คู่มือตำนานเทพเจ้ากรีก-โรมัน

ลำดับตอนที่ #97 : เฮราคลิส-Heracles ผู้ทรงพลัง

เฮราคลิสหรือที่ชาวโรมันเรียกว่าเฮอร์คิวลิส เป็นวีรบุรุษในตำนานกรีกครับ เป็นมนุษย์กึ่งเทพ เป็นบุตรแห่งเทพซูสกับนางแอลค์มินี เมื่อเฮราคลิสถือกำเนิดขึ้นก็เป็นที่จงเกลียดจงชังของเทพีเฮราเป็นอย่างมาก ครั้งที่เฮอร์คิวลิสมีอายุได้เพียง 1 ปี เทพีเฮรา ก็ได้ส่งงูใหญ่ยักษ์เข้ามาเพื่อหวังจะทำร้ายเฮราคลิส แต่ก็ถูกหนูน้อยเฮอร์คิวลิสสังหารด้วยมือเปล่า 

เนื่องจากมีพละกำลังเหนือมนุษย์เพราะมีเชื้อสายเทพเจ้า เฮอร์คิวลิสจึงถูกส่งไปอยู่กับคนเลี้ยงแกะตามภูเขา และสามารถใช้กำลังจัดการกับสัตว์ป่าอันดุร้าย อย่างหมาป่าและสิงโตที่เคยรบกวนชาวบ้านชาวเมืองได้อย่างง่ายดาย

ชื่อเสียงของเฮอร์คิวลิสโด่งดังอย่างรวดเร็วในฐานะวีรบุรุษ กษัตริย์แห่งทีบส์ถึงกับยกพระธิดาให้อภิเษกสมรสด้วย ด้วยเหตุนี้เทพีเฮราก็เลยยิ่งแค้นเฮอร์คิวลิสเข้าไปอีก พระนางสาปให้เขากลายเป็นคนบ้าคลั่งถึงกับทำร้าย ตบตีบุตร ของตนเองเพราะคิดว่าเป็นสัตว์ป่า 

เมื่อได้สติกลับมาเฮอร์คิวลิสเกิดสำนึกเสียใจและเดินทางไปยังเทวาลัย พยากรณ์แห่งเดลฟี และได้รับคำพยากรณ์ว่าให้ไปหาท้าวยูริสเทียส-Eurystheus กษัตริย์แห่งเมืองไมซินี-Mycenae ซึ่งเป็นญาติของเขาเอง 

และด้วยเหตุนี้ยูริสเทียสจึงมอบภารกิจสุดหินให้เฮอร์คิวลิส เรียกกันว่า ภารกิจ 12 ประการของเฮอร์คิวลิส-The Twelves Labours of  Hercules ซึ่งงานของเฮอร์คิวลิสนี้ได้แก่       

1.การปราบสิงห์นีเมียน-The Nemean Lion  สิงโตที่ว่านี้ไม่ใช่สิงโตทั่วไปเพราะมันเป็นลูกของอสุรกายไทฟอนและอีคิดน่า สิงโตตัวที่ว่านี้ชอบทำร้ายผู้คน แถมยังหนังเหนียวอีกต่างหาก ไม่มีอาวุธใดๆสามารถทำอันตรายมันได้ ขนาดลูกธนูและไม้พลองของเขาก็ไม่อาจจัดการสิงห์นีเมียนได้ 

เมื่อไม่มีอาวุธอะไรทำอันตรายมันได้ เฮอร์คิวลิสจึงใช้มือทั้งสองข้างรัดขอจนมันขาดอากาศหายใจและตายในที่สุด และมหาเทพซูสจึงนำซากนีเมียนไปไว้บนฟากฟ้ากลายเป็นกลุ่มดาวสิงโต 

เฮอร์คิวลิสต่อกรกับราชสีห์นีเมียน ภาพโดย ปีเตอร์ พอล รูเบนส์-Peter Paul Rubens

2.การสังหารไฮดรา-The Lernean Hydra  งานลำดับถัดไป  ได้แก่การสังหารงูน้ำขนาดมหึมาตัวหนึ่งเรียกว่า ไฮดรา-Hydra ซึ่งอาศัยอยู่ในบึงของนครอาร์กอส เป็นอสรพิษร้าย มีหัวมากมาย 

