ลำดับตอนที่ #2
คืนค่าการตั้งค่าทั้งหมด
คุณแน่ใจว่าต้องการคืนค่าการตั้งค่าทั้งหมด ?
ลำดับตอนที่ #2 : สู่ดินแดนชาวยุโรป
ินแนอาวเิร์ อทิวลิปไ้รับารยย่อเิูเป็นทั้อไม้ที่สวยามที่สุและเป็นอไม้อพระเ้า รวมทั้เป็นสัลัษ์แห่อำนาที่ประาศ่อโลริสเียนถึวามยิ่ให่อัรวรริออโมัน้วยและเมื่อาวยุโรปไ้เินทาเ้ามาพบเห็นอทิวลิปที่ปลูอยู่ามที่่า ๆ ในัรวรริออโมันใน่วลาอริส์ศวรรษที่ 16 พวเามอว่า อทิวลิปเป็นอไม้ที่สวยามแปลาและเป็นสิ่แสวามสูศัิ์อย่าหนึ่ แม้ะมีวามเป็นไปไ้ว่า าวยุโรปอาะรู้ัอทิวลิปมา่อนหน้านั้น เพราะาวเปอร์เียและาวเิร์่าปลูอทิวลิปันมามาย และเป็นไปไ้ว่าอาะมีผู้นำเอาหัวอทิวลิปไปปลูในทวีปยุโรป่อนหน้าริส์ศวรรษที่ 16 แล้ว แ่ระนั้น ็ยัไม่มีเอสารหรือภาพวาใ ๆ ที่ำหนอายุไ้่อน่วเวลาัล่าวมายืนยันวามเป็นไปไ้นี้[1]
ภาพโลโป วา เอ ัมปาโย ้าหลวผู้ปรอเมือัวึ่เป็นเมือหลวออาานิมโปรุเสบนอนุทวีปอินเีย บุลนี้เป็นหนึ่ในผู้ที่อ้าว่า นำอทิวลิปมาเผยแพร่ให้าวยุโรปรู้ั
ที่มา: Galleria dos Vice-reis, e Governadores da India Portugueza (http://www.gutenberg.org/files/29995/29995-h/29995-h.htm)
อีทั้ารนำอทิวลิปเ้ามายัินแนอาวริสเียน ส่วนให่็ยัเป็นเรื่อเล่าาเอสาร่า ๆ ้วย เ่น เรื่อเล่าอโลโป วา เอ ัมปาโย (Lopo Vaz de Sampaio) ้าหลวผู้ปรอเมือัว (Goa) เมือหลวออาานิมโปรุเสบนอนุทวีปอินเียในปี.ศ. 1529 เาอ้าว่า เาไ้เอาหัวอทิวลิปมาาีลอน (Ceylon) หรือศรีลัาระหว่าที่เาเินทาลับมาที่เมือลิสบอน เพื่อรับโทษาน่อารระ้าระเื่อ่อพระราอำนาอพระเ้าแผ่นินโปรุเส ึ่เรื่อเล่านี้ไ้รับารยอมรับานัวิาารในสมัยริส์ศวรรษที่ 17 และไ้ถูนำไปใ้อ้าอิในหนัสือเรื่อ “นายอไม้ในฝรั่เศส” (Le Floriste François) อนััพระราอุทยานื่อ าร์ลส์ เอ ลา เสเน่ มส์เอโรล์ (Charles de la Chesnée Monstereul) ที่ีพิมพ์ในปี.ศ. 1654 ้วย แ่ไม์ แ (Mike Dash) นัประวัิศาสร์อาีพาวอัฤษผู้เียนเรื่อ “Tulipomania” ไ้ั้้อสัเในเรื่อราวอโลโป วาไว้ว่า อทิวลิปไม่สามารถเิบโไ้ในีลอน และเาะแห่นี้อยู่ห่าาเส้นทาเินเรืออโปรุเสไปมา ึยาที่ะเื่อไ้ว่า เรือที่โยสารนัโทษที่มีีอาาร้ายแระเินทาออนอเส้นทา แ่เา็ไ้เสนอว่า โลโปอาะไ้หัวทิวลิปมาาาวอินเียที่นำมันมาาพระราอุทยานแห่หนึ่อัรพรริโมุลหรืออาะื้อาพ่อ้าเปอร์เียที่อยู่ามเมือท่าายฝั่มาว่า[2]
ภาพโอเียร์ ีเอลีน เอ บูสเบ์ เออัรราทูาวฟลานเอส์ผู้เป็นหนึ่ในผู้บอเล่าารใ้ีวิในัรวรริออโมันแ่าวยุโรป
ที่มา: Wikipedia
อย่าไร็าม เรื่อราวอโลโป วา เอ ัมปาโย ลับไม่่อยเป็นที่รู้ัแพร่หลายเท่าับเรื่อประสบาร์ารใ้ีวิในัรวรริออโมันอเออัรราทูาวฟลานเอส์ (ปัุบัน ือ ประเทศเนเธอแลน์ ึ่ะนั้นอยู่ภายใ้ารปรออัรวรริโรมันอันศัิ์สิทธิ์) ื่อ โอเียร์ ีเอลีน เอ บูสเบ์ (Ogier Ghiselin de Busbecq) ึ่เินทาไปยันรหลวอิสันบูลในปี .ศ. 1554 ในานะอัรราทูอัรวรริโรมันอันศัิ์สิทธิ์ (Holy Roman Empire) เมื่อเาไ้เินทาลับมา เาไ้รวบรวมหมายเหุที่เาเียนมาีพิมพ์เป็นหนัสือื่อ “Legationis Turcicae Epistolae Quatuor” หรือ “หมายเหุินแนเิร์” (Turkish Letters) ึ่เาไ้ล่าวว่า “ในเส้นทา่วสุท้าย่อนที่ะเินทาถึยันรอิสันบูล ะที่พวเราเินทาผ่านมลแห่หนึ่ เราไ้พบเห็นอไม้ำนวนมามาย เ่น นาร์ิัส, ไฮยาินธ์ และทูลิปัน [Tulipans] ามที่พวเิร์เรีย อไม้เหล่านี้่าเบ่บานใน่วลาฤูหนาวัึ่สร้าวามประหลาใแ่พวเรามา...อทิวลิปนั้นะมีลิ่นเพียเล็น้อยหรือไม่็ไม่มีลิ่นเลย แ่อไม้นี้มีวามสวยามและมีสีสันหลาหลาย” และเมื่อเินทาถึอิสันบูล บูสเบ์ไ้ล่าวว่า “มีาวเมือมามายเสนอายอทิวลิปมามาย เา็ไ้ื้อไว้ำนวนหนึ่ แม้ว่ามันะเป็นอวัาาวเมือ แ่็ทำให้เา้อเสียเินไปำนวนมา”[3] ึ่เอสารอบูสเบ์นี้ไ้รับารัเป็นเอสารร่วมสมัยมาเป็นเวลาหลายปีในารอ้าอิถึารแนะนำอทิวลิปให้าวยุโรปรู้ั
แ่เมื่อไม่นานมานี้ มีารวิเราะห์ถึวามเป็นไปไ้ว่า เอสารนี้อาะเียนึ้นใน่ว้นทศวรรษที่ 1580 เพราะเนื้อหาที่ล่าวในเอสารมิใ่ารเินทารั้แร หาแ่เป็นารเินทารั้ที่สอในปี.ศ. 1558 โยพิาราาารออออทิวลิป ล่าวือ อทิวลิปะอออใน่วฤูใบไม้ผลิแม้แ่ในินแนอัรวรริออโมันที่มีอาาศอบอุ่น็าม ึ่สอล้อับารเินทารั้ที่สออบูสเบ์ที่เริ่มึ้นในเือนมีนาม .ศ. 1558 และหาเอสารนี้มีเนื้อหาอื่นสอล้อับารเินทารั้ที่สออเาแล้ว บูสเบ์็ะมิใ่ผู้ที่เผยแพร่อทิวลิปให้าวยุโรปรู้ั เพราะมีารปลูอทิวลิปในรัเยอรมันบารั เ่น รับาวาเรีย แล้ว ั้แ่ใน่วปี .ศ. 1559 ึ่เป็นไปไ้ยาและไม่สมเหุสมผลที่บูสเบ์ะเร่รีบส่หัวทิวลิปลับไปปลู ินแนบ้านเิภายในเวลาไม่ี่เือนเพื่อะเป็นผู้แนะนำอทิวลิปให้าวยุโรปไ้รู้ันแร อีทั้ไม์ แ็ไ้ล่าวว่า บูสเบ์พยายามโอ้อวว่านเป็นผู้นำมะเื่อหวานมาเผยแพร่ให้าวยุโรปรู้ั และื่อเสียารเผยแพร่อทิวลิปอเา็เพิ่ไ้รับารล่าวถึเมื่อเาสิ้นีวิไปแล้วในปี .ศ. 1591[4] นอานี้ ำว่า “ทูลิปัน” (Tulipan) มิใ่ำที่าวเิร์เรียอทิวลิป ึ่ัที่ไ้ล่าวในบท่อนแล้วว่า าวเิร์ะเรียอทิวลิปว่า “ลอเล่” (Lâle) และำนี้ยัใ้อยู่นถึปัุบัน ะนั้นึมิใ่าวเิร์ที่ล่าวเรียำว่า “ทูลิปัน” แน่นอน หาแ่ำนี้ไ้ล่าวถึรั้แรในเอสารพฤษศาสร์ภาษาละินบับหนึ่ที่ีพิมพ์ในปี .ศ. 1578 ึ่ั้ื่อามลัษะออที่เหมือนับผ้าโพศีรษะ (Tulband ในภาษาัท์) อาวออโมัน เอสารัล่าวนี้ไ้รับารีพิมพ์่อนานเียนอบูสเบ์ ึมีวามเป็นไปไ้ที่เาะนำำัล่าวมาใ้ในานเียนอัวเาเอ ึ่อาะส่ผลให้านเียนอบูสเบ์ถูลวามน่าเื่อถือลในเรื่อารเป็นผู้เผยแพร่อทิวลิปนแร แ่ระนั้นเรื่อราวอเา็ยัไ้รับารยอมรับว่าเป็นหนึ่ในบุลลุ่มแรที่ไ้รู้ัอทิวลิป
ภาพอนรา เสเนอร์ นัพฤษศาสร์และนัสัวศาสร์าวสวิส์ ึ่เป็นหนึ่ในผู้ที่บันทึาร้นพบอทิวลิปในยุโรป
ที่มา: Wikipedia
ัที่ไ้ล่าวไปแล้วว่า ่วระหว่าที่บูสเบ์เินทาไปเยือนัรวรริออโมัน ในปี.ศ. 1559 อทิวลิป็ไ้เินทามาถึยุโรปแล้วในรัเยอรมันแห่หนึ่ ือ บาวาเรีย ึ่อทิวลิปอแรอยุโรปไ้รับารปลูในสวนอวนผู้ว่าราารเมือออสเบิร์ (Augsburg) นามว่า “โฮันน์ ไฮน์ริ เฮอร์วาร์” (Johann Heinrich Herwart) โยมีเอสารออนรา เสเนอร์ (Conrad Gesner) นัพฤษศาสร์และนัสัวศาสร์าวสวิส์ล่าวถึอไม้ที่เาไ้พบเห็นที่สวนอวนผู้ว่าารเมือัล่าวว่า “ในเือนเมษายน .ศ. 1559 ผมไ้เห็นพื้นนี้ ึ่มีนเล่าานว่า มันเริอมาาเมล็ที่นำเ้าาไบแนเทีย (Byzantia)[5] บ้า็เล่าว่า มันมาาแถวแปปาโเีย (Cappadocia) พื้นนี้อออให่สีแอเียวล้ายับอลิลลี่ อมีลีบอยู่แปลีบ มีสี่ลีบอยู่้านอ ที่เหลืออยู่้าใน และมีลิ่นหอมนุ่มนวลที่ะหายไปอย่ารวเร็ว”[6] นอาำล่าวในเอสารแล้ว เสเนอร์ยัไ้วารูปอไม้อนี้ไว้้วย ึ่เป็นรูปอไม้ที่มีลีบห่อโ้ลม่อนบานออที่ปลายลีบ แม้ว่าลีบอารูปที่วานี้ะมีเพียหลีบแทนที่ะเป็นแปลีบามที่เาล่าวอ้า แ่าลัษะัรูปแล้ว ยาที่ะปิเสธไ้ว่า อไม้นี้มิใ่ทิวลิป อย่าไร็าม อทิวลิปในสวนอวนผู้ว่าราารเมือออสเบิร์มิใ่อเียวที่ไ้เ้ามายัยุโรป ิรรและผู้่วยอเสเนอร์ื่อ โฮันน์ เนท์มันน์ (Johann Kentmann) ไ้ส่รูปอทิวลิปที่เาไ้วาาอไม้ที่ปลูในบริเวอนเหนือออิาลีให้เสเนอร์้วย ึ่ในยุสมัยะนั้น รัอิาลีมีาริ่อ้าายับัรวรริออโมันมา โยเพาะเวนิที่มีวามสัมพันธ์อันีับพวเิร์ าวอิาลีเหล่านี้ึอาะื้อมาาพ่อ้าาวเิร์็เป็นไ้
ภาพวาระบายสีรูปอทิวลิปอิรรื่อ อัม หลุยส์ เวอร์ิ ึ่วาลอแบบาภาพอทิวลิปที่อนรา เสเนอร์วาไว้ในหนัสือื่อ Opera Botanica ึ่เป็นภาพอทิวลิปุแร ๆ ที่าวยุโรปบันทึไว้
ที่มา: 1st Art Gallery (http://www.1st-art-gallery.com/Adam-Louis-Wirsing/Orange-Tulip,-From-Opera-Botanica-By-Conrad-Gesner-(1516-65)-1767.html)
อย่าไร็าม แม้อทิวลิปะเริ่มแพร่หลายในยุโรปมาั้แ่ปลายริส์ศวรรษที่ 16 แ่วามสนใในอทิวลิป็ยัำัอยู่วอยู่แ่เพาะในลุ่มนัพฤษศาสร์เท่านั้น และสายพันธุ์ออทิวลิป็ยัไม่ไ้รับารัแบ่อย่าเป็นระบบ ทำให้ยา่อารประเมินุ่าอสายพันธุ์ ันั้น ในเวลา่อมาึมีนัพฤษศาสร์ผู้หนึ่ ไ้ทำารัลุ่มสายพันธุ์อทิวลิปอย่าเป็นระบบและไ้เผยแพร่วามรู้เี่ยวับอทิวลิปให้าวยุโรปไ้รู้ัอย่าว้าวานอทิวลิปเป็นที่นิยมโยทั่วไป นัพฤษศาสร์ผู้นั้นือ าร์ลส์ เอ เลลู (Charles de l’Écluse) หรืออีื่อหนึ่ว่า “าโรลูส ลูิอูส” (Carolus Clusius)[7] นายแพทย์และนัพฤษศาสร์าวฟลานเอส์ผู้มีอิทธิพลทาวามิ่อนัพืสวนในพระราวัใน่วริส์ศวรรษที่ 16 เป็นอย่ามา ลูิอูสไ้รับ้อมูลเี่ยวับอทิวลิปาหมายมามายที่ส่หาเา หมายแรสุที่ล่าวถึอทิวลิปส่ถึเาในปี.ศ. 1564 านัธุริาเมือเมเเลน (Mechelen) ื่อ โริส ไรย์ (Joris Rye) ึ่เาอธิบายลัษะออไม้ประหลาที่อมาาพ่อ้าผ้าาวฟลานเอร์นหนึ่ เมือแอน์เวิร์ป (Antwerp) ในปี.ศ. 1563 ึ่พ่อ้าผ้าผู้นั้น็ไ้รับหัวทิวลิป้วยวามบัเอิ เนื่อาหัวทิวลิปำนวนหนึ่ิมาในล่อเ็บสิน้าผ้าที่เาสั่ื้อาเมืออิสันบูล พ่อ้าผู้นั้นเ้าใว่าเป็นหัวหอมอพวเิร์และนำบาส่วนมาปรุเป็นอาหารรับประทาน[8]
ภาพาโรลูส ลูิอูส นายแพทย์และนัพฤษศาสร์าวฟลานเอส์ผู้บุเบิารศึษา้านพฤษศาสร์และัสายพันธุ์อพืำนวนมามาย
ที่มา: The Clusius Garden (http://www.clusiusstichting.nl/Eng/garden.html)
