แหล่งสูบงาน+ความรู้ชั้นยอด คลิ๊กเลยค่ะ~

ลำดับตอนที่ #52 : (ไทย+สังคม)ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก

ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก

          เมื่อพระพุทธศาสนา  เผยแผ่เข่ามาในประเทศไทย  ก็ได้มีการนำเอาเรื่องเทศน์มหาชาติมาสั่งสอนประชาชนด้วย  ตอนแรกเทศน์เป็นภาษาบาลีล้วนๆ  เรียกคาถาพัน  คงที่มาแต่ยุคสุโขทัยแล้ว

          มหาเวสสันดรชาดกที่แต่งเป็นภาษาไทยเล่มแรก  คือมหาชาติคำหลวงสมเด็จพระบรมไตร-โลกนาถ  ได้โปรดเกล้าฯ   ให้ประชุมนักปราชญ์ราชบัณฑิตในราชสำนัก  แปลแต่งเป็นภาษาไทยเมื่อ  พ.ศ.  ๒๐๒๕  วิธีแต่งให้ยกคาถาภาษาบาลีขึ้นวรรคหนึ่งแล้วแปลเป็นภาษาไทยใช้คำประพันธ์ตามความถนัดของกวีนั้นๆ  คือเป็นโคลง  ร่าย  ฉันท์หรือกาพย์  แต่ไม่ได้ใช้สำหรับเทศน์  ใช้สำหรับให้อุบาสกอุบาสิกาสวดในวันอุโบสถหรือวันสำคัญทางพุทธศาสนาอื่นๆ(ไม่มีกลอน  เพราะกลอนเกิดในยุคสมัยอยุธยาตอนปลาย)

          ในสมัยพระเจ้าทรงธรรม  ได้มีการแต่งเทศน์มหาชาติเป็นภาษาไทยอีกครั้งหนึ่งเรียกว่า 

" กาพย์มหาชาติ "  แต่แต่งเป็นร่ายยาว  เมื่อ  พ.ศ.  ๒๑๗๐  แต่วิธีแต่งผิดแผกไปจากมหาชาติคำหลวง  โดยยกภาษาบาลีขึ้นมาเพียงเล็กน้อยแล้วแปลเป็นภาษาไทยมากมาย  เกินคำบาลี  ชาวไทยถือกันว่า  ถ้าฟังเทศน์มหาชาติจบทั้ง  ๑๓  กัณฑ์ในวันเดียว  จะได้บุญมาก  ได้ถือกันเป็นประเพณีสืบมา  แต่กาพย์มหาชาติยาวมาก  จึงไม่อาจเทศน์ให้จบได้ทั้ง  ๑๓  กัณฑ์ในวันเดียวตามวัตถุประสงค์ได้  กาพย์มหาชาติเป็นพระราชนิพนธ์ในพระเจ้าทรงธรรม  ใช้เทศน์ให้อุบาสกอุบาสิกาฟัง  บางท่านมีความเห็นว่า  พระเจ้าทรงธรรมทรงพระราชนิพนธ์กาพย์มหาชาติเพื่อล้างมนทิลที่ชิงราชสมบัติจากเจ้าฟ้าศรีเสาวภาคย์  แต่จากคำปรารภของสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงเข้าใจว่า  " กาพย์มหาชาตินี้แต่งในสมัยพระเจ้าทรงธรรม  ระหว่าง  พ.ศ.  ๒๑๗๐  เพราะปรากฏในพงศาวดารว่า  พระเจ้าทรงธรรมทรงโปรดเกล้าฯ  ให้ประชุมนักปราชญ์ราชบัณฑิตแต่งขึ้น  ทรงชื่อว่ากาพย์มหาชาตินี้คงจะไม่ได้แต่งให้นักสวดให้อุบาสกอุบาสิกาฟัง  เวลาไปบำเพ็ญกุศลที่วัดอย่างมหาชาติคำหลวง  แต่คงจะแต่งขึ้นสำหรับพระเทศน์เพื่อให้ฟังเข้าใจง่ายขึ้น  เพราะมีภาษาบาลีน้อย "

          ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก  กระทรวงศึกษาธิการจัดพิมพ์ขึ้นเป็นครั้งแรกเมื่อ 

ร.ศ.  ๑๒๑  โดยคัดเลือกสำนวนเยี่ยมๆ  จากมหาชาติกลอนเทศน์  เพื่อใช้เทศน์ให้จบทั้ง  ๑๓  กัณฑ์ในวันเดียว  เพื่อให้เข้าใจความหมายชัดเจน  เพื่อเทศน์คาถาพันให้ครบและเพื่อให้เป็นแบบเรียนกวีนิพนธ์ด้วย   ดังมีรายชื่อผู้แต่งตามกัณฑ์ต่างๆดังนี้

          ๑.  กัณฑ์ทศพร-กรมพระปรมานุชิตชิโนรส         เพลงสาธุการมี  ๑๙  พระคาถา

          ๒.  กัณฑ์หิมพานต์-กรมพระปรมานุชิตชิโนรส     เพลงตวงพระธาตุ  ๑๓๔  พระคาถา

          ๓.  ทานกัณฑ์-สำนักวัดถนนเพลงพญาโศก         มี  ๒๐๙  พระคาถา

          ๔.  วนปเวสน์-พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว        เพลงพญาเดิน  ๕๗  พระคาถา

          ๕. กัณฑ์ชูชก-พรเทพมุนี  (ด้วง)  วัดสังข์กระจาย  เพลงเซ่นเหล้า  มี  ๗๙  พระคาถา

          ๖.  กัณฑ์จุลพล-พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

เพลงคุกพาทย์  มี  ๓๗  พระคาถา

          ๗.  กัณฑ์มหาพน-พระเทพโมลี  (กลิ่น)   เพลงเชิดกลอง  มี  ๘๐  พระคาถา

          ๘.  กัณฑ์กุมาร-เจ้าพระยาพระคลังหน  (หน)เพลงโอดเชิดฉิ่ง  มี  ๑๐๑  คาถา

          ๙.  กัณฑ์มัทรี-เจ้าพระยาพระคลังหน  (หน)พลงทยอยโอด  มี  ๙๐  พระคาถา

         ๑๐.  กัณฑ์สักกบรรพ-พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯเพลงกลม  มี  ๓๔  พระคาถา

         ๑๑.  กัณฑ์มหาราช-กรมพระปรมานุชิตชิโนรสเพลงกราวนอก  มี  ๖๙  พระคาถา

         ๑๒.  ฉกษัตริย์-กรมพระปรมานุชิตชิโนรสเพลงตระนอน  มี  ๓๖  พระคาถา

         ๑๓.  นครกัณฑ์-กรมพระปรมานุชิตชิโนรสเพลงกลอนโยนิ  มี  ๔๘  พระคาถา

          นอกจากนี้ยังมีมหาชาติทำนองอื่นอีก  คือมหาชาติคำฉันท์และลิลิตมหาชาติแต่งขึ้นในสมัยรัตนโกสินทร์  สำหรับมหาชาติกลอนเทศน์นั้นมีมากมายหลายสำนวนมหาชาติที่แต่งเป็นภาษาถิ่นก็มีหลายสำนวน  เช่นมหาชาติภาคพายัพแต่งเป็นภาษาเหนือ  มหาชาติคำเฉียงแต่งเป็นภาษาอีสานเป็นต้น

++++++++++

ที่มา จำไม่ได้ค่ะ