รวมข้อมูลแต่งนิยายจีน (ชิง)

ลำดับตอนที่ #1 : เสื้อผ้าของราชวงศ์ชิง

 

ปี 1644—ปี 1911

 

                การปกครองสมัยชิงนั้นสถาปนาขึ้นโดยชนกลุ่มน้อยแมนจู    เนื่องจากวิถีชีวิตที่เร่รอนมาเป็นระยะเวลานานกอปรกับสถานการณ์ทางสงคราม  ดังนั้นเครื่องแต่งกายจึงต้องกระชับเข้ารูปเพื่อให้ง่ายต่อการขี่ม้าและยิงธนู ซึ่งกลายมาเป็นคุณสมบัติหลักของวัฒนธรรมการแต่งกายของชาวแมนจูอันแตกต่างจากวัฒนธรรมการแต่งกายของชาวฮั่นค่อนข้างมาก   ผู้ปกครองในสมัยชิงมีความเข้าใจที่ไม่เหมือนใครเกี่ยวกับการแต่งของเผ่าตัวเอง พวกเขาไม่เพียงคิดว่าเครื่องแต่งกายนี้เป็นสิ่งที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษเท่านั้น  แต่ยังตระหนักว่าชุดเหล่านี้เป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้เมื่อออกรบแล้วไม่มีวันแพ้พ่าย  ดังนั้นจึงได้ให้ความสำคัญกับการสืบทอดและพัฒนาชุดประจำเผ่าอย่างยิ่ง  นอกจากนั้นเครื่องแต่งกายสมัยชิงก็ยังเป็นหนึ่งในบรรดาเครื่องแต่งกายที่สลับซับซ้อนและกระจุกกระจิกมากที่สุดในประวัติศาสตร์จีนอีกด้วย  ทั้งยังส่งผลกระทบค่อนข้างมากต่อการแต่งกายของชาวจีนในช่วงศตวรรษที่ผ่านมา

 

套金护指的慈禧(北京故宫博物院藏《慈禧写真像》

พระนางซูสีไทเฮาเล็บทอง  (พระสาทิสลักษณ์ของพระนางซูสีไทเฮาจากพิพิธภัณฑ์พระราชวังต้องห้าม กรุงปักกิ่ง)

 

พระมาลาของพระจักรพรรดิ

พระมาลาขององค์พระจักรพรรดิแบ่งเป็นสองประเภทคือ冬朝冠เหมันตมาลา (หมวกสำหรับฤดูหนาว)และ 夏朝冠คิมหันตมาลา (หมวกสำหรับฤดูร้อน)  ตัวเหมันตมาลามีลักษณะเป็นโดมลาดโค้งลงมา  บริเวณขอบยกขึ้นสูงและบุด้วยขนมิงค์หรือขนจิ้งจอกสีดำ  บนยอดประกอบเสามังกรสุวรรณเมฆาฝังมุก  เสาทองคำนี้แบ่งเป็นสามชั้นด้วยกัน  ชั้นล่างเป็นส่วนฐาน พาดลายมังกรสี่ตัว  ประกอบด้วยไข่มุกสี่เม็ด   ชั้นที่สองและสาม ก็ประกอบด้วยมังกรสี่ตัวเช่นกัน แต่ละชั้นมีไข่มุกสี่เม็ดหันไปทั้งสี่ทิศ  เสามังกรมีไข่มุกรวมทั้งสิ้นสิบห้าเม็ด  เรือนยอดมีไข่มุกเม็ดใหญ่หนึ่งเม็ด

 

คิมหันตมาลามีลักษณะเป็นทรงกรวยกลม  ด้านล่างเป็นหมวกปากบาน    โดยสานขึ้นจากหญ้าหยก เถาวัลย์เส้นเล็ก หรือไม้ไผ่ ด้านนอกสานเป็นตาข่าย  ใช้ผ้าหงซา(ผ้าบางสีแดง)หรือดิ้นทองถักบนผ้าสีแดงบุไว้ด้านใน   ขอบปากหมวกทั้งสองชั้นขลิบด้วยทอง  ด้านหน้าประดับด้วยพระปฏิมาทองคำ  โดยรอบองค์พระฝังมุกทั้งสิ้นสิบห้าเม็ด  ด้านหลังประดับมุกอีกเจ็ดเม็ด  บนยอดประดับด้วยเสามังกรสุวรรณเมฆาฝังมุกเหมือนกับเหมันตมาลา

(台北故宫博物院藏)  จากพิพิธภัณฑ์พระราชวังต้องห้าม ณ กรุงไทเป

清高宗夏朝冠冠顶 (台北故宫博物院藏) ยอดพระคิมหันตมาลาของจักรพรรดิเฉียนหลงฮ่องเต้ (ชิงเกาจง) (จากพิพิธภัณฑ์พระราชวังต้องห้าม ณ กรุงไทเป)

ชุดคลุมมังกร

ในสมัยชิงมีเพียงพระจักรพรรดิเท่านั้นที่สามารถสวมเสื้อคลุมลายมังกรสิบสองตัวได้    ชุดคลุมมังกรมีลักษณะ คอกลม ปกคอเสื้อมีขนาดใหญ่  ตัวชุดพับไปทางขวา(ขวาทับซ้าย)  แขนเสื้อและปลายมีขนาดเล็กเรียว  ปลายแขนเสื้อรูปทรงกีบม้า   มีลักษณะเป็นชุดคลุมแหวกสี่ทาง  สีเหลืองสด  ปักเป็นลวดลายมังกรเก้าตัว  แล้วปักลายมงคลสิบสองแบบลงไป   ตรงกลางเป็นลายเมฆห้าสี  ด้านล่างปักเป็นลายน้ำกระเพื่อมแปดระรอก   ที่หลังปกคอเพิ่มมังกรหนึ่งตัว ปกคอซ้ายขวาข้างละหนึ่งตัว  ปลายแขนเสื้อรูปกีบม้าอีกข้างละหนึ่งตัว   ปกเสื้อและแขนประดับโดยใช้หินสีเขียวหรือดำที่ฝังลงบนผ้าต่วนสีทอง  ชุดมังกรนี้สามารถเปลี่ยนผ้าที่ใช้เย็บไปตามฤดูกาล อาจจะเป็น  ผ้าฝ้าย ผ้าไหม ผ้านวม ผ้าขนสัตว์หรือวัสดุอื่นๆ