นอาพ่อ้าผ้าผู้นี้แล้ว ลูิอูสยัไ้ทราบว่า เภสัรื่อ มูเลอร์ (Müler) ในเมือแฟร์เฟิร์ไ้นำหัวทิวลิปมาเื่อมแล้วทานเป็นอหวาน้วย ึ่าเหุาร์ทั้สอนี้ ทำให้เมื่อลูิอูสเินทาไปพบไรย์และไ้เห็นอทิวลิป้วยานเอประมาปี .ศ. 1568 เา็ไ้เ้าไปทำารัสายพันธุ์พืและระบุว่าอทิวลิปเป็นพืที่สามารถรับประทานไ้ ึ่ทำให้อทิวลิป็เริ่มเป็นที่รู้ัในยุโรปอนเหนือ แ่ระนั้นใน่วทศวรรษที่ 1570 อทิวลิป็ยัมิไ้มีื่อเสียหรือเป็นที่นิยมในินแนเนเธอร์แลน์มาเท่าในั เนื่อาวามออยาและศึสรามที่เิึ้นภายในรั[9] แ่อย่าไร็าม ลูิอูส็ไ้เ็บสะสมหัวพันธุ์อทิวลิปและสร้าอุทยานพฤษศาสร์ที่มีารปลูอทิวลิปไว้ในหลาย ๆ เมือ เ่น เนา, เวียนนา, ฮัารี และเฮ์ (Hesse) อีทั้ยัไ้เผยแพร่หัวทิวลิปไปยัรั่า ๆ ในยุโรป้วย ่อมาในปี .ศ. 1573 ลูิอูสไ้รับารร้ออาัรพรริแม็ิมิเลี่ยนที่ 2 แห่ัรวรริโรมันอันศัิ์สิทธิ์ให้่วยสร้าพระราอุทยานพฤษศาสร์ให้พระอ์ในรุเวียนนา แ่หลัาที่พระราอุทยานัล่าวไ้ำเนินารสร้าไปแล้วไม่นานเท่าในันั รุเวียนนา็้อเผิับารรุรานาัรวรริออโมัน ทำให้ลูิอูสไม่สามารถำเนินานสร้าพระราอุทยาน่อไปไ้และ้อประสบวามยาลำบาใน่วที่อาศัยอยู่ในรุเวียนนา อีทั้อุทยานพฤษศาสร์ส่วนัวที่เาสร้าึ้นในเวียนนา็ยัถูเหล่าหัวโมยลัลอบเ้ามาลัเอาพืพันธุ์ในสวนไปเป็นำนวนมาอี้วย
นระทั่ในปี .ศ. 1592 ลูิอูสไ้รับเิาเ้าหิมารี เอ บริเมอ แห่ิไม (Marie de Brimeu) ให้เ้ารับำแหน่อาารย์ประำะแพทยศาสร์อมหาวิทยาลัยไลเน (University of Leiden) ึ่ั้อยู่ในสหมลลเนเธอร์แลน์ (United Provinces) มหาวิทยาลัยแห่นี้ไ้รับาร่อั้เป็นศูนย์ลาารเรียนรู้เพื่อสร้าปัานเ้าทำหน้าที่ในสายานำแหน่่า ๆ อรับาลและศาสนัรโปรแสแนท์ ึ่ ที่แห่นี้ ลูิอูสไ้รับหน้าที่ัารารเรียนารสอนวิาพืสวน และเาไ้ทุ่มเทวามรู้วามสามารถในารัสร้าอุทยานพฤษศาสร์ไว้ที่นั่น ึ่เมื่อลูิอูสสิ้นีวิล อุทยานพฤษศาสร์ที่เาไ้สร้าไว้แห่นี้มีพืพันธุ์มาถึว่า 1,000 สายพันธุ์ปลูอยู่ภายใน ึ่เาไ้รับพืพันธุ์่า ๆ มาามิรสหายอเาและผู้นมามายที่เาิ่อผ่านหมาย และาวามพยายามอย่าริัในารศึษาทา้านพฤษศาสร์อลูิอูสนี้เอ ไ้ทำให้เาไ้รวบรวมวามรู้ทาพฤษศาสร์ทั้หมที่เาไ้ศึษามาไว้ในหนัสือเี่ยวับารัลุ่มสายพันธุ์พืนิ่า ๆ ที่ื่อว่า “Radiorum plantarum historia” ึ่ไ้ีพิมพ์ในปี.ศ. 1601
ภาพอุทยานพฤษศาสร์อลูิอูสในปี.ศ. 1610
ที่มา: The Clusius Garden (http://www.clusiusstichting.nl/Eng/garden.html)
าานเียนอลูิอูสนี้เอ ทำให้นัพฤษศาสร์รุ่น่อมาให้วามสนใอทิวลิปมาึ้น และมิไ้ำัอบเวามสนใแ่เพียในินแนอาวัท์เท่านั้น หาแ่วามสนใอทิวลิปไ้แพร่หลายไปยัินแนอื่น้วย เ่น ในฝรั่เศส่วริส์ศวรรษที่ 17 นัพฤษศาสร์นามว่า มสแร์เฺรยล์ (Monstereul) ไ้ยย่ออทิวลิปให้เป็นที่สุออไม้ทั้ปว[10] ึ่เป็นารยานะอทิวลิปเป็นอไม้ที่ไ้รับารเลือสรรโยพระเ้าเ่นเียวับารยสถานะอทิวลิปอาวเิร์, ในอัฤษ เมส์ าร์เร (James Garret) นัพฤษศาสร์าวฟลานเอร์ที่ย้ายมาอาศัยยัอัฤษ ไ้ใ้เวลาว่า 20 ปีในารศึษาและเพาะพันธุ์อทิวลิปึ้นมาหลาหลายสีสันในอุทยานแห่หนึ่บริเวำแพเมือลอนอน และอห์น พาร์ินสัน (John Parkinson) นัพฤษศาสร์าวอัฤษไ้ล่าวว่า เมื่อนำอทิวลิปไปบ ะไ้น้ำสีแที่มีุสมบัิในารรัษาอาารอเล็ไ้[11] เป็น้น นอานี้ นัพฤษศาสร์หลายนที่มีาริ่อับลูิอูส็ไ้ทำารศึษาและแยสายพันธุ์อทิวลิปไ้ำนวนมหาศาลาำนวน 100 สายพันธุ์ในปี.ศ. 1600 เพิ่มึ้นถึ 1,000 สายพันธุ์ใน่วทศวรรษที่ 1630 และไ้เพิ่มำนวนมาว่า 2,500 สายพันธุ์ใน่วลาริส์ศวรรษที่ 18[12]
ภาพอทิวลิปสายพันธุ์ลูเียนา, สายพันธุ์เรนี และสายพันธุ์เปรอ ึ่ทั้สามสายพันธุ์นี้เป็นสายพันธุ์ั้เิมที่นำเ้ามาสายเปอร์เีย และมีอัราารลายพันธุ์สูมา
ที่มา: Bluestone Perennials (http://www.bluestoneperennials.com/b/bp/BTULJ.html) และ Valentine Floral Creation
สายพันธุ์เหล่านี้ำนวนหนึ่มัเป็นสายพันธุ์ที่เิาารลายพันธุ์เอภายในอุทยานพฤษศาสร์ เพราะแมลไ้นำเสรออทิวลิปสายพันธุ์หนึ่ไปผสมับอีสายพันธุ์หนึ่ อีทั้เสรอพืนิอื่นบานิ็สามารถมาผสมับอทิวลิปไ้ ทำให้ารลายพันธุ์เิึ้นไ้่าย โยเพาะสายพันธุ์ั้เิมที่ไ้นำมาาเปอร์เียะมีลายพันธุ์ไ้่ายไ้แ่ สายพันธุ์ลูเียนา (T. clusiana), สายพันธุ์เรนี (T. schrenkii) และสายพันธุ์เปรอ (T. praecox) ึ่นัวิทยาศาสร์ในสมัยปัุบันไ้วิเราะห์ยีนออทิวลิปสายพันธุ์่า ๆ แล้วพบยีนที่ล้ายลึันในอทิวลิปเพาะเลี้ยที่เป็นที่นิยมำนวนมาในประเทศเนเธอร์แลน์ปัุบันนี้[13] นอาารลายพันธุ์อันเิาารผสมเสรแล้ว อทิวลิปยัเิารเปลี่ยนแปลสีสันาาริเื้อไวรัสอี้วย ไวรัสัล่าวนี้เป็นที่รู้ัในปัุบันว่า “ไวรัสทิวลิปแสี” หรือ “ไวรัสโมเส” (Tulip Mosaic Virus) ไวรัสนินี้ะทำให้อทิวลิปมีสีสันหลาหลายในอเียวัน แม้ว่านัพฤษศาสร์และนัพืสวน เวลานั้นะไม่ทราบว่าารแสีเ่นนี้เิึ้นไ้อย่าไร แ่วามสวยามและแปลประหลาออทิวลิปที่ิเื้อไวรัสนี้ไ้ลายเป็นสิ่ึูวาม้อารอผู้นอย่ามาใน่วยุแห่วามลั่ทิวลิปที่ะล่าวถึ่อไป
ภาพอทิวลิปแสีาว-ม่วื่อ ไว์รอย (The Viceroy) ึ่เป็นหนึ่ในอทิวลิปที่มีราาแพมหาศาล 3,000-4,200 ิลเอร์ มูล่าอมันมาว่ารายไ้่อปีอ่าฝีมือที่มีทัษะเ็มถึ 10 เท่า ึ่่าฝีมือที่มีทัษะมีรายไ้เพีย 300 ิลเอร์่อปี
ที่มา: Wikipedia
