| |
| " โวอู่หวัึเลือใ้นโยบาย ‘เมือหน้า่าน’ โยมอบหมายให้าิพี่น้อและุนนาที่มีวามีวามอบออไปปรอยัินแน่า ๆ ั้ให้เป็นผู้รอแว้น โยผู้รอแว้นะไ้รับอำนาในารปรอินแนรอบนอผืนหนึ่ อีทั้พวเาเหล่านั้นยัถือเป็นผู้พิทัษ์ราสำนัโวอี้วย " |
โวมีประวัิวามเป็นมาอันยาวนาน เิมอาศัยอยู่ในแถบเสียาน ่อมาอพยพไปั้รรายัโวหยวน（周原）ึ่อยู่ทาอนใ้ออำเภอีานมลส่านีอีน เมื่อ 1,100 ปี่อนริส์ศัรานเผ่า้นระูลโว็มีุมำลัเ้มแ็ึ้น พวเาทาหนึ่รวบรวมรัเล็ ๆรอบ้าเ้ามา อีทาหนึ่โยย้ายนรหลวาโวหยวนมายัินแนฝั่ะวันอแม่น้ำเฟิ หรืออำเภอาอานในปัุบัน โยั้เป็นเมือเฟิิ （丰京）านั้นแพร่ยายอิทธิพลไปทาทิศะวันออ ทำให้เิ้อพิพาทับราวศ์า
ะนั้นราวศ์าในรัสมัยี้ิ่หรือาโ้วนั้น ไ้ััีป๋อั่(หรือ่อมาเป็นโวเหวินหวัผู้นำอราวศ์โว)ไว้ที่โหย่วหลี่มาระยะเวลาหนึ่แล้ว ุนนาอโวถวายหิามและเพรนิลินามามายให้แ่า ี้ิ่ึยอมปล่อยัวีป๋อั่ เมื่อีป๋อั่ลับถึรัอน ็เร่ระมพลเพื่อยทัพบุา ในเวลานั้น ารเมือภายในราวศ์าล้มเหลวฟอนเฟะ เิารแแยทั้ภายในนอ โวเหวินหวั （周文王）เห็นว่าสถานาร์สุอมแล้ว ะนใล้สิ้นลมึำับสั่เสียให้บุรายไท่ื่อฟา หรือโวอู่หวั （周武王） รวบรวมไพร่พลยทัพบุา |
 | | ป้อมทีุ่มัโวป๋อั่หรือโวเหวินหวั |
|  | |
เมื่อโวอู่หวัึ้นสืบทอราบัลลั์่อาโวเหวินหวั ็รีาทัพรั้ให่โยมี พลรถ 300 พลทหารราบ 450,000 หน่วยล้าาย 3,000 มุ่สู่ะวันออ ระหว่าทาบรรารัเล็ ๆไ้แ่ ย（庸） สู（蜀） เีย（羌） （鬃）เวย （微）หลู （卢）เผิ （彭）ผู（濮）เป็น้น่ายอมสวามิภัิ์เ้าร่วมับอทัพ โวอู่หวัไ้ประาศโทษทั์วามผิอาโ้ว าโ้วึัทัพ 170,000 ออมาสู้รบ้วยโวอู่หวั ทว่าเหล่าทหารอาไม่มีำลัใสู้รบ ่าพาันทิ้อาวุธหลบหนี เป็นเหุให้ทัพโวไ้ัยนะ ฝ่ายาโ้วหลบหนีไป ภายหลัเสียีวิที่ลู่ไถ ราวศ์าึล่มสลาย นับแ่นั้นมา ประวัิศาสร์ีน็เ้าสู่ยุราวศ์โว |
 | | ุนนาสำัที่ร่วมบุเบิราวศ์โว ไ้แ่ เีย่า(้าย) โว(ลา)และเา(วา) |
| |
โวอู่หวัเมื่อไ้ัยนะเหนือาแล้ว ็เ้ารอบรอินแนที่เยอยู่ภายใ้ารปรออา อีทั้ยัปราบปรามรัเล็ ๆ รอบ้า ทว่าปัหาอันหนัอึ้ที่โวอู่หวั้อเผิ็ือาระรัษาผืนแผ่นินะวันออนี้ไว้ไ้อย่าไร ันั้น เาึเลือใ้นโยบาย ‘เมือหน้า่าน’ โยมอบหมายให้าิพี่น้อและุนนาที่มีวามีวามอบออไปปรอยัินแน่า ๆ ั้ให้เป็นผู้รอแว้น โยผู้รอแว้นะไ้รับอำนาในารปรอินแนรอบนอผืนหนึ่ อีทั้พวเาเหล่านั้นยัถือเป็นผู้พิทัษ์ราสำนัโวอี้วย |
|  | | ระบวยัน้ำที่เ้าแว้นีัทำให้แ่ภรรยา |
| |
นอานี้ โวอู่หวัยัแ่ั้ให้อู่เิ （武庚）บุรอาโ้วูแลแว้นา เพื่อสามารถวบุมาวา่อไป โยส่น้อายอเา ไ้แ่ ่วนู่ （管叔）ไู่่ （蔡叔）และฮั่วู่ （霍叔）ให้อยรวสอบอู่เิ นอานี้ ยัแ่ั้ให้โวั้น （周公旦）ไปปรอแว้นหลู่ （鲁）ส่วนเีย่า (姜尚)ไปปรอแว้นี （齐）และเส้าื่อ （召公奭）ไปรอแว้นเอี้ยน （燕）
หลัาโวอู่หวัสิ้นