กลอนมงคลสอนใจ / คำคม

ลำดับตอนที่ #2 : สุนทรภู่ ๒

           ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศักดิ์                   มีคนรักรสถ้อยอร่อยจิต

แม้นพูดชั่วตัวตายทำลายมิตร                          จะชอบผิดในมนุษย์เพราะพูดจา

จาก  นิราศภูเขาทอง

ถึงโรงเหล้าเตากลั่นควันโขมง        มีคันโพงผูกสายไว้ปลายเสา
โอ้บาปกรรมน้ำนรกเจียวอกเรา                       ให้มัวเมาเหมือนหนึ่งบ้าเป็นน่าอาย
ทำบุญบวชกรวดน้ำขอสำเร็จ                          พระสรรเพชญโพธิญาณประมาณหมาย
ถึงสุราพารอดไม่วอดวาย                                 ไม่ใกล้กรายแกล้งเมินก็เกินไป
ไม่เมาเหล้าแล้วแต่เรายังเมารัก                         สุดจะหักห้ามจิตคิดไฉน
ถึงเมาเหล้าเช้าสายก็หายไป                              แต่เมาใจนี้ประจำทุกค่ำคืนฯ
จาก นิราศภูเขาทอง

แม้จะเรียนวิชาทางค้าขาย                    อย่าปากร้ายพูดจาอัชฌาสัย
จึงซื้อง่ายขายดีมีกำไร                                     ด้วยเขาไม่เคืองจิตระอิดระอา
เป็นมนุษย์สุดนิยมเพียงลมปาก                        จะได้ยากโหยหิวเพราะชิวหา

แม้นพูดดีมีคนเขาเมตตา                                  จะพูดจาจงพิเคราะห์ให้เหมาะความ

ถึงชายใดเขาพอใจมาพูดเกี้ยว                          อย่าโกรธเกรี้ยวโกรธาว่าหยาบหยาม

เมื่อไม่ชอบกอย่าตอบเนื้อความตาม                 มันจะลามเลยเล่นเหมือนเคยเป็น

จาก  สุภาษิตสอนหญิง

แล้วสอนว่าอย่าไว้ใจมนุษย์                 มันแสนสุดลึกล้ำเหลือกำหนด

ถึงเถาวัลย์พันเกี่ยวที่เลี้ยวลด                           ก็ไม่คดเหมือนหนึ่งในน้ำใจคน

มนุษย์นี้ที่รักอยู่สองสถาน                                บิดามารดารักมักเป็นผล

อันที่หนึ่งพึ่งได้แต่กายตน                               เกิดเป็นคนคิดเห็นจึงเจรจา

แม้นใครรักรักมั่งชังชังตอบ                            ให้รอบคอบคิดอ่านนะหลานหนา

รู้สิ่งไรไม่สู้รู้วิชา                                              รู้รักษาตัวรอดเป็นยอดดี

จาก  พระอภัยมณี

ประเพณีตีงูให้หลังหัก                         มันก็มักทำร้ายเมื่อภายหลัง

จระเข้ใหญ่ไปถึงน้ำมีกำลัง                             เหมือนเสือขังเข้าดงก็คงร้าย

อันแม่ทัพจับได้แล้วไม่ฆ่า                               ไปเบื้องหน้าศึกจะใหญ่ขึ้นใจหาย

ต้องตำรับจับให้มั่นคั้นให้ตาย                          จะทำภายหลังยากลำบากครัน

จาก  พระอภัยมณี

            ...อันแยบยลกลศึกทุกประการ            เป็นประธานที่ในกายของนายทัพ

ประการหนึ่งถึงโกรธพิโรธร้าย                       หักให้หายเหือดไปเหมือนไฟดับ

ค่อยคิดอ่านการศึกที่ลึกลับ                              แม้จะจับก็ให้มั่นคั้นให้ตาย

อนึ่งถ้าข้าศึกยังฮึกฮัก                                      จะโหมหักเห็นไม่ได้ดังใจหมาย

สืบสังเกตเหตุผลกลอุบาย                                ดูแยบคายคาดทั้งกำลังพล

อนึ่งให้รู้รบทีหลบไล่                                       ทหารไม่เคยศึกต้องฝึกฝน

ทั้งถ้อยคำสำหรับบังคับคน                             อย่าเวียนวนวาจาเหมือนงาช้าง

ประการหนึ่งซึ่งจะชนะศึก                              ต้องตรองตรึกยักย้ายให้หลายอย่าง

ดูท่วงทีกิริยาในท่าทาง                                    อย่าละวางไว้ใจแก่ไพรี

จาก  พระอภัยมณี

        แต่โบราณท่านว่าจะค้าขาย                 อย่ามักง่ายเงินก็ลองทองก็ฝน

เกิดเป็นคนอย่าไว้แก่ใจคน                              ค่อยผ่อนปรนปรองดองให้ต้องความ