ทั้ารให้วามสนใารศึษาพฤษศาสร์และาร้นพบอทิวลิปสายพันธุ์ใหม่อาวัท์ สิ่เหล่านี้ไ้แสให้เห็นว่า อทิวลิปไ้ลหลัปัานอย่ามั่นแล้วในอุทยานพฤษศาสร์อสหมลลเนเธอร์แลน์ ภายหลัานี้ไป ินแนเนเธอร์แลน์ะเป็นผู้ที่เผยแพร่อทิวลิปไปทั่วทั้ยุโรปมาึ้นในานะสิน้าที่มีมูล่าาร้ามหาศาล และทำให้ยุเริรุ่เรืออัท์เป็นที่รู้ัในอีื่อหนึ่ว่า “ยุแห่วามลั่ไล้ทิวลิป” (Tulipomania)
ไฮน์ริ ามิวเนน ฟอน ฟรอสเน ,แรน์ ไพรเออร์ เียน
อนสแนิน พาเลโอโลัส, แรน์ มาสเอร์ รวทาน
[1]มีภาพโมเสอโรมันที่มีรูปะร้าใส่อทิวลิปสีแ ึ่ำหนอายุไ้่ว่อนปี .ศ. 430 หาแ่ภาพัล่าวนี้มีลัษะารัอ์ประอบภาพแบบภาพสมัยริส์ศวรรษที่ 18 ึมีวามเป็นไปไ้ที่ภาพวานี้ะผ่านารบูระภายหลัที่มีารนย้ายภาพนี้มายัวาิัน่วทศวรรษที่ 1700
[2]Mike Dash. Tulipomania: the story of the world’s most coveted flower and the extraordinary passions it aroused. (New York: Three Rivers Press, 2000), page 28
[3]Ibid, page 30
[4]Ibid, page 31, 226
[5]ในเอสารนี้หมายถึ บริเวไบแนิอุมอัรวรริออโมัน
[6]A. Daniel Hall. The Book of the Tulip. (London: Martin Hopkinson, 1929), page 39
[7]าโรลูส ลูิอูส เิวันที่ 19 ุมภาพันธ์ .ศ. 1526 ที่เมืออาร์รา์ (Arras) ในประเทศฝรั่เศสปัุบัน แ่ะนั้นเมือนี้อยู่ภายใ้ารปรออสเปนในื่อ สแปนิ เนเธอร์แลน์ (Spanish Netherlands) ลูิอูสเิมื่อ าร์ลส์ เอ เลลู (Charles de l’Écluse) ในวัยเยาว์ เาไ้ศึษาวามรู้่า ๆ ที่อารามเน์ วาส์ (St. Vaast) และโรเรียนในเมืออ์ (Ghent) ่อนะย้ายไปเรียน่อในเมือลูแว (Louvain) นบารศึษาในปี.ศ. 1548
เมื่อเิารปิรูปศาสนาโยมาร์ิน ลูเธอร์ (Martin Luther) ลูิอูส็เิวามเลื่อมใสนิายโปรแสแนท์ ะเียวันินแนที่เาอาศัยอยู่มีารปราบปรามนิายโปรแสแนท์ เาึหลบหนีอพยพไปอาศัยอยู่ในเมือมาร์เบิร์ (Marburg) และไ้เ้าศึษาวิาพฤษศาสร์ในมหาวิทยาลัยที่ไ้รับาร่อั้ึ้นสำหรับนั้นนำที่นับถือนิายโปรแสแนท์สายลูเธอร์ ในปี่อมา เา็ไ้เปลี่ยนื่อนเอเป็นภาษาละินว่า “าโรลูส ลูิอูส” ึ่ื่อภาษาละินเป็น่านิยมที่สะท้อนถึอิทธิพลแนวิมนุษยนิยมเป็นที่แพร่หลายมาในหมู่ปัานอันเป็นผลมาาารฟื้นฟูศิลปวิทยาารรี-โรมัน ภายหลัาที่ไ้ศึษาที่มาร์เบิร์ ลูิอูส็ออศึษาหาวามรู้ทาแพทยศาสร์ในเมืออื่น ๆ อี เ่น แอน์เวิร์ป (Antwerp), ม์เปอล์ลิแยร์ (Montpellier) และปารีส ่อนะเินทาเสาะหาพืพันธุ์แปลในินแน่า ๆ ่อมาเมื่อเา็ไ้ีพิมพ์หนัสือเี่ยวับแพทยศาสร์และเภสัศาสร์ เา็มีื่อเสียและมีผู้ิ่อบหาผ่านหมายมามาย ึ่ทำให้เาไ้รู้้อมูลเี่ยวับพืพันธุ์่า ๆ มาึ้น
าื่อเสียทา้านพฤษศาสร์ ทำให้เาไ้รับเิให้สร้าพระราอุทยานพฤษศาสร์แ่ัรพรริแม็ิมิเลี่ยนที่ 2 แห่ัรวรริโรมันอันศัิ์สิทธิ์ แ่เมื่อลูิอูสเินทามาสร้าพระราอุทยานพฤษศาสร์ที่รุเวียนนา ็เิสรามึ้นาารรุรานอัรวรริออโมัน ทำให้ัรพรริแม็ิมิเลี่ยน้อทรละวามสนพระทัยารสร้าพระราอุทยานพฤษศาสร์ไปทำารสราม ลูิอูสึไม่สามารถเริ่มานอเาไ้ อีทั้้อเผิับวามลำบาาวามัแย้ทาศาสนาระหว่าัวเาที่เป็นโปรแสแนท์ับเสนาบีารลัึ่เป็นาทอลิที่เร่รั ทำให้ลูิอูสมิไ้รับเิน่า้าถึ 11 เือน และเมื่อัรพรริไ้สวรรอย่าปัุบันทัน่วนในปี.ศ. 1576 ัรพรริรูอร์ฟที่ 2 ที่รอราย์ถัมา็ทรมิไ้สนพระทัยารทำพระราอุทยานพฤษศาสร์และทรสั่ให้รื้อถอนพระราอุทยานอลูิอูสออ เพื่อสร้าเป็นโรเรียนสอนี่ม้า พระอ์ยัทรปลลูิอูสออาำแหน่ เพราะพระอ์ทรศรัทธาในนิายาทอลิอย่าเร่รั ึมิทร้อารให้มีพวโปรแสแนท์รับราารในราสำนั
ภายหลัานั้น ลูิอูสผู้มีอายุมาว่า 60 ปี็ไ้อาศัยอยู่ในเวียนนาอยู่ระยะเวลาหนึ่ ึ่ใน่วนี้เาประสบวามยาลำบามาาโรอาหารไม่ย่อย และมีเินประทัีวิเพียเล็น้อยาำแหนุ่นนาและมีอาหารที่ไ้รับาเพื่อนอเาในบาโอาส อีทั้พืพันธุ์หายา่า ๆ ที่เาปลูในอุทยานพฤษศาสร์็ถูโรรรมไปำนวนมา้วย นระทั่ในปี.ศ. 1592 เาไ้รับเิามารี เอ บริเมอ (Marie de Brimeu) ให้เ้ารับำแหน่อาารย์สอนที่มหาวิทยาลัยไลเน (University of Leiden) ึ่เมื่อเาทำหน้าที่ในมหาวิทยาลัย เา็ไ้ัสร้าอุทยานพฤษศาสร์ึ้นและปลูพืพันธุ์่า ๆ ำนวนมาเพื่อารศึษา โยเพาะอทิวลิป ึ่ราานที่เาไ้่อั้ึ้นไ้สร้าประโยน์่อารยายพันธุ์อทิวลิปและอุสาหรรมผลิอทิวลิปอประเทศเนเธอร์แลน์ในปัุบัน
[8]Mike Dash. Tulipomania, page 36-37
[9]วามออยาและวามวุ่นวายนี้มีสาเหุมาานโยบายารเ็บภาษีอย่าหนัและารปราบปรามพวโปรแสแนท์อษัริย์ฟิลิปที่ 2 แห่สเปน รวมทั้พระอ์ยัทร้อารที่ะรวมศูนย์ารปรออมล่า ๆ ในเนเธอร์แลน์ให้ึ้น่ออำนาอราสำนัอพระอ์ ทำให้เ้าายวิลเลม ฟาน ออรัน์ (Willem van Oranje) หรือวิลเลี่ยมแห่ออร์เรน์ (William of Orange) ผู้รอมลฮอลแลน์ (Holland), ีแลน์ (Zeeland) และอูเทร์ (Utrecht) ทรนำาร่อารปิวัิและทรรวมมลเ็มลับรัอูเทร์ แล้วสถาปนาเป็น “สาธารรัแห่สหมลเ็แว้นเนเธอร์แลน์” (Republic of the Seven United Provinces) หรือที่เรียสั้น ๆ ว่า “สหมลเนเธอร์แลน์” (United Provinces) ในปี.ศ. 1581 และประาศเอราาารปรออรับาลสเปนอันเป็นุเริ่ม้นอสราม 80 ปี ท้ายที่สุแล้ว สหมลเนเธอร์แลน์็สามารถประาศเอราไ้สำเร็ภายใ้สนธิสัามุนสเอร์ (Peace of Münster) ในปี.ศ. 1648
[10]Sam Segal. Tulip Portrayed: The Tulip Trade in Holland in Seventeenth Century. (Lisse: Museum voor de Bleombollenstreek, 1992), page 4
[11]Mike Dash. Tulipomania, page 34
[12]Ibid, page 65
[13]Ibid, page 56
ภาพโลโป วา เอ ัมปาโย ้าหลวผู้ปรอเมือัวึ่เป็นเมือหลวออาานิมโปรุเสบนอนุทวีปอินเีย บุลนี้เป็นหนึ่ในผู้ที่อ้าว่า นำอทิวลิปมาเผยแพร่ให้าวยุโรปรู้ั
ที่มา: Galleria dos Vice-reis, e Governadores da India Portugueza (http://www.gutenberg.org/files/29995/29995-h/29995-h.htm)
อีทั้ารนำอทิวลิปเ้ามายัินแนอาวริสเียน ส่วนให่็ยัเป็นเรื่อเล่าาเอสาร่า ๆ ้วย เ่น เรื่อเล่าอโลโป วา เอ ัมปาโย (Lopo Vaz de Sampaio) ้าหลวผู้ปรอเมือัว (Goa) เมือหลวออาานิมโปรุเสบนอนุทวีปอินเียในปี.ศ. 1529 เาอ้าว่า เาไ้เอาหัวอทิวลิปมาาีลอน (Ceylon) หรือศรีลัาระหว่าที่เาเินทาลับมาที่เมือลิสบอน เพื่อรับโทษาน่อารระ้าระเื่อ่อพระราอำนาอพระเ้าแผ่นินโปรุเส ึ่เรื่อเล่านี้ไ้รับารยอมรับานัวิาารในสมัยริส์ศวรรษที่ 17 และไ้ถูนำไปใ้อ้าอิในหนัสือเรื่อ “นายอไม้ในฝรั่เศส” (Le Floriste François) อนััพระราอุทยานื่อ าร์ลส์ เอ ลา เสเน่ มส์เอโรล์ (Charles de la Chesnée Monstereul) ที่ีพิมพ์ในปี.ศ. 1654 ้วย แ่ไม์ แ (Mike Dash) นัประวัิศาสร์อาีพาวอัฤษผู้เียนเรื่อ “Tulipomania” ไ้ั้้อสัเในเรื่อราวอโลโป วาไว้ว่า อทิวลิปไม่สามารถเิบโไ้ในีลอน และเาะแห่นี้อยู่ห่าาเส้นทาเินเรืออโปรุเสไปมา ึยาที่ะเื่อไ้ว่า เรือที่โยสารนัโทษที่มีีอาาร้ายแระเินทาออนอเส้นทา แ่เา็ไ้เสนอว่า โลโปอาะไ้หัวทิวลิปมาาาวอินเียที่นำมันมาาพระราอุทยานแห่หนึ่อัรพรริโมุลหรืออาะื้อาพ่อ้าเปอร์เียที่อยู่ามเมือท่าายฝั่มาว่า[2]
ภาพโอเียร์ ีเอลีน เอ บูสเบ์ เออัรราทูาวฟลานเอส์ผู้เป็นหนึ่ในผู้บอเล่าารใ้ีวิในัรวรริออโมันแ่าวยุโรป
ที่มา: Wikipedia
อย่าไร็าม เรื่อราวอโลโป วา เอ ัมปาโย ลับไม่่อยเป็นที่รู้ัแพร่หลายเท่าับเรื่อประสบาร์ารใ้ีวิในัรวรริออโมันอเออัรราทูาวฟลานเอส์ (ปัุบัน ือ ประเทศเนเธอแลน์ ึ่ะนั้นอยู่ภายใ้ารปรออัรวรริโรมันอันศัิ์สิทธิ์) ื่อ โอเียร์ ีเอลีน เอ บูสเบ์ (Ogier Ghiselin de Busbecq) ึ่เินทาไปยันรหลวอิสันบูลในปี .ศ. 1554 ในานะอัรราทูอัรวรริโรมันอันศัิ์สิทธิ์ (Holy Roman Empire) เมื่อเาไ้เินทาลับมา เาไ้รวบรวมหมายเหุที่เาเียนมาีพิมพ์เป็นหนัสือื่อ “Legationis Turcicae Epistolae Quatuor” หรือ “หมายเหุินแนเิร์” (Turkish Letters) ึ่เาไ้ล่าวว่า “ในเส้นทา่วสุท้าย่อนที่ะเินทาถึยันรอิสันบูล ะที่พวเราเินทาผ่านมลแห่หนึ่ เราไ้พบเห็นอไม้ำนวนมามาย เ่น นาร์ิัส, ไฮยาินธ์ และทูลิปัน [Tulipans] ามที่พวเิร์เรีย อไม้เหล่านี้่าเบ่บานใน่วลาฤูหนาวัึ่สร้าวามประหลาใแ่พวเรามา...อทิวลิปนั้นะมีลิ่นเพียเล็น้อยหรือไม่็ไม่มีลิ่นเลย แ่อไม้นี้มีวามสวยามและมีสีสันหลาหลาย” และเมื่อเินทาถึอิสันบูล บูสเบ์ไ้ล่าวว่า “มีาวเมือมามายเสนอายอทิวลิปมามาย เา็ไ้ื้อไว้ำนวนหนึ่ แม้ว่ามันะเป็นอวัาาวเมือ แ่็ทำให้เา้อเสียเินไปำนวนมา”[3] ึ่เอสารอบูสเบ์นี้ไ้รับารัเป็นเอสารร่วมสมัยมาเป็นเวลาหลายปีในารอ้าอิถึารแนะนำอทิวลิปให้าวยุโรปรู้ั
แ่เมื่อไม่นานมานี้ มีารวิเราะห์ถึวามเป็นไปไ้ว่า เอสารนี้อาะเียนึ้นใน่ว้นทศวรรษที่ 1580 เพราะเนื้อหาที่ล่าวในเอสารมิใ่ารเินทารั้แร หาแ่เป็นารเินทารั้ที่สอในปี.ศ. 1558 โยพิาราาารออออทิวลิป ล่าวือ อทิวลิปะอออใน่วฤูใบไม้ผลิแม้แ่ในินแนอัรวรริออโมันที่มีอาาศอบอุ่น็าม ึ่สอล้อับารเินทารั้ที่สออบูสเบ์ที่เริ่มึ้นในเือนมีนาม .ศ. 1558 และหาเอสารนี้มีเนื้อหาอื่นสอล้อับารเินทารั้ที่สออเาแล้ว บูสเบ์็ะมิใ่ผู้ที่เผยแพร่อทิวลิปให้าวยุโรปรู้ั เพราะมีารปลูอทิวลิปในรัเยอรมันบารั เ่น รับาวาเรีย แล้ว ั้แ่ใน่วปี .ศ. 1559 ึ่เป็นไปไ้ยาและไม่สมเหุสมผลที่บูสเบ์ะเร่รีบส่หัวทิวลิปลับไปปลู ินแนบ้านเิภายในเวลาไม่ี่เือนเพื่อะเป็นผู้แนะนำอทิวลิปให้าวยุโรปไ้รู้ันแร อีทั้ไม์ แ็ไ้ล่าวว่า บูสเบ์พยายามโอ้อวว่านเป็นผู้นำมะเื่อหวานมาเผยแพร่ให้าวยุโรปรู้ั และื่อเสียารเผยแพร่อทิวลิปอเา็เพิ่ไ้รับารล่าวถึเมื่อเาสิ้นีวิไปแล้วในปี .ศ. 1591[4] นอานี้ ำว่า “ทูลิปัน” (Tulipan) มิใ่ำที่าวเิร์เรียอทิวลิป ึ่ัที่ไ้ล่าวในบท่อนแล้วว่า าวเิร์ะเรียอทิวลิปว่า “ลอเล่” (Lâle) และำนี้ยัใ้อยู่นถึปัุบัน ะนั้นึมิใ่าวเิร์ที่ล่าวเรียำว่า “ทูลิปัน” แน่นอน หาแ่ำนี้ไ้ล่าวถึรั้แรในเอสารพฤษศาสร์ภาษาละินบับหนึ่ที่ีพิมพ์ในปี .ศ. 1578 ึ่ั้ื่อามลัษะออที่เหมือนับผ้าโพศีรษะ (Tulband ในภาษาัท์) อาวออโมัน เอสารัล่าวนี้ไ้รับารีพิมพ์่อนานเียนอบูสเบ์ ึมีวามเป็นไปไ้ที่เาะนำำัล่าวมาใ้ในานเียนอัวเาเอ ึ่อาะส่ผลให้านเียนอบูสเบ์ถูลวามน่าเื่อถือลในเรื่อารเป็นผู้เผยแพร่อทิวลิปนแร แ่ระนั้นเรื่อราวอเา็ยัไ้รับารยอมรับว่าเป็นหนึ่ในบุลลุ่มแรที่ไ้รู้ัอทิวลิป
