คืนค่าการตั้งค่าทั้งหมด
คุณแน่ใจว่าต้องการคืนค่าการตั้งค่าทั้งหมด ?
ลำดับตอนที่ #3 : พระราชหัตถเลขาเสด็จประพาสมณฑลปราจีน(ร.๕)
พระราหัถเลา
ในพระบาทสมเ็พระุลอมเล้าเ้าอยู่หัว
เรื่อเส็ประพาสมลปราีน
เมื่อ ร.ศ. ๑๒๗ (พ.ศ. ๒๔๕๑)
.............................................................................................................................
าารไ้ศึษาพระราหัถเลา ในพระบาทสมเ็พระุลอมเล้าเ้าอยู่หัว เรื่อเส็ประพาสมลปราีน โยละเอียแล้วสามารถวิเราะห์พระราอัธยาศัยที่ปราในพระราหัถเลา แนวารพระรานิพนธ์ และสำนวนภาษาไ้ันี้
๑. พระราอัธยาศัยที่ปราในพระราหัถเลา
๑) พระราอารม์ัน
ทรล่าวิลถึสาเหุที่ารเส็ประพาสรั้นี้ไม่ไ้บันทึเป็นหมายรายวัน
หาแ่บันทึเป็นพระราหัถเลา (หมายส่วนพระอ์ส่ถึสมเ็พระบรมโอรสาธิรา(่อมาือรัาลที่ ๖) ) ไว้ันี้
“...ารที่มาราวนี้ ไม่ไ้ทำเป็นหมายเหุรายวัน เหุ้วยรมหลวำรไ้เอาสัิสัามาแ่แร เมื่อิะมาเที่ยวทานี้ว่า ถ้าใรล่าวว่าไม่สนุะปรับเินบาทหนึ่ ถ้าะเียน็ทีะถูหลายบาท และเรื่อ็เห็นะพอเพียแ่ะล่าวในหนัสือบับเียวหรือ ๒ บับบ”
ารที่ทรล่าวเ่นนี้หมายวามถึพระราอัธยาศัยที่ทรเป็นนี้เล่น อบล่าวิล เป็นารล่าวล้อเลียนำพูอรมหลวำรที่บอว่า “ถ้าใรบอไม่สนุะถูปรับเิน ” ึ่พระอ์เอนี่แหล่ะที่เห็นว่าารเส็ประพาสรั้นี้ไม่สนุ และถ้าะพูะเล่าออมา็ะถูปรับหลายบาทเป็นแน่แท้
๒) ่าำ
“...เมือปราีนแปลไปว่าแ่่อนที่ไ้เยเห็นเมื่อ ๓๖ ปีมาแล้ว ือั้แ่ำแพ
เมือึ้นมานถึที่ึ่ทำพลับพลารั้่อนไม่มีอะไรเลยนอาทุ่เียนๆ ราวนี้เปนลายาวลอั้แ่เมือนถึพลับพลา ึ่ยัเรียว่าทุ่พลับพลา...”
พระอ์ท่านทรสามารถำรายละเอียเมือปราีนเมื่อราวเส็ประพาสรั้ที่แล้วไ้ี อาเป็นเพราะไ้ทรมีหมายเหุรายวันบันทึรายละเอียไว้ และารมีพระราปรีาสามารถในาร่าำประอบัน มิไ้แ่ทร่าำเท่านั้น แ่พระอ์ยัทรเปรียบเทียบภาพในอีและปัุบันไ้ ทำให้ผู้อ่านเห็นภาพัเนึ้นอี้วย ถือเป็นารเื่อมโยพระราประสบาร์ที่สั่สมมาแ่เิมับพระราประสบาร์ใหม่ที่ทรไ้รับ
๓) ่าสสัย
เมื่อพระบาทสมเ็พระุลอมเล้าเ้าอยู่หัวทรสนพระทัยเรื่อใ และเิำถาม
ึ้นในวามิอพระอ์แล้ว พระอ์ะไม่ทรปล่อยให้ำถามนั้น้าา หรือทรผัารหาำอบไปเรื่อยๆอย่าเ่นนธรรมาอย่าเราๆ ล่าวือเมื่อทรไม่แน่ใหรือมีำถาม ะทรัถามาผู้รู้ หรือศึษาหาำอบ้วยพระอ์เอเลย
“...วันที่ ๑๘ ึ้น้าพัหลัีอพระยาอภัยภูเบศร์ อยู่้าะย่อมเินไม่เ็มฝีย่า หลัเรียบีื่อ ปุม ลอทายูถิว่าะแปลว่าระไร พอพ่อไ้ยิน็เ้าใ แ่เพื่อะให้รู้แน่ึถามำแปล ็ไ้วามว่า อไมู้ม ือำที่เราใ้ว่า ระพุมหรือรรพุม ยอรรรพุม ็ือทำอุ้มมือให้เปนูม เปนภาษาที่ใ้ในำไทยแล้ว...”