清乾隆皇帝一式冬朝服(北京故宫博物院藏) เสื้อกันหนาวรูปแบบหนึ่งของจักรพรรดิเฉียนหลง (จากพิพิธภัณฑ์พระราชวังต้องห้ามปักกิ่ง)	清康熙皇帝祈谷穿用的夏朝服 (国家博物馆藏) ชุดฤดูร้อนสำหรับเสด็จประภาสชมภูเขาของจักรพรรดิคังซี  (จากพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติจีน)   清太祖努尔哈赤朝服像 พระบรมสาทิสลักษณ์ของปฐมกษัตริย์ราชวงศ์ชิง ชิงไท่จู่นู๋เอ๋อร์ฮาชรื่อ
清乾隆二式皇后缂丝龙袍 (北京故宫博物院藏)
清乾隆帝慧贤皇贵妃冬朝服像（北京故宫博物院藏） พระสาทิสลักษณ์ของพระนางฮุ่ยเสียนวรราชเทวี (หวงกุ้ยเฟย)ในพระจักรพรรดิเฉียนหลงฮ่องเต้

พระมาลาของสมเด็จพระบรมราชินี(ฮองเฮา)

พระเหมันตมาลาทำจากขนมิงค์องค์พระมาลาเป็นทรงครึ่งวงกลมคว่ำลักษณะเป็นโดมโค้งลาด  ประดับด้วยไข่มุก  ด้านข้างมีแผงสำหรับเป็นขอบ  บนยอดมีลักษณะคล้ายยอดเจดีย์ แบ่งเป็นสามชั้น แต่ละชั้นฝังไข่มุกหนึ่งเม็ดพร้อมหงส์ทองคำชั้นละหนึ่งตัว  ซึ่งประดับมุกด้วยไข่มุกตัวละ ๓ เม็ด รวมทั้งสิ้นใช้ไข่มุก ๑๗ เม็ด บนยอดของเสาหงส์ประกอบไข่มุกเม็ดใหญ่อีกหนึ่งเม็ด   ด้านบนของพระมาลายังประกอบหงส์ทองอีก ๗ ตัว  บนหงส์แต่ละตัวฝังมุกอีก ๙ เม็ด และ แก้วไพฑูรย์หรือเพชรตาแมวอีกหนึ่งเม็ด  หางของหงส์แต่ละตัวก็จะประดับด้วยไข่มุกอีก  ๒๑ เม็ด   ด้านหลังของพระมาลาประดับด้วยหางไก่ฟ้าซึ่งถัดลงมาเป็นพวงระย้าจากสร้อยไข่มุก ๕ เส้น  แต่ละเส้นใช้ไข่มุก ๖๔ เม็ด  ลักษณะการร้อยแบบนี้เรียกว่า อู่หังเอ้อร์จิ้ว五行二就 (หมายถึงมีสายสร้อยห้าเส้น โดยแผงไข่มุกห้าเส้นจะแบ่งเป็นสองท่อน จึงเรียกว่าเอ้อร์จิ้ว นอกจากพระบรมราชินีแล้วพระมเหสีหรือพระราชเทวีองค์อื่นจะสามารถประดับแผงไข่มุกได้เพียง ๓ เส้น  คือ 三行二就)  นอกจากนั้น ด้านหลังบริเวณที่แขวนแผงสายสร้อยไข่มุกยังประดับด้วยแผงผ้าสีดำรูปน้ำเต้าคว่ำเพื่อป้องกันการเสียดสีหรือกันกับพระศอและพระเกศา  บริเวณด้านล่างของแผงผ้าประดับด้วยสายสร้อยไหมสีเหลืองทองอีกสองเส้น และตกแต่งด้วยอัญมณีมีค่า  ด้านซ้ายและขวามีริบบิ้นสีนิลสองเส้น    ส่วนพระคิมหันตมาลาทำจากผ้ากำมะหยี่สีดำและส่วนประกอบอื่นๆเหมือนกับพระเหมันตมาลาทุกประการ

		清代皇后朝冠 （选自《大清会典图》）
ไก่ฟ้า

เสื้อคลุมด้านนอกสำหรับสตรีตำแหน่งสูง (เสื้อกั๊กยาว)

เสื้อกั๊กยาวของสมเด็จพระบรมราชินีมีลักษณะเป็นสีเขียวเข้ม สีน้ำเงินเข้ม หรือสีดำ ขลิบขอบด้วยผ้าแพรยกทองหรือผ้าไหมยกทอง  ปักเป็นลวดลายต่างๆ  ปกคอด้านหลังมีสายผ้าสีเหลืองทองผูกไว้  ประดับด้วยไข่มุก  โดยปกติแล้วเสื้อกั๊กยาวนี้จะสวมไว้ด้านนอกของชุดคลุม(ผาว)อีกชั้น  เวลาสวมใส่จะประดับด้วยพิมพาภรณ์(เครื่องประดับ)หลายหลาก  ที่พระศอจะสวมสร้อยพระศอทรงกลม มีสายห้อย  สร้อยประคำ  บนพระเศียรสวมพระมาลา  ที่พระบาทสวมร้องเท้ามีส้นที่อยู่ตรงกลาง  ทรงพระสิริโฉมงดงามยิ่ง