ภาพอนรา เสเนอร์ นัพฤษศาสร์และนัสัวศาสร์าวสวิส์ ึ่เป็นหนึ่ในผู้ที่บันทึาร้นพบอทิวลิปในยุโรป
ที่มา: Wikipedia
ัที่ไ้ล่าวไปแล้วว่า ่วระหว่าที่บูสเบ์เินทาไปเยือนัรวรริออโมัน ในปี.ศ. 1559 อทิวลิป็ไ้เินทามาถึยุโรปแล้วในรัเยอรมันแห่หนึ่ ือ บาวาเรีย ึ่อทิวลิปอแรอยุโรปไ้รับารปลูในสวนอวนผู้ว่าราารเมือออสเบิร์ (Augsburg) นามว่า “โฮันน์ ไฮน์ริ เฮอร์วาร์” (Johann Heinrich Herwart) โยมีเอสารออนรา เสเนอร์ (Conrad Gesner) นัพฤษศาสร์และนัสัวศาสร์าวสวิส์ล่าวถึอไม้ที่เาไ้พบเห็นที่สวนอวนผู้ว่าารเมือัล่าวว่า “ในเือนเมษายน .ศ. 1559 ผมไ้เห็นพื้นนี้ ึ่มีนเล่าานว่า มันเริอมาาเมล็ที่นำเ้าาไบแนเทีย (Byzantia)[5] บ้า็เล่าว่า มันมาาแถวแปปาโเีย (Cappadocia) พื้นนี้อออให่สีแอเียวล้ายับอลิลลี่ อมีลีบอยู่แปลีบ มีสี่ลีบอยู่้านอ ที่เหลืออยู่้าใน และมีลิ่นหอมนุ่มนวลที่ะหายไปอย่ารวเร็ว”[6] นอาำล่าวในเอสารแล้ว เสเนอร์ยัไ้วารูปอไม้อนี้ไว้้วย ึ่เป็นรูปอไม้ที่มีลีบห่อโ้ลม่อนบานออที่ปลายลีบ แม้ว่าลีบอารูปที่วานี้ะมีเพียหลีบแทนที่ะเป็นแปลีบามที่เาล่าวอ้า แ่าลัษะัรูปแล้ว ยาที่ะปิเสธไ้ว่า อไม้นี้มิใ่ทิวลิป อย่าไร็าม อทิวลิปในสวนอวนผู้ว่าราารเมือออสเบิร์มิใ่อเียวที่ไ้เ้ามายัยุโรป ิรรและผู้่วยอเสเนอร์ื่อ โฮันน์ เนท์มันน์ (Johann Kentmann) ไ้ส่รูปอทิวลิปที่เาไ้วาาอไม้ที่ปลูในบริเวอนเหนือออิาลีให้เสเนอร์้วย ึ่ในยุสมัยะนั้น รัอิาลีมีาริ่อ้าายับัรวรริออโมันมา โยเพาะเวนิที่มีวามสัมพันธ์อันีับพวเิร์ าวอิาลีเหล่านี้ึอาะื้อมาาพ่อ้าาวเิร์็เป็นไ้
ภาพวาระบายสีรูปอทิวลิปอิรรื่อ อัม หลุยส์ เวอร์ิ ึ่วาลอแบบาภาพอทิวลิปที่อนรา เสเนอร์วาไว้ในหนัสือื่อ Opera Botanica ึ่เป็นภาพอทิวลิปุแร ๆ ที่าวยุโรปบันทึไว้
ที่มา: 1st Art Gallery (http://www.1st-art-gallery.com/Adam-Louis-Wirsing/Orange-Tulip,-From-Opera-Botanica-By-Conrad-Gesner-(1516-65)-1767.html)
อย่าไร็าม แม้อทิวลิปะเริ่มแพร่หลายในยุโรปมาั้แ่ปลายริส์ศวรรษที่ 16 แ่วามสนใในอทิวลิป็ยัำัอยู่วอยู่แ่เพาะในลุ่มนัพฤษศาสร์เท่านั้น และสายพันธุ์ออทิวลิป็ยัไม่ไ้รับารัแบ่อย่าเป็นระบบ ทำให้ยา่อารประเมินุ่าอสายพันธุ์ ันั้น ในเวลา่อมาึมีนัพฤษศาสร์ผู้หนึ่ ไ้ทำารัลุ่มสายพันธุ์อทิวลิปอย่าเป็นระบบและไ้เผยแพร่วามรู้เี่ยวับอทิวลิปให้าวยุโรปไ้รู้ัอย่าว้าวานอทิวลิปเป็นที่นิยมโยทั่วไป นัพฤษศาสร์ผู้นั้นือ าร์ลส์ เอ เลลู (Charles de l’Écluse) หรืออีื่อหนึ่ว่า “าโรลูส ลูิอูส” (Carolus Clusius)[7] นายแพทย์และนัพฤษศาสร์าวฟลานเอส์ผู้มีอิทธิพลทาวามิ่อนัพืสวนในพระราวัใน่วริส์ศวรรษที่ 16 เป็นอย่ามา ลูิอูสไ้รับ้อมูลเี่ยวับอทิวลิปาหมายมามายที่ส่หาเา หมายแรสุที่ล่าวถึอทิวลิปส่ถึเาในปี.ศ. 1564 านัธุริาเมือเมเเลน (Mechelen) ื่อ โริส ไรย์ (Joris Rye) ึ่เาอธิบายลัษะออไม้ประหลาที่อมาาพ่อ้าผ้าาวฟลานเอร์นหนึ่ เมือแอน์เวิร์ป (Antwerp) ในปี.ศ. 1563 ึ่พ่อ้าผ้าผู้นั้น็ไ้รับหัวทิวลิป้วยวามบัเอิ เนื่อาหัวทิวลิปำนวนหนึ่ิมาในล่อเ็บสิน้าผ้าที่เาสั่ื้อาเมืออิสันบูล พ่อ้าผู้นั้นเ้าใว่าเป็นหัวหอมอพวเิร์และนำบาส่วนมาปรุเป็นอาหารรับประทาน[8]
ภาพาโรลูส ลูิอูส นายแพทย์และนัพฤษศาสร์าวฟลานเอส์ผู้บุเบิารศึษา้านพฤษศาสร์และัสายพันธุ์อพืำนวนมามาย
ที่มา: The Clusius Garden (http://www.clusiusstichting.nl/Eng/garden.html)
นอาพ่อ้าผ้าผู้นี้แล้ว ลูิอูสยัไ้ทราบว่า เภสัรื่อ มูเลอร์ (Müler) ในเมือแฟร์เฟิร์ไ้นำหัวทิวลิปมาเื่อมแล้วทานเป็นอหวาน้วย ึ่าเหุาร์ทั้สอนี้ ทำให้เมื่อลูิอูสเินทาไปพบไรย์และไ้เห็นอทิวลิป้วยานเอประมาปี .ศ. 1568 เา็ไ้เ้าไปทำารัสายพันธุ์พืและระบุว่าอทิวลิปเป็นพืที่สามารถรับประทานไ้ ึ่ทำให้อทิวลิป็เริ่มเป็นที่รู้ัในยุโรปอนเหนือ แ่ระนั้นใน่วทศวรรษที่ 1570 อทิวลิป็ยัมิไ้มีื่อเสียหรือเป็นที่นิยมในินแนเนเธอร์แลน์มาเท่าในั เนื่อาวามออยาและศึสรามที่เิึ้นภายในรั[9] แ่อย่าไร็าม ลูิอูส็ไ้เ็บสะสมหัวพันธุ์อทิวลิปและสร้าอุทยานพฤษศาสร์ที่มีารปลูอทิวลิปไว้ในหลาย ๆ เมือ เ่น เนา, เวียนนา, ฮัารี และเฮ์ (Hesse) อีทั้ยัไ้เผยแพร่หัวทิวลิปไปยัรั่า ๆ ในยุโรป้วย ่อมาในปี .ศ. 1573 ลูิอูสไ้รับารร้ออาัรพรริแม็ิมิเลี่ยนที่ 2 แห่ัรวรริโรมันอันศัิ์สิทธิ์ให้่วยสร้าพระราอุทยานพฤษศาสร์ให้พระอ์ในรุเวียนนา แ่หลัาที่พระราอุทยานัล่าวไ้ำเนินารสร้าไปแล้วไม่นานเท่าในันั รุเวียนนา็้อเผิับารรุรานาัรวรริออโมัน ทำให้ลูิอูสไม่สามารถำเนินานสร้าพระราอุทยาน่อไปไ้และ้อประสบวามยาลำบาใน่วที่อาศัยอยู่ในรุเวียนนา อีทั้อุทยานพฤษศาสร์ส่วนัวที่เาสร้าึ้นในเวียนนา็ยัถูเหล่าหัวโมยลัลอบเ้ามาลัเอาพืพันธุ์ในสวนไปเป็นำนวนมาอี้วย
