เรื่องรอบ ๆ ตัวแบบนี้ "คุณรู้หรือไม่"

ลำดับตอนที่ #388 : รู้หรือไม่ "แมงมุมเวลาชักใย ทำอย่างไร"

          พบข้อมูลในนิตยสารวิทยาศาสตร์ ซายแมก (SCI MAG) ฉบับเดือนมีนาคม 2551 ว่า แมงมุม หรือ Spider เป็นสัตว์ที่อยู่ในประเภทสัตว์ไม่มี กระดูกสันหลัง และไม่จัดเป็นพวกแมลง เพราะแมงมุมมี 8 ขา (แมลงมี 6 ขา มีปีก และลำตัวแบ่งเป็น 3 ส่วน คือ หัว อกและท้อง) แต่แมงมุมมีลำตัวแบ่งเป็น 2 ส่วน คือส่วนหน้าที่ประกอบไปด้วยส่วนหัวและอกที่เชื่อมติดกัน และส่วนหลังซึ่งเป็นส่วนท้อง และแมงมุมไม่มีปีก

แมงมุมเป็นสัตว์นักล่า กินอาหารจำพวกเพลี้ยอ่อน ตัวหนอน ผีเสื้อ แมลงวัน ฯลฯ ด้วยวิธีการชักใยเป็นข่ายดักจับสัตว์ที่เป็นเหยื่อ โดยแมงมุมจะชักเส้นใยที่สร้างจากต่อมในลำตัว มีลักษณะเป็นใยเหลว แข็งตัวเมื่อโดนอากาศ ใยบางส่วนจะเหนียว บางส่วนก็ลื่น และมีลวดลายเฉพาะพันธุ์

จากการศึกษาพบว่า แมงมุมจะชักใยที่มีลักษณะแตกต่างกันเพื่อให้เหมาะสมกับการนำไปใช้งาน แบ่งได้กว้างๆ ดังนี้ 1.ใช้เป็นเส้นใยรับแรง (มีลักษณะเหนียวและแข็งแรงที่สุด ใช้เป็นโครงสร้างหลักของตาข่ายดักแมลง) 2.ใช้มัดห่อเหยื่อ 3.ใช้สร้างรังไข่ 4.ใช้ชักเป็นตาข่าย 5.ใช้ในการลอยตัว 6.ใช้ผสมพันธุ์ และ 7.ใช้สร้างรัง

นักวิทยาศาสตร์ยังพบว่า แมงมุมบางชนิดมักตกแต่งใยด้วยสีต่างๆ โดยส่วนใหญ่เลียนแบบสีที่แมลงนั้นๆ ชอบ เพื่อหลอกล่อให้แมลงมาติดกับ เช่น แมงมุมพันธุ์ Nepphila Clavipus จะขับใยสีเหลืองออกมามากกว่าปกติในวันที่แดดสดใส เพราะในสายตาของแมลง สีเหลืองเป็นสีของดอกไม้และใบไม้อ่อน รวมทั้งยังพบว่าใยของแมงมุมสะท้อนแสงอัลตราไวโอเลตได้ดี ซึ่งแมลงก็มองเห็นแสงนี้ได้แบบสบายและใช้เพื่อการนำทาง ดังนั้น เมื่อแมลงเห็นแสงอัลตราไวโอเลตจากใยแมงมุมจะบินเข้าหา จนเกิดการเรียนรู้ว่าหากบินเข้าไปก็จะไม่ได้ออกมา จึงพยายามหลีกเลี่ยง แต่แมงมุมก็แก้เกมโดยเปลี่ยนรูปทรงและตำแหน่งชักใยไม่ให้ซ้ำ เพื่อไม่ให้แมลงจำได้เช่นกัน

ทั้งนี้ ใยแมงมุมนั้นถ้าจับมายืดออกจะมีความยาวเฉลี่ยประมาณ 60 เมตร และมีประมาณ 3,000 จุดเชื่อมต่อ แมงมุมใช้เวลาชักใยจนเสร็จสมบูรณ์โดยเฉลี่ยประมาณ 1 ชั่วโมง ตามขั้นตอนดังนี้ 1.แมงมุมตัวเมียจะปล่อยใยเส้นแรกออกไปในอากาศ เพื่อให้ลมพัดพาไปยึดติดกับกิ่งไม้ หรือวัสดุอย่างใดอย่างหนึ่ง 2.ถ้าแมงมุมตัวเมียรู้สึกว่าจุดที่ยึดได้อีกฝั่งหนึ่งดีแล้ว พอใจแล้ว ก็จะเอาด้านที่ติดกับตัวเองยึดติดกับวัสดุฝั่งที่อยู่ 3.จากนั้นแมงมุมก็ไปเดินตามเส้นใยแรก พร้อมกับปล่อยเส้นใยใหม่ที่แข็งแรงกว่า หย่อนโค้งลงไปใต้เส้นแรก (โดยใช้จุดยึดหัวท้ายเดิม) เป็นรูปครึ่งวงกลมหงาย

4.แมงมุมจะเดินบนเส้นใยใหม่ที่เป็นรูปครึ่งวงกลมหงายกลับมาตรง กลาง (จุดนี้ ต่อมาจะเป็นจุดศูนย์กลาง (Hub) ในกระบวนการชักใย) และแมงมุมจะทิ้งตัวลงดิ่งพร้อมทั้งปล่อยใยใหม่ตามลงมา คล้ายๆ สะลิงยึดตัว ใยเส้นนี้จะยึดอยู่ระหว่างตรงกลางของใยตัวยูหงายที่แข็งแรง กับวัสดุชิ้นใหม่ 5.จากนั้นแมงมุมจะชักใยเชื่อมระหว่างจุดยึดทั้ง 3 จุด (ตามมุม) เพื่อสร้างกรอบ 6.จากจุดศูนย์กลาง (Hub) แมงมุมจะชักใยเชื่อมกับกรอบทั้ง 3 ด้าน (เป็นเส้นใยรัศมีจำนวนมาก ออกมาจากจุดศูนย์กลาง) 7.แมงมุมจะชักใยเชื่อมรัศมีทั้งหมดเป็นทรงก้นหอยวนออกจากจุดศูนย์กลางไปสู่ขอบนอก

8.สุดท้าย แมงมุมจะเดินย้อนเส้นทางขดหอยที่ได้ร่างไว้ตามขั้นตอนที่ 7 จากวงนอกเข้าสู่ศูนย์กลาง เพื่อปล่อยใย "ชนิดเหนียว แบบกาวช้าง" ทดแทนใยเดิม และกินใยเดิม เพื่อให้เหลือแต่ใยเหนียวรูปขดหอยเท่านั้น และผลลัพธ์สุดท้ายของใยแมงมุมที่สมบูรณ์ คือใยแมงมุมที่มีแนวรัศมีเป็นเส้นใยธรรมดา (ไม่เหนียวแบบกาวช้าง) ไว้ให้แมงมุมสัญจร และมีใยชนิดเหนียวแบบกาวช้างทรงขดหอย ไว้สำหรับดักแมลง หรือเหยื่ออาหาร

ที่มา ข่าวสดออนไลน์
ภาพประกอบจาก http://plang2u.exteen.com/20091125/entry-2