清顺治孝康章皇后像 (北京故宫博物院藏) พระสาทิสลักษณ์ของสมเด็จพระราชินีเสี้ยวกังจางฮองเฮาในองค์พระจักรพรรดิซุ่นจื้อฮ่องเต้	清乾隆皇后褂(北京故宫博物院藏) เสื้อกั๊กของพระราชินีในจักรพรรดิเฉียนหลง
朝褂（传世实物，原件现藏故宫博物院）

หมวกขุนนาง

บนส่วนที่สูงที่สุดของหมวกขุนนางของราชสำนักชิงจะประดับยอดก้อนอัญมณีหรือวัสดุมีค่าสีต่างๆ อาทิเช่น แดง น้ำเงิน ขาว ทองเป็นต้น  ยอดอัญมณีเหล่านี้ใช้แสดงความแตกต่างและตำแหน่งหน้าที่ในราชสำนัก   จากกฎประเพณีในสมัยชิง

ขุนนางขั้น ๑ ใช้พลอยทับทิมประดับยอดหมวก

ขุนนางขั้น ๒  ใช้กัลปังหา

ขุนนางขั้น ๓  ใช้พลอยไพลิน

ขุนนางขั้น ๔  ใช้แก้ววิฑูรย์

ขุนนางขั้น ๕  ใช้แก้วผลึกใส

ขุนนางขั้น ๖  ใช้หินมือเสือ

ขุนนางขั้น ๗  ใช้ทองคำขาว

ขุนนางขั้น ๘  ใช้ทองโปร่งแกะสลักลายด้านสีดำ(ลวดลายเป็นสีดำ)

ขุนนางขั้น ๙  ใช้ทองโปร่งแกะสลักลายด้านสีขาว(ลวดลายเป็นสีขาว)

ไม่มียอดคือไม่มีตำแหน่ง

 

  

 

พู่ประดับหมวก

เวลาที่สวมหมวกในช่วงสมัยชิง  โดยปรกติแล้วด้านล่างของยอดหมวกจะมีพู่หนึ่งเส้นยาวประมาณ 6-7cm ติดอยู่  ใช้หยกขาวหรือมรกตทำเป็นส่วนยอดก้าน    โดยหลักๆยอดก้านเหล่านี้มีหน้าที่ยึดตำแหน่งของพู่นั่นเอง   ในสมัยชิงมีพู่ลายและพู่สีน้ำเงิน ซึ่งพู่ลายจะเป็นพู่ที่มีค่า   พู่ลายเหล่านี้ทำจากขนหางนกยูง มีตาสีน้ำเงิน หนึ่งดวงบ้าง สองดวงบ้าง สามดวงบ้าง จึงเรียกว่า“ดวงตา” ซึ่งก็เป็นการบ่งบอกถึงลวดลายและสีสันบนหางนกยูง บนขนหางนกยูงนั้น หากก้านใดมีดวงตาสามดวงจะถือว่ามีค่ามากที่สุด  สวนพู่สีน้ำเงินนั้นทำมากจากขนของนกกระสา  ไม่มีตา   วิธีการห้อยพู่ประดับหมวกในสมัยชิงนั้นจะผูกพู่ยึดกับยอดหมวกแล้วหันปลายไปทางด้านหลัง

清单眼、双眼、三眼孔雀花翎 (北京故宫博物院藏)	冠帽上的顶子（传世实物）
凉帽（传世实物）	穿补服的官吏 （清人《关天培写真像》)
暖帽（传世实物）

เสื้อคลุมปักลายมงคล  (补服)

เสื้อคลุมปักลายสัตว์มงคล (ปู่ฝู) ในสมัยชิงนั้น ทั้งรูปแบบและตัวลวดลายล้วนได้รับการถ่ายทอดมาจากสมัยหมิงโดยตรง  เสื้อคลุมปู่ฝูเป็นหนึ่งในบรรดาเครื่องแต่งกายที่สำคัญๆของเหล่าขุนนางทั้งฝ่ายบุ๋น (วิชาการ) และฝ่ายบู๊ (ทหาร) ทั้งยังเป็นเครื่องแต่งกายที่สุภาพของสมัยชิง    เสื้อคลุมปู่ฝูใช้ลายปักด้านหน้าอกและด้านหลังเป็นเครื่องมือในการแยกแยะตำแหน่งสูงต่ำของข้าราชการ  พระบรมวงศานุวงษ์ใช้ลายปักทรงกลม  ขุนนางข้าราชการกรมการต่างๆใช้ลายปักทรงสี่เหลี่ยม    ลักษณะที่สำคัญๆของเสื้อลายปักเหล่านี้ก็คือ คอกลม มีกระดุม แขนเรียบ ส่วนแขนและข้อศอกเล็ก ส่วนลำตัวยาวคลุมเข่า  มีรางดุมสำหรับใส่กระดุม ๕ เม็ด  เสื้อปู่ฝูเป็นเสื้อคลุมชนิดหนึ่งมีลักษณะหลวมโพลก สีเข้ม สมัยนั้นถูกเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า  เสื้อนอก

ลายปักบนชุดคลุมปู่ฝูแบ่งเป็นกลุ่ม ๒ กลุ่มหลักๆ คือ กลุ่มพระบรมวงศานุวงษ์และกลุ่มขุนนางข้าราชการ

กลุ่มพระบรมวงศานุวงษ์แบ่งเป็น                  มังกรห้าเล็บและมังกรสี่เล็บ

กลุ่มขุนนางข้าราชการฝ่ายเสนาธิการ(การเมือง)   แบ่งเป็น

– ขุนนางระดับ ๑ ปักลายนกกระเรียน	– ขุนนางระดับ ๒ ปักลายไก่ฟ้าสีทอง	– ขุนนางระดับ ๓ ปักลายนกยูง
- ขุนนางระดับ ๔ ปักลายห่านป่า	- ขุนนางระดับ ๕ ปักลายไก่ฟ้าสีเงิน	- ขุนนางระดับ ๖ ปักลายนกกระยาง
- ขุนนางระดับ ๗ ปักลายเป็ดหงส์	- ขุนนางระดับ ๘ ปักลายนกขมิ้น (ภายหลังใช้นกกระทา)	- ขุนนางระดับ ๙ ปักลายนกกระทา (ภายหลังใช้นกแซวสวรรค์)

