//...เวียงกาหลง...//

เนื้อเรื่อง

เครื่องเคลือบเวียงกาหลง

ความสวยงามของประทีบโคมไฟในวันเพ็ญเดือน 12  เป็นที่คุ้นเคยกันดีของชาวเวียงกาหลง อ.เวียงป่าเป้า จ.เชียงราย เนื่องจากเป็นประเพณีลอยกระทง

ตามตำนานการลอยกระทงของที่นี่เชื่อมโยงกับความเชื่อความศรัทธา และความเลื่อมใส ในพระพุทธศาสนาอย่างแนบแน่น จนเกิดเป็นประเพณีลอยกระทง พร้อมๆ กับประวัติศาสตร์การกำเนิดของพระพุทธเจ้าห้าพระองค์ หรือ จุดกำเนิดของพระพุทธเจ้า เกิดขึ้นเมื่อพระโพธิสัตว์ได้ปฏิสนธิในครรภ์ของแม่พญากาเผือก พร้อมกันถึง 5 พระองค์ เป็นจำนวนไข่ 5 ฟอง ที่ต้นมะเดื่อริมฝั่งแม่น้ำคงคา

ระหว่างที่แม่พญากาเผือกได้เฝ้าฟูมฟัก ทะนุถนอมไข่ ทั้ง 5 ฟอง โดยออกหาอาหารในถิ่นที่อุดมด้วย ธรรมชาติอันสมบูรณ์พร้อมด้วยพืชพันธุ์ธัญญาหารนั้น

     ได้เกิดอาเพศพิบัติภัยพายุ เป็นเหตุให้แม่พญากาเผือก หาทางออกไม่พบ ซึ่งบริเวณนั้นก็คือ เวียงกาหลง ในปัจจุบัน ส่วนไข่ทั้ง 5 ฟองก็ได้ถูกสายน้ำ พัดหายไป เมื่อนางพญา กาเผือก ออก ตามหา ถามกับ ช้าง ม้า ปลา กวาง และสัตว์ต่างๆ ก็ต้องพบกับความผิดหวัง ทำให้โศกเศร้าเสียใจจนกระทั่งสิ้นใจตายในที่สุด

     ด้านไข่ทั้ง 5 ฟอง ก็ได้ถูกสัตว์ต่างๆ แยกย้ายกันเก็บไปเลี้ยง และฟักตัวออกมาเป็นมนุษย์ในเวลาไล่เลี่ยกัน ครั้นล่วงเลยไป 12 ปี ด้วยบุญกุศลเก่าหนุนส่ง ทั้ง 5 พระองค์ ได้บำเพ็ญบารมีสำเร็จตามปณิธาน แม่เลี้ยงของแต่ละ พระองค์ จึงได้ฝากชื่อของตนไว้กับ พระนามลูกเพื่อเป็นอนุสรณ์ ซึ่งเป็นที่มาของพระคาถา 5 พยางค์ นะ โม พุทธ ธา ยะ จนถึงปัจจุบัน

     แต่แล้ววันหนึ่ง ขณะที่ทั้งห้าพระองค์ได้บำเพ็ญตนเป็นฤๅษีอยู่ในป่า  ด้วยเหตุปัจจัยทำให้เดินทางมาพบกัน โดยมิได้นัดหมาย และถามไถ่กันจนทราบว่าแต่ละพระองค์ ต่างก็มีแม่เลี้ยงจึงร่วมกัน จึงตั้งจิตอธิษฐานเพื่อตามหาแม่ที่แท้จริง ด้วยแรงอธิษฐาน ส่งถึงแม่พญากาเผือก ซึ่งมีรูปทิพย์อยู่บนชั้นพรหม ต้องจำแลงเป็น แม่พญากาเผือกมาปรากฏต่อหน้าฤๅษีทั้ง 5 ให้ได้ทราบถึงความเป็นมาของแม่ที่แท้จริง

     ฤๅษีทั้ง 5 เมื่อทราบเหตุการณ์แล้วก็เกิดความ สลดใจจึงขอให้แม่พญากาเผือกให้สัญลักษณ์ไว้ เพื่อที่จะได้กราบไหว้บูชา แม่พญากาเผือกจึงได้ใช้ขนของตัวเอง ฟั่นเป็นไส้ประทีปสัญลักษณ์ตีนกา เพื่อเอาไว้ใช้ จุดสักการะผ่านแม่น้ำคงคา ในวันขึ้น 15 ค่ำ ส่วนฤๅษีทั้ง 5  หลังจากบำเพ็ญบารมีเวียนว่ายในวัฏสงสารแล้วก็ได้ตรัสรู้ เป็นพระพุทธเจ้า ห้าพระองค์เรียงตามลำดับเวลาที่ต่างกัน

ดังนั้น ตำนานการเกิดพระพุทธเจ้าห้าพระองค์ และประเพณีลอยกระทงของชาวเวียงกาหลง จึงถูกถ่ายทอดเป็นภาพเขียนจากปลายพู่กัน สู่เครื่อง เคลือบดินเผา เวียงกาหลง เพื่อบ่งบอกถึงประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม ประเพณี ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน

ตำนานดินดำ      ดินดำหรือดินเหนียวขาว เกิดจากดินขาว ซึ่งย้ายถิ่น (Sedimentary Clay) ไปตกตะกอนสะสมในแหล่งใหม่ ดินดำเป็นดินที่มีขนาดผลึกเม็ดละเอียดมาก อนุภาค ของดินยึดเกาะกันได้ดี มีอินทรีย์สารที่มีโครงสร้างเจือปนอยู่ จึงช่วยให้ดินชนิดนี้ มีความเหนียว และทำให้มีสีเปลี่ยนไป จากสีขาวกลายเป็นสีเทาจนถึงสีดำแต่เมื่อนำไปเผาในอุณหภูมิสูงเนื้อดิน จะมีสีขาวหรือสีครีม อินทรีย์สารต่างๆ จะถูกเผาไหม้หมดไปจากเนื้อดิน และมีความทนไฟ

มีชื่อเรียกดินดำ ว่า บอลเคลย์ (Ball Clay) ได้มาจาก วิธีขุดดินจากเหมือง ในประเทศอังกฤษ เพื่อสะดวกในการลำเลียง และการขนส่งดินดำถูกตัดเป็นก้อนสี่เหลี่ยมลูกบาศก์ เมื่อลำเลียงขึ้นรถ คนงานจะใช้วิธีโยนรับส่งทีละก้อน แบบโยนลูกบอลส่งต่อกัน ซึ่งการขนถ่ายดินเหนียวลงจากรถก็ใช้วิธีเดียวกันดังนั้นจึงถูกขนานนามว่า บอลเคลย์

การผลิต      1. ใช้วิธีการปั้นด้วยมือ ไม่ใช้การหล่อเหมือนในระบบอุตสาหกรรม โดยใช้วัตถุดิบ “ดินดำ 100 %” เนื้อดินมีคุณสมบัติดีเยี่ยม เมื่อนำมาปั้นเครื่องเคลือบขนาดใหญ่ ต้องใช้ความชำนาญ เพื่อปั้นให้ได้ผิวสัมผัสที่เรียบ และต้องใช้สมาธิ ความพยายามอย่างสูง ในการปั้นเพื่อให้เกิดการถ่ายน้ำหนักที่สมดุล หากมีรอยแตกแม้เพียงเล็กน้อยนั่นหมายถึง การกลับไปสู่จุดเริ่มต้นอีกครั้ง

2. เมื่อปั้นเป็นรูปทรงตามที่ต้องการแล้ว ต้องรอเวลาให้ดินพักตัว อย่างน้อย 1 ปี ก่อนนำไปเข้าเตาเผา เพื่อเผาที่อุณหภูมิ 850 องศาเซลเซียส เป็นการเผาครั้งแรก ต้องค่อยๆ ปรับเพิ่มอุณหภูมิให้สูงขึ้นทีละน้อย เพื่อให้ ดินสามารถปรับตัวได้ ไม่แตกร้าว โดยหลังจากการเผา สีของเครื่องเคลือบจะเปลี่ยนจากสีดำเป็น สีขาวนวล จากนั้นปล่อยให้อุณหภูมิในเตาเผาค่อยๆ เย็นลงจนถึงอุณหภูมิปกติ อาจใช้ระยะ เวลา 2 - 3 เดือน จึงจะสามารถเปิดเตาเผา และนำ เครื่องเคลือบไปเขียนลวดลายต่อไป

3. การสร้างสรรค์ลวดลายด้วยการตวัดพู่กัน โดยใช้เอกลักษณ์ของลายโบราณ ร่วมกับลายประยุกต์ เพื่อถ่ายทอดพุทธตำนานเกี่ยวกับความกตัญญู ความเพียร อีกคุณงามความดีของแม่พญากาเผือกกับลูกทั้งห้าซึ่งเชื่อมโยงกับประวัติการกำเนิดพระพุทธเจ้าห้าพระองค์ในยุคภัทรกัปป์ แสดงให้เห็นถึงความผูกพันกับพระพุทธศาสนา และวิถีชีวิตที่แวดล้อมด้วยธรรมชาติ อันอุดมสมบูรณ์ของชาวเวียงกาหลง

    4. จากนั้นนำเครื่องเคลือบชุบด้วยน้ำเคลือบ รอให้แห้ง และนำเข้าเตาเผา เป็นการเผาครั้งสุดท้ายที่อุณหภูมิ 1,275 องศาเซลเซียส โดยก่อนเปิดเตาเผาก็ต้องรอให้อุณหภูมิลดลงเป็นอุณหภูมิปกติเช่นเดิม หลังจากการเผาครั้งนี้จะมีการตรวจสอบคุณภาพ จนได้เครื่องเคลือบที่เสร็จสมบูรณ์ สวยงาม

     เครื่องเคลือบเวียงกาหลง เป็นศาสตร์และศิลป์ที่ผู้ผลิตต้องทุ่มเทแรงกาย และ จิตวิญญาณเพื่อให้ได้มาซึ่งวิจิตรผลิตภัณฑ์ที่เปี่ยมด้วยภูมิปัญญา ในการสืบสานวัฒนธรรมและประเพณีของชาวเวียงกาหลง จากรุ่นสู่รุ่น ให้ดำรงอยู่ในสังคมปัจจุบันได้อย่างสง่างาม

 

ความภาคภูมิใจ
     เครื่องเคลือบเวียงกาหลง ได้รับเกียรติจากรัฐบาลไทย โดยคัดเลือกให้เป็นผลิตภัณฑ์อันล้ำค่า เพื่อถวายให้กับพระราชอาคันตุกะที่เสด็จมาเยือนประเทศไทย ทั้งนี้เปรียบเสมือนเป็นทูตวัฒนธรรม เพื่อเชื่อมความสัมพันธ์ระหว่างประเทศให้ยั่งยืนสืบไป