค.ศ. 1488

 

 ☼วัสโก ดา กามา (Vasco da Gama)

แล่นเรือตามเส้นทางสำรวจของไดแอสจนถึงทวีปเอเชีย

และสามารถขึ้นฝั่ง ที่เมืองกาลิกัต (Calicut) ของอินเดียได้

 

ต่อมา ชาวโปรตุเกสสามารถควบคุมเมืองต่างๆ ทางชายฝั่งตะวันออก ของทวีปแอฟริกาและอินเดียทางชายฝั่งตะวันตก

สามารถยึด เมืองกัว (Goa) ในมหาสมุทรอินเดียได้

 

สเปน

☼คริสโตเฟอร์ โคลัมบัส (Christopher Columbus)

ชาวเมืองเจนัว (อิตาลี) มีความเชื่อว่าโลกกลม

ได้รับการสนับสนุนจากกษัตริย์สเปนให้เดินทางข้าม มหาสมุทรแอตแลนติก เพื่อสำรวจเส้นทางเดินเรือ ไปจีน

 แต่เขาได้พบหมู่เกาะเวสต์อินดีสซึ่ง เป็นส่วนหนึ่งของทวีปอเมริกาใต้โดยบังเอิญใน ค.ศ. 1492 ซึ่งทำให้สเปนได้ครอบครองดินแดนส่วนใหญ่ ในอเมริกาใต้ที่อุดมด้วยแร่เงินและทองคำ

 

 ในเวลาต่อมา คริสต์ศตวรรษที่ 15

เป็นช่วงการแข่งขันอำนาจทางทะเล ระหว่าง

โปรตุเกส VS สเปน

เพื่อหาเส้นทางไปหมู่เกาะอีสต์อินดีส (East Indies)

(เป็นแหล่งเครื่องเทศและพริกไทย)

ใน ค.ศ. 1494

สันตะปาปาอเล็กซานเดอร์ที่ 6 (Alexander VI)

ให้สเปนและโปรตุเกสทำสนธิสัญญา

ทอร์เดซียัส (Treaty of Tordesillas)

 

กำหนดเส้นสมมติแบ่งโลกออกเป็น 2 ส่วน โดย

     -สเปนมีสิทธิ สำรวจและยึดครองดินแดนทางด้านตะวันตก

ของเส้นเมริเดียนที่ 51

-ส่วนโปรตุเกสได้สิทธิทาง ด้านตะวันออกและนำไปสู่การสร้าง

จักรวรรดิทางทะเลของโปรตุเกสในเอเชีย

ในคริตส์ศตวรรษที่ 16 โปรตุเกสได้ขยายอำนาจมาจนถึงเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และเข้า ยึดครองมะละกา ทำให้บริเวณคาบสมุทรมลายูและหมู่เกาะอินโดนีเซียตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของ โปรตุเกส ค.ศ. 1519

☼เฟอร์ดินันด์ แมกเจลลัน (Ferdinand Magellan)

นักเดินเรือชาวโปรตุเกส

กษัตริย์สเปนได้สนับสนุน และเดินทางไปทางทิศตะวันตกของมหาสมุทร

ผ่านช่องแคบไม่ทราบชื่อ

ที่ภายหลังตั้งชื่อว่า ช่องแคบแมกเจลลัน ทางตอนใต้ของทวีปอเมริกาใต้

 

เมื่อข้ามมหาสมุทรแปซิฟิก มายังทวีปเอเชีย เขาถูกชาวพื้นเมืองฆ่าตายก่อน  เมื่อเขาพยายามเผยแผ่คริสต์ศาสนาที่เกาะฟิลิปปินส์

แต่ ลูกเรือเขาพาเรือกลับสเปนทางมหาสมุทรอินเดียได้สำเร็จใน ค.ศ. 1522 นับเป็นเรือ ลำแรกที่แล่นรอบโลกได้สำเร็จ~

ในยุคนี้โปรตุเกสและสเปนกลายเป็นชาติที่มีอำนาจ มั่งคั่ง ทำให้หลายชาติทำการสำรวจเส้นทางเดินเรือ

 การแข่งขันอำนาจทางทะเลระหว่างโปรตุเกสกับสเปนยุติลงเมื่อโปรตุเกส ตกอยู่ภายใต้การปกครองของสเปนในช่วง ค.ศ. 1580-1640

ฮอลันดา

     เดิมเคยอยู่ใต้การปกครองของสเปน และเป็นพ่อค้าคนกลางในการ

ค้าเครื่องเทศจนกระทั่ง ค.ศ. 1581 ได้แยกตัวเป็นอิสระจากสเปน 

→ทำให้สเปนประกาศปิดท่าเรือลิสบอน

     ทำให้ฮอลันดาไม่สามารถซื้อเครื่องเทศได้อีก จึงต้องหาเส้นทาง

ทะเลเพื่อซื้อเครื่องเทศโดยตรง

ในที่สุดกองทัพเรือของฮอลันดาก็สามารถยึดครองอำนาจทางทะเลใน ค.ศ. 1598 และได้จัดตั้ง สถานีการค้าในเกาะชวา

 

และจัดตั้งบริษัทอินเดียตะวันออกของฮอลันดา เพื่อควบคุมการค้าเครื่องเทศ ใน ค.ศ. 1605

เรือดุฟเกน (Duyfken) ของฮอลันดา

เป็นเรือค้นหาเกาะทองคำที่เชื่อว่า อยู่ทางทิศใต้และทิศตะวันออกของเกาะชวา ได้ค้นพบทวีปออสเตรเลียเป็นครั้งแรก และเรียก ทวีปนี้ว่า นิวฮอลแลนด์ (New Holland)