กลุ่มขุนนางข้าราชการฝ่ายกลาโหม แบ่งเป็น   

- ขุนนางระดับ ๑ ปักลายสิงห์	- ขุนนางระดับ ๒ ปักลายสิงห์ (ภายหลังใช้กิเลน)	- ขุนนางระดับ ๓ ปักลายเสือ (ภายหลังใช้เสือดาว)
- ขุนนางระดับ ๔ ปักลายเสือดาว (ภายหลังใช้เสือ)	- ขุนนางระดับ ๕ ปักลายหมี	- ขุนนางระดับ ๖ ปักลายเสือดำ
– ขุนนางระดับ ๗ ปักลายเสือดำ (ภายหลังใช้แรด)	- ขุนนางระดับ ๘ ปักลายแรด	- ขุนนางระดับ ๙ ปักลายม้าที่อยู่ในน้ำ
清《万树园赐宴图》 中穿吉服袍外罩补褂的官员们	亲王补子——团龙 （传世实物）

สร้อยประคำประดับ

สร้อยประคำประดับมีที่มาจากสร้อยประคำในพุทธศาสนา   เนื่องจากปฐมกษัตริย์ของพระราชวงศ์มีศรัทธาเลื่อมในศาสนาพุทธ ดังนั้นเสื้อผ้าอาภรณ์และพิมพาภรณ์จึงเกี่ยวข้องกับศาสนาพุทธ  ระบบการแต่งกายในสมัยชิงนั้น เวลาสวมชุดทางการก็จะสวมสร้อยประคำไว้ด้านหน้าด้วย  สร้อยประคำเหล่านี้ทำจากลูกปัด ๑๐๘ เม็ดที่ร้อยเข้าด้วยกัน  แบ่งเป็นชุดละ ๒๗ เม็ด  โดยลูกปัดแต่ละชุดจะมีอยู่หนึ่งเม็ดที่ใหญ่ที่สุด เรียกว่า  โฝโถว   ห้อยไว้กลางหน้าอก โดยลูกปัดเม็ดใหญ่ เรียกว่า  โฝโถวถ่า  ร้อยด้วยเชือกสีเหลือง   ด้านหลังห้อย “เป้ยยวิ๋น”  ส่วนปลายห้อยน้ำเต้าเรียกว่า โฝจุ่ย   เป้ยยวิ๋นและโฝจุ่ยจะถูกห้อยไว้ด้านหลัง  บนส่วนโฝโถวถ่ายังแตกแขนงเป็นพวงลูกปัดเล็กอีกสามเส้น  แต่ละเส้นมีลูกปัด ๑๐ เม็ด  โดยเส้นแขนงเหล่านี้ถูกแขวนไว้ฝั่งหนึ่ง ๒ เส้น อีกฝั่งหนึ่งแขวนเส้นเดียว    ซึ่งผู้แขวนที่เป็นผู้ชายจะนำสองเส้นเล็กๆนี้ชี้ไปทาง ซ้าย  ส่วนผู้หญิงจะนำไว้ทางขวา  วัสดุที่ใช้ประดิษฐ์สร้อยประคำที่ถือว่ามีค่ามากที่สุดคือ ไข่มุกจากแม่น้ำซงฮวา นอกจากนั้นยังมี มรกต   หินโมรา หยกขาว เป็นต้น

穿朝服、佩三串朝珠的清朝皇后 （北京故宫博物院藏《清代帝后像》）

清代朝珠（根据传世实物绘制，高春明绘）

ตุ้มหู

ตุ้มหูยุคชิงแบ่งเป็น ๒ ลักษณะใหญ่ๆ คือแบบที่มีพู่และแบบที่ไม่มีพู่  วัฒนธรรมที่สืบทอดต่อๆกันมาของหญิงสาวชาวแมนจูคือ ใบหูหนึ่งข้างจะเจาะหู ๓ รูสำหรับใส่ตุ้มหู ๓ วง ๓ รูปแบบ   เครื่องประดับใบหูในยุคชิง วัสดุที่ใช้ไม่เพียงแต่มีค่าเท่านั้น สีสันยังสวยงาม รูปแบบและสไตล์ไม่ซ้ำแบบ

清银嵌珊瑚松石大耳坠， 台北故宫博物院藏	以绿松石及孔雀石 制成的串饰（云南晋宁 石寨山西汉墓出土）	戴耳环的清代妇女 （清无款人物堂幅）
金镶珠宝耳环（传世品）

หมวกครอบ(เตี้ยน)

สตรีชั้นสูงในสมัยชิง โดยปกติแล้วจะทำผมทรงฉี (ทรงที่เห็นได้บ่อยในหนังจีนที่ดำเนินเรื่องอยู่ในยุคชิง)  นอกจากนั้นยังทำผมทรงที่มีหมวกครอบไว้อีกทรงหนึ่งด้วย เรียกว่า หมวกเตี้ยน    ในความเป็นจริงแล้วหมวกเตี้ยนนี้ก็คือหมวกที่ประดับตกแต่งด้วยอัญมณีต่างๆนั่นเอง  อาทิเช่น  ทอง หยก  ทับทิม ไพลิน ไข่มุก ปะการัง อำพัน หินโมรา หินมูลนกการะเวก (ทอยคอส) หรือขนนกกระเต็น เป็นต้น

ผมทรงฉี	清点翠嵌宝石福寿绵长钿子
清光绪镶珠翠碧玉双喜字青钿子 (北京故宫博物院藏)

