วิทยาศาสตร์น่ารู้ (รู้ไว้ใช่ว่าใส่บ่าแบกหาม)

ลำดับตอนที่ #13 : ดูดวง ดูดาว

 

เวลาที่เราเปิดหนังสือพิมพ์อ่าน บางทีก็สนใจหน้าดูดวง ที่มีตารางเป็นวงกลมและตัวเลขอีกหลายตัว ซึ่งอาจสงสัยว่ามันคืออะไร แล้วเอามาทำนายดวงของแต่วันได้อย่างไร เราลองมาดูกันว่า ดวงของวันที่ 1 ธันวาคม 2550 เวลา 9 นาฬิกา ซึ่งเป็นวันที่เปิดการแข่งขันดาราศาสตร์และฟิสิกส์ดาราศาสตร์โอลิมปิกระหว่างประเทศ ครั้งที่ 1 ที่จัดที่เชียงใหม่ของเรา ดวงวันนี้จะเป็นอย่างไรบ้าง

เริ่มจากตารางที่เป็นวงกลม ถูกแบ่งเป็น 12 ช่อง ตามจำนวน 12 ราศีที่เป็นทางเดินของดวงอาทิตย์และดาวเคราะห์ต่างๆ โดยแบ่งช่องละ 30 องศา 12 ช่องก็เท่ากับ 360 องศาพอดี ก็คือดวงอาทิตย์จะอยู่ในแต่ละราศีประมาณ 30 องศา หรือ 30 วัน แต่ละเดือนอาจต่างกันเล็กน้อยเท่านั้น เพราะว่าจริงๆ แล้ว 1 ปี มี 365.25 วัน แต่ 1 วงกลมมีแค่ 360 องศาเท่า ทำให้หารไม่ลงตัว แต่ก็ใช้โดยประมาณได้ วิธีดูว่าแต่ละช่องคืออะไรก็คือ เราอาจเทียบกับหน้าปัดนาฬิกาก็ได้ เพื่อความสะดวก ช่องบนสุด ที่ตำแหน่ง 12นาฬิกา คือราศีเมษ หรือกลุ่มดาวแกะ ที่ 1 นาฬิกา คือราศีมีน หรือกลุ่มดาวปลา ถัดมาคือราศีกุมภ์หรือกลุ่มดาวคนแบกหม้อน้ำ ราศีมกรหรือกลุ่มดาวแพะทะเล ราศีธนูหรือกลุ่มดาวคนยิงธนู ราศีพิจิกหรือกลุ่มดาวแมงป่อง ราศีตุลย์หรือกลุ่มดาวคันชั่ง ราศีกันย์หรือกลุ่มดาวหญิงสาว ราศีสิงห์หรือกลุ่มดาวสิงโต ราศีกรกฎหรือกลุ่มดาวปู ราศีมิถุนหรือเมถุนคือกลุ่มดาวคนคู่ และราศีพฤภษหรือกลุ่มดาววัว เพื่อให้จำได้ง่ายอาจเริ่มจากราศีเมษที่อยู่บนสุด แล้วนับไปทาง 11 นาฬิกา คือราศีพฤภษ ถัดไปคือมิถุน ตามเดือนจริงๆ ก็จะช่วยให้จำได้ง่ายขึ้น แต่จริงแล้ว ตามการแบ่งเขตของกลุ่มดาว ดวงอาทิตย์ไม่ได้ผ่านกลุ่มละ 30 องศาเท่ากัน บางกลุ่มดวงอาทิตย์อาจอยู่แค่ 10 กว่าวัน ขณะที่บางกลุ่มก็อยู่นานเกิน 40 วัน แต่เพื่อความสะดวกเราก็ยังสามารถประมาณว่าราศีละ 30 วันได้ โดยอาจมีความคาดเคลื่อนเล็กน้อย
ส่วนตัวเลขที่อยู่ด้านในวงกลมนั้นมีหลายตัว แต่เราจะสนใจเฉพาะที่มองเห็นได้ด้วยตาเปล่าคือ ๑ ดวงอาทิตย์ ๒ ดวงจันทร์ ๓ ดาวอังคาร ๔ ดาวพุธ ๕ ดาวพฤหัสบดี ๖ ดาวศุกร์ ๗ ดาวเสาร์ ส่วนดาวยูเรนัส ดาวเนปจูนและพลูโต นั้นมองไม่เห็น ล คือลัคนา เป็นราศีที่อยู่ที่ขอบฟ้าทางทิศตะวันออก จากวงกลมด้านบนของในวันที่ 1 ธันวาคม 2550 เวลา 9 นาฬิกา ดวงอาทิตย์และดาวพุธอยู่ในราศีพิจิก ถึงแม้ว่าจะเป็นวันที่ 1 ธันวาคม แต่ดวงอาทิตย์ก็ยังไม่เคลื่อนเข้าสู่ราศีธนู ต้องรออีกหลายวันกว่าที่ดวงอาทิตย์จะเคลื่อนเข้าราศีธนู ส่วนดาวพุธ ถ้าดูจากแผนที่ดาวสมัยจะอยู่บริเวณใกล้กับเขตของกลุ่มดาวคันชั่งและกลุ่มดาวแมงป่อง ซึ่งจะเห็นว่าใกล้เคียงกับค่าที่คำนวณได้มาก ดวงจันทร์และดาวเสาร์อยู่ในราศีสิงห์ ดาวอังคารอยู่ในราศีมิถุน ดาวพฤหัสบดีอยู่ในราศีธนู แต่เมื่อดูจากแผนที่ดาวจะอยู่ในกลุ่มดาวคนแบกงู ซึ่งเป็นกลุ่มดาวที่ 13 ที่ดวงอาทิตย์เคลื่อนผ่าน แต่ไม่นับเป็นกลุ่มดาว 12 ราศี เพราะว่ามีการแบ่ง 12 ราศีมานานกว่า 5000 ปีแล้ว ก่อนที่จะมีการแบ่งกลุ่มดาวสมัยใหม่ ที่ทำการแบ่งเมื่อประมาณ 50 ปีที่ผ่านมา และดาวเคราะห์อีกดวงคือดาวศุกร์ อยู่ในราศีกันย์
ถ้าอยากรู้ว่าดาวเคราะห์ดวงไหน ขึ้นกี่โมงก็อาจเทียบกับดวงอาทิตย์ โดยสมมติให้ดวงอาทิตย์ขึ้น 6 โมงเช้าและตก 6 โมงเย็น ดาวพุธที่อยู่ใกล้กับดวงอาทิตย์ก็จะมองไม่เห็น เมื่อดวงอาทิตย์ตก จะเห็นดาวพฤหัสบดี อยู่ห่างประมาณ 30 องศา หรือ จะเห็นได้จนถึง 2 ทุ่ม ส่วนดาวอังคารจะขึ้นประมาณ 2 ทุ่ม ทีนี้เรารู้แล้วว่าแต่ละช่องห่างกัน 2 ชั่วโมง จากที่แบ่ง 24 ชั่วโมง เป็น 12 ช่อง ดวงจันทรืและดาวเสาร์ก็จะขึ้นประมาณเที่ยงคืน ส่วนดาวศุกร์จะขึ้นประมาณตี 2 เวลาที่ขึ้น-ตกของแต่ละดวงอาจต่างจากนี้เล็กน้อย แต่อย่างน้อยตอนนี้เราก้สามารถดูดวงแล้วก็ไปดูดาวได้แล้ว     

โดย  ฝ่ายวิชาการ สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติกระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี