วิทยาศาสตร์สู่ความเป็นเลิศ

ลำดับตอนที่ #12 : ระบบสืบพันธุ์ของสัตว์

ระบบสืบพันธุ์ของสัตว์

1 ประเภทของการสืบพันธุ์ของสัตว์

                1.1การสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศ (Asexual Reproduction) เป็นการสืบพันธุ์โดยการผลิตหน่วยสิ่งมีชีวิตจากหน่วยสิ่งมีชีวิตเดิมด้วยวิธีการต่างๆ ที่ไม่ใช่จากการใช้เซลล์สืบพันธุ์ ได้แก่ การแตกหน่อ การงอกใหม่ การขาดออกเป็นท่อน และ พาร์ธีโนเจเนซิส

                1.2การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ (Sexual Reproduction) เป็นการสืบพันธุ์ที่เกิดจากการผสมระหว่างเซลล์สืบพันธุ์ เพศผู้และเพศเมีย เกิดเป็นสิ่งมีชีวิตใหม่ ได้แก การสบพันธุ์ของสัตว์ชั้นต่ำบางพวกและสัตว์ชั้นสูงทุกชนิด

2 ชนิดของการสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศของสัตว์ มีหลายชนิดดังนี้

                2.1การแตกหน่อ (Budding) เป็นการสืบพันธุ์ที่หน่วยสิ่งมีชีวิตใหม่เจริญออกมาภายนอกของตัวเดิม เรียกว่า หน่อ (Bud) หน่อที่เกิดขึ้นนี้จะเจริญจนกระทั้งได้เป็นสิ่งมีชีวิตใหม่ ซึ่งมีลักษณะเหมือนตัวเดิม แต่มีขนาดเล็กกว่า ซึ่งต่อมาจะหลุดออกจากตัวเดิมและเติบโตต่อไป หรืออาจจะติดกับตัวเดิมก็ได้ สัตว์ที่มีการสืบพันธุ์แบบนี้ได้แก่ ไฮดรา ฟองน้ำ ปะการัง

                2.2การงอกใหม่ (Regeneration) เป็นการสืบพันธุ์ที่มีการสร้างส่วนของร่างกายที่หลุดออกหรือสูญเสียไปให้เป็นสิ่งมีชีวิตตัวใหม่ทำให้มีจำนวนสิ่งมีชีวิตเพิ่มมากขึ้น สัตว์ที่มีการสืบพันธุ์แบบนี้ได้แก่ พลานาเรีย ดาวทะเล ปลิงน้ำจืด

                2.3การขาดออกเป็นท่อน (Fragmentation) เป็นการสืบพันธุ์โดยการขาดออกเป็นท่อนๆ จากตัวเดิมแล้ว แต่ละท่อนจะเจริญเติบโตเป็นตัวใหม่ได้ พบในพวกหนอนตัวแบน

                2.4พาร์ธีโนเจเนซิส (Parthenogenesis) เป็นการสืบพันธุ์ของแมลงบางชนิดซึ่งตัวเมียสามารถผลิตไข่ที่ฟักเป็นตัวได้โดยไม่ต้องมีการปฎิสนธิ ในสภาวะปกติ ไข่จะฟักออกมาเป็นตัวเมียเสมอ แต่ในสภาวะที่ไม่เหมาะสมกับการดำรงชีวิต เช่น เกิดความแห้งแล้ง หนาวเย็น ตัวเมียจะผลิตไข่ที่ฟักออกมาเป็นทั้งตัวผู้และตัวเมีย จากนั้นตัวผู้และตัวเมียเหล่านี้จะผสมพันธุ์กัน แล้วตัวเมียจะออกไข่ที่มีความคงทนต่อสภาวะที่ไม่เหมาะสมดังกล่าว แมลงที่มีการสืบพันธุ์แบบนี้ได้แก่ ตั๊กแตนกิ่งไม้ เพลี้ยไรน้ำ ในพวกแมลงสังคม เช่น มด ผึ้ง ต่อ แตน ก็พบว่า มีการสืบพันธุ์แบบนี้เหมือนกัน แต่ในสภาวะปกติไข่ที่ฟักออกมาจะได้ตัวผู้เสมอ

3 ชนิดของการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศของสัตว์

                3.1การสืบพันธ์ของสัตว์ที่มี 2 เพศอยู่ในตัวเดียวกัน (Monoecious) โดยทั่วๆไปไม่สามารถผสมกันเองภายในตัว ต้องผสมข้ามตัว เนื่องจากไข่และอสุจิจะเจริญไม่พร้อมกัน เช่น ไฮดรา พลานาเรีย ไส้เดือนดิน

                3.2การสืบพันธุ์ของสัตว์ที่มีเพศผู้และเพศเมียแยกกันอยู่ต่างตัวกัน (Dioecious) มีการปฏิสนธิ 2 แบบ

                3.2.1การปฏิสนธิภายใน (Internal Fertilization) คือ การผสมระหว่างตัวอสุจิกับไข่ที่อยู่ภายในร่างกายของสัตว์เพศเมีย สัตว์ที่มีการปฏิสนธิแบบนี้ ได้แก่ สัตว์ที่วางไข่บนบกทุกชนิด สัตวืที่เลี้ยงลูกด้วยนม และปลาที่ออกลูกเป็นตัว เช่น ปลาเข็ม ปลาหางนกยูง ปลาฉลาม

                3.2.2การปฏิสนธิภายนอก (External Fertilization) คือการผสมระหว่างอสุจิกับไข่ที่อยู่ภายนอกร่างกายของสัตว์เพศเมีย การปฏิสนธิแบบนี้ต้องอาศัยน้ำเป้นตัวกลางให้อสุจิเคลื่อนที่เข้าผสมกับไข่ได้ สัตว์ที่มีการปฏิสนธิแบบนี้ได้แก่ ปลาต่างๆ สัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ และสัตว์วางไข่ในน้ำทุกชนิด