ปิ่น กิ๊บหนีบ  ปิ่นพวง  ปิ่นปลายไม้แคะหู  แถบสำหรับจัดทรงผม

ปิ่น กิ๊บหนีบ  ปิ่นพวง  ปิ่นปลายแหลม ล้วนเป็นเครื่องประดับที่ใช้ประดับบนศีรษะ  แบ่งเป็น ๒ ส่วน     ส่วนแรกคือส่วนที่ติดประดับอยู่บนศีรษะ มักเป็นดอกไม้ต่างๆมักทำมาจาก ไข่มุก มรกต อัญมณี  ขนนกกระเต็น เป็นต้น     ในสมัยชิงนิยมความงดงามแบบธรรมชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับเครื่องประดับซึ่งมีความซ้อบซ้อน  เช่นเครื่องประดับเงินทองประกอบขนนกกระเต็น  กิ๊บดอกไม้เงินดอกไม้ทองฝังมุกซึ่งประกอบด้วย  “ดอกไม้ ๙ ชนิด”  “ผีเสื้อล้อวสันต์”  “มังกรคู่เล่นแก้ว”    “ห้าค้างคาว(สื่อถึงความสุข)ล้อมอักษรโซ่ว(อายุยืน)”     สวนกลางของก้านกิ๊บรูปไม้แคะหูจะประดับตกแต่งด้วยลวดลายต่างๆ  มีทั้งฝังอักษร 安如 ที่ทำจากกัลปังหา   ขนนกกระเต็นประดับทองและไข่มุกรูปอักษร 寿喜  เป็นต้น   ส่วนที่สองคือแถบสำหรับจัดทรงผมมักมีรูปร่างยาวและเป็นเหลี่ยม  บนแถบนี้มักประดับด้วยไม้กฤษณาฝังพลอยสามสีและไข่มุกสีเขียวโดยตกแต่งเป็นรูปนกและดอกไม้  ยังมีกระดองเต่าฝังทองคำ  หงส์และดอกไม้ไข่มุก  และเครื่องประดับที่สวยงามอีกหลายหลาก  นอกจากนั้นแผ่นจัดทรงผมที่ยาวและเรียบ  หรือแบบที่ทำมาจากหยกสีเขียวซึ่งสวยงามเป็นมัน  แลมีค่าเป็นอย่างยิ่ง

清银镀金点翠嵌珠宝花蝶簪 (台北故宫博物院藏)	清珊瑚珠玉步摇(台北故宫博物院藏)
清白玉嵌珠 翠碧玺扁方 (台北故宫博物院藏)	银耳挖簪（山东嘉祥元曹元用墓出土）
	金镶玉步摇

ที่ครอบนิ้วมหาธำมรงค์และแหวน

การใช้ดอกบอลซัมสำหรับทาเล็บนั้น เป็นที่นิยมในหมู่สตรีชาวแมนจูมาช้านาน   สตรีชั้นสูงชาวแมนจูมักจะไว้เล็บยาว แล้วใช้แผ่นทองหรือแผ่นเงินขึ้นรูปเป็นเล็บปลอมสวมซึ่งมีลวดลายที่งดงามมากไว้สำหรับป้องกันนิ้วมือ

มหาธำมรงค์นั้นมีที่มาจากการยิงธนูในสมัยโบราณ แหวนหินในยุคชิงเป็นเครื่องประดับนิ้วซึ่งสวมไว้ที่หัวแม่มือขวาของบุรุษชั้นสูงแมนจู (บ้างก็สวมไว้ทางซ้าย)  ส่วนมากทำมากจากมรกต ทัวมาลีน(พลอยสามสี) หินโมรา กัลปังหา  คริสตัล ทอง เงิน ทองแดง เหล็ก หรือเซรามิกเป็นต้น บ้างก็แกะสลักบทกวีไว้ข้างบน  บ้างก็สลักเป็นลวดลายต่างๆ

แหวนในสมัยชิง ทำมาจากวัสดุมีค่าที่แตกต่างกันไป  ทั้งแหวนมังกรคาบแก้ว แหวนหงส์เล่นมุก แหวนฉลุลายดอกเหมยฝังมุก  แหวนฉลุลายดอกไม้และแมลง แหวนผิงอันและหรูอี้ หรือแหวนลวดลายที่สวยงามอื่นๆ

清慈禧太后着色照片 (北京故宫博物院藏)	江苏扬州市郊清墓出土金护指
	清玳瑁嵌珠宝花蝶指甲套 (台北故宫博物院藏)
清翠玉搬指/清翠玺搬指 (台北故宫博物院藏)	清开金镂空古钱纹戒指 (台北故宫博物院藏)

ตามขนบธรรมเนียมประเพณีของชาวแมนจูนั้น เวลาออกเดินทางไกลๆจะผูกถุงอาหารสำหรับประทังความหิวไว้ที่บั้นเอวด้วย   ต่อมาก็ได้เลียบแบบชาวฮั่นที่ใช้ผ้าไหม ผ้าซาตินหรือสิ่งทออื่นๆทำเป็นถุงเงิน ถุงหอม แถบผ้าปักลาย ถุงเครื่องมือสำหรับจุดไฟ อัน เล็กๆ(คล้ายๆไฟแช็กในสมัยปัจจุบัน) ถุงใส่พัด เป็นต้น ซึ่งต่างก็มักจะประดับด้วยพู่หรือจี้เล็กๆเพื่อความสวยงาม แล้วผูกไว้ที่สายรัดเอวทั้ง ๒ ด้าน  บรรดาผู้หญิงก็จะแขวนถุงเงิน ถุงหอมไว้ที่รังดุมเป็นต้น      ภายหลังก็มีแขวนถุงแว่น ถุงไพ่ ถุงนาฬิกาหรือของเย็บปักถักร้อยอื่นๆ

彩绸荷包（传世品）	着便服、挂什件的男子
清香囊(北京故宫博物院藏)	清烟荷包(北京故宫博物院藏)