นอาพระราอัธยาศัย่าสสัยที่ปราในัวอย่าที่ยมา้า้นแล้ว ะเห็นว่า พระอ์ทรใส่ใในเรื่ออภาษา และวามหมายที่ถู้อในภาษาไทย ารอธิบายวามหมายอำนี้ แสให้ทราบแน่ัว่า พระอ์ทรเล็เห็นวามสำัอภาษาไทย โปรารใ้ำที่ถู้อามวามหมาย ัเยแล้วปราในวรรรรมเรื่อ “ไอรีึมทราบ” ที่ทรปรารถนาให้ใ้ภาษาไทยให้ถู้อ
๔) ่าิ
ในอนที่ล่าวถึารปลูสับปะรอาวบ้านในบริเวที่เส็ประพาสผ่านว่า าร
ปลูสับปะรนี้ปลูไ้ยาอีทั้ราาไม่แน่นอน พระอ์ทริและสรุปหลัารอันเป็นลัษะสำัอผู้ที่ะยึารปลูสับปะรเป็นอาีพหลัไว้ ๓ ้อันี้
๑. ้อรู้ัเอาใพวาวไร่ ไม่รัแ ไม่โพวเา เพื่อให้พวเานับถือ
๒. ้อไม่ทำัวหรูหรา ้ออยู่ามมีามเิไ้
๓. ้อี้เหนียวไม่ใ้่ายฟุ่มเฟือย
แม้เป็นเรื่อเล็น้อย แ่หาเี่ยวับารทำมาหาิน และปาท้ออราษรแล้ว พระอ์็ะทรสนพระทัย และิหาหลัารเพื่อประโยน์อราษรในประอบอาีพเสมอ
๕) ่าสัเ
ทรสัเลัษะารแ่ายอาวลาวึ่เป็นาวบ้านบ้านเาะสมอและเาะม่ว
ไว้ันี้ “...ลาวเหล่านี้ยันุ่ิ่นอยู่แ่ั้นแ่ๆอายุ ๖๐ ปีึ้นไปทั้นั้น ผ้าที่นุ่็ไ้ให้วามลำบาเปนอันมา ทอเอ็ไม่ใร่ไ้ี...แ่พวที่่ำอายุ ๖๐ แล้วไม่นุ่ิ่น นุ่เปนผ้าไทยหม...”
ในารเส็ประพาสโยเรือ แม้แ่ทรทอพระเนรเห็นระเ้ ็ทรนำมาเียนไว้ในพระราหัถเลาบับนี้้วย “วันที่ ๒๒ ล่อเรือมาแวะิน้าวที่วัา เหนือหมู่บ้านบาปมีนมาอยอยู่มา มีระเ้้วยัวหนึ่ ย่อมและอ่อนเสียเ็มทีแล้ว...”
าัวอย่าที่ยมา ะเห็นไ้ว่านอาที่พระอ์ะทร่าสัเแล้ว พระอ์ยัทรมีพระราวิาร์สิ่ที่ทรทอพระเนรเห็นอี้วย
“...ผ้าที่นุ่็ไ้ให้วามลำบาเปนอันมา ทอเอ็ไม่ใร่ไ้ี...”
“...มีระเ้้วยัวหนึ่ ย่อมและอ่อนเสียเ็มทีแล้ว...”
๖) พระทัยี
“...เวลาเ้าที่ว่าอยู่นั้น พวราษรพาันอยาะเห็น ึออไปให้เห็น และแ
เสมา” พระอ์ทรมีน้ำพระทัยาม แม้ะทรเหน็เหนื่อยาารเส็ประพาสเพียใ็ยัทรทำหน้าที่ษัริย์อประานไ้อย่าสมบูร์
๗) เป็นนรไปรมา
ารที่ล่าวว่าพระอ์ทรเป็นนรไปรมานี้ พบไ้ในเนื้อหาในพระราหัถ
เลาเรื่อนี้ ๒ ส่วน้วยัน ล่าวือ ส่วนแร หาทำไม่ถู้อพระอ์็ะล่าวำหนิรๆ ไม่อ้อม้อม ไม่เห็นแ่ใรทั้สิ้น ส่วนที่สอ หาทำในสิ่ที่ี ที่ถูที่วรหรือ้อพระราหฤทัย็ะทรมรๆ ัวอย่าันี้
“...มีำรวภูธรนำนหนึ่้วย เ้านั่น็เพิ่มาอยู่ใหม่ถามอะไรไม่ไ้เรื่อสัอย่า แ่ยันี ...”
“...ึลันไปเมือล เมื่อไปถึเ้าแล้วพบเรือไยาออยู่ที่นั้น แวะไปถามที่เรือไยาถึเรื่อน้ำ และอยืมิ่เา้วย สมอสำหรับเรือ็มีมา แ่หลวฤทธิไม่เอามา เพราะมันถนัแ่เินิน...”
๘) ทรมีเหุผล
พระรานิพนธ์ในรูปแบบเหุและผลนี้ปราอยู่ลอพระราหัถเลา เรื่อเส็
ประพาสมลปราีนนี้ทั้ ๒ บับ นั่นย่อมแสให้เห็นว่า ในารแสทัศนะ หรือวิพาษ์วิาร์ หรือารระทำสิ่ใ็ามแ่ ล้วน้อมีเหุผลเป็นพื้นานสำั โยเพาะเรื่อที่เป็นปัหาอราษร และเรื่อที่เี่ยว้อถึส่วนรวม มิใ่ใ้แ่วามรู้สึ หรือารประเมิน่าอัวเอามวามพึพอใเป็นพื้นานเท่านั้น
“....ที่เลือที่นี่เปนที่ประพาสเหุ้วย้นพบเทวสถานและเิเทินเมือปราีนบุรี...”
าัวอย่าที่ยมา้า้นทำให้ทราบถึพระราอัธยาศัยส่วนพระอ์ที่ ทรสนพระทัยในเรื่อโบราีอีประารหนึ่อาล่าวไ้ว่าวัถุประส์อารเส็ประพาสรั้นี้ไ้แ่
๑. วัถุประส์หลัอารเส็ประพาสรั้นี้เนื่อา มีาร้นพบเทวสถานที่สำัอันมีุ่าทาประวัิศาสร์ และเป็นสมบัิสำัอาิ ที่เมือปราีนบุรี พระอ์ึทรเส็ประพาสเพื่อาร์นี้ ประอบับทรสนพระทัย้านโบราีเป็นารส่วนพระอ์
๒. เพื่อทรเส็เยี่ยมเยียนราษร เพื่อทราบปัหาวามเือร้อนอราษรพร้อม
ทั้ทร่วยหาแนวทาแ้ไ (่วห่าาารเส็ปราีนรั้่อนับรั้นี้ห่าันถึ ๓๖ ปี)
๓. เพื่อทรเรียนรู้วิถีีวิวามเป็นอยู่ วามเื่อ และวันธรรมอราษร เพื่อเ็บ
ไว้เป็น้อมูลสำัในารวาราานนโยบายในารบริหาราส่วนลาสู่มล
๒. แนวารพระรานิพนธ์
๑) รูปแบบหมายเยี่ยธรรมาสามัน
ทรระบุสถานที่เียน วันที่เียน และระบุื่อผู้รับหมาย ยัวอย่าาในพระราหัถเลาบับที่ ๑ ันี้
สถานที่เียน : พลับพลาศรีมหาโพธิ
วันที่เียน : ๑๗ ธันวาม ร.ศ. ๑๒๗
ผู้รับหมาย : ถึ มุราุมาร
๒) พระรานิพนธ์แสทัศนะ่อสิ่ที่พบเห็นและมีารประเมิน่าโยใ้อารม์
วามรู้สึส่วนพระอ์ หาเรื่อนั้นไม่ใ่เรื่อสลัสำั เป็นแ่เพียเรื่อที่เียนให้อ่านสนุๆเท่านั้น ยัวอย่าเ่น
“...เ้าอลัารไ้่วยทำพลับพลา ออะใร่สนุสนานอยู่”
“...นมแล้วสารพัะมี ฝอยทอ เม็นุน เ้าเหนียวห่อๆเาทำเปนแท่ยาวๆีมา...”
“...วันที่ ๑๘ ึ้น้าพัหลัีอพระยาอภัยภูเบศร์ อยู่้าะย่อมเินไม่เ็มฝีย่า หลัเรียบี…”
๓) พระรานิพนธ์เิเหุผล ทรใ้เหุผลอันมีที่มาส่วนให่าารถามผู้รู้้อมูลเป็นพื้นานสำัในารอธิบายสิ่ที่เิึ้น โยเพาะเรื่อที่เป็นปัหาอราษร และเรื่อที่เี่ยว้อถึส่วนรวม ยัวอย่าเ่น
“...บริษัทุลอึ้นไว้ ไม่มีนทำนาเลย เหุที่เป็นเ่นนี้้วย้าเถื่อนุมนั้นอย่าหนึ่ ไ้วามาหลวบำรุึ่เปนผู้นำทาว่าบริษัทิะเรียราา ๘ บาท ราษรไม่มีใรื้อเลย ลอลมือุไว้สั ๑๐ ลอทิ้ร้าหม ”
๔) พระรานิพนธ์เิอธิบาย
- วามรู้เรื่อโบราี : ทรอธิบายลัษะเทวสถานที่พบที่โฝา
“เทวสถานหลัหนึ่ เปนเนิน่อ้วยแล สประมาสั ๑๐ ศอ สัเไ้ว่ารูปเปนเหลี่ยมไม่ใ่ลมะย่อไม่สิบสอเปนปรา์ ลาเทวสถานมีานเทวรูป ทำ้วยแลมีบัวว่ำบัวหายหน้าระานให่รีเป็นรูปไ่...”
- วามหมายอำศัพท์ในภาษาไทย
“...วันที่ ๑๘ ึ้น้าพัหลัีอพระยาอภัยภูเบศร์ อยู่้าะย่อมเินไม่เ็มฝีย่า หลัเรียบีื่อ ปุม ลอทายูถิว่าะแปลว่าระไร พอพ่อไ้ยิน็เ้าใ แ่เพื่อะให้รู้แน่ึถามำแปล ็ไ้วามว่า อไมู้ม ือำที่เราใ้ว่า ระพุมหรือรรพุม ยอรรรพุม ็ือทำอุ้มมือให้เปนูม เปนภาษาที่ใ้ในำไทยแล้ว...”
“วันที่ ๒๓ วันนี้ภาษาีนใ้๋เรือเาล่าวว่าลมอยู่้าะึ ที่แท้ไม่ใ่ลมไม่มี หรือลมพััึๆทั้ ๒ อย่า เปนอย่าที่มีลมมา” ล่าวือ “ลมอยู่้าะึ” หมายวามถึ “ลมมา หรือ ลมแร”นั่นเอ
๕) พระรานิพนธ์วามหลั ่อนยายวามภายหลั
“...นาที่เสียไปราวหนึ่ เี๋ยวนี้ำลัลับี แ่ไ้ทราบว่าผัวาปิทาเสีย ที่
สี่แยเรือเินเ้าออไม่ไ้ เรียมไว้ะไปเือนเ้าพระยายมรา เรื่อผับวานี้ร้ายามา ามลำน้ำบาปหน้า๋อยๆ เพราะถูน้ำร่อยแ่็ไม่ไหลลไปทะเลไ้หม เพราะน้ำไหลึ้นมา็ลับลอยึ้น ”
นอาะพระรานิพนธ์วามหลั ่อนแล้ว่อยยายวามภายหลัแล้ว ยัทรมีพระรานิพนธ์เป็น้อันลืม เพื่อไว้เือน้าราารฝ่าย่าๆให้แ้ไปัหาภายหลัอี้วย
๖) วิเราะห์ วิัย และพิสูน์หลัาน
“ ...้อที่ว่าระบือิน(ผับวา)ไ้นั้น เปนวามริ แ่ลับมาอันรายเหุ
้วยระบือินแ่ใบ ้นราแห้ิอยู่ับิน...”
๓. สำนวนภาษาปราในเรื่อ
๑) สำนวนเป็นันเอ ธรรมาสามั เนื่อาเป็นหมายระหว่าพ่อับลู
“พอพ่อไ้ยิน็เ้าใ”
๒) ปราำทับศัพท์า่าประเทศหลายำ สันนิษานว่าเนื่อาในสมัยนั้นยัไม่มีารบััิศัพท์เป็นภาษาไทย เ่น มินิ (minute) วอเอร์เวอ (waterwork) มอเอร์ (moter) โปรแรม (program) ยูนิฟอร์ม (uniform) โยราฟี (geography)
๓) ภาษาอ่านเ้าใ่าย รไปรมา เน้นอธิบายให้เ้าใ เ่น ารบรรยายลอามที่ประสบริ
๔) พระอ์ท่านเล่าเรื่อแบบสบายๆ ามพระราหฤทัยอท่าน ทำให้ไม่น่าเบื่อและรู้สึเหมือนไ้เห็นับาัวเอ
๕) ปราศัพท์สำนวนและารสะในสมัยนั้น
“แ่พระพุทธรูปอยู่้าะทำหยาบายเป็นฝีมือเลวมา”
“แลูเบื่อในาเ็มที”
ารที่พระบาทสมเ็พระุลอมเล้าเ้าอยู่หัวทรพระรานิพนธ์เป็น พระรา หัถเลา เรื่อเส็ประพาสมลปราีนเพื่อพระราทานแ่พระราโอรสนั้น อาเป็นเพราะ เนื่อ้วยทรเล็เห็นแล้วว่ามุราุมารพระอ์นี้ะไ้ึ้นรอราย์เป็นษัริย์พระอ์่อไป่อาพระอ์ ึทรใ้พระราหัถเลาบับนี้เป็น้อมูลพื้นาน และเป็นัวอย่าในารบริหารปรอบ้านเมือในานะพระมหาษัริย์แ่พระราโอรส
ความคิดเห็น