คืนค่าการตั้งค่าทั้งหมด
คุณแน่ใจว่าต้องการคืนค่าการตั้งค่าทั้งหมด ?
ลำดับตอนที่ #1 : กำเนิดกรุงโรม
สาธารรัโรมัน
ารเริ่ม้นแห่รุโรม
ประวัิศาสร์รุโรมโบราเริ่ม้นึ้น้วยารล้มล้าาษัริย์่าเมือ เมื่อ 509 ่อนริส์ศัรา แ่าวโรมัน้อารบันทึประวัิศาสร์เมืออพวเาย้อนไปถึ่วระยะเวลา 753 ปี ่อนริส์ศัรา นั่นือ เมื่อวีรบุรุษในำนาน ื่อ รอมิวลุส (Romulus - RAHM•yuh•luhs) ไ้รับารล่าวันว่าเป็นผู้่อั้รุโรม
ำนานเป็นเรื่อเล่าที่ไ้รับวามนิยมายุ่อนึ่ไม่สามารถพิสูน์ไ้ ำนานเี่ยวับารสถาปนารุโรมเริ่ม้น้วยอีเนียส (Aeneas - ih•NEE•uhs) วีรบุรุษอสรามเมือทรอยที่ั้ถิ่นานอยู่ในประเทศอิาลีหลัาที่เมือทรอยถูทำลาย
่อั้รุโรม ำนานเินเรื่อฝาแฝรอมิวลุสและเรมุส (Remus - REE•muhs) ลูหลานออีเนียสผู้่อั้รุโรม พวเาถูแม่ทิ้ แ่ไ้รับาร่วยเหลือาหมาป่า เมื่อฝาแฝเิบโึ้นพวเาไ้แย่ิสถานที่ั้รุโรม รอมิวลุสไ้่าน้อายอเาและไ้ลาเส้นอบเอรุโรมรอบเนินเา Palatine
หลัารอมิวลุสเสียีวิ ษัริย์โรมัน็ไ้ปรอเมือมาเป็นลำับ อย่าไร็าม ในศวรรษที่ 6 (600 ปี) ่อนริส์ศัรา พวอีทรัสัน (Etruscans) าภาเหนือออิาลี ไ้พิิรุโรม าวโรมันไ้โ่นล้มษัริย์าวอีทรัสันและ่อรูปแบบสาธารรั เมื่อ 509 ปี ่อนริส์ศัรา เพื่อฟื้นฟูารปรอนเอ สาธารรั (Republic) ือ รั ึ่ประานเลือัวแทนมาปรอในนามอพวเา
ภูมิศาสร์และารำรีวิ่วแรอโรม
หลัาที่ล้มล้าาวอีทรัสัน รุโรม็เริรุ่เรือาเมือเป็นประเทศและในที่สุ็ลายเป็นัรวรริ เนื่อามีทำเลที่ี
หุบเาและแม่น้ำ ผู้ที่เ้ามาั้ถิ่นานพวแรอรุโรม ือ พวละิน (าวโรมันโบรา) พวเามาาบริเวรอบรุโรม พวเาเลือำแหน่ที่มีอาาศสบาย ที่ินสำหรับารเพราปลูที่ีและที่ั้ทายุทธศาสร์
าวละินและผู้ที่ั้ถิ่นาน่อมา ไ้สร้ารุโรมที่เนินเาลาัน 7 ลู ในเวลาลาวัน ผู้เ้ามาั้ถิ่นานะทำไร่ไถนาพื้นที่ราบอุมสมบูร์ที่เิเา ในเวลาลาืน พวเาลับไปยับ้านที่อยู่บนยอเา เพื่อปป้อัวเอาารโมี
โรมมี้อีอื่น ๆ อี ือ ั้อยู่ไม่ไลาทะเลเมิเอร์เรเนียนบนเส้นทาาร้าสมัยโบรา นอานี้ยัั้ออยู่ถัาแม่น้ำไทเบอร์ แม่น้ำสายนี้มีวามสำั่อารพันารุโรม เพราะมันเป็นแหล่น้ำสำหรับารเษรและารื่ม
าบสมุทรอิาลี สถานที่ั้อรุโรมบนาบสมุทรอิาลียัมีบทบาทสำัในารพันาาบสมุนทรอี้วย าบสมุทรทอเหยียไปทาใ้ายุโรปไปสู่ทะเลเมิเอร์เรเนียน
สถานที่ั้ออิาลีบนทะเลเมิเอร์เรเนียนทำให้่อน้า่ายสำหรับารเินเรืออาวโรมันไปยัินแนอื่นที่อยู่รอบ ๆ ทะเล ำแหน่นี้่วยรุโรมให้ไ้รับนะและไ้รับินแนใหม่ในที่สุนอานี้ ยัไ้รับวาม่วยเหลือในารพันาเส้นทาาร้า
เทือเาหลัสอลูออิาลี่วยป้อันโรม เทือเาแอลป์ (the Alps) ายแนอิาลีทาอนเหนือและเทือเาแอเพนไนน์ (Apenines - AP•uh•NYNZ) เป็นแนวออิาลี ทอลไปสู่าบสมุทร ยาวว่า 800 ไมล์ อิาลียัมีที่ราบนาให่ที่เหมาะสำหรับารทำารเษร
ารำรีวิ้านารเษร าวโรมันในยุแรส่วนมาใ้านที่ินแปลเล็ ๆ พวเาปลูธัพื เ่น ้าวสาลีและ้าวบาร์เลย์ และพวเาไ้ปลูถั่ว ผัและผลไม้ ่อมาาวโรมันไ้เรียนรู้ในารปลูมะอ (olive) และอุ่น พวเาส่เสริมารเลี้ยสุร แะ แพะ และไ่ และพวเาใ้วัวสำหรับลาไถ ในรุโรมสมัยโบรา เษรรที่ร่ำรวยเท่านั้น ึสามารถเ็บเี่ยวพืผลรั้แร และปลูอุ่นไ้ในระยะเวลาไม่ี่ปี
อนแร เษรราวโรมันส่วนให่อาศัยอยู่ในบ้านที่เรียบ่ายที่ทำาโลนหรือไม้ พวเาไม่มีเฟอร์นิเอร์มามาย นอานี้เษรรยัอาศัยอยู่ในรอบรัวแบบยายึ่มีปู่ย่าายาย ป้าและลุ หลานสาวและหลานายและาิ ๆ
ุภาพอวินัย วามรัภัี และารทำานอย่าหนั ที่เษรรในยุแรเหล่านี้ไ้รับารพันา ไ้่วยให้รุโรมประสบวามสำเร็ พวเามีุภาพนทำให้อทัพโรมันประสบวามสำเร็เป็นอันมา เมื่อทหารเ้าสู่ราม พวเาะ้อทำามำสั่และทำานอพวเา ทัศนิแบบนี้ไ้่วยให้รัโรมพิิอิาลีทั้หม
าร่อำเนิารปรอแบบสาธารรั
ในะที่รุโรมพันาเป็นอารยธรรมที่ับ้อน ็มีนั้นสอำพวเิึ้น วามไม่เท่าเทียมันระหว่าพวเา นำไปสู่วามัแย้ อย่าไร็าม ในที่สุ วามัแย้นี้็ไ้ำหนสิทธิารเป็นพลเมือโรมันและสิทธิมนุษยนอประานภายใ้หมายโรมัน เป็นเวลา 500 ปี ถัมา าวโรมัน ไ้ำเนินารภายใ้ระบบารเมือที่ทำหน้าที่เป็นแบบำลอสำหรับหลายาิที่เป็นประาธิปไยในปัุบันนี้
ุนนาและสามัน ในรุโรมโบรา เหล่าุนนา (patricians - puh•TRIHSH•uhnz) ึ่เป็นนั้นสู เป็นเศรษีเ้าอที่ิน ยึรอำแหน่รับาลระับสู เหล่าสามัน (plebeian - plih•BEE•uhnz) เป็นไพร่ที่ไ้รับอนุาให้ออเสียเลือั้ แ่ไม่ไ้รอำแหน่ในรับาลในรุโรมโบรา
วามไม่พอใ่ออำนาอเหล่าุนนา ่อให้เิวามึเรีย ในที่สุ เหล่าุนนา ไ้ผ่านารเียนรัธรรมนูที่เรียว่า หมายสิบสอโ๊ะ ประมา 450 ปี ่อนริส์ศัรา หมายสิบสอโ๊ะ ไ้ำหนสิทธิและหน้าที่ั้นพื้นานสำหรับพลเมือโรมัน
ารปรอแบบสาธารรั ผู้นำอสาธารรัโรมัน ไ้ัั้รับาลไรภาี (tripartite – try•PAHR•tyt) รับาลประเภทนี้ มีสามฝ่าย ือ ฝ่ายนิิบััิ ฝ่ายุลาารและฝ่ายบริหาร ฝ่ายนิิบััิออหมาย ฝ่ายุลาารีวามหมายในศาล และฝ่ายผู้บริหารบัับใ้หมายอประเทศ
ไรภา ฝ่ายนิิบััิอรับาลโรมันรวมถึวุิสภาและสมัา วุิสภามีลุ่มสมาิผู้ทรอำนา 300 น ที่ให้ำแนะนำผู้นำโรมัน วุิสมาิส่วนให่เป็นุนนา สมัา ส่วนให่เิึ้นาสามัน ผู้แทนราษรอพวเาไุ้้มรอสิทธิมนุษยนอสามัน
ฝ่ายุลาารประอบ้วยผู้พิพาษาแปน เ้าประำำแหน่ เป็นเวลาหนึ่ปี พวเาเป็นนวบุมศาลและบริหารภูมิภา
สุลสอน ไ้เป็นผูนำฝ่ายบริหารอรุโรม พวเาวบุมอทัพและำับรับาลเป็นเวลาหนึ่ปี สุลแ่ละนมีอำนาที่ะยับยั้หรือลบล้าฝ่ายอื่น ๆ
ใน่วเวลาที่เิวิฤิ สุลสามารถเลือผู้เผ็าร ึ่เป็นผู้นำที่มีอำนาสิทธิ์าในารปรอในสถานที่อพวเาเป็นระยะเวลาที่ำั เมื่อ 458 ปี ่อนริส์ศัรา ผู้ายนหนึ่ื่อ ินินาัส (Cincinnatus - SIHN•suh•NAT•uhs) ถูสร้าึ้นมาเป็นเผ็ารเพื่อปป้อโรมาารโมี ามำนานเาพิาศัรูและืนอำนาลับไปให้สุลในวันเียว
ารยายัวอสาธารรั
เป็นเวลาหลายร้อยปีหลัาที่่อั้ระบบารปรอสาธารรั รุโรม็ไ้ยายินแน เมื่อ 300 ปี ่อนริส์ศัรา าวโรมัน ไ้รอบรออิาลีอนลา ในที่สุพวเา็พิิพวอีทรัสันไปนถึทิศเหนือและนรรัรีไปนถึทิศใ้ เมื่อ 275 ่อนริส์ศัรา าบสมุทรอิาลีทั้หม ็อยู่ภายใ้ารวบุมอาวโรมัน
โยทั่วไป รุโรมไม่ไ้ำหนที่รุนแร่อประานที่พิิไ้ สาธารรั ไ้มอบวามเป็นพลเมือโรมันให้ับพวเาเป็นส่วนมาและไ้อนุาให้พวเาปรอนเอ ในทาลับัน ประานใหม่ะ้อ่ายเินภาษีและัหาทหารให้อทัพโรมัน
สรามพิวนิ โรมำเป็น้อใ้ทหารเหล่านี้ไปรบในสรามพิวนิ (PYOO•nihk – Punic Wars) ึ่เริ่มึ้นเมื่อ 264 ่อนริส์ศัรา สรามเหล่านี้เป็นุหนึ่ในสรามสามรั้ับเมือาร์เธ เมือที่อุมไป้วยาร้าายในแอฟริาเหนือ รั้หนึ่ เมือาร์เธเยเป็นอาานิมอฟีนิเีย (Phoenicia – ปัุบันอยู่ในประเทศีเรีย) ึ่เป็นลุ่มอนรรัที่้าายทาทะเลบนทะเลเมิเอร์เรเนียน Punic มาาำภาษารีว่า Phoenician
โรมไ้รับัยนะสรามพิวนิทุรั้ แ่รั้ที่เือบทัพแ ฮันนิบาล (Hannibal) แม่ทัพาเมือาร์เธ ไ้้ามเทือเาแอลป์้วยฝู้าและเือบเ้ายึรุโรมไ้ แม่ทัพาวโรมัน ื่อ สิปิโอ (Scipio - SIHP•ee•oh) ไ้ิแผนารโมีเมือาร์เธ แผนนี้ ไ้บัับให้แม่ทัพฮันนิบาลลับไปยัแอฟริาเพื่อปป้อเมือบ้านเิอเา เมื่อ 202 ปี ่อนริส์ศัรา ในยุทธารามา (Zama) ใล้เมือาร์เธ ในที่สุ โรมันมีัย่อแม่ทัพฮันนิบาล
เมื่อ 146 ปี ่อนริส์ศัรา ในสรามพิวนิรั้ที่สาม โรมไ้ล้อมโมีเมือาร์เธ ในที่สุ โรม็ยึและทำลายเมือไ้ เมือาร์เธ็ลุเป็นไฟและพลเมือ 50,000 นที่ อาศัยอยู่ในเมือ็ถูายไปเป็นทาส ินแนแห่เมือาร์เธ็ถูสร้าึ้นเป็นัหวัอโรมัน
ัยนะอรุโรมในสรามพิวนิทำให้มีอำนาเหนือทะเลเมิเอร์เรเนียน้านทิศะวัน รั้นแล้ว าวโรมัน็ไ้เินทาไปพิิทาทิศะวันออไ้รึ่หนึ่ ในที่สุ อาาัรเมิเอร์เรเนียนแห่รุโรม ็ยาวเหยียารีทาทิศะวันออไปถึาบสมุทรไอบีเรีย (Iberia) ในทิศะวัน
ผลอารยายัว ทหารโรมันนำวามมั่ั่อันยิ่ให่และทาสำนวนมาลับไป พวเาไ้ื้อที่ินนาให่และทำไร่ไถนา้วยแรานทาส แ่เนื่อาเษรรัวเล็ำนวนมาไม่สามารถแ่ัน พวเาสูเสียไร่นา
้วยเหุนั้น ารว่าานและวามยานึเพิ่มึ้น ่อว่าระหว่านรวยและนนยายัวว้าึ้น ในทาลับัน ้อนี้ ่อให้เิวามโรธและวามึเรียระหว่านั้นมาึ้น ในหมู่นอื่น ๆ ปััยเหล่านี้มีส่วนทำให้โ่นล้มระบบสาธารรั
รุโรมลายัรวรริ
วามัแย้ในบ้านเมือ
ในะที่โรมยายอาาเ าวโรมันผู้มั่ั่หลายน ไ้ทอทิ้หน้าที่อพลเมือ พวเาิถึแ่อำนาและวามมั่ั่มาึ้น ้อนี้ไ้เพิ่มระยะห่าระหว่านรวยและนน ส่ผลให้ภัยุามาารลุฮือเพิ่มึ้นในะที่สามัน็ไม่พอใอำนาและสิทธิพิเศษอเศรษีเพิ่มมาึ้นเรื่อย ๆ
ารปิรูปล้มเหลว นัปิรูปพยายามที่ะบรรเทาปัหาเหล่านี้ พวเา้อารเลิยึที่ินนาให่และให้ที่ินแ่นยาน แ่เศรษีเ้าอที่ินในวุิสภารู้สึว่าถูุาม พวเาไม่เห็น้วยับารปิรูปและสั่ให้่านัปิรูป
สรามลาเมือ ในเวลาเียวัน แม่ทัพที่พิิินแนอื่น ๆ ไ้ ็ลายเป็นผู้ที่มีวามทะเยอทะยานในารใ้อำนาแ่บ้านเมือ พวเาไ้ว่า้าเษรรที่ยานให้รับใ้พวเาในานะเป็นทหาร เพิ่มมาึ้น ทหารเหล่านี้เปลี่ยนวามรัภัีอนาารปรอแบบสาธารรัไปให้ับแม่ทัพ วามปรารถนาในอำนาอแม่ทัพนำไปสู่วามัแย้
ในที่สุ สรามลาเมือ็ระอุึ้น สรามลาเมือ (a civil war) ือวามัแย้ระหว่าลุ่มหลายลุ่มภายในประเทศเียวัน ือ ฝ่ายหนึ่ือแม่ทัพผู้ให้ารสนับสนุนลุ่มสามัน ฝ่ายอื่น ๆ ือ แม่ทัพที่ไ้รับารสนับสนุนาุนนาและวุิสมาิ
แม่ทัพนหนึ่ ื่อ มาริอุส (Marius) ่อสู้เพื่อสามัน ในะที่แม่ทัพ ื่อุลลา (Sulla) ่อสู้เพื่อุนนา าร่อสู้ำเนินไปเป็นเวลาหลายปี สุท้าย เมื่อ 82 ่อนริส์ศัรา เหล่าุนนา็ไ้รับัยนะ ุลลาเ้ามาุมอำนาและลายเป็นเผ็าร
ูเลียส ีาร์ (Julius Caesar)
หลัาที่แม่ทัพุลลาเสียีวิ แม่ทัพนอื่น ๆ ็ึ้นสู่อำนา หนึ่ในนั้นือูเลียส ีาร์ ผู้เป็นทั้แม่ทัพ เป็นทั้นัารเมือและเผ็าร ีาร์เิประมา 100 ่อนริส์ศัรา ภายในระูลุนนาเ่า เาเป็นนที่มีวามสามารถมาและวามใฝ่ฝันอันยิ่ให่ แ่ารที่ะบรรลุถึอำนาอย่าแท้ริ เารู้ว่าเาะ้อนะในสนามรบ
ผู้นำทาทหาร รั้แร ีาร์ไ้เห็นารำเนินารทาทหารในเอเียไมเนอร์ ึ่เป็นส่วนหนึ่อุรีในปัุบัน และในสเปน แ่เา็พิสูน์ัวเอในารเป็นแม่ทัพผู้ยิ่ให่ในินแนอล ึ่เป็นพื้นที่รู้ัันในะนี้ ือ ฝรั่เศส (เป็นื่อเ่าแ่ในประวัิศาสร์ ใ้ในยุโรมันเพื่อเรียานินแนทายุโรปะวัน ึ่ปัุบันเทียบไ้ประมาบริเวประเทศฝรั่เศสและเบลเยี่ยม และอารวมไปถึหุบเาโพ ในสวิเอร์แลน์ะวัน บาส่วนอเนเธอร์แลน์และเยอรมนีทาฝั่ะวันอแม่น้ำไรน์)
เผ่าอลส์ (the Gauls) ือ นัรบทีุ่ร้าย แ่ในารรร์ทาทหารที่ยอเยี่ยม ีาร์ ็ีเผ่าอลส์นพ่ายแพ้และยึทั่วทั้ภูมิภา ัยนะอเา ทำให้ไ้ในินแนใหม่และวามมั่ั่ที่ยิ่ให่ให้โรม ัยนะยัให้ื่อเสียและโลาภแ่ีาร์อี้วย
ีาร์ไ้เียนถึวามสำเร็อเาในอลในไอารี่ทาทหาร ื่อว่า Commentaries on the Gallic War (ำวิาร์เี่ยวับสรามฝรั่เศส) านนี้ไ้สร้าื่อเสียให้แ่เาในานะผู้เป็นหนึ่ในนัเียนที่ยิ่ให่อานประพันธ์ร้อยแ้วอละิน
นัเผ็ารเพื่อีวิ นอเหนือไปาทัษะทาทหาร ีาร์ยัเป็นนัารเมือที่ีอี้วย เาไ้รับื่อเสียในานะนัปิรูปที่สนับสนุนสามัน ้อนี้บวับื่อเสียทาทหาร ทำให้เาเป็นที่นิยมอสามัน
แ่ีาร์ยัมีศัรู าวโรมันที่มีอำนาำนวนมารวมทั้วุิสมาิุนนา ไ้่อ้านีาร์ หนึ่ในบรราฝ่ายร้ามอเา ือ ิเโร (หรือ ิเโร ามสำเนียละินลาสสิ) (Cicero - SIHS•uh•ROH) สุลาวโรมันที่สำัและอาะเป็นนัพูที่ยิ่ให่ที่สุในประวัิศาสร์โรมัน ิเโรเป็นผู้สนับสนุนารปรอแบบสาธารรัที่เ้มแ็ เาไม่ไว้ใีาร์และวามปรารถนาอำนาที่ยิ่ให่อผู้ปรอ
เมื่อีาร์ลับมาาอล วุิสภาสั่ให้เาทำลายอทัพอัวเอ แ่เาไ้นำทหารอเาเ้าไปในอิาลีและเริ่ม่อสู้เพื่อรอบรอรุโรมแทน หลัาหลายปีผ่านไป ีาร์ไ้รับัยนะ เมื่อ 46 ปี ่อนริส์ศัรา เาไ้ลับไปยัรุโรม ที่ึ่เาไ้รับารสนับสนุนาประานและอทัพ ในปีเียวันนั้นวุิสภาไ้แ่ั้เาให้เป็นผู้ปรอโรมันแ่เพียผู้เียว เมื่อ 44 ปี ่อนริส์ศัรา ีาร์ถูนานนามว่า เป็นนัเผ็ารเพื่อีวิ เนื่อาถู่อ้านลอถึหเือน
ารปิรูปอีาร์ ีาร์ปรอในานะเป็นผู้ปรอเผ็าร แ่เาเริ่มารปิรูปเป็นำนวนมา เายายวุิสภาโยรวมผู้สนับสนุนาประเทศอิาลีและภูมิภาอื่น ๆ เายับัับใ้หมาย่ออาารรมและสร้าานสำหรับนยาน แม้ะมีารปิรูปเหล่านี้ าวโรมันบาพวลัวว่าีาร์ะทำให้ัวเอเป็นษัริย์ ไม่เพีย แ่เาะปรอเป็นเวลาลอีวิเท่านั้น แ่สมาิในรอบรัวอเายัะปรอ่อาเาอี วามเลียั่อพระมหาษัริย์อาวโรมันย้อนลับไปยัวันที่าวอีทรัสันปรอ
ารลอบสัหารและมร วามัวลเรื่อารยายอำนาอีาร์ไ้นำไปสู่วามหายนะ วุิสภา ึ่เป็นสภาสำหรับบริหารอโรม ไม่พอใอำนาอเา ในวันที่ 15 มีนาม เมื่อ 44 ปี ่อนริส์ศัรา วุิสมาิบาส่วน็ลมือัาร วุิสภาัประุมในวันที่เป็นลาร้าย วุิสมาิไ้เ้ามาทีละน ๆ และท้ายสุีาร์เินเ้ามาในห้อ เาถูล้อมและลอบสัหารโยลุ่มวุิสมาิ ในที่สุเหล่าผู้นำในารประทุษรรม ็ถู่าหรือ่าัวาย
นัประวัิศาสร์ยัไม่เห็น้วยเี่ยวับารปรออีาร์ เ่นเียวับาวโรมันในเวลานั้น บานบอว่าเาเป็นนัปิรูปที่ทำานเพื่อ่วยเหลือสามัน บานบอว่าเาเป็นทรราย์ำลัหิวอำนา อย่าไร็าม ารปรออีาร์และวามายอเา นำไปสู่ารสิ้นสุระบบารปรอแบบสาธารรั
ัรพรริปรอโรม
หลัาีาร์เสียีวิล ผู้นำโรมันหลายนพยายามที่ะไ้มาึ่อำนา หนึ่ในนเหล่านี้ ือ เหลนและบุรบุธรรมอีาร์ ื่อ ออเวีอัน หรือ ออาเวียน (Octavian - ahk•TAY•vee•uhn)
าร่อสู้รั้นี้ ไ้นำไปสู่สรามลาเมืออื่นอี ึ่ินเวลานานหลายปี สรามทำลายสิ่ที่เหลืออยู่อสาธารรัโรมัน ในที่สุ ออเวีอัน็ำัศัรูอเาไ้ เมื่อ 27 ปี ่อนริส์ศัราเา็ลายเป็นผู้ปรออรุโรม ในเวลานั้น เาเอาื่อออัสัส (aw• GUHS•tuhs) ึ่หมายถึ "ผู้ที่วรเารพยย่อ (exalted one)" หรือบุลผู้มีศัิ์และมีอำนาอันยิ่ให่
ออัสัสสร้ารุโรมึ้นมาใหม่ ออัสัสเป็นัรพรริอ์แรอรุโรม แ่พระอ์ไม่ไ้ใ้ื่อนั้น เาอบที่ะถูเรียว่า "พลเมือนแร (first citizen)" เาไ้บูระบาแ่มุมอารบริหารแบบสาธารรั วุิสมาิ สุลและผู้พิทัษ์สิทธิอประาน ไ้ำรำแหน่อีรั้หนึ่ แ่ออัสัสมีอำนาเหนือพวเาทั้หม
ออัสัสบริหารบ้านเมือเป็นอย่าี เานำภูมิภาภายใ้ารวบุมและเสริมสร้าวามเ้มแ็ารป้อันัรวรริ เายัไ้เริ่มระบบ้าราารพลเรือน ึ่เป็นลุ่มอเ้าหน้าที่ที่ไ้รับารว่า้าารั ้าราารพลเรือนโรมันัเ็บภาษี รวราระบบไปรษีย์และารัารอุปทานธัพื
ออัสัสยัไ้สร้าและแ่รุโรมใหม่ เาไ้สร้าวิหารให่ โรละรและอนุเสาวรีย์ เาถูเปลี่ยนอาารที่เป็นอิเ่า ๆ มามายมาเป็นอาารที่มีโรสร้าทำาหินอ่อน ภายใ้ารปรออออัสัส โรมลายเป็นเมือหลวอัรวรริอย่าาม
สันิภาพแห่โรม รัสมัยอออัสัสเริ่มเป็น่วระยะเวลานานแห่สันิภาพและเสถียรภาพในัรวรริโรมันเรียว่า Pax Romana หรือ"สันิภาพโรมัน" Pax Romana ินเวลานานประมา 200 ปี ใน่วเวลานี้ ัรวรริไ้แผ่ยายนายิ่ให่ที่สุ ประมาสอล้านาราไมล์
ภายใ้ปรออออัสัส อทัพโรมันเป็นอทัพที่มีำลัพลสำหรับาร่อสู้ที่ยิ่ให่ที่สุในโล ผู้ายประมา 300,000 นเ้าประำารในอทัพ พวเารัษาเแนอัรวรริ พวเายัไ้สร้าถนน สะพานและอุโม์่วยเื่อมอาาัรเ้า้วยัน นอานี้ ออัสัสไ้สร้าอทัพเรือโรมันที่แ็แร่ ึ่ลาระเวนทะเลเมิเอร์เรเนียน ้วยวิธีนี้โรม็สามารถสร้าอำนาและอิทธิพล ให้รู้สึไปทั่วโลในทะเลเมิเอร์เรเนียน
ผู้สร้าประวัิศาสร์
ออัสัส (63 ปี ่อนริส์ศัรา – ริส์ศัราที่ 14)
ในะที่ยัเป็นเ็ ออัสัสเป็นนอ่อนแอและี้โร เายัไ้รับทุ์ทรมานาวามเ็บป่วยลอีวิอเา แ่เา็ยัมีีวิยืนนานและลายเป็นนัปรอที่เรียไรแห่ัรวรริที่ยิ่ให่
แม้ะมีพลัอำนามหาศาล ออัสัส็อบที่ะแสัวเอว่าเป็นพลเมือธรรมาที่มีรสนิยมที่เรียบ่าย เาอาศัยอยู่ในบ้านหลัเล็ ๆ และนอนหลับอยู่ในห้อนอนนาไม่ให่ไปว่าระท่อม เาสวมเสื้อลุมธรรมาทอโยภรรยาอเา อาหารโปรอเา็เป็นอาหารอนธรรมา ือ นมปั เนยและมะอ ออัสัสยัเื่อมั่นในประมวลศีลธรรมที่เ้มว เาไ้ส่ลูอัวเอออไปเพื่อไม่ให้อาศัยอยู่นถึหลัเ์นี้
ออัสัสเยพูว่าเียริสูสุอเาือารไ้รับเรียว่าบิาอประเทศาาวโรมัน แ่หลัาที่เาเสียีวิาวโรมันบูาออัสัสเป็นพระเ้า
รัที่เ้มแ็ Pax Romana (สันิภาพแห่โรม) ำรอยู่ยาวนานอย่า่อเนื่อหลัาที่ออัสัสเสียีวิในปีริส์ศัรา 14 ัรพรริอื่น ๆ อีมามายปรอภายหลัออัสัส บานเป็นผู้ปรอที่ี ในะที่นอื่นไม่ี แ่รัที่เริ่มภายใ้ารปรออออัสัส็มีประสิทธิภาพมานระทั่อาาัรำรอยู่ไ้เป็นอย่าี าวโรมัน ไ้ัารวบุมอาาัร ึ่ในริส์ศวรรษที่ 1 (ประมา .ศ. 117) ินเนื้อที่าสเปนไปถึเมโสโปเเมีย าแอฟริาเหนือไปถึเาะบริเน (สหราอาาัร) มีผู้นาหลายภาษาวันธรรมและประเพีรวมอยู่ในภูมิภาอัรวรริ (ูแผนที่ สีเหลือือพื้นที่ปรออัรวรริโรมัน)
เษรรรม เษรรรมและพาิยรรม่วยัรวรริเริรุ่เรือ เษรรรมเป็นิรรมทาเศรษิที่สำัที่สุในัรวรริ สิ่อื่นใทั้หมึ้นอยู่ับเษรรรม นส่วนให่ไ้รับารมีส่วนร่วมในารทำเษรรรม ส่วนให่าวโรมันมีีวิอยู่รอ้วยผลิผลาพื้นที่ในท้อถิ่นอพวเา อาหารเพิ่มเิมถ้าำเป็นที่ไ้รับผ่านาร้าาย
เษรรรมยัเป็นพื้นานอเศรษิโรมัน แ่อุสาหรรม็ยัยายัวอี้วย ารผลิเรื่อปั้นินเผา สิน้าโลหะและระ เพิ่มึ้น ารผลิไวน์และน้ำมันมะอ ลอนผลิภั์อาหารอื่น ๆ ็เพิ่มึ้นเ่นัน
พาิยรรม ัรวรริไ้ส่เสริมารเิบโทาเศรษิผ่านารใ้เส้นทาาร้าาย พ่อ้าแล่นเรือ้ามทะเลเมิเอร์เรเนียนไปสเปน แอฟริาและเอเียะวัน พวเายัเินทาโยทาบไปยัอลและส่วนอื่น ๆ อยุโรป ้วยวิธีาร้าาย โรมไ้รับสิน้าที่มีุ่าที่หาไม่ไ้ที่บ้าน พ่อ้านำเมล็้าว า้า ผ้าไหม เรื่อเทศทอำ และเิน ลอนระทั่สัว์ป่า าร้าายส่วนมานี้ึ้นอยู่ับุภาพอถนนแห่โรมัน นอานี้ยัึ้นอยู่ับารรัษาวามปลอภัยาทหารโรมันอี้วย
เินรา เศรษิอโรมันยัึ้นอยู่ับสุลเินหรือเินราทั่วไปอี้วย ในยุอออัสัส เหรียเินที่เรียว่า Denarius (dih•NAHR •ee•uhs) ถูนำมาใ้ทั่วัรวรริ รูปแบบทั่วไปอเินทำให้าร้าายระหว่าส่วน่า ๆ อัรวรริ่ายมาึ้น เหล่าพ่อ้าสามารถื้อและายโยไม่้อเปลี่ยนเินอพวเาเป็นเินราอีสุลหนึ่
เศรษิที่ยายัวอรุโรมส่วนให่เป็นประโยน์แ่ผู้ที่ร่ำรวยอยู่แล้ว เป็นผลให้ารแบ่ั้นระหว่านรวยและนนเ้ม้นมาึ้น
ีวิประำวันอาวโรมัน
รอบรัวและสัม
หัวหน้ารอบรัวโรมัน ือ พ่อ เาเป็นเ้าอทรัพย์สมบัิทั้หมและปรอสมาินอื่น ๆ ในรัวเรือน อย่าไร็าม อำนาอพ่อ็ถูำัวามวามเห็นอประานและประเพี สัมโรมันไม่เห็น้วยับพ่ออเาที่ะลโทษรอบรัวโยไม่มีเหุผลที่ี
สรี สรีในรอบรัวาวโรมันมีวามสุเสรีภาพเพียบาส่วน เหมือนสรีในพื้นที่ส่วนให่อโล สรีาวโรมันไ้รับาราหวัให้ปิบัิเป็นแม่บ้านและูแลเ็ แ่พวเธอยัะไ้รับมรทรัพย์สิน และพวเธอไ้ำเนินารธุริอรอบรัว เมื่อสามีอนไม่อยู่ สรีาวโรมัน ยัมีอำนาเล็ ๆ น้อย ๆ นอบ้านและไม่สามารถละแนนออเสียไ้
เ็ ๆ พ่อแม่ส่วนให่ให้ลู ๆ อนไ้รับารศึษาบาส่วนที่บ้าน เ็ผู้ายที่มาารอบรัวที่ร่ำรวย มัะถูส่ไปเรียนในโรเรียนเอน (private school) ในะที่ลูสาวอยู่ที่บ้านและเรียนรู้ทัษะารเป็นแม่บ้าน โยปิ เ็ผู้หิะแ่านเมื่ออายุ 14 ปี ในะที่เ็ผู้ายแ่าน้าว่า
นั้นทาสัม เมื่อเวลาผ่านไปนั้นทาสัมอาวโรมันสัม็เปลี่ยนแปล ารแบ่นั้นแบบเ่าระหว่าุนนาและสามันไปนั้นสูและนั้นั้น่ำ ุนนาและสามันที่ร่ำรวยบาส่วนลายเป็นส่วนหนึ่อสัมั้นสู นั้นลาลุ่มใหม่ยัไ้พันาอี้วย เหล่าผู้นำ้านธุริที่เริรุ่เรือและ้าราารเป็นอยู่ในนั้นลา เษรรัเป็นหนึ่ในนั้น่ำ
พวทาสเป็นนั้น่ำสุและให่ที่สุในสัม ประารถึหนึ่ในสามเป็นทาส บานพวเป็นเลยศึ พวอื่น ๆ ลายเป็นทาสเพราะพ่อแม่อพวเาเป็นทาส พวทาสพบไ้ทั่วทั้สัมโรมัน ทาสบาพวทำานในำแหน่เสมียนระับ่ำ อย่าไร็าม พวทาสยัำเนินานทั้หมที่้อใ้แรานทาายภาพ พวเาทำานอยู่ในเหมือแร่ บนที่ินนาให่และเป็นนรับใ้ หลายนไ้รับวามเือร้อนาารปิบัิที่โหร้าย ารปิวัิทาสเป็นเรื่อปิ แ่็ไม่มีใรทำสำเร็ ทาสหลายพันนเสียีวิในารปิวัิ ารปิวัิทาสที่มีื่อเสียที่สุ ือ ารปิวัิึ่นำโยสปาาุส (Spartacus)
วามเื่ออาวโรมัน
วามเื่อทาศาสนาไ้ผูิอยู่ับสัมโรมัน ายุที่เ่าแ่ที่สุ าวโรมันบูาวิาหลายร้อยนิ พวเาเื่อว่า วิาเหล่านี้อาศัยอยู่ในทุ ๆ สิ่ที่อยู่รอบัวพวเารวมทั้แม่น้ำ ป่าและทุ่นา รอบรัวโรมันยัเื่อว่าเทพเ้าประำบ้าน (ทำนอผีบ้านผีเรือนอเรา) ะปป้อพวเา พวเาั้ศาลเพียาในบ้านอพวเาเพื่อที่ะให้เียริวิาเหล่านี้
อิทธิพลอศาสนา ่อมาวามเื่ออาวโรมัน็ไ้รับอิทธิพลาวันธรรมอื่น ๆ โยเพาะอย่ายิ่ าวอีทรัสันและาวรี มีอิทธิพล่อศาสนาาวโรมัน าวโรมันไ้รับวามิอาวอีทรัสันเี่ยวับพระเ้าอยู่ในร่ามนุษย์ พวเายัไ้รับพิธีรรมอาวอีทรัสันที่ออแบบมาเพื่อทำนายอนา าวโรมันเื่อว่าพิธีรรมเหล่านี้อาะทำให้ปราเป็นารระทำพิเศษ เ่นาร่อสู้ ะมีผลี
าวโรมันไ้ยืมเทพเ้าำนวนมามาาาวรี ยัวอย่าเ่น เทพเ้าโรมัน ื่อ ูปิเอร์ (Jupiter) ึ่เป็นบิาอเทพเ้าทั้หลาย มีลัษะอเทพเ้าุส (ีอุส) อรีหลายประาร เทพเ้าอพอลโล ึ่เป็นเทพเ้านรีและบทวีรี ลายเป็นเทพเ้าโรมันที่สำัในื่อเียวัน
