กรมอุตุนิยมวิทยา

เนื้อเรื่อง

 กรมอุตุนิยมวิทยา (METEOROLOGICAL DEPARTMENT)

                    กระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร

ประวัติกรมอุตุนิยมวิทยา

        ถือกำเนิดในกองทัพเรือ โดยพลเรือเอกพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ ทรงนำวิชาการอุตุนิยมวิทยามาสอนในโรงเรียนนายเรือ เมื่อ พ.ศ.2449 เริ่มดำเนินงานในกรมทดน้ำ กระทรวงเกษตราธิการ เมื่อ พ.ศ.2466 และค่อมาปลายปีได้จัดตั้งเป็นแผนกอุตุนิยมศาสตร์และสถิติ กองรักษา กรมทดน้ำ (ปัจจุบันคือ กรมชลประทาน) โอนกิจการเป็นกองอุตุนิยมวิทยา สังกัดกรมอุทกศาสตร์ กองทัพเรือ เมื่อวันที่ 6 สิงหาคม 2479 ยกฐานะเป็นกรมอุตุนิยมวิทยา เมื่อวันที่ 23 มิถุนายน 2485 สังกัดสำนักนายกรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 29 สิงหาคม 2505 สังกัดกระทรวงคมนาคม เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม 2515 ปัจจุบันสังกัดกระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร เมื่อวันที่ 2 ตุลาคม 2545

หน้าที่และความรับผิดชอบของกรมอุตุนิยมวิทยา

        กรมอุตุนิยมวิทยามีภารกิจเกี่ยวกับบริหารจัดการด้านอุตุนิยมวิทยา โดยการตรวจ เฝ้าระวัง  ติดตามรายงานสภาวะอากาศ และปรากฏการณ์ธรรมชาติ ให้บริการด้านอุตุนิยมวิทยาแก่กิจการต่างๆ ด้วยความถูกต้อง รวดเร็ว แม่นยำ และทันต่อเหตุการณ์ เพื่อประโยชน์สูงสุด ในเชิงเศรษฐกิจ สังคม เกษตรกรรม และอุตสาหกรรม ตลอดจนเป็นการป้องกันการเกิดภัยพิบัติ และความสูญเสียในชีวิตและทรัพย์สินของประชาชน เอกชนและหน่วยงานของรัฐจากภัยธรรมชาติ

การแบ่งส่วนราชการของกรมอุตุนิยมวิทยา

       - สำนักงานเลขานุการกรม

       - กองสื่อสารสารสนเทศอุตุนิยมวิทยา

       - กองเครื่องมืออุตุนิยมวิทยา

       - สำนักเฝ้าระวังและเตือนสภาวะอากาศ

       - สำนักพยากรณ์อากาศ

       - สำนักพัฒนาอุตุนิยมวิทยา

       - สำนักอุตุนิยมวิทยาขนส่ง

       - ศูนย์อุตุนิยมวิทยาภาคเหนือ จังหวัดเชียงใหม่

       - ศูนย์อุตุนิยมวิทยาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จังหวัดอุบลราชธานี

       - ศูนย์อุตุนิยมวิทยาภาคใต้ฝั่งตะวันออก จังหวัดสงขลา

       - ศูนย์อุตุนิยมวิทยาภาคใต้ฝั่งตะวันตก จังหวัดภูเก็ต

สถานีวิทยุกระจายเสียงกรมอุตุนิยมวิทยา

       - กรุงเทพมหานคร          ความถี่  AM.1287  KHz       โทร. 0-2399-4015

       - จังหวัดนครราชสีมา     ความถี่  FM.94.25  MHz       โทร. 0-4425-5841

       - จังหวัดพิษณุโลก          ความถี่  FM.104.25 MHz      โทร. 0-5525-8585

       - จังหวัดระยอง               ความถี่  FM.105.25 MHz      โทร. 0-3865-5075-6

       - จังหวัดชุมพร                ความถี่  FM.94.25 MHz        โทร. 0-7751-1421

       - จังหวัดภูเก็ต                 ความถี่  FM.107.25 MHz       โทร. 0-7621-1494

                                                                  อุตุนิยมวิทยาที่ควรรู้

ความกดอากาศต่ำ (Low Pressure Area)

       หมายถึง บริเวณที่มีความกดอากาศต่ำเมื่อเทียบกับบริเวณใกล้เคียงในระดับเดียวกัน กับมีลมพัดเวียนเข้าหาศูนย์กลางคล้ายกับก้นหอยในทิศทางทวนเข็มนาฬิกาในซีกโลกเหนือ ท้องฟ้ามีเมฆมาก ถ้าหากมีความกดอากาศต่ำมาก จะเป็นพายุดีเปรสชั่น และอาจพัฒนาขึ้นเป็นพายุโซนร้อน หรือพายุใต้ฝุ่น

ความกดอากาศสูง (High Pressure Area)

       หมายถึง บริเวณที่มีความกดอากาศสูงกว่าบริเวณข้างเคียง ท้องฟ้าแจ่มใสและความหนาวเย็น กระแสลมจะพัดเวียนออกจากศูนย์กลางในทิศทางตามเข็มนาฬิกาในซีกโลกเหนือ อิทธิพลของความกดอากาศสูงจากประเทศจีน ทำให้ประเทศไทยมีอากาศหนาวเย็นในช่วงฤดูหนาว

ร่องมรสุม (Monsoon Trough)

       มีลักษณะเป็นแนวทางพาดขวางทางทิศตะวันตก-ตะวันออก ในร่องมรสุมเป็นบริเวณความกดอากาศต่ำ มีกระแสอากาศไหลขึ้นลงสลับกัน ร่องมรสุมจะอยู่ในเขตร้อนใกล้ๆเส้นศูนย์สูตร โดยมีกระแสลมพัดจากบริเวณความกดอากาศสูงที่อยู่ทางซีกโลกเหนือ และซีกโลกใต้เข้าสู่ร่องนี้ มีการขึ้นลงตามแนวโคจรของดวงอาทิตย์ ความกว้างประมาณ 6-8 องศาละติจูด เป็นบริเวณที่มีเมฆมาก และฝนตกอย่างหนาแน่น

พายุหมุนเขตร้อน (Tropical Cyclone)

       หมายถึง พายุที่เกิดเหนือทะเลหรือมหาสมุทรในเขตร้อน ลักษณะมีฝนตกเป็นบริเวณกว้างตามแนวทางการเคลื่อนที่ของพายุ มีระบบการหมุนเวียนของลมเข้าหาศูนย์กลางของพายุในทิศทวนเข็มนาฬิกาสำหรับพายุในซีกโลกเหนือ และตามเข็มนาฬิกาสำหรับพายุในซีกโลกใต้ บริเวณศูนย์กลางของพายุจะมีความกดอากาศต่ำ มีลักษณะเป็นวงกลมอากาศ ในบริเวณนี้จะเป็นอากาศอุ่นและมีความชื้นสูง แหล่งพลังงานที่สำคัญของพายุหมุนเขตร้อนคือ ความร้อนและความชื้นจากมหาสมุทร พายุจะก่อตัวขึ้นเฉพาะเหนือทะเลและมหาสมุทรเท่านั้น แต่เมื่อก่อตัวขึ้นแล้วอาจจะเคลื่อนที่เข้าสู่แผ่นดินได้ อุณหภูมิน้ำทะเลที่เหมาะสมสำหรับการเกิดพายุหมุนเขตร้อนคือ ตั้งแต่ 27 องศาเซลเซียส ขึ้นไป แต่การที่จะเกิดพายุได้นั้นต้องมีปัจจัยอื่นๆประกอบด้วย เช่น อุณหภูมิและความชื้นของบรรยากาศในระดับความสูงต่างๆ เป็นต้น

การแบ่งกำลังของพายุตามความเร็วของลมใกล้ศูนย์กลาง

       1. พายุดีเปรสชั่น (Tropical Depression) มีความเร็วลมสูงสุดใกล้ศูนย์กลางน้อยกว่า 34 นอต หรือ 63 กม/ชม.

       2. พายุโซนร้อน (Tropical Storm) เป็นพายุที่มีกำลังปานกลาง มีความเร็วลมสูงสุด ใกล้ศูนย์กลาง ระหว่าง 34-64 นอต หรือ 63-117 กม/ชม.

       3. พายุใต้ฝุ่น (Tyhoon) เป็นพายุที่มีกำลังแรงที่สุด มีความเร็วลมสูงสุดใกล้ศูนย์กลาง ตั้งแต่ 65 นอต หรือ 118 กม/ชม. ขึ้นไป

พายุฟ้าคะนอง (Thunder Storm)

       บางครั้งเรียกว่า พายุไฟฟ้า (Electrical Storm) โดยทั่วไปเป็นพายุที่เกิดเฉพาะท้องถิ่น เกิดจากเมฆคิวมูโลนิมบัส (Cumulonimbus) มีฟ้าแลบ (Lighting) กับ ฟ้าร้อง (Thunder) รวมอยู่ด้วย นอกจากนี้มักจะมีลมกระโชกแรงและฝนตกหนักเกิดขึ้น บางครั้งยังมีลูกเห็บตกลงมาด้วย พายุฟ้าคะนองนี้เป็นพายุที่เกิดช่วงเวลาอันสั้น มีน้อยครั้งที่เกิดขึ้นนานกว่า 2 ชั่วโมง

ฟ้าหลัว

      หมายถึง ลักษณะของอากาศที่ประกอบด้วยอนุภาคของเกลือจากทะเล หรือมหาสมุทร หรือของควันไฟ และละอองฝุ่นจำนวนมากมายล่องลอยอยู่ทั่วไป และมองไม่เห็นด้วยตาเปล่า ทำให้มองเห็นอากาศเป็นฝ้าขาวในบรรยากาศ บริเวณที่ฟ้าหลัวเกิดขึ้นจะทำให้ทัศนวิสัยลดลงแม้ในอากาศดี ฟ้าหลัวธรรมดาจะทำให้ทัศนวิสัยลดลงไปถึง 2 ใน 3 ของทัศนวิสัยปกติ

ลมพัดสอบ

      หมายถึง การเบียดตัวเข้าหากันของลม 2 ฝ่ายบริเวณใกล้พื้นโลก ทำให้อากาศบริเวณแนวเบียดตัวลอยขึ้นเบื้องบน ตามแนวนี้มักจะมีเมฆฝนเกิดขึ้น และในที่สุดก็จะตกลงมาเป็นฝน

การพยากรณ์อากาศ

      การพยากรณ์อากาศ คือ การคาดหมายสภาวะอากาศของลมฟ้าอากาศ รวมทั้งปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่จะเกิดขึ้นในช่วงเวลาข้างหน้า ตัวอย่างเช่น การคาดหมายลมฟ้าอากาศใน 24 ชั่วโมงข้างหน้าจะมีลักษณะอย่างไร อาทิ จะมีฝนหรือฝนฟ้าคะนองหรือไม่ ลมจะพัดทิศอะไร ด้วยความเร็วขนาดไหน เป็นต้น การพยากรณ์อากาศแบ่งได้ตามระยะเวลาของการคาดหมาย ดังนี้

     1. พยากรณ์อากาศระยะปัจจุบัน (Nowcast) พยากรณ์ในเวลาไม่เกิน 2 ชั่วโมง

     2. พยากรณ์อากาศระยะสั้นมาก (Very short-range Forecast) พยากรณ์ระหว่าง 3-12 ชั่วโมง

     3. พยากรณ์อากาศระยะสั้น (Short-range Forecast) พยากรณ์ระหว่าง 12-72 ชั่วโมง

     4. พยากรณ์อากาศระยะปานกลาง (Medium-range Forecast) พยากรณ์ระหว่าง 3-10 วัน

     5. พยากรณ์อากาศระยะนาน (Long-range Forecast) พยากรณ์ตั้งแต่ 10 วันขึ้นไป

     องค์ประกอบของการพยากรณ์อากาศ

     ในการที่จะพยากรณ์อากาศได้นั้นต้องมีองค์ประกอบที่สำคัญอยู่ 3 ประการ คือ

      1. การตรวจอากาศ

      2. การสื่อสารข้อมูลข่าวอากาศ

      3. การวิเคราะห์ลักษณะอากาศ

1. การตรวจอากาศ

      การตรวจอากาศนั้น กระทำเพื่อให้ได้ทราบถึงสภาวะอากาศปัจจุบัน ซึ่งประกอบด้วย การตรวจอากาศผิวพื้นและการเฝ้าระวัง การตรวจอากาศซั้นบน การตรวจอากาศทะเล การตรวจอากาศด้วยดาวเทียม การตรวจอากาศด้วยเรดาร์ และการตรวจอากาศด้วยเครื่องมือตรวจอากาศอัตโนมัติ

2. การสื่อสารข้อมูลข่าวอากาศ

      การสื่อสารข้อมูลข่าวอากาศ เป็นการรับส่งข้อมูลที่ได้จากการตรวจอากาศ และการสื่อสารข้อมูลนั้นนับว่ามีความสำคัญต่อการพยากรณ์อากาศเป็นอย่างยิ่ง แม้ว่าจะมีการตรวจอากาศ แต่ถ้าไม่มีระบบการสื่อสารข้อมูลแล้ว การพยากรณ์อากาศก็ไม่สามารถที่จะกระทำได้ ข้อมูลอุตุนิยมวิทยาที่ตรวจวัดได้จากสถานีอุตุนิยมวิทยาในส่วนภูมิภาค จะส่งมายังส่วนกลางผ่านระบบโทรคมนาคมอุตุนิยมวิทยา ข้อมูลและข่าวสารเหล่านี้ จะนำมาใช้ในการวิเคราะห์ และการพยากรณ์อากาศต่อไป อย่างไรก็ตามข้อมูลอุตุนิยมวิทยาในประเทศนั้นไม่เพียงพอที่จะใช้ในการพยากรณ์อากาศได้ เพราะระบบลมฟ้าอากาศนอกประเทศมีส่วนอย่างมากต่อสภาวะอากาศในประเทศไทยด้วย จึงต้องมีการแลกเปลี่ยนข้อมูลกับต่างประเทศ โดยผ่านทางระบบโทรคมนาคมรอบโลก (Global Telecommunication System – GTS) ซึ่งประเทศไทยได้รับเลือกให้เป็นศูนย์กลางการสื่อสารของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

3. การวิเคราะห์ลักษณะอากาศ

          สามารถแบ่งขั้นตอนเป็น 5 ขั้นตอน ดังนี้

          ขั้นตอนที่ 1

          การบันทึกผลการตรวจอากาศที่ได้รับทั้งหมดทั้งในประเทศและต่างประเทศ ลงบนแผนที่หรือแผนภูมิทางอุตุนิยมวิทยาชนิดต่างๆ เช่น แผนที่อากาศผิวพื้น แผนที่อากาศชั้นบน แผนภูมิการหยั่งอากาศชั้นบนด้วยสัญลักษณ์มาตรฐานทางอุตุนิยมวิทยา

          ขั้นตอนที่ 2

          การวิเคราะห์ผลการตรวจอากาศที่ได้รับจากขั้นตอนแรก โดยการลากเส้นแสดงค่าองค์ประกอบทางอุตุนิยมวิทยา เช่น เส้นความกดอากาศเท่าที่ระดับน้ำทะเลเฉลี่ย เพื่อแสดงตำแหน่งและความรุนแรงของระบบลมฟ้าอากาศ เส้นทิศทาง และความเร็วลมในระดับความสูงต่างๆ เพื่อแสดงลักษณะอากาศในระดับบน และเส้นแสดงการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิตามความสูง เพื่อแสดงเสถียรภาพของบรรยากาศ ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญในการเกิดเมฆและฝน

          ขั้นตอนที่ 3

          การคาดหมายการเปลี่ยนแปลง และการเคลื่อนที่ของตัวระบบลมฟ้าอากาศที่วิเคราะห์ได้ในขั้นตอนที่ 2 โดยใช้วิธีการพยากรณ์อากาศแบบต่างๆ

          ขั้นตอนที่ 4

          การออกคำพยากรณ์ ณ ช่วงเวลาและบริเวณที่ต้องการ โดยพิจารณาจากตำแหน่งและความรุนแรงของระบบลมฟ้าอากาศที่ได้ดำเนินการไว้แล้วในขั้นตอนที่ 3

          ขั้นตอนที่ 5

          การส่งคำพยากรณ์อากาศไปยังสื่อมวลชน เพื่อเผยแพร่ต่อไปสู่ประชาชนและส่งไปยังหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อดำเนินการต่อไปตามความเหมาะสม เช่น การป้องกันและบรรเทาภัยพิบัติที่เกิดจากลมฟ้าอากาศ