ในภารกิจนี้เขามีไอโอลอส-Iolaus หลานชายบุตรของอิฟิคลิส-Iphicles เป็นผู้ช่วย หลานชายคนนี้ ได้ติดตามไปช่วยเขาในหลายงาน งานนี้สองอาหลานไปเลอนา และพบไฮดราที่บ่อน้ำอมีโมเน-Amymone เฮอร์คิวลิสล่อเจ้าไฮดราออกมาจากที่ซ่อน แล้วใช้ไม้พลองฟาดหัวขาดหัวหนึ่ง 

แต่ทว่าเมื่อหัวมันขาดก็จะมีอีกสองหัวงอกออกมาแทนที่ เขาเลยสั่งให้ไอโอลอสมาช่วยโดยการใช้ไฟลนไปที่หัวที่ขาดเพื่อกันไม่ให้มีหัวใหม่เพิ่มขึ้นมาอีก ทำอย่างนี้ไปเรื่อยๆและที่สุดเขาก็พบว่ามีหัวหนึ่งที่เป็นอมตะไม่สามารถทำลายได้ เขาจึงฝังไว้ใต้หินใหญ่ข้างถนนแห่งหนึ่ง

3. การจับกวางแห่งไซเรเนีย-The Hide Of Ceryneia ภารกิจที่ 3 ที่ยูริสเทียสสั่งให้เฮอร์คิวลีสไปทำ คือ การจับกวางแห่งไซเรเนีย ซึ่งเป็นกวางวิเศษของเทวีแห่งจันทรา อาร์เทมิส ดังนั้นเฮอร์คิวลิสจึงไม่อาจทำร้ายมันได้ 

อีกทั้งกวางตัวนี้ก็ว่องไวมากไวจนลูกธนูไม่สามารถยิงได้ถูก เฮอร์คิวลิสต้องไล่ตามกวางตัวนี้อยู่ 1 ปี จนมันอ่อนแรง จึงจับมันได้ ซึ่งพอจับกวางได้ก็พบกับเทพีอาร์เทมิส โดยหลังจากอธิบายเหตุผลและให้สัญญาว่าจะนำกวางมาคืนหลังเอาไปให้ยูริสเทียสดูแล้ว เทพีอาร์เทมิสจึงตกลงให้ยืมกวางไป

4. การพาหมูป่ากลับมาเป็นๆ-The Erymanthian Boar  หมูป่าตัวนี้ออกอาละวาดบริเวณเขาอีรีเมนทัส ภารกิจนี้ เฮอร์คิวลิสได้ไปขอคำปรึกษาจากเซนทอร์สองตนคือ ไครอน กับโฟลัสทั้งสองแนะนำให้เขาไล่หมูป่าตัวนั้นให้เข้าไปที่มีหิมะปกคลุมก่อนที่จะจับมันได้สำเร็จ และแบกมันไปยังวังของยูริสเทียส ซึ่งหลังจากที่เห็นเจ้าหมูป่ายักษ์แล้ว ยูริสเทียสทตกใจกลัวมากและมีบัญชาห้ามเฮอร์คิวลีสเข้ามาในวังอีก

เฮอร์คิวลิสและหมูป่า ภาพโดย โดย Francisco de Zurbarán , 1634

5.การทำความสะอาดคอกม้าเมืองไอเจียส-Augeias - The Augean Stables clean up ท้าวออเจอัส-Augeas กษัตริย์แห่งนครไอเจียส มั่งคั่งด้วยทรัพย์สมบัติ เลี้ยงปศุสัตว์  มีแพะและวัวนับจำนวนถึงสามพัน  ไว้ในคอกใหญ่มหึมา  แต่ไมเคยชำระล้างคอกสัตว์เหล่านั้นเลย  นับเวลาถึง 10 ปี  (บางที่ว่า 30 ปี)  การชำระคอกสัตว์อันโสโครกสุดประมาณนี้คือภารกิจที่ 5 ที่เฮอร์คิวลิสต้องปฏิบัติ  