หมวกรูปแตงโม

หมวกรูปแตงโมเป็นหมวกที่ประกอบจากผ้า ๖ ชิ้น บ้างก็เรียกว่า หมวกน้อย    หมวกนี้แฝงความหมายว่า “หกรวมเป็นหนึ่ง”  ประดิษฐ์ขึ้นในสมัยราชวงศ์หมิง    หมวกรูปแตงโมนี้ หากใช้ใส่ในฤดูร้อนหรือฤดูใบไม้ร่วงจะถูกเย็บจากผ้าบาง(ผ้าซา) ส่วนหมวกสำหรับฤดูหนาวและฤดูใบไม้ผลิจะใช้ผ้าต่วนในการเย็บขึ้นรูป   หมวกชนิดนี้ส่วนมากใช้สีดำ ภายในเป็นสีแดง หากพิถีพิถันหน่อยก็จะขลิบขอบด้วยผ้าไหมตาด   รูปร่างของหมวกชนิดนี้มีอยู่หลากหลาย  ทั้งยอดแบน ยอดแหลม และ แบบแข็ง แบบอ่อน       ชนิดยอดแบนส่วนใหญ่เป็นเป็นหมวกแบบแข็ง ภายในบุผ้าฝ้าย   ส่วนยอดแหลมก็มักจะเป็นหมวกอ่อน  เพื่อความสะดวกเวลาที่ไม่ได้สวมใส่ ก็สามารถพับเก็บไว้ในกระเป๋าได้    ที่ยอดของหมวกก็จะมีจุก เรียกว่า เจ๋ย์จึ  ยอดจุกนี้โดยปกติทำมาจากเชือกไหมสีแดง    หากที่ใช้เวลามีงานศพ ก็จะเปลี่ยนเป็นสีดำหรือสีขาว  ขนาดเล็กหรือขนาดใหญ่ก็ขึ้นอยู่กับความนิยม  แล้วก็จะไม่ใช้พวกของมีค่าเช่น กัลปังหา คริสตัล หรือไข่มุกต่างๆมาทำเป็นยอดจุก

 

戴小帽的男子（传世图照）

เสื้อหม่ากว้า (แจ็คเก็ตแบบจีน)

เครื่องแต่งกายของผู้ชายยุคชิงโดยปกติแล้วจะเป็นเสื้อคลุมยาวหรือไม่ก็เป็นกระโปรงกับเสื้อหม่ากว้าและเสื้อกั๊ก  คาดเข็มขัดยาว     เสื้อหม่ากว้ามีความยาวถึงสะดือ  ด้านข้างสองข้างและด้านหลังจะมีช่องแหวก(คล้ายกระโปรงแหวกข้าง)  แขนเสื้อตรงและไม่มีปลายรูปเกือกม้า   บ้างมีความยาวกว่ามือ บ้างก็ยาวพอดีมือ  แบบที่ไม่มีปกเสื้อ มีแบบรังดุมตรง รังดุมใหญ่ รังดุมรูปผีผา    เสื้อหม่ากว้าของผู้หญิงจะมีปลอกแขน (แขนเสื้อยาวกว่าข้อมือ)

琵琶襟马褂（传世实物）	穿对襟马褂及行袍者
晚清刺绣对襟女衫	晚清天青纱大镶边右衽女马褂(传世品，国家博物馆藏)

เสื้อกั๊ก

เสื้อกั๊กของผู้ชายในสมัยชิงมีรูปแบบต่างๆ เช่น สาบเสื้อขวาง  สาบเสื้อรูปผีผา  สาบเสื้อตรง  สาบเสื้อทางขวา  และรูปแบบของสาบเสื้ออื่นๆที่หลากหลาย  นอกจากรูปแบบที่ไม่มีปกคอซึ่งมีรูปแบบสาบเสื้อลักษณะต่างๆแล้ว  ก็ยังมีแบบที่มีปกคอด้วยเช่นกัน    รังดุมและสาบเสื้อของเสื้อกั๊กนั้นจะอยู่ด้านหน้า สาบเสื้อแนวขวางจะสะดวกต่อการสวมใส่และถอดออก  ทุกด้านของตัวเสื้อและส่วนปกคอต่างขลิบด้วยผ้า

เสื้อกั๊กของผู้หญิงแมนจู มีแบบ สาบเสื้อขวาง สาบเสื้อรูปผีผา  สาบเสื้อข้าง  สาบเสื้อแหวกสองข้าง  ส่วนใหญ่จะสวมเสื้อกั๊กไว้ด้านนอก  ปักลวดลายสวยงาม   ลวดลายที่อยู่บนเสื้อกั๊กนั้นก็มีลายดอกไม้บาน กิ่งก้านต่างๆ ดอกตูม ผีเสื้อ นกกระเรียนเป็นต้น ต่างเป็นลวดลายที่สื่อความหมายมงคลทั้งสิ้น    ในช่วงกลางและช่วงปลายของสมัยชิงยังเพิ่มลายยอดก้านหรูอี้เข้าไป ตกแต่งหลายชั้นซับซ้อน  นอกจากการปักดอกไม้แล้ว ยังมีการขลิบริมด้วยผ้าซาตินสีทอง  บ้างก็เพิ่มพู่หรือลูกปัดเพิ่มเข้าไปด้วย

清慈禧太后竹子纹样紧身小样四种 (北京故宫博物院藏)

清琵琶襟女马褂小样 (北京故宫博物院藏)