เกณฑ์ที่ใช้ในการพยากรณ์อากาศ

          จำนวนน้ำฝนที่ตกรวมระยะเวลา 24 ชั่วโมง

          ฝนตกวัดจำนวนไม่ได้              ปริมาณน้อยกว่า 0.1 มิลิเมตร

          ฝนตกเล็กน้อย                           ปริมาณ 0.1-10.0 มิลลิเมตร

          ฝนตกปานกลาง                        ปริมาณตั้งแต่ 10.1-35.0 มิลลิเมตร

          ฝนตกหนัก                                 ปริมาณตั้งแต่ 35.1-90.0 มิลิเมตร

          ฝนตกหนักมาก                         ปริมาณตั้งแต่ 90.1 มิลลิเมตรขึ้นไป

          พยากรณ์อากาศบริเวณที่มีฝนตก

          ฝนบางแห่ง                               มีฝนไม่เกิน 20 % ของพื้นที่

          ฝนเป็นแห่งๆ                            มีฝนเกิน 20 % แต่ไม่เกิน 40 % ของพื้นที่

          ฝนกระจาย                                มีฝนเกิน 40 % แต่ไม่เกิน 60 %ของพื้นที่

          ฝนเกือบทั่วไป                          มีฝนเกิน 60 % ของพื้นที่ แต่ไม่เกิน 80 % ของพื้นที่

          ฝนทั่วไป                                   มีฝนเกิน 80 % ของพื้นที่

          ฝนเป็นบริเวณกว้าง                มีฝนอยู่ในขอบเขตของพายุ

          เกณฑ์อุณหภูมิของอากาศ

          อากาศร้อน                               มีอุณหภูมิตั้งแต่ 35 องศาเซลเซียส แต่ไม่เกิน 40 องศาเซลเซียส

          อากาศร้อนจัด                          มีอุณหภูมิตั้งแต่ 40 องศาเซลเซียส ขึ้นไป

          อากาศเย็น                                มีอุณหภูมิน้อยกว่า 23 องศาเซลเซียส ลงไปถึง 16 องศาเซลเซียส

          อากาศหนาว                            มีอุณหภูมิน้อยกว่า 16 องศาเซลเซียส ลงไปถึง 8 องศาเซลเซียส

          อากาศหนาวจัด                       มีอุณหภูมิน้อยกว่า 8 องศาเซลเซียส ลงไป

          ท้องฟ้าและเมฆ

          ท้องฟ้าแจ่มใส (Fine)                               ไม่มีเมฆ/น้อยกว่า 1 ส่วน

          ท้องฟ้าโปร่ง (Fair)                                   จำนวนเมฆ ตั้งแต่ 1-3 ส่วน

          เมฆบางส่วน (Partly cloudy)                  จำนวนเมฆ ระหว่าง 3-5 ส่วน

          เมฆเป็นส่วนมาก (Cloudy)                     จำนวนเมฆ ระหว่าง 5-8 ส่วน

          เมฆมาก (Very Cloudy)                           จำนวนเมฆ ระหว่าง 8-9 ส่วน

          เมฆเต็มท้องฟ้า (Overcast)                      จำนวนเมฆ                10 ส่วน

          หมายเหตุ คำว่า “ส่วน” หมายถึง 1/10 ของท้องฟ้า

          ลักษณะทะเล

          ทะเลเรียบ (Smooth)                                                               คลื่นสูง   ไม่เกิน   0.50 เมตร

          ทะเลมีคลื่นเล็กน้อย (Slight)                                                  คลื่นสูง    ตั้งแต่   0.50-1.25 เมตร

          ทะเลมีคลื่นปานกลาง (Moderate)                                        คลื่นสูง    ตั้งแต่   1.25-2.50  เมตร

          ทะเลมีคลื่นจัด (Rough)                                                           คลื่นสูง    ตั้งแต่   2.50-4.00  เมตร

          ทะเลมีคลื่นจัดมาก (Very rough)                                           คลื่นสูง    ตั้งแต่   4.00-6.00  เมตร

          ทะเลมีคลื่นใหญ่  (High)                                                          คลื่นสูง    ตั้งแต่   6.00-9.00  เมตร

          ทะเลมีคลื่นใหญ่มาก (Very high)                                           คลื่นสูง    ตั้งแต่   9.00-14.00 เมตร

          ทะเลมีคลื่นใหญ่และจัดมาก (ทะเลบ้า)  (Phenomenal)      คลื่นสูง   เกินกว่า  14.00 เมตร