จาก  พระอภัยมณี

             คือรูปรสกลิ่นเสียงไม่เที่ยงแท้              ย่อมเฒ่าแก่เกิดโรคโศกสงสาร

ความตายหนึ่งพึงให้เห็นเป็นประธาน               หวังนิพพานพ้นทุกข์สนุกสบาย

ซึ่งบ้านเมืองเคืองเข็ญถึงเช่นนี้                          เพราะโลกีย์ตัณหาพาฉิบหาย

อันศีลห้าว่าอย่าทำให้จำตาย                              จะตกอบายภูมิขุมนรก

หนึ่งว่าอย่าเอาของเขาอื่น                                 มาชมชื่นฉ้อฉลคนโกหก

หนึ่งทำชู้คู่เขาเล่าลามก                                    จะตายตกในกระทะอเวจี

หนึ่งสูบฝิ่นสุรามุสาวาท                                   ใครทำขาดศีลห้าสิ้นราศี

ใครซื่อสัตย์ถือมั่นในขันตี                                จะถึงที่นิพพานสำราญใจ

อย่าโกรธขึ้งหึงสาพยาบาท                              นึกว่าชาติก่อนกรรมทำไฉน

เหมือนดุมวงกงเกวียนวนเวียนไป                   อย่าโทษใครนี่เพราะกรรมจึงจำเป็น

ประการหนึ่งซึ่งขาดพระศาสนา                      ทั้งโลกาเกิดทุกถึงยุคเข็ญ

ซึ่งจะกลับดับร้อนให้ผ่อนเย็น                         ก็ต้องเป็นไมตรีปราณีกัน

จาก  พระอภัยมณี

            อันทุกข์สุขชั่วดีทั้งสี่สิ่ง                       ให้ชายหญิงหยั่งคิดเป็นปริศนา

กับข้อหนึ่งซึ่งเกิดกำเนิดมา                             มีหูตาปากจมูกสิ้นทุกคน

ที่ต้องใจนัยนาก็พาชื่น                                     ดูอื่นอื่นเห็นแจ้งทุกแห่งหน

ที่คิ้วตาหน้าผากปากของตน                            ถ้าแม้นคนใดเห็นจะเป็นบุญ

แม้ไม่เห็นเป็นกระบือทั้งดื้อดุ                          มุทะลุเลโลโมโหหุน

ไม่เห็นผลประโยชน์ที่โทษคุณ                        ย่อมหมกมุ่นเมามัวว่าตัวดี

เมื่อใครไม่เห็นหน้าหากระจก                          จะช่วยยกเงาส่องให้ผ่องศรี

อนึ่งนั้นปัญหาตาไม่มี                                      ไม่เห็นที่ทางสวรรค์เป็นสันดาน

อนึ่งว่าตาบอดสอดตาเห็น                               ไม่คิดเป็นทางธรรมพระกรรมฐาน

สืบกุศลผลผลาปรีชาชาญ                                ตามโบราณรักษาสัจจาใจ

จาก  พระภัยมณี

แม้นชายใดใจประสงค์มาหลงรัก        ให้รู้จักเชิงชายที่หมายมั่น
อันความรักของชายมีหลายชั้น                                    เขาว่ารักรักนั้นประการใด
จาก  สุภาษิตสอนหญิง

ถึงบางเดื่อโอ้มะเดื่อเหลือประหลาด  บังเกิดชาติแมลงหวี่มีในไส้
เหมือนคนพาลหวานนอกย่อมขมใน       อุปไมยเหมือนมะเดื่อเหลือระอา
จาก  นิราศภูเขาทอง

ถึงบ้านงิ้วเห็นแต่งิ้วละลิ่วสูง               ไม่มีฝูงสัตว์สิงกิ่งพฤกษา

ด้วยหนามดกรกดาษระดะตา                          นึกก็น่ากลัวหนามขามขามใจ

งิ้วนรกสิบหกองคุลีแหลม                               ดังขวากแซมเสี้ยมแซกแตกไสว

ใครทำชู้คู่ท่านครั้นบรรลัย                               ก็ต้องไปปีต้นน่าขนพอง

เราเกิดมาอายุเพียงนี้แล้ว                                  ยังคลาดแคล้วครองตัวไม่มัวหมอง

ทุกวันนี้วิปริตผิดทำนอง                                 เจียนจะต้องปีนบ้างหรืออย่างไร

จาก   นิราศภูเขาทอง

...มีห้องถ้ำสำหรับจุดเทียนถวาย                      ด้วยพระพายพัดเวียนอยู่เหียนหัน

เป็นลมทักขิณาวัฏน่าอัศจรรย์                          แต่ทุกวันนี้ชราหนักหนานัก

ทั้งองค์ฐานรานร้าวถึงเก้าแสก                                    เผยอแยกยอดสุดก็หลุดหัก

โอ้เจดีย์ที่สร้างยังร้างรัก                                   เสียดายนักนึกน่าน้ำตากระเด็น

กระนี้หรือชื่อเสียงเกียรติยศ                             จะมิหมดล่วงหน้าทันตาเห็น

เป็นผู้ดีมีมากแล้วยากเย็น                                 คิดก็เป็นอนิจจังเสียทังนั้น

จาก   นิราศภูเขาทอง