ทรงผมสตรีชาวแมนจู

ทรงผมของหญิงชาวแมนจูแบ่งเป็น 2 แบบ คือ 1.ทรงสองแกละ   2.ทรงหมวกปีกกว้าง     ทรงสองแกละนั้นเริ่มจากการหวีผมไปไว้ด้านหลัง จากนั้นแบ่งเป็นสองส่วน ส่วนล่างถึงลำคอ  แล้วแบ่งผมออกเป็นสองช่อยกสูง ตอนที่พับนั้นชโลมน้ำยาจัดทรงผมพร้อมกับจัดให้เรียบ ยกสูงขึ้นเล็กน้อย แล้วพับ จากนั้นรวมกันเป็นช่อเดียว  แล้วย้อนกลับไปด้านหน้า  ใช้เชือกมัดให้แน่นจากโคนผม    จากนั้นสอดแถบเหล็กสำหรับจัดทรง   แล้วนำเส้นผมพันรอบแถบเหล็กนั้นไว้  ให้เป็นรูปตัว T แล้วค่อยประดับด้วยดอกไม้ ลูกปัด และพู่ห้อยหรือตุ้งติ้ง       ภายหลังในสมัยเสียเฟิงฮ่องเต้ (ก่อนสมัยซูสีไทเฮา) ผมทรงนี้ก็ค่อยๆมีขนาดใหญ่ขึ้น แกละทั้งสองข้างก็มีขนาดใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ จึงนำแถบรูปพัดสีดำมาประดับให้ปีกผมทั้งสองข้างกว้างขึ้น แล้วเรียกว่า   ฉีโถว หรือ  กวนจวง   ซึ่งเรารู้จักกันในนาม  ต้าลาเช่อ

ฉนั้น เครื่องแต่งกายในหนังเรื่ององค์หยิงกำมะลอภาคก่อนจึงผิดอย่างมหันต์เลยครับ เพราะต้าลาเช่อสมัยนั้นยังไม่มี

梳旗髻的满族妇女 （清人《贞妃常服像》）	一字头
	大拉翅

 

เกี๊ยะแบบแมนจู

จากการรับอิทธิพลจากบรรพบุรุษที่นิยมใช้ไม้มาทำรองเท้า  ผู้หญิงชาวแมนจูจึงสวมรองเท้าส้นไม้  เรียกว่า “เกี๊ยะแมนจู”  จุดเด่นคือรองเท้าจะมีส้นอยู่ตรงกลางสูงประมาณ 10 เซนติเมตร  ลักษณะคล้ายกระถางดอกไม้  จึงเรียกว่า “รองเท้ากระถางดอกไม้”  บ้างก็มีลักษณะคล้ายกีบม้า จึงเรียกว่า “รองเท้ากีบม้า” ส้นเท้าบุด้วยผ้าสีขาว  ตัวรองเท้าปักลวดลาย  อาจเพิ่มลูกปัดหรือเครื่องตกแต่งอื่นๆ  ผู้หญิงชาวแมนจูสวมเกี๊ยะชนิดนี้เนื่องจากพวกนางไม่ต้องการมัดเท้าเหมือนชาวฮั่น   ผู้หญิงที่มัดเท้า เวลาเดินจะต้องเกร็งสะโพก ซึ่งมีผลเวลาร่วมรักที่ทำให้สามีมีความพึงพอใจมากขึ้น สาวๆชาวแมนจูที่ไม่ต้องการมัดเท้าจึงประดิษฐ์รองเท้าชนิดนี้ขึ้นมา   ในสมัยนั้นผู้หญิงที่ไม่มัดเท้าอาจไม่มีผู้ชายมาสู่ขอพวกนาง สตรีชาวฮั่นส่วนใหญ่จึงต้องมัดเท้า ซึ่งนี่มีความเกี่ยวข้องกับหลักคำสอนของขงจื่ออีกด้วย

缎钉绫凤戏牡丹纹高底旗鞋 （北京故宫博物院藏）

เสื้อคลุมยาวฉ่างอี

เสื้อคลุมยาวมีความคล้ายคลึงกับเสื้อเชิ้ต  แต่เสื้อเชิ้ตไม่มีการแหวกข้าง ซึ่งเสื้อคลุมฉ่างอีมีการแหวกข้างซ้ายขวายาวขึ้นไปถึงหน้าอก   ซึ่งจุดปลายของเส้นแหวกนี้จะต้องประดับลายเมฆ  และบนผืนเสื้อคลุมก็ประดับลายที่หรูหรามาก และจะต้องมีการกุ๊นขอบริบทุกด้าน  ทั้งคอเสื้อ ปลายแขนเสื้อ ปกเสื้อ ช่องแหวกและชายกระโปรงที่กุ๊นสีไม่เหมือนกัน  เทคนิคก็ต่างกัน  ลายลูกไม้ ลายไม้เลื้อย ลายฟันสุนัขก็ไม่เหมือนกัน     โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพื้นที่เจียงหนานซึ่งมีเทคนิคการปักลายที่สวยงามยิ่ง

 

穿旗袍的满族妇女

กระโปรง

กระโปรงในสมัยชิงนี้ได้แก่ กระโปรงร้อยจีบ  กระโปรงหน้าม้า กระโปรงตาชั่ง กระโปรงหางหงส์  กระโปรงจันทราทรงกลด   กระโปรงดอกไม้ดำ  เป็นต้น

กระโปรงร้อยจีบ    ชายกระโปรงด้านหน้าและด้านหลังมีความกว้างประมาณ ๒๐ เซนติเมตร     ชายกระโปรงส่วนครึ่งล่างเป็นพื้นที่หลักสำหรับประดับตกแต่งซึ่งปักเป็นลวดลายดอกไม้หลายหลากรูปแบบ  ซึ่งลายดอกไม้ ลายนก และลายผีเสื้อถือเป็นลายที่แพร่หลายมากที่สุด  ด้านข้างขลิบริม  นอกจากนั้นยังมีการตีเกล็ดทั้งสองข้างของแถบผ้า บนแถบผ้านั้นก็ยังปักลายบุปผาชาติอย่างละเดียดสวยงาม   สวนเอวมีการเพิ่มสายรัด  ส่วนชายกระโปรงด้านล่างก็มีการขลิบขอบเช่นกัน

