เซลล์ หน่วยพื้นฐานของสิ่งมีชีวิต

ลำดับตอนที่ #3 : เยื่อเซลล์ (Cell Membrane)

เยื่อเซลล์ (Cell Membrane) 

          เยื่อเซลล์เป็นส่วนที่ห่อหุ้มส่วนต่าง ๆ ของเซลล์ไว้ทั้งหมด มีความหนาประมาณ75-100 อังสตรอม ประกอบด้วย ไขมัน กลุ่มฟอสโฟลิปิด กับ โปรตีน

 

โครงสร้างของเยื่อเซลล์

   
      โครงสร้างของเยื่อเซลล์ มีลักษณะตามที่ Singer   และ Nicolson   ได้เสนอไว้ใน Fluid  Mosaic  Model  ว่าเป็นการจัดเรียงตัวของไขมัน 2 ชั้น (Lipid  Bilayer)  โดยโมเลกุลของไขมันหันเอาด้านห่าง ซึ่งเป็นกรดไขมันชนิดไม่มีประจุ (Non-Polar) เป็นส่วนที่ไม่ชอบนํ้า (Hydrophobic)  เข้าหากัน และเอาส่วนหัวซึ่งเป็นกลีเซอรอลเป็นส่วนที่มีประจุ (Polar) ซึ่งชอบนํ้า (Hydrophilic) เข้าหานํ้านอกเซลล์(Extracellular Fluid) และนํ้าในเซลล์ (Intracellular Fluid) 

         โปรตีนมีการจัดเรียงตัว 2 ลักษณะ คือ 
         1. โปรตีนภายใน (Integral Protein) เป็นโปรตีนที่โมเลกุลแทรกอยู่ในชั้นของไขมันโดยส่วนที่ไม่มีประจุ (Non Polar) อยู่ด้านใน ส่วนที่มีประจุ (Polar) ทะลุออกมานอกชั้นไขมันเข้าหานํ้า โมเลกุลของโปรตีนยืดหยุ่นโดยเคลื่อนไหวทางด้านข้างได้ ทําให้เกิดรู (Pore) ของเยื่อเซลล์ ซึ่งทําให้นํ้าแพร่ผ่านเข้าออกได้ หรือโมเลกุลประกอบกันเป็นช่อง (Channel) ซึ่งทําให้ไอออน (Ions) ของสารผ่านได้ หรือทําหน้าที่เป็นตัวพา (Carier Protein) นําสารที่มีอนุภาคขนาดใหญ่เข้าสู่เซลล์ได้
         2. โปรตีนภายนอก (Peripheral   Protein)   เป็นโปรตีนที่วางตัวอยู่นอกชั้นไขมัน ส่วนใหญ่อยู่ด้านไซโตพลาสซึม โปรตีนที่เยื่อเซลล์ทําหน้าที่แตกต่างกัน ได้แก่ ลําเลียงสาร (Transport   Protein) เอนไซม์ (Enzyme)  โปรตีนตัวรับ (Receptor  Protein)  เชื่อมต่อระหว่างเซลล์ (Intercellular Junctions)  การจํากันได้ของเซลล์ (Cell-Cell  recognition)  ยึดโครงสร้างของเซลล์และของเหลวภายในเซลล์ (Attachment  to  the  cytoskeleton  and  extracellular  matrix (ECM))

หน้าที่บางอย่างของโปรตีนที่เยื่อเซลล์

         ไขมันและโปรตีนที่เยื่อเซลล์ อาจมีโมเลกุลของคาร์โบไฮเดรตเป็นส่วนประกอบอยู่ด้วยในโมเลกุลของไกลโคลิปิด (Glycolipid)  หรือ ไกลโคโปรตีน (Glycoprotein)  ซึ่งทําหน้าที่เป็นหน่วยความจําให้กับเซลล์ โดยเป็นตัวรับที่มีความจําเพาะต่อสารเคมีบางชนิด ที่เยื่อเซลล์มีรูขนาดเล็กที่อนุภาคขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 8 อังสตรอม แพร่ผ่านได้ เยื่อเซลล์จึงมีคุณสมบัติเป็นเยื่อเลือกผ่าน (Semipermeable   Membrane)   ทําให้สารบางชนิดผ่านเข้าออกได้ เกิดการแลกเปลี่ยนสารระหว่างเซลล์กับสิ่งแวดล้อมและการกระจายของประจุไฟฟ้าระหว่างภายในกับภายนอกเซลล์