เป็นภาระที่เหลือวิสัยจะทำได้  ยิ่งกว่าการปราบสัตว์ร้ายใดๆ เสียอีก  แต่เฮอร์คิวลิสก็ทำสำเร็จด้วยวิธีการอย่างหนึ่ง เมื่อไปถึงนครไอเจียส  เฮอร์คิวลิสได้รับคำมั่นสัญญาของออเจอัสว่า จะให้สัตว์จำนวนหนึ่งเป็นรางวัลตอบแทนเมื่อชำระคอกสัตว์ได้สำเร็จ  

เฮอร์คิวลิสเปลี่ยนทางเดินของน้ำในแม่น้ำแอลฟีสและแม่น้ำฟีเนียส  ปล่อกให้น้ำไหลผ่านคอกสัตว์ที่โสโครกเหล่านั้น  น้ำในแม่น้ำทั้งสองสายก็ชำระล้างบรรดาสิ่งสกปรกปฏิกูลออกหมดในชั่วเวลาวันเดียว  

แต่แทนที่จะให้รางวัลตามสัญญา  ท้าวออเจอัสกลับบิดพลิ้วเกี่ยงแก้อย่างโกงๆ ว่า  เฮอร์คิวลิสมิได้ทำงานนี้สำเร็จลุล่วงด้วยน้ำมือของตัวเอง  แม่น้ำต่างหากที่ทำงานนี้ให้ลุล่วง  ฝ่ายบุตรของท้าวออเจอัสไม่เห็นด้วยกับบิดา  ก็กลับถูกขับออกจากนครเฮอร์คิวลิสจึงเข้าราวีตีนครไอเจียนได้จับท้าวออเจอัสฆ่าเสีย  แล้วสถาปนาบุตรท้าวออเจอัสขึ้นครองราชย์แทนสืบไป 

6. การขับไล่นกที่เมือง สติมฟาลอส-Stymphalos - The Stymphalian Birds   ภารกิจที่ 6 คือ การไล่นกปีศาจแห่งเมืองสติมฟาลอส ซึ่งเป็นนกที่ดุร้ายมีจงอยปากเป็นสำริดและมีจำนวนมากมาย มันทำลายพืชผลและทำให้ผู้คนบาดเจ็บล้มตายจนเดือดร้อนไปทั่ว 

ด้วยจำนวนที่มากมายของมัน ทำให้ยากที่จะทำงานนี้สำเร็จได้ด้วยตัวคนเดียว อาธีน่า เทพีแห่งสติปัญญาจึงมาช่วยโดนนางได้มอบ โครทาลา ซึ่งเป็นเครื่องดนตรีโลหะคล้ายฉิ่งหรือกรับให้เขา เฮอร์คิวลิสจึงตีโครทาลาจนเกิดเสียงดังทำให้ฝูงนกสติมฟาเลียนตกใจบินขึ้นฟ้า แล้วเฮอร์คิวลิสก็ระดมยิงธนูใส่จนนกตายไปมากมาย ส่วนตัวที่รอดก็ไม่เคยกลับมาอีกเลย

เฮอร์คิวลิส กับนกสติมฟาเลียน ภาพโดย Nidhogge

7. การปราบวัวกระทิงเมืองครีต-Crete - Then Creta Bull งานนี้นับเป็นงานง่าย ที่ได้รับมอบหมาย หลังจากที่เฮอร์คิวลีสได้จัดการกับงานที่ยุ่งยาก และซับซ้อนกว่า ดังเช่นการขับไล่นก ออกจากเมืองสติมฟาลอส วัวตัวนี้เป็นวัวที่เทพโพไซดอน-เทพแห่งท้องทะเลประทานให้กับกษัตริย์ไมนอส-Minos 

มีตำนานเล่าขานที่เกี่ยวข้องกับวัวตัวนี้ ในหลายเรื่องด้วยกัน ดังจะนำมาเสนอต่อไป ในตำนานดาวกลุ่มดาววัว-Taurus และตำนานของเธสิอุส เมื่อเฮอร์คิวลีสไปถึงที่หมายก็ปล้ำกับวัวอยู่ยกหนึ่ง จนสามารถเอาชนะวัวได้ และบังคับให้ตามลงเรือกลับไปหายูริสเทียส ยูริสเทียสได้ปล่อยให้วัวกระทิงเป็นอิสระ วัวตัวดังกล่าวก็พเนจรไปทั่วกรีซ และจบชีวิตที่เมืองมาราธอน-Marathon 

8. การพาม้ากินคนของไดโอเมเดส-Diomedes กลับมา-The Man-Eating Horses of Diomedes   ราชาไดโอเมเดสได้เลี้ยงม้ากินคนไว้ฝูงหนึ่ง และเฮอร์คิวลีสต้องไปนำมันมา ตามบัญชาของยูริสเทียส 

เมื่อเฮอร์คิวลีสไปถึง ก็เข้าปะทะกับกองทหารของไดโอเมเดส ระหว่างการต่อสู้ เฮอร์คิวลีสจับไดโอเมเดสโยนใส่ฝูงม้าและถูกพวกมันกัดกิน จากนั้นเขาจึงต้อนพวกม้ากลับมาให้ยูริสเทียสได้ แต่ยูริสเทียสไม่ต้องการเลี้ยงม้ากินคนไว้ จึงให้ปล่อยพวกมันเข้าป่าไป

9. การนำเอาเข็มขัดของฮิปโพไล-Hippolyte มา-Hippolyte's Belt เข็มขัดทองคำนี้เป็นของฮิปโพไล ราชินีแห่งเผ่าอเมซอนซึ่งเป็นนักรบหญิงที่ดุร้าย ยูริเทียสต้องการเข็มขัดเส้นนี้มาเป็นของกำนัลให้กับธิดาของตน 

ซึ่งเมื่อเฮอร์คิวลีสเดินทางไปยับงนครอเมซอนและเจรจากับฮิปโพไลตี นางก็ตกลงจะมอบเข็มขัดนี้ให้แก่เขา แต่เทพีเฮร่าได้ปลอมตัวมายุยงให้คนในเผ่าคิดว่าเฮอร์คิวลิสจะทำร้ายราชินีของพวกนาง จนทำให้ชาวอเมซอนทั้งเผ่าเข้ารุมโจมตีเฮอร์คิวลิส 

เฮอร์คิวลิสจึงฆ่าฮิปโพไลเพราะคิดว่านางหักหลังและเอาเข็มขัดเส้นนั้นมา (แต่บางตำราก็บอกว่า เฮอร์คิวลีสจับตัวนางและพาหนีออกมา ก่อนจะนำฮิปโปไลไปมอบให้เธสิอุส สหายของเขา ซึ่งภายหลังเธสิอุสก็แต่งงานกับนางและมีบุตรนามว่า ฮิปโปไลตัส)

10. การพาเอาคอกปศุสัตว์ของเจไรออน-Geryon กลับมา-The Cattle of Geryon อสุรกายตนนี้เป็นยักษ์มีสามหัวและสามลำตัวเชื่อมติดต่อกับขาคู่เดียว เมื่อเฮอร์คิวลิสไปถึงเมืองเอริเธีย ซึ่งเป็นที่อยู่ของเจไรออน เขาก็พบกับยูริธีออนคนดูแลคอกสัตว์ กับ ออทัสสุนัขสองหัวที่เป็นน้องของสุนัข 3 หัว เซเบอรัสที่เฝ้านรก ซึ่งเฮอร์คิวลิสก็สังหารทั้งคู่ได้อย่างรวดเร็ว ก่อนจะยิงเจไรออนตายด้วยธนู จากนั้นจึงต้อนสัตว์ทั้งหมดกลับ

11. การนำเอาแอปเปิลของเฮสเพอริเดส-Hesperides - The Apples of the Hesperides แอปเปิ้ลทองคำนี้เป็นของไกอา-พระแม่ธรณี ซึ่งเป็นแอปเปิ้ลที่มอบให้เป็นของขวัญแต่งงานระหว่างเทพีเฮร่ากับมหาเทพซุส  ต้นแอปเปิ้ลทองคำมีมังกรร้อยหัวป้องกันอยู่และมีนางไม้ แห่งเฮสเพอริเดสคอยดูแล

เฮอร์คิวลีสได้ไปขอข้อมูลของสวนแอปเปิ้ลด้วยการเอาชนะเทพแห่งทะเล ผู้ถนัดการเปลี่ยนร่าง เนริอุส จากนั้นได้ไปปลดปล่อยโพรมิเธียส ที่โดนตรึงอยู่บนยอดเขา 

โพรมิเธียสได้บอกเฮอร์คิวลิสว่าไม่จำเป็นต้องไปแย่งแอปเปิ้ลมาด้วยตัวเอง แต่เขาสามารถขอให้ ยักษ์ไททันชื่อ แอตลาส ซึ่งถูกลงโทษให้แบกท้องฟ้าเป็นคนไปขอแอปเปิ้ลนี้มาได้ 

เนื่องจากแอตลาสเป็นพ่อของเหล่านางไม้เฮสเพอริเดส ดังนั้นเฮอร์คิวลิสจึงรีบไปหาแอตลาส แล้วก็ตกลงว่าจะแบกท้องฟ้าให้ระหว่างแอตลาสไปเอาแอปเปิ้ลทองมา 

หลังจากแอตลาสได้แอปเปิ้ลมา เขาก็ไม่อยากแบกโลกไว้ แอตลาสจึงบอกกับเฮอร์คิวลิสว่าจะเอาแอปเปิ้ลไปให้ยูริสเทียสเอง แต่เฮอร์คิวลิสได้ออกอุบายว่าเขาอยากหาอะไรมารองไหล่สักหน่อย แอตลาสจึงวางแอปเปิ้ลและรับท้องฟ้าจากเฮอร์คิวลิสและจังหวะนั้นเอง เขาก็คว้าแอปเปิ้ลทองแล้วรีบเอากลับไปให้ยูริสเทียส

12. การพาเอาเซอร์เบอรัส-Ceberus กลับมาเป็นๆ -  Capture and bring back Cerberus - เซอร์เบอรัสเป็นสุนัขสามหัวที่เฝ้าประตูทางเข้าสู่นรกใต้พิภพ นี่เป็นภารกิจสุดท้ายของเฮอร์คิวลิส  โดยเขาได้เดินทางไปยมโลก ซึ่งหลังผ่านอุปสรรคนานัปการ เฮอร์คิวลีสก็ไปถึงที่นั่นได้สำเร็จ  

ฮาเดส-เจ้าแห่งยมโลก ยินยอมให้เขายืมตัวเซเเซอร์เบอรัสไปได้ ทว่าต้องหาทางจับเอาเอง เฮอร์คิวลิสได้ต่อสู้กับมันและบีบคอจนมันสลบก่อนแบกเจ้าอสุรกายขึ้นมาให้ยูริสเทียสได้สำเร็จ จากนั้นจึงนำมันกลับไปคืนเทพฮาเดสตามเดิม 

หลังพ้นมลทิน เฮอร์คิวลีสยังได้ผจญภัยอีกหลายครั้ง และได้เข้าร่วมสงครามระหว่างเทพเจ้าและเหล่ายักษ์ไททันครั้งที่สอง โดยสร้างความชอบใหญ่หลวงในการสังหารเหล่าไททัน ต่อมา เมื่อเฮอร์คิวลีสสิ้นชีพลงด้วยยาพิษ จึงได้รับแต่งตั้งให้เป็นเทพเจ้าบนสวรรค์     

เฮอร์คิวลิสและเซอร์เบอรัส ภาพโดย Hans Sebald Beham (1500-1550)