ศาสนาและารำรีวิอประาน ในะที่ในอียิป์โบรา ศาสนาและรัมีารเื่อมโยันับโรม พระส์ที่เป็นเ้าหน้าที่อรั และัรพรริเป็นประมุอศาสนัร เหล่าเทพเ้าโรมันยัเป็นสัลัษ์อรัอี้วย าวโรมันประส์ะให้เียริแ่เทพเ้าเหล่านี้ในพิธีสาธาระ เมื่อเวลาผ่านไป แม้ัวัรพรริเอ ็ลายเป็นเทพเ้า เิมที าวโรมันบูาัรพรริหลัาารายแล้วเท่านั้น แ่ในที่สุพวเา็ให้เียริผู้ปรอที่ยัมีีวิอยู่ในานะเป็นเทพเ้า วามรัภัีที่มี่ออ์ัรพรริลายเป็นเ่นเียวันับวามรัภัีที่มี่อเทพเ้า
ารำเนินีวิในเมืออาวโรมัน
อนที่ัรวรริโรมันรุ่เรือที่สุ รุโรมมีประารเือบหนึ่ล้านน ผู้นาทั่วัรวรริย้ายไปยัรุโรม ารผสมผสานอประานนี้ ไ้่อให้เิารผสมผสานอวามิและประเพีอย่ามีีวิีวา
เมือที่ับั่ไป้วยประาน ประานำนวนยัสร้าปัหาอี้วย ศูนย์ลาอรุโรมแออัไป้วยฝูน สปรและมีเสียอึทึ ประารอเมือส่วนมา านและยาน นเหล่านี้อาศัยอยู่ในอาารอพาร์ทเม็นท์ที่อม่อ พวเามีห้อพันาเล็ที่ไม่มีน้ำไหลหรือห้อสุา โรอาบน้ำสาธาระเป็นวิธีารหนึ่อารประยุ์ใ้ับเมือที่มีผู้นแออั ผู้นทิ้ยะออทาหน้า่า เป็นอันราย่อนอื่น ๆ ที่เินในถนน้านล่า ไฟ็ยัอันรายอี้วย
นรวยและนน าวโรมันที่ยานยัมีอสำหรับรับประทานน้อยมาอี้วย อาหารทั่วไป ือ นมปั มะอ และผลไม้ แ่รับาลไ้ัเมล็้าวแบบเปล่า ๆ เพื่อะทำให้นมีวามสุและหลีเลี่ยวามไม่สบอประาน
รัน้าม เศรษีาวโรมันมีวามสุในีวิแบบหรูหรา พวเาอาศัยอยู่ในบ้านที่มีนาให่สะวสบายในนบท พวเาใ้เวลาไปโรละรและเพลิเพลินับัวเอ พวเายััานเลี้ยอาหาร่ำมีสีสันแพรวพราว อาหารเหล่านี้รวมถึอาหารที่วิิร เ่น อินทผลัม หอยนารม และหมูแฮม พวเายัรวมถึอาหารที่ไม่ธรรมา เ่น แมะพรุนเ็ม นแ้วย่าและลิ้นนระเรียน้ม
ปิิริยาอบโ้่อปัหาบ้านเมือ าวโรมันหาทาแ้ไปัหาในทาปิบัิับปัหาบาอย่าที่เิึ้นในเมืออพวเาไ้มามาย พวเาไ้สร้าระบบท่อระบายน้ำประปาและารปรับปรุสุาภิบาล พวเายัสร้าทาระบายน้ำ (aqueducts - AK•wih•DUHKTS) ร่อน้ำที่ประิษ์ึ้นเอ ึ่นำน้ำืาน้ำพุ ลำธารและทะเลสาบไปยัเมือโรมันอี้วย น้ำเินทาผ่านระบบทาระบายน้ำและท่อน้ำ ท่อน้ำส่วนให่เหล่านี้อยู่ใ้ิน แ่บาท่อมีสะพานโ้สูรอรับ
ห้ออาบน้ำสาธาระเป็นส่วนที่สำัอีส่วนหนึ่อีวิในเมือ เมือส่วนให่และแม้ระทั่ป้อมปราารโรมันส่วนมามีโรอาบน้ำสาธาระ าวโรมันทุนั้น ไ้ไปเยือนห้ออาบน้ำเพื่ออาบน้ำและเ้าสัม
เพื่อทำให้าวโรมันหันเหวามสนใาปัหาอีวิเมือ รับาลไ้ัสิ่บันเทิที่สนามีฬาสาธาระนาให่ หนึ่ในนั้นือ Circus Maximus (MAK •suh•muhs – สนามีฬาลาแ้ที่ยิ่ให่แห่หนึ่อัรวรริโรมัน) เป็นสนามรูปไ่นาให่ที่ใ้สำหรับารแ่รถม้า สนามีฬาที่มีื่อเสียอีแห่หนึ่ ือ โลอสเียม (Colosseum) Colosseum เป็นื่ออรูปปั้นนาให่หรือนามหึมาอัรพรริโรมันที่รั้หนึ่เยั้ยระห่านอยู่้าสนามีฬา
ในสนามีฬานั้น าวโรมันสามารถูนั่อสู้สมัยโบราหรือนัรบที่ผ่านารฝึอบรม ่อสู้ไปนาย เหนือศีรษะึผ้าใบยัแเพื่อปป้อประานาวอาทิย์ ฝูนอาะเห็นนั่าสัว์ที่ไม่ธรรมา แ่ารแ่ันที่เป็นที่นิยมมาที่สุ ือ ารเอานั่อสู้สอนสู้ับอีนหนึ่หรือนั่อสู้นเียว่อสู้ับสัว์ป่า สายาาวโรมันร่วมัน้อมอวามล้าหาและวามรุนแร เียริยศและวามโหร้าย
พันาารอศาสนาริส์
โลยุโรมันมีวามหลาหลาย มีหลายศาสนา ีวิและารเรียนารสอนอศาสาาวยิวื่อเยูไ้ลายเป็นพื้นานอศาสนาริส์
ศาสนาริส์มีราานมาายิว
เมื่อ 63 ปี ่อนริส์ศัรา โรมันพิิอาาัรอาวยิว ื่อ ยูาห์ (Judah) เรียว่าูเีย (Judea) อี้วย ใน่วประวัิศาสร์อพวเา าวยิวไ้รับารูแลไม่ีอยู่เสมอ าวยิวหลายน้อารที่ะเป็นอิสระาผู้ปรอ่าเมือ ัมภีร์ศัิ์สิทธิ์อาวยิวบาัมภีร์ ให้สัาว่าะมีพระเ้ามาโปรและนำนวนมาเื่อว่านี้เป็นผู้ปรอโลที่ส่มาาพระเ้า บาพวเื่อว่าผู้ปรอนี้ะสืบเื้อสายมาาษัริย์เวิ (King David) ผู้ปรอออิสราเอลในศวรรษที่ 9 (900 ปี) ่อนริส์ศัรา พวอื่น ๆ เื่อว่าผู้มาโประปลปล่อยพวเา
ประวัิอพระเยู
ในานะเป็นาวยิวที่เิในัหวัูเียอโรมัน พระเยูปิบัิามำสอนอศาสนายูายมามาย แ่พระอ์ยัสอนวามิและารปิบัิบาอย่าที่แ่าาสิ่ที่นอื่นสอน
ประสูิและประวัิใน่วแร
เรารู้เี่ยวับพระเยูาพระวรสาร ึ่เป็นเล่าเรื่อราวีวิอพระเยูสี่เล่ม ที่เียนึ้นโยแมทธิว มาร์ ลุและอห์น หลัาที่พระอ์สิ้นพระนม์ พระวรสารและานเียนอื่น ๆ ไ้ทำให้เิพระัมภีร์ไบเบิลบับใหม่ (New Testament)
ามพระวรสาร พระเยูประสูิในเมือเบธเลเฮ (Bethlehem) และเิบโึ้นมาในเมือนาาเร็ธ (Nazareth) ่อมา เหล่าาวริสเียนไ้ารเลิมลอารเิอพระอ์ในวันหยุริส์มาส ในเรื่อราวามพระวรสาร พระเยูไ้รับเลี้ยูมาโยแมรี (Mary) มาราอพระอ์และโเฟ
สาวอพระเยู ในะที่เป็นหนุ่ม พระเยูเป็นศาสานัาริ เรื่อราวในพระัมภีร์ไบเบิลบอว่าพระอ์หายาพระอาารป่วยและและพระอาารอ่อนแอแล้วไ้ทรเปลี่ยนน้ำธรรมาให้เป็นไวน์ที่านเลี้ยานแ่านในหมู่บ้านานา
พระเยูไ้เริ่มรวบรวมสานุศิษย์ สานุศิษย์นสนิทอพระอ์เรียว่าสาว (disciples - dih•SY•puhlz) สาวอพระเยูมี 12 น ือ ปีเอร์ แอนรู เมส์ อห์น ฟิลิป บาร์โธโลมิ โทมัส แมทธิว เมส์ (ลูายออัลเฟอัส) ไมอน ธัเอัส และยูาส อิสาริโอท
ำสอนอพระเยู พระเยูสั่สอนวามยุิธรรม วามเมาและารมาถึอาาัรอพระเ้า พระอ์มัะส่้อวามเหล่านี้ในรูปแบบอนิทานสุภาษิหรือเรื่อราวที่มีศีลธรรม นิทานสุภาษิที่รู้ัันีอพระเยูสามเรื่อ ือ นอบ่วยเหลือผู้ทุ์ไ้ยา (the Good Samaritan) บุรายผู้ล้าผลา (the Prdigal Son) และแะหาย (the Lost Sheep) นิทานสุภาษิเรื่อนอบ่วยเหลือผู้ทุ์ไ้ยาสอนวามสำัอารให้วาม่วยเหลือนอื่น ๆ ถึแม้ว่าพวเาะแ่าาเราและไม่ไ้ร่วมเื้อาิหรือศาสนาอเรา เรื่อลูายล้าผลา ล่าวถึารเรียร้ออพระเ้าเี่ยวับวิาที่สูเสียวามสำนึให้สำนึผิ เรื่อแะหาย ล่าวถึวามห่วใยอพระเ้าที่มี่อทุน
ำสอนที่มีื่อเสียที่สุอพระเยูที่ไ้รับในพระธรรมเทศนาบนภูเา พระธรรมเทศนาเริ่ม้น้วยปีิสุ (Beatitudes - bee•AT• ih•TOODZ) หรือารประสาทพร ในพระธรรมเทศนานี้พระเยูทรสนับสนุนให้นไม่เพีย แ่ะปิบัิามหมายเท่านั้น แ่ยัรวมถึารเปลี่ยนหัวใอพวเา้วย ทุนไม่เพียแ่วระละเว้นาาร่า พวเา็วรที่ะรัและสวมน์ให้ศัรูอพวเาอี้วย พระเยูเป็นำลัใให้สาวอพระอ์มีีวิอยู่อย่าเรียบ่ายและเียมัว
แม้ะมีารสอนอพระอ์ พระเยู็โรธบานที่ไ้ยินพระอ์เทศน์ ัวอย่าเ่นพระเยูยโทษให้นที่เยทำลายเ์ทาศาสนา แ่ผู้นำยิวหลายนิว่าพระเ้าเท่านั้นที่ะให้อภัยเ่นนี้ พระเยูยัสมามับนบาปึ่ผู้นำศาสนาถือว่าเป็นัาล ที่น่าใมาที่สุ ็ือ ำอ้าอสาวอพระเยูบานที่ว่าพระอ์เป็นพระเ้าผู้มาโปรที่พวเารอมาเป็นเวลานาน ปััยเหล่านี้ส่ผลให้เิวามเลียัำนวนหนึ่ที่มี่อพระเยู
ารสิ้นพระนม์อพระเยู
ารอ้าว่าพระเยูเป็นพระเ้าผู้มาโปรหรือผูู้้อิสรภาพอาวยิวและผู้ปรอ เป็นลาร้ายแ่าวโรมัน เพราะเป็นารสอบสวนอำนาทาารเมืออพวเา ้ออ้านั้นยัทำผู้นำาวยิวเป็นอันมาะลึอี้วย
ารับุมและารพิาราี ามพระวรสารสามบับ สาวพระเยูยย่อพระอ์ในานะษัริย์เมื่อพระอ์เินทาไปยัรุเยรูาเล็มเพื่อเลิมลอวันปัสา (Passover) อันศัิ์สิทธิ์อาวยิว ในวิหารศัิ์สิทธิ์อเมือนั้น พระเยูวิพาษ์วิาร์วิธีารใ้านวิหาร่อสาธารน พระเยูถูับและถูนำไปสู่โรมันเพื่อารลโทษ
เรื่ออารฟื้นืนีพ ผู้ว่าราารโรมัน ื่อ ปอนิอุส ปิลาุส สั่ให้ประหารีวิพระเยูโยารรึาเนหรือแวนอยู่บนไม้าเนนว่าพระอ์ะหายใไม่ออ หลัาที่พระเยูสิ้นพระนม์ร่าอพระอ์็ถูนำัวลาาเนและหินนาให่็ถูนำมาวาอยู่หน้าหลุมฝัศพที่ฝัพระอ์
ในวันที่สามหลัาประหารพระอ์ ามพระวรสาร ล่าวว่า สาวบาส่วนอพระอ์รายานว่าหินไ้เลื่อนย้ายและหลุมฝัศพว่าเปล่า สาวนอื่น ๆ ล่าวว่าพวเาไ้เห็นพระเยูและเินไ้และพูุยับเา
เรื่อราวอารฟื้นืนพระนม์อพระเยูหรือลับมีีวิเหล่านี้ พิสูน์ให้เหล่าวสาวหลายนเห็นว่าพระอ์เป็นพระเ้า พวเาถึเื่อว่าพระเยูมีเน์ำนที่ะสละีวิอพระอ์เอเพื่อมุ่สู่อาาัรอพระเ้า พระเ้าำลันำีวิใหม่มาสู่โลผ่านวามายและารฟื้นืนพระนม์อพระเยู นี่เป็นโลที่บาปและแม้ระทั่วามายะพ่ายแพ้ สาวอพระเยูล่าวว่าใร็ามที่เื่อว่านี้ะมีส่วนร่วมในีวิอพระเ้า
ามวามเื่ออาวริส์ ารถูรึาเนอพระเยูเิึ้นเมื่อวันศุร์ และารฟื้นืนีพอพระอ์เิึ้นเมื่อวันอาทิย์ที่วันหยุอาวริส์ ือ วันศุร์ประเสริ (Good Friday) และวันอาทิย์ที่ประอบพิธีอีสเอร์ (Easter Sunday) ึ่รำลึถึเหุาร์ทั้สอนี้ ไ้รับารเลิมลอนับั้แ่นั้นมา
าวริส์ยุแร
เหล่าสาวพวแรอพระเยูเป็นาวยิว ในที่สุพวเาไ้พันาวามเื่อและารปิบัิที่่อให้เิารแยัวออมาาศาสนายูายและพวเาลายเป็นที่รู้ัันว่า าวริส์ (Christians)
