คู่มือตำนานเทพเจ้ากรีก-โรมัน

ลำดับตอนที่ #40 : เพอร์ซิโฟเน่-Persephone เทพีแห่งฤดูกาล

เทพีเพอร์ซิโฟเน่ ธิดาแห่งซุสกับเทพีดีมิเตอร์  เทพีแห่งฤดูกาลและการเก็บเกี่ยว สัญลักษณ์ของพระนางคือทับทิม  ค้างคาว เมล็ดข้าวและกวาง พระนางเป็นราชินีแห่งนรกใต้พิภพ ชายาของเทพฮาเดส ชื่อของพระนางมีความหมายว่า  “ผู้ทำลายแสงสว่าง” 

ตำนานอันโดดเด่นมากที่สุดของนาง เล่าว่า วันหนึ่งขณะที่องค์เทพีเทพีเพอร์ซิโฟเน่ กำลังเก็บดอกไม้อยู่อย่างเพลิดเพลิน ทันใดนั้นแผ่นดินก็แยกตัวออกจากกันและเทพฮาเดสก็ควบม้าเทียมรถสีดำผ่านมาและอุ้มเพอร์ซิโฟเน่หายเข้าไปในรอยแยกของแผ่นดินอย่างรวดเร็ว เมื่อพระนางดีมิเทอร์ทราบว่าธิดาของเธอหายตัวไปก็เกิดความโศกเศร้า และรีบออกตามหาธิดาของตน 

\

ราชาและราชินีแห่งโลกใต้พิภพ

เมื่อพระนางรู้ว่าเพอร์ซิโฟเน่ถูกฮาเดสลักพาตัวไป พระนางจึงรีบไปปรึกษามหาซุส ฝ่ายซุสจึงช่วยและในที่ก็ตกลงกันได้ว่า ในทุกๆ 1 ปี  เพอร์ซิโฟเน่สามารถขึ้นมาบนโลกได้เพียง 4 ครั้ง เพื่อมาเยี่ยมพระมารดาดีมิเตอร์ได้ และว่ากันว่าทุกครั้งที่เพอร์ซิโฟเน่ออกมาที่โลกก็จะเป็นเวลาที่โลกเปลี่ยนฤดูด้วย และด้วยเหตุนี้เพอร์ซิโฟเน่จึงกลายเป็นเทพีแห่งฤดูกาล  

ว่ากันว่าขณะที่เพอร์ซิโฟเน่เป็นราชินีแห่งนรกใต้พิภพ คอยช่วยฮาเดสปกครองยมโลกนั้นพระนางเปลี่ยนนิสัยไปเป็นราชินีผู้ไร้อารมณ์พอๆกับฮาเดส แต่เพอร์ซิโฟเน่นั้นนานๆทีก็เอาอารมณ์ตัวเองมาปนกับงานบ้าง 

เช่น ในเรื่องของ แอดเมทุส ซึ่งได้รับพรจากเทพอพอลโลให้เลื่อนอายุขัยไปได้ ถ้าหาคนที่ยอมตายแทนได้ ปรากฏว่าคนเดียวที่ยอมตายแทนแอดเมทุสก็คือภรรยา อัลเคทิส เมื่อเพอร์ซิโฟเน่ เห็นเทพทานาโทส-เทพแห่งความตาย พาอัลเคทิสมาแทนแอดเมทุสก็เลยถามไถ่จนได้ใจความ 

ส่วนของรูปแกะสลักหินอ่อน ปรากฏเป็นภาพของเทพีเพอร์ซิโฟเน่

ซึ่งตรงนี้มีสองตำนานครับ อันแรกนั้น แอดเมทุสเศร้าที่ภรรยายอมตายแทนมาก เทพีเพอร์ซิโฟเน่เลยเห็นใจทั้งสองคน โดยเฉพาะอัลเคทิสที่ยอมตายแทนสามีได้ เลยบอกให้ทานาโทสพาอัลเคทิสกลับไปโลกเบื้องบน เพราะยังไงเธอก็ไม่ใช่คนตายอยู่แล้ว แต่อีกตำนานนั้น แอดเมทุสดีใจออกนอกหน้าที่ภรรยายอมตายแทน 

เพอร์ซิโฟเน่เลยโมโหมาก สั่งให้ทานาโทสจัดการให้ทุกอย่างถูกต้องตามเดิม นั่นคือพาอัลเคทิสกลับไปแล้วเอาแอดเมทุสมาแทน แม้ฮาเดสจะทันทานโดยบอกว่าเทพอพอลโลไปตกลงกับกลุ่มเทพีมอยเร-สามเทพีแห่งโชคชะตา ไว้แล้ว พระนางก็ไม่ยอมฟัง เป็นอันว่าแอดเมทุสก็เลยตายไปอย่างขัดชะตากรรมไม่ได้ (จริงๆแล้วเรื่องของแอดเมทุสนี้มีอีกตำนาน คือเฮราคลิส-วีรบุรุษแห่งตำนานกรีก ที่ผ่านมมาเห็นงานศพของอัลเคทิส พอรู้เรื่องก็สงสารทั้งคู่ เลยรอให้ทานาโทสโผล่มา 