นระทั่ในปี .ศ. 1592 ลูิอูสไ้รับเิาเ้าหิมารี เอ บริเมอ แห่ิไม (Marie de Brimeu) ให้เ้ารับำแหน่อาารย์ประำะแพทยศาสร์อมหาวิทยาลัยไลเน (University of Leiden) ึ่ั้อยู่ในสหมลลเนเธอร์แลน์ (United Provinces) มหาวิทยาลัยแห่นี้ไ้รับาร่อั้เป็นศูนย์ลาารเรียนรู้เพื่อสร้าปัานเ้าทำหน้าที่ในสายานำแหน่่า ๆ อรับาลและศาสนัรโปรแสแนท์ ึ่ ที่แห่นี้ ลูิอูสไ้รับหน้าที่ัารารเรียนารสอนวิาพืสวน และเาไ้ทุ่มเทวามรู้วามสามารถในารัสร้าอุทยานพฤษศาสร์ไว้ที่นั่น ึ่เมื่อลูิอูสสิ้นีวิล อุทยานพฤษศาสร์ที่เาไ้สร้าไว้แห่นี้มีพืพันธุ์มาถึว่า 1,000 สายพันธุ์ปลูอยู่ภายใน ึ่เาไ้รับพืพันธุ์่า ๆ มาามิรสหายอเาและผู้นมามายที่เาิ่อผ่านหมาย และาวามพยายามอย่าริัในารศึษาทา้านพฤษศาสร์อลูิอูสนี้เอ ไ้ทำให้เาไ้รวบรวมวามรู้ทาพฤษศาสร์ทั้หมที่เาไ้ศึษามาไว้ในหนัสือเี่ยวับารัลุ่มสายพันธุ์พืนิ่า ๆ ที่ื่อว่า “Radiorum plantarum historia” ึ่ไ้ีพิมพ์ในปี.ศ. 1601
ภาพอุทยานพฤษศาสร์อลูิอูสในปี.ศ. 1610
ที่มา: The Clusius Garden (http://www.clusiusstichting.nl/Eng/garden.html)
าานเียนอลูิอูสนี้เอ ทำให้นัพฤษศาสร์รุ่น่อมาให้วามสนใอทิวลิปมาึ้น และมิไ้ำัอบเวามสนใแ่เพียในินแนอาวัท์เท่านั้น หาแ่วามสนใอทิวลิปไ้แพร่หลายไปยัินแนอื่น้วย เ่น ในฝรั่เศส่วริส์ศวรรษที่ 17 นัพฤษศาสร์นามว่า มสแร์เฺรยล์ (Monstereul) ไ้ยย่ออทิวลิปให้เป็นที่สุออไม้ทั้ปว[10] ึ่เป็นารยานะอทิวลิปเป็นอไม้ที่ไ้รับารเลือสรรโยพระเ้าเ่นเียวับารยสถานะอทิวลิปอาวเิร์, ในอัฤษ เมส์ าร์เร (James Garret) นัพฤษศาสร์าวฟลานเอร์ที่ย้ายมาอาศัยยัอัฤษ ไ้ใ้เวลาว่า 20 ปีในารศึษาและเพาะพันธุ์อทิวลิปึ้นมาหลาหลายสีสันในอุทยานแห่หนึ่บริเวำแพเมือลอนอน และอห์น พาร์ินสัน (John Parkinson) นัพฤษศาสร์าวอัฤษไ้ล่าวว่า เมื่อนำอทิวลิปไปบ ะไ้น้ำสีแที่มีุสมบัิในารรัษาอาารอเล็ไ้[11] เป็น้น นอานี้ นัพฤษศาสร์หลายนที่มีาริ่อับลูิอูส็ไ้ทำารศึษาและแยสายพันธุ์อทิวลิปไ้ำนวนมหาศาลาำนวน 100 สายพันธุ์ในปี.ศ. 1600 เพิ่มึ้นถึ 1,000 สายพันธุ์ใน่วทศวรรษที่ 1630 และไ้เพิ่มำนวนมาว่า 2,500 สายพันธุ์ใน่วลาริส์ศวรรษที่ 18[12]
ภาพอทิวลิปสายพันธุ์ลูเียนา, สายพันธุ์เรนี และสายพันธุ์เปรอ ึ่ทั้สามสายพันธุ์นี้เป็นสายพันธุ์ั้เิมที่นำเ้ามาสายเปอร์เีย และมีอัราารลายพันธุ์สูมา
ที่มา: Bluestone Perennials (http://www.bluestoneperennials.com/b/bp/BTULJ.html) และ Valentine Floral Creation
สายพันธุ์เหล่านี้ำนวนหนึ่มัเป็นสายพันธุ์ที่เิาารลายพันธุ์เอภายในอุทยานพฤษศาสร์ เพราะแมลไ้นำเสรออทิวลิปสายพันธุ์หนึ่ไปผสมับอีสายพันธุ์หนึ่ อีทั้เสรอพืนิอื่นบานิ็สามารถมาผสมับอทิวลิปไ้ ทำให้ารลายพันธุ์เิึ้นไ้่าย โยเพาะสายพันธุ์ั้เิมที่ไ้นำมาาเปอร์เียะมีลายพันธุ์ไ้่ายไ้แ่ สายพันธุ์ลูเียนา (T. clusiana), สายพันธุ์เรนี (T. schrenkii) และสายพันธุ์เปรอ (T. praecox) ึ่นัวิทยาศาสร์ในสมัยปัุบันไ้วิเราะห์ยีนออทิวลิปสายพันธุ์่า ๆ แล้วพบยีนที่ล้ายลึันในอทิวลิปเพาะเลี้ยที่เป็นที่นิยมำนวนมาในประเทศเนเธอร์แลน์ปัุบันนี้[13] นอาารลายพันธุ์อันเิาารผสมเสรแล้ว อทิวลิปยัเิารเปลี่ยนแปลสีสันาาริเื้อไวรัสอี้วย ไวรัสัล่าวนี้เป็นที่รู้ัในปัุบันว่า “ไวรัสทิวลิปแสี” หรือ “ไวรัสโมเส” (Tulip Mosaic Virus) ไวรัสนินี้ะทำให้อทิวลิปมีสีสันหลาหลายในอเียวัน แม้ว่านัพฤษศาสร์และนัพืสวน เวลานั้นะไม่ทราบว่าารแสีเ่นนี้เิึ้นไ้อย่าไร แ่วามสวยามและแปลประหลาออทิวลิปที่ิเื้อไวรัสนี้ไ้ลายเป็นสิ่ึูวาม้อารอผู้นอย่ามาใน่วยุแห่วามลั่ทิวลิปที่ะล่าวถึ่อไป
ภาพอทิวลิปแสีาว-ม่วื่อ ไว์รอย (The Viceroy) ึ่เป็นหนึ่ในอทิวลิปที่มีราาแพมหาศาล 3,000-4,200 ิลเอร์ มูล่าอมันมาว่ารายไ้่อปีอ่าฝีมือที่มีทัษะเ็มถึ 10 เท่า ึ่่าฝีมือที่มีทัษะมีรายไ้เพีย 300 ิลเอร์่อปี
ที่มา: Wikipedia
ทั้ารให้วามสนใารศึษาพฤษศาสร์และาร้นพบอทิวลิปสายพันธุ์ใหม่อาวัท์ สิ่เหล่านี้ไ้แสให้เห็นว่า อทิวลิปไ้ลหลัปัานอย่ามั่นแล้วในอุทยานพฤษศาสร์อสหมลลเนเธอร์แลน์ ภายหลัานี้ไป ินแนเนเธอร์แลน์ะเป็นผู้ที่เผยแพร่อทิวลิปไปทั่วทั้ยุโรปมาึ้นในานะสิน้าที่มีมูล่าาร้ามหาศาล และทำให้ยุเริรุ่เรืออัท์เป็นที่รู้ัในอีื่อหนึ่ว่า “ยุแห่วามลั่ไล้ทิวลิป” (Tulipomania)
ไฮน์ริ ามิวเนน ฟอน ฟรอสเน ,แรน์ ไพรเออร์ เียน
อนสแนิน พาเลโอโลัส, แรน์ มาสเอร์ รวทาน