     แต่ในคริสต์ศตวรรษที่ 18 อังกฤษได้ครอบครองและ เรียกทวีปนี้ว่า

ออสเตรเลีย ซึ่งมาจาก Australis (ภาษากรีก แปลว่า ดินแดนทางซีกโลกใต้)

อังกฤษ

                ใน ค.ศ. 1588 กองทัพเรือของอังกฤษ ชนะใน

สงครามกองทัพเรืออาร์มาดา (Armada) ของสเปนที่มีชื่อเสียงได้

 

ทำให้อังกฤษขยายอิทธิพลสู่ดินแดนตะวันออก สามารถสลายอำนาจทาง ทะเลของโปรตุเกสและเข้าไปมีอำนาจและอิทธิพลในอินเดีย และเป็นคู่แข่งทางการค้ากับฮอลันดา

ในคริสต์ศตวรรษที่ 17 มีเพียงอังกฤษ ฮอลันดา และฝรั่งเศส แข่งขันกันมีอำนาจทางทะเลและ แสวงหาอาณานิคม ทั้งนี้ได้มีการทำสงครามกันหลายครั้ง

จนถึงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 18 อังกฤษกลับเป็นประเทศที่มีแสนยานุภาพกลางทะเลเหนือกว่าทุกชาติโดยได้อาณานิคมในอินเดีย อเมริกาเหนือ และทวีปออสเตรเลียทั้งทวีป

►ผลการสำรวจทางทะเล◄

1.  อารยธรรมยุโรปเผยแพร่ไปสู่ดินแดนอื่นๆ

ชาวยุโรปเดินทางไปถึงและได้สร้างเมืองและความเจริญต่างๆ เพื่อให้ตนสามารถดำเนินชีวิตได้ตามแบบที่คุ้นเคย

จึงเกิดการแพร่กระจายวัฒนธรรมตามแบบตะวันตก

2.  ยุโรปได้รับอารยธรรมจากดินแดนอื่นๆ

เช่น วิทยาการของชาวตะวันออก เช่น การ เดินเรือ ศิลปะจีนที่เน้นความงดงามของธรรมชาติอารยธรรมของอิสลาม

3.  เกิดการแพร่กระจายของพันธุ์พืชและพันธุ์สัตว์

      ชาวยุโรปได้นำพันธุ์พืชจากถิ่นกำเนิด ไปยังภูมิภาคอื่นๆ เช่น

นำกาแฟจากดินแดนตะวันออกกลางมาปลูกที่เกาะชวา

 ต่อมาได้แพร่ขยาย ไปปลูกยังอเมริกาใต้

ต้นยางพาราจากบราซิลมาปลูกที่อินโดนีเซีย มาเลเซีย ต่อมาได้ขยายมาปลูก ทางภาคใต้ของไทย

มันฝรั่งและข้าวโพดจากทวีปอเมริกามาปลูกในยุโรป

ปลูกข้าวโอ๊ตและ ข้าวโพดในทวีปแอฟริกา

หัวผักกาดหวานจากทวีปอเมริกามาปลูกที่จีน

และนำสัตว์ต่างๆ ไปยัง ทวีปอื่น เช่น แกะ ไปแพร่พันธุ์ที่ออสเตรเลียและนิวซีแลนด์ และนำลา ล่อ วัว แพะ มาเลี้ยงใน อเมริกา เป็นต้น

4.  เกิดการระบาดของโรคภัยไข้เจ็บ

         ซึ่งมาพร้อมๆ กับเรือของชาวยุโรป โรคระบาดที่สำคัญ เช่น 

โรคหัด

 

และฝีดาษในอเมริกาเหนือ(รูปโหดเกิน)

          ไข้เหลืองและไข้มาลาเรียที่มีมาก  ในแอฟริกามาระบาดในอเมริกากลางและใต้เป็นต้น

5. ศาสนาคริสต์ได้แผ่ขยายไปในดินแดนต่างๆ

        ชาวยุโรปเข้าไปติดต่อค้าขาย หรือ ดินแดนที่ยุโรปเข้ายึดครองจัดตั้งเป็นอาณานิคม ในบางแห่งใช้แบบสันติวิธีโดยบาทหลวงจะทำหน้าที่สั่งสอนให้การศึกษากับชาวพื้นเมืองและช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม

แต่ในบางแห่งใช้วิธีการรุนแรงบีบบังคับ คนพื้นเมืองในอเมริกากลางและอเมริกาใต้ ให้มาเข้ารีตนับถือคริสต์ศาสนา

ทำให้ ศาสนาคริสต์เจริญอย่างมั่นคงในดินแดนทวีปอเมริกา และดินแดนต่างๆ

6. การเปลี่ยนแปลงระบบเศรษฐกิจของยุโรป

การค้าขยายตัวทำให้ →สมาคมอาชีพ (guild) ตั้งแต่สมัยกลางล่มสลายลง

การค้นพบดินแดนใหม่ส่งผลให้การค้า ขยายตัวอย่างรวดเร็ว นำไปสู่การปฏิวัติทางการค้า

ประเทศต่างๆ ในตะวันตกต่างใช้นโยบาย แข่งขันทางเศรษฐกิจเป็นหลัก

บรรดาพ่อค้าและนายทุนรวมตัวกันจัดตั้งบริษัท โดยมีกษัตริย์ให้ การสนับสนุนทำการค้าในนามของประเทศ เช่น

บริษัทอินเดียตะวันออกของอังกฤษ

บริษัทอินเดียตะวันออกของฮอลันดา เป็นต้น

ทำให้บรรดาพ่อค้าและนายทุนมีฐานะมั่นคงและกลาย เป็นบุคคลชั้นนำทางการเมืองการปกครอง เศรษฐกิจ และสังคมไปตามๆกัน