ว่ากันว่าพอเทพแห่งความตายโผล่มาเฮราคลิสก็จัดการท้าสู้กับเทพทานาโทส ทานาโทสนั้นยอมรับว่าเฮราคลิสเหนือกว่าตน นั่นคือเฮราคลิสเท่ากับเป็นผู้มีชัยชนะเหนือความตาย และเทพทานาโทสจึงยอมให้อัลเคทิสมีชีวิตอยู่ต่อไป)

เทพีโพรเซอพีน วาดโดย ดันเต้ กลาบิเอล

ถึงจะเป็นราชินีแห่งยมโลกแล้ว กิตติศัพท์เรื่องความสวยของเพอร์ซิโฟเน่ก็ยังอยู่ มีกรณีที่มนุษย์ชื่อพิริธอสเคยพยายามลักพาตัวเธอไปจากยมโลกโดยมีปารีสเป็นผู้ช่วย 

ซึ่งปารีสนั้นไม่ได้เต็มใจช่วยพิริธอสหรอก แต่ดันเคยสาบานกันไว้ว่าถ้าใครจะแต่งงาน อีกคนก็ต้องช่วยอย่างเต็มความสามารถ (ปารีสนั้นเลือกเฮเลนแห่งสปาร์ตา ซึ่งเฮเลนก็คือสาวงามแห่งสงครามทรอยนั่นไง) เมื่อปารีสกล่อมพิริธอสให้เปลี่ยนใจไม่ได้ก็ต้องยอมช่วยแบบแกนๆ 

ปรากฏว่าไปเจอฮาเดสที่ต้อนรับทั้งคู่อย่างอบอุ่น แต่จริงๆนั้นฮาเดสก็รู้จุดประสงค์ของพิริธอสอยู่แล้ว พอทั้งสองนั่งที่โต๊ะอาหาร ทั้งคู่ก็ลุกจากเก้าอี้ไม่ได้อีกและติดอยู่ในยมโลก 

จนกระทั่งเมื่อเฮราคลิสลงยมโลกมาทำภารกิจจับตัวเซอร์เบรัส สุนัขเฝ้าประตูนรกและเจอทั้งคู่ เฮราคลิสก็ใช้กำลังดึงช่วยปารีสได้ แต่พอดึงพิริธอสก็เกิดแผ่นดินไหวโครมใหญ่แทน เพราะวิญญาณในยมโลกนั้นเห็นว่าพิริธอสไม่เจียมตัวที่จะเอาเพอร์ซิโฟเน่ไปเป็นภรรยา

ฃ

เทพฮาเดสลักพาตัวเทพีเพอร์ซิโฟเน่

ในตำนานของโรมันนั้นจะเรียกเพอร์ซิโฟเน่ว่า  “โพรเซอพีน-Proserpina”  รายละเอียดที่ต่างกันเล็กน้อยก็คือ ในฉบับโรมันนี้มีเทพีวีนัส  อยู่เบื้องหลังการลักพาตัวโพรเซอพีน เพราะวีนัสเห็นว่าเทพองค์ไหนๆก็ถูกพระนางและบุตรของพระนางที่ชื่อคิวปิด-กามเทพ ควบคุมได้ด้วยความรักทั้งนั้น เหลือแต่เทพพลูโต 

พระนางก็เลยให้คิวปิดไปยิงศรแห่งรักใส่พลูโตซะเลย เพื่อให้พลูโตได้ครองรักกับโพรเซอพีน โพรเซอพีนมีบทสำคัญในเรื่องของไซคี-ชายาของคิวปิดอีกด้วย 

โดยวีนัสให้ไซคีไปยมโลกและนำความงามส่วนหนึ่งจากเทพีโพรเซอพีนใส่กล่องกลับมา เป็นภารกิจสุดท้ายก่อนจะได้พบกับคิวปิดผู้เป็นคนรัก ไซคีนั้นลงไปยมโลกและนำความงามส่วนหนึ่งของโพรเซอพีนกลับมาโลกเบื้องบนได้ 

แต่เกิดสงสัยตามประสาผู้หญิงและคิดว่าไหนๆก็กำลังจะเจอคิวปิดแล้ว เลยเปิดกล่องดูกะจะเสริมสวยสักหน่อย ปรากฏว่าสิ่งที่โพรเซอพีนใส่มาในกล่องนั้นก็คือ นิทรา ทำให้เธอหลับไปทันที แต่คิวปิดได้มาช่วยเธอไว้และพาเธอไปยังโอลิมปัสเพื่อให้มหาเทพจูปิเตอร์ ช่วยให้ทั้งคู่ได้ครองรักกันอย่างมีความสุขเสียที

เทพีเพอร์ซิโฟเน่และทับทิม ภาพโดย สตีเฟน แมคกี้-Stephen Mackey