กระโปรงหางหงส์  มีสามแบบด้วยกัน  แบบแรกเป็นการปักลายดอกไม้และหางหงส์ไว้ที่ส่วนเอว    แบบที่สองเป็นการปักลายหางหงส์บนส่วนเนื้อผ้าของกระโปรง ซึ่งแต่ละปลายหางห้อยระฆังจิ๋วไว้     แบบที่สามคือส่วนเสื้อและส่วนกระโปรงปักลัยสัมพันธ์กัน  และหางหงส์ห้อยระฆังจิ๋วคล้ายชนิดที่สอง

清代女裙样式（传世品）	晚清红绸百褶裙   清白暗花绸彩绣人物花草马面裙 （中央工艺美术学院藏）
红裙（传世实物）
穿鱼鳞百褶裙的清代妇女 （天津杨柳青晚清年画）

กรองคอ

กรองคอเป็นชิ้นส่วนประดับที่ผู้หญิงสวมไว้บนไหล่   สาวๆสมัยชิงส่วนมากนิยมสวมกรองคอในพิธีแต่งงาน  สตรีเจียงหนานช่วงปลายสมัยชิงไว้ผมทรงซูตี่ซุ่ย   ซึ่งกลัวว่าน้ำมันที่ใส่ผมจะมาเปื้อนเสื้อผ้า  จึงสวมกรองคอนี้กันเปื้อน กรองคอที่หญิงมีสกุลสวมใส่นั้นประดิษฐ์อย่างประณีต  มีสายริบบิ้นทำเป็นทรงดอกบัว   หรือจะใช้เชือกทำเป็นพู่แขนง  และมีบางรูปแบบที่ทำมาจากสายไข่มุก

云肩（传世实物）	披云肩的清代妇女 （清禹之鼎《女乐图》局部
清道光刺绣云肩(私人收藏)	清刺绣云肩(私人收藏)

เสื้อคลุมระฆังอี้โขวโจ่ง

อี้โขวโจ่งก็คือเสื้อคลุมชนิดหนึ่ง แต่ไม่มีแขน  ไม่มีการแหวกข้างอะไรทั้งสิ้น  เสื้อคลุมระฆังในสมัยชิงนั้นแบ่งเป็นแบบสั้นแบบยาวสองประเภท  ส่วนปกเสื้อก็มีแบบปกใหญ่ แบบปกสูง และแบบปกสั้น  สวมได้ทั้งผู้ชายและผู้หญิง    เวลาแสดงความเคารพจะต้องถอดมันออก มิฉะนั้นจะถือว่าเป็นการไม่สุภาพ (คล้ายการถอดหมวก)   เสื้อคลุมระฆังที่ผู้หญิงสวมจะทำมาจากผ้าซาตินสีสดใส  ปักลวดลายสวยงาม  ในฤดูหนาวอาจเพิ่มแถบขนสัตว์ไว้สวมใส่เพื่อความอบอุ่น

	缎地盘金龙斗篷（传世实物）
穿斗篷的妇女 （清胡锡《梅花仕女图》）

ชุดเกราะ

ชุดเกราะสมัยชิงแบ่งเป็นเสื้อและกระโปรง  และสวมหมวก  เสื้อเกราะยุคชิงนี้มีขนาดใหญ่และสวยงามที่สุด  จุดเด่นของมันก็คือไม่ได้ทำมาจากโลหะ  แต่ทว่ากลับใช้ลวดทองทอเป็นลายบนผ้าซาตินสีเหลืองแทนการใช้แผ่นเหล็กอย่างที่เคยใช้ในอดีต   ส่วนหมวกนั้นทำมากจากหนังวัวทาสีฝังไข่มุกและทองสันสกฤต  ส่วนเสื้อเกราะบริเวณ คอ ไหล่ รักแร้ หน้าอก หลัง ส่วนป้องกันด้านหน้า และปลายแขน  ต่างมีการปักลายและฝังมุกเป็นปักลายมังกร เมฆสีรุ้ง  ภูเขาอักษรโซ่ว  และทะเลอักษรฝู (คำมงคล)  ส่วนกระโปรงทั้งสองฝั่งปักเป็นลายมังกรเล่นมุข  มีแถบทองอยู่ตรงกลาง   บริเวณขอบก็ขลิบลายด้วยแถวมังกรและมังกรผงาด  ส่วนรอบๆแผ่นเหล็กปกป้องหัวใจก็ยังมีลายเมฆและมังกรล้อมรอบ  และดูโอ่อ่าตระการตาอยากจะหาไหนมาเปรียบเทียบได้

清意大利画家郎世宁绘乾隆帝南苑阅兵的 《大阅铠甲骑马像》 (北京故宫博物院藏)

清乾隆金银珠云龙甲胄(北京故宫博物院藏)

ลวดลาย

ลายที่ปักลงบนผ้าสมัยชิงส่วนมากเป็นการร่างโดยมือก่อนแล้วจึงค่อยปัก ลายมังกร สิงโต กิเลนและสัตว์สี่เท้าต่างๆ  หงส์ กระเรียนและปักษานานาพันธุ์  ดอกเหมย กล้วยไม้ ไผ่ เบญจมาศ และดอกไม้อีกหลายหลากชนิด  ทั้งยังมีของมงคล ๘ ชนิด  โป๊ยเซียน  ฮกลงซิ่ว  เป็นต้น  ลายต่างๆที่กล่าวมานี้ล้วนเป็นลายที่มักใช้บ่อยๆ  ซึ่งมีสีสันสดใสซับซ้อน  ลวดลายสลักเสลาอย่างละเอียด  มีลวดลายหลายชั้นลดหลั่นกันมากมาย

补子	清道光刺绣十二章龙袍料及十二章纹样特写 (维也纳奥地利国家博物馆藏)

ฮว๋างซ่างว่านฝูจิ้นอัน