ประวัติบุคคลสำคัญ

ลำดับตอนที่ #20 : หม่อมแม้น ภาณุพันธ์ ณ อยุธยา

หม่อมแม้น ธิดาใน เจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) กับท่านผู้หญิงเอม เกิดมื่อวันที่ 9 พฤษภาคม พ.ศ.2409 ต่อมา ได้เสกสมรส กับสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษี พระราชโอรส ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4

---

คุณแม้น เกิดเมื่อวันที่ 9 พฤษภาคม พ.ศ.2409 ท่านเป็นธิดาคนเล็ก ในเจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) สมุหพระกลาโหม ในสมัยรัชกาลที่ 5 กับท่านผู้หญิงอิ่ม โดยคุณแม้น มีพี่น้องร่วมบิดามารดา 9 คน

ต่อมาในปี พ.ศ.2422 ขณะที่คุณแม้นอายุ 13 ปี พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ขอคุณแม้น เพื่อให้เสกสมรส กับสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอเจ้าฟ้าภาณุรังษี (พระราชโอรสองค์ที่ 55 ในพระบาทสมเด็จ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 กับสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี ซึ่งต่อมา ทรงได้รับการสถาปนาเป็น สมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุ์วงศ์วรเดช

)

หม่อมแม้น มีโอรสและธิดา กับสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอเจ้าฟ้าภาณุรังษี 3 องค์ คือ พระเจ้าวรวงศ์ พระองค์เจ้านิพันธ์ภาณุพงศ์ กรมหมื่นภาณุพงศ์พิริยเดช , พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริวงศ์วัฒนเดช และพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเฉลิมเขตร์มงคล

เนื่องจากสมเด็จ พระเจ้าน้องยาเธอเจ้าฟ้าภาณุรังษี ทรงสนิทเสน่หาหม่อมแม้นมาก จึงมิได้ทรงมีหม่อมห้าม จนเมื่อหม่อมแม้นถึงอนิจกรรม หลายปีต่อมา จึงทรงมีหม่อมอีก และด้วยความเศร้าพระทัย จึงทรงพระราชทานทุนทรัพย์ ก่อสร้างตึกแม้นนฤมิตร เพื่ออุทิศเป็นพระราชกุศลแก่พระชายา โดยได้รับพระราชทานนาม จากพระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อให้เป็นอาคารเรียน แก่โรงเรียนเทพศิรินทร์