[1]มีภาพโมเสอโรมันที่มีรูปะร้าใส่อทิวลิปสีแ ึ่ำหนอายุไ้่ว่อนปี .ศ. 430 หาแ่ภาพัล่าวนี้มีลัษะารัอ์ประอบภาพแบบภาพสมัยริส์ศวรรษที่ 18 ึมีวามเป็นไปไ้ที่ภาพวานี้ะผ่านารบูระภายหลัที่มีารนย้ายภาพนี้มายัวาิัน่วทศวรรษที่ 1700
[2]Mike Dash. Tulipomania: the story of the world’s most coveted flower and the extraordinary passions it aroused. (New York: Three Rivers Press, 2000), page 28
[3]Ibid, page 30
[4]Ibid, page 31, 226
[5]ในเอสารนี้หมายถึ บริเวไบแนิอุมอัรวรริออโมัน
[6]A. Daniel Hall. The Book of the Tulip. (London: Martin Hopkinson, 1929), page 39
[7]าโรลูส ลูิอูส เิวันที่ 19 ุมภาพันธ์ .ศ. 1526 ที่เมืออาร์รา์ (Arras) ในประเทศฝรั่เศสปัุบัน แ่ะนั้นเมือนี้อยู่ภายใ้ารปรออสเปนในื่อ สแปนิ เนเธอร์แลน์ (Spanish Netherlands) ลูิอูสเิมื่อ าร์ลส์ เอ เลลู (Charles de l’Écluse) ในวัยเยาว์ เาไ้ศึษาวามรู้่า ๆ ที่อารามเน์ วาส์ (St. Vaast) และโรเรียนในเมืออ์ (Ghent) ่อนะย้ายไปเรียน่อในเมือลูแว (Louvain) นบารศึษาในปี.ศ. 1548
เมื่อเิารปิรูปศาสนาโยมาร์ิน ลูเธอร์ (Martin Luther) ลูิอูส็เิวามเลื่อมใสนิายโปรแสแนท์ ะเียวันินแนที่เาอาศัยอยู่มีารปราบปรามนิายโปรแสแนท์ เาึหลบหนีอพยพไปอาศัยอยู่ในเมือมาร์เบิร์ (Marburg) และไ้เ้าศึษาวิาพฤษศาสร์ในมหาวิทยาลัยที่ไ้รับาร่อั้ึ้นสำหรับนั้นนำที่นับถือนิายโปรแสแนท์สายลูเธอร์ ในปี่อมา เา็ไ้เปลี่ยนื่อนเอเป็นภาษาละินว่า “าโรลูส ลูิอูส” ึ่ื่อภาษาละินเป็น่านิยมที่สะท้อนถึอิทธิพลแนวิมนุษยนิยมเป็นที่แพร่หลายมาในหมู่ปัานอันเป็นผลมาาารฟื้นฟูศิลปวิทยาารรี-โรมัน ภายหลัาที่ไ้ศึษาที่มาร์เบิร์ ลูิอูส็ออศึษาหาวามรู้ทาแพทยศาสร์ในเมืออื่น ๆ อี เ่น แอน์เวิร์ป (Antwerp), ม์เปอล์ลิแยร์ (Montpellier) และปารีส ่อนะเินทาเสาะหาพืพันธุ์แปลในินแน่า ๆ ่อมาเมื่อเา็ไ้ีพิมพ์หนัสือเี่ยวับแพทยศาสร์และเภสัศาสร์ เา็มีื่อเสียและมีผู้ิ่อบหาผ่านหมายมามาย ึ่ทำให้เาไ้รู้้อมูลเี่ยวับพืพันธุ์่า ๆ มาึ้น
าื่อเสียทา้านพฤษศาสร์ ทำให้เาไ้รับเิให้สร้าพระราอุทยานพฤษศาสร์แ่ัรพรริแม็ิมิเลี่ยนที่ 2 แห่ัรวรริโรมันอันศัิ์สิทธิ์ แ่เมื่อลูิอูสเินทามาสร้าพระราอุทยานพฤษศาสร์ที่รุเวียนนา ็เิสรามึ้นาารรุรานอัรวรริออโมัน ทำให้ัรพรริแม็ิมิเลี่ยน้อทรละวามสนพระทัยารสร้าพระราอุทยานพฤษศาสร์ไปทำารสราม ลูิอูสึไม่สามารถเริ่มานอเาไ้ อีทั้้อเผิับวามลำบาาวามัแย้ทาศาสนาระหว่าัวเาที่เป็นโปรแสแนท์ับเสนาบีารลัึ่เป็นาทอลิที่เร่รั ทำให้ลูิอูสมิไ้รับเิน่า้าถึ 11 เือน และเมื่อัรพรริไ้สวรรอย่าปัุบันทัน่วนในปี.ศ. 1576 ัรพรริรูอร์ฟที่ 2 ที่รอราย์ถัมา็ทรมิไ้สนพระทัยารทำพระราอุทยานพฤษศาสร์และทรสั่ให้รื้อถอนพระราอุทยานอลูิอูสออ เพื่อสร้าเป็นโรเรียนสอนี่ม้า พระอ์ยัทรปลลูิอูสออาำแหน่ เพราะพระอ์ทรศรัทธาในนิายาทอลิอย่าเร่รั ึมิทร้อารให้มีพวโปรแสแนท์รับราารในราสำนั
ภายหลัานั้น ลูิอูสผู้มีอายุมาว่า 60 ปี็ไ้อาศัยอยู่ในเวียนนาอยู่ระยะเวลาหนึ่ ึ่ใน่วนี้เาประสบวามยาลำบามาาโรอาหารไม่ย่อย และมีเินประทัีวิเพียเล็น้อยาำแหนุ่นนาและมีอาหารที่ไ้รับาเพื่อนอเาในบาโอาส อีทั้พืพันธุ์หายา่า ๆ ที่เาปลูในอุทยานพฤษศาสร์็ถูโรรรมไปำนวนมา้วย นระทั่ในปี.ศ. 1592 เาไ้รับเิามารี เอ บริเมอ (Marie de Brimeu) ให้เ้ารับำแหน่อาารย์สอนที่มหาวิทยาลัยไลเน (University of Leiden) ึ่เมื่อเาทำหน้าที่ในมหาวิทยาลัย เา็ไ้ัสร้าอุทยานพฤษศาสร์ึ้นและปลูพืพันธุ์่า ๆ ำนวนมาเพื่อารศึษา โยเพาะอทิวลิป ึ่ราานที่เาไ้่อั้ึ้นไ้สร้าประโยน์่อารยายพันธุ์อทิวลิปและอุสาหรรมผลิอทิวลิปอประเทศเนเธอร์แลน์ในปัุบัน
[8]Mike Dash. Tulipomania, page 36-37
[9]วามออยาและวามวุ่นวายนี้มีสาเหุมาานโยบายารเ็บภาษีอย่าหนัและารปราบปรามพวโปรแสแนท์อษัริย์ฟิลิปที่ 2 แห่สเปน รวมทั้พระอ์ยัทร้อารที่ะรวมศูนย์ารปรออมล่า ๆ ในเนเธอร์แลน์ให้ึ้น่ออำนาอราสำนัอพระอ์ ทำให้เ้าายวิลเลม ฟาน ออรัน์ (Willem van Oranje) หรือวิลเลี่ยมแห่ออร์เรน์ (William of Orange) ผู้รอมลฮอลแลน์ (Holland), ีแลน์ (Zeeland) และอูเทร์ (Utrecht) ทรนำาร่อารปิวัิและทรรวมมลเ็มลับรัอูเทร์ แล้วสถาปนาเป็น “สาธารรัแห่สหมลเ็แว้นเนเธอร์แลน์” (Republic of the Seven United Provinces) หรือที่เรียสั้น ๆ ว่า “สหมลเนเธอร์แลน์” (United Provinces) ในปี.ศ. 1581 และประาศเอราาารปรออรับาลสเปนอันเป็นุเริ่ม้นอสราม 80 ปี ท้ายที่สุแล้ว สหมลเนเธอร์แลน์็สามารถประาศเอราไ้สำเร็ภายใ้สนธิสัามุนสเอร์ (Peace of Münster) ในปี.ศ. 1648
[10]Sam Segal. Tulip Portrayed: The Tulip Trade in Holland in Seventeenth Century. (Lisse: Museum voor de Bleombollenstreek, 1992), page 4
[11]Mike Dash. Tulipomania, page 34
[12]Ibid, page 65
[13]Ibid, page 56
เก็บเข้าคอลเล็กชัน
ความคิดเห็น