เรื่องรอบ ๆ ตัวแบบนี้ "คุณรู้หรือไม่"

ลำดับตอนที่ #123 : รู้หรือไม่ "ทำไมต้องใช้แมวแห่ขอฝน"

          ประเพณีแห่นางแมวเป็นพิธีขอฝนของพวกชาวบ้าน โดยเฉพาะภาคกลาง ปีใดที่ฝนมาล่าหรือแล้งผิดปรกติ อันจะทำให้ชาวบ้านเดือดร้อน พืชในไร่นาให้ผลไม่เต็มที่ อาจถึงกับทำให้เกิดภาวะข้าวยากหมากแพงได้ ชาวบ้านก็จะชุมนุมปรึกษาหารือกันเพื่อทำพิธีแห่นางแมวตามที่ทำสืบเป็นประเพณี เพราะเชื่อว่าภายหลังเมื่อแห่นางแมวแล้ว ไม่ช้าฝนก็เทลงมา

          ชาวบ้านจะจัดหาแมวตัวเมียตัวหนึ่ง นำใส่ชะลอม หรือเข่ง  ตะกร้า สุดแต่จะหาได้ ที่สำคัญต้องมีฝาปิดแน่นหนากันแมวแหกออกมาได้ การแห่นางแมวนั้นจะแห่กันในตอนเช้าหรือตอนบ่ายก็ได้แล้วแต่ความสะดวก เอาไม้คานสอดเข้าไปในตะกร้า หามกันไป มีคนแห่แวดล้อมนางแมว  คนหนึ่งถือพานนำหน้า ร้องเชื้อเชิญให้ใคร ๆ มาร่วมพิธีขอฝน พวกที่อยู่ในขบวนใครมีกลอง กรับ ฆ้อง ฉิ่ง ก็ถือติดมือมาบรรเลงด้วย

          เมื่อเคลื่อนขบวนแห่  ต่างก็ร้องบทแห่นางแมว ซึ่งมีข้อความผิดเพี้ยนกันไปแล้วแต่ท้องถิ่น บางบทมีถ้อยคำกระเดียดไปทางหยาบโลน เมื่อแห่ถึงบ้านใคร เจ้าของบ้านจะเอากระบวยตักน้ำสาดลงไปในชะลอมหรือตะกร้าที่ขังแมวอยู่ จากนั้นเจ้าของบ้านก็ให้รางวัลแก่พวกแห่ เป็นเหล้า ข้าวปลา ไข่ต้ม หรือของกินอย่างอื่น ส่วนมากมักให้เงินเล็กน้อยแก่คนถือพานนำหน้ากระบวนแห่ เสร็จแล้วก็เคลื่อนต่อไปยังบ้านอื่น ๆ จนสุดเขตหมู่บ้านแล้วก็กลับมาชุมนุมเลี้ยงดูกันเป็นที่ครึกครื้น พร้อมทั้งปล่อยแมวให้เป็นอิสระ ถ้าฝนยังไม่ตก ก็ต้องแห่ช้ำในวันรุ่งขึ้นและวันต่อ ๆ ไปจนกว่าฝนจะตก

          พระยาอนุมานราชธน ปราชญ์คนสำคัญของไทย ให้ข้อสังเกตว่า แมวเป็นสัตว์ไม่ชอบน้ำ โบราณจึงถือว่าเป็นตัวแล้งเมื่อแมวถูกสาดน้ำเปียกปอน ก็จะหมดสภาพตัวแล้งไป ชาวบ้านคงถือเคล็ดตรงนี้จึงมีพิธีแห่นางแมวสืบต่อกันมา

          เรื่องสาดน้ำแมวเมื่อฝนแล้งเพื่อให้ฝนตก ไม่ใช่มีในประเทศไทยเท่านั้น  ในเกาะสุมาตราบางท้องที่ก็มี ถ้าปีใดฝนแล้ง  พวกผู้หญิงชาวบ้านต้องนุ่งน้อยห่มน้อย พากันลงไปลุยน้ำในแม่น้ำแล้วสาดน้ำรดกัน นอกจากนี้ยังจับแมวดำตัวหนึ่งโยนลงไปในน้ำแล้วปล่อยให้มันตะเกียกตะกายปีนตลิ่งหนี พอแมวขึ้นตลิ่งได้พวกผู้หญิงก็ไล่ตามและสาดน้ำรดมันพอเป็นพิธี บอกว่าทำอย่างนี้ฝนจะตก ทางเกาะชวามีประเพณีจับเอาแมวตัวผู้กับตัวเมียอย่างละตัวมาอาบน้ำ เชื่อว่าไม่ช้าฝนจะตก

          “ซองคำถาม” คิดเล่น ๆ ว่า เหตุที่เลือกเอาแมวมาแห่นั้นอาจเห็นว่าแห่นางแมวดีกว่าแห่นางหมา เพราะหมาไทยนั้นใครจะตะครุบจับมาใส่ตะกร้าได้ง่าย ๆ แถมกว่าจะเดินแห่ทั่วหมู่บ้าน หมาซึ่งตัวหนักอยู่แล้ว เวลาถูกน้ำสาดก็จะดิ้นทำให้หนักแรงมากขึ้น ขบวนแห่คงไปไม่ได้ไกลเป็นแน่

“ข้อมูลสนับสนุนจากหนังสือ ๑๐๘ ซองคำถาม / สำนักพิมพ์สารคดี” 

ภาพประกอบจาก http://www.ipe.ac.th/uploads/image/Kongkit/si8.jpg