นิายยุแร เหล่าสาวิว่าพระเยูไ้ปิบัิามำทำนายอาวยิวเี่ยวับพระเ้าผู้มาโปร เหล่าสาวึพยายามหว่านล้อมาวยิวพวอื่น ๆ ให้ยอมรับพระเยูว่าเป็นพระเ้าผู้มาโปร
นิายยุแรเน้นารแบ่สมบัิเ่นเียวับารฝึหัารุศล่วยนัโทษและารรับประทานอาหารธรรมา ผู้หิและทาสมีวามระือรือร้นที่ะเ้าร่วมอาะเป็นเพราะนิายใหม่สอนสมาิทุนให้มีวามเท่าเทียมัน วามเื่อเหล่านี้่วยในารัั้นิายยุแรนอเหนือาศาสนาอื่น ๆ ในยุนั้น เหล่าสาวหวัว่าะเผยแพร่พระวรสารอพระเยูและเปลี่ยนนอื่น ๆ ให้มานับถือพวเา
เิวามัแย้ สมาิลุ่มแรอนิายริสเียน ือ ผู้เปลี่ยนาศาสนายิวเป็นศาสนาริส์ ารเปลี่ยนผู้ที่ไม่ใ่ยิว (Gentiles - JEHN•tylz) หรือนที่ไม่ใ่ยิวให้เป็นริส์ศาสนาไุ้ประายให้เิารโ้แย้ บาพวิว่า ผู้ที่ไม่ใ่ยิววรปิบัิามัมภีร์โราห์ในะที่นอื่น ๆ ิว่าวิธีนี้ไม่ำเป็น
ในอนแร เหล่าผู้นำโรมันไม่สนในิายยุแร เ่นเียวับาวริสเียนเอ าวโรมันเห็นว่าริสเียนเป็นนิายหนึ่หรือเป็นส่วนหนึ่อศาสนายูาย เหล่าผู้นำาวยิวไม่เห็น้วยับมุมมอนี้
นับุพอลเผยแพร่ศาสนาริส์
ายนหนึ่ึ่ลายเป็นผู้นำนแรอนิายเียนาอูล (Saul) ึ่เิเป็นาวยิว ในะที่ยัเป็นหนุ่ม เาไ้เียนหนัสือเี่ยวับวิธีารที่เาไ้ทำิรรม่อ้านนิายริสเียน ่อมาวามเื่ออเาไ้เปลี่ยนแปลไป
เส้นทาสู่ามัสัส ะที่เินทาไปสู่ามัสัส าอูลไ้พบเห็นวามเปลี่ยนแปลทาศาสนาอย่าับพลัน ามเรื่อราวอเาเอ าอูลรู้สึว่าพระเ้าทรเปิเผยพระเยูเป็นบุรายอพระอ์ให้เาและไ้รับารแ่ั้าอูลให้ประาศ่าวพระเยูในหมู่นไม่ใ่ยิว าอูลเื่อว่าพระเยูือพระเ้าผู้มาโปราวยิว
ภูมิหลัทาวันธรรมและารเมืออาอูล่วยให้เาลับใเหล่านที่ไม่เื่อ ในานะที่เป็นผู้ที่ถือัวว่าเร่รั (Pharisee) าอูลึรู้หมายยิว เาเิในทาร์ัส (Tarsus) เมือในเอเียไมเนอร์ ึ่ไ้รับอิทธิพลาวันธรรมรีอย่หนั าอูลถือว่าเป็นพลเมือโรมันึ่เาไ้รับอนุาให้เินทาไ้อย่าอิสระทั่วัรวรริ
เมื่อเาเินทาไป าอูลไ้ใ้ื่อโรมันอเาว่า พอล (Paul) หลัผ่านไปสามปี ามพระัมภีร์ริสเียน พอล็พร้อมที่ะเินทาในานเป็นมิันนารี ึ่เป็นบุลที่ถูส่ัวไปทำานทาศาสนาในสถานที่อื่น ลออายุอพอล ัรวรริโรมันำลัประสบ Pax Romana หรือ "สันิภาพโรมัน." ้อนั้นทำให้ปลอภัยบนเส้นทาประเสริอัรวรริสำหรับารเินทาอย่าว้าวาอพอล
ารเินทาเปลี่ยนศาสนาริส์ อย่าไร็าม ารเินทาพอล็ไม่ใ่เรื่อ่าย เาแบ่ารเินทาอมิั่นนารีเป็นสี่ะ แ่ละะใ้เวลาหลายปี พอลและมิันนารีริสเียนอื่น ๆ ทำให้เิารเปลี่ยนแปลที่เป็นไปไ้สำหรับารเผยแพร่ริส์ศาสนาไปทั่วัรวรริโรมัน ปีที่ผ่านมาพอลและที่ผู้นำริสเียนยุ้นอื่น ๆ ไ้่อสู้ไม่ว่าะเป็นผู้ที่ไม่ใ่ยิวให้ลายเป็นาวยิว่อนที่ะลายริสเียน พอลแย้ว่าารเปลี่ยนไปเป็นศาสนายูายไม่ำเป็น วามเื่ออพอล่วยให้ศาสนาริส์แย่าหาายูาย นอานี้ยัทำศาสนาใหม่น่าสนใมาึ้นแ่ผู้ที่ไม่ใ่ยิว เป็นผลให้ศาสนาริส์เริ่มแผ่ระายไปทั่วัรวรริ
หมาย พอลไ้เริ่มนิายใหม่และไ้ิ่อับนิายเหล่านี้โยารเียนหมาย ัวอัษรอพอลอธิบายวามเื่อริสเียนและระุ้นให้เปลี่ยนไปใ้ีวิามอพระเ้า เาไ้เทศน์ว่าารรอพ้นาบาปเป็นไปไ้ับทุนที่ยอมรับพระเยู หมายอพอลอยู่ในหมู่หมายที่เป็นำสอนสั่อย่าเป็นทาาร ที่ลายมาเป็นส่วนหนึ่อพระัมภีร์ไบเบิลใหม่ (New Testament) ในหมายที่มีื่อเสียบับหนึ่ พอลเียนว่า วามเื่อในพระเยูทำให้ปัหาและอุปสรรทั้หมระหว่าผู้นหมสิ้นไป
วามายและมรอพอล พอล้อาระเินทาไปรุโรมเพื่อารเผยแพร่ศาสนาริส์ เาเินทามาถึรุโรม แ่ไม่ไ้อยู่ในเส้นทาที่เาหวัไว้ ใล้ถึุสิ้นสุอารทำานอเา พอลไ้ลับไปยัรุเยรูาเล็ม เาถูนำัวเ้าห้อัโยาวโรมันเมื่อมี่าวลือว่าเาไ้นำ่าาิเ้ามาในวิหาร หลัาที่อยู่ในุเป็นเวลาสอปี พอล้อาระเป็นผู้ที่ยอมรับนับถือ่อนัรพรริีาร์ในโรม
พอลไ้เินทารั้สุท้ายอเาในปลายฤูใบไม้ร่ว ในปีริส์ศัรา 59 หลัาที่เินทามาถึรุโรมใน่ว้นริส์ศัรา 60 พอลยัถูับริเวในบ้านเป็นเวลาสอปี เาไ้เียนหมายหลายบับาารถูอำ แล้วทันในั้นเา็หยุ พอลอาะเสียีวิในรุโรม
พอลเป็นนที่มีอิทธิพลมาที่สุอสาวหรือผู้นำสารอพระเยูยุแร เพราะารเินทาและหมายเป็นอันมาอเา เา่วยให้ริส์ศาสนาเผยแพร่าบ้านเิอพระเยูออไปยัประเทศ่า ๆ ทั่วโล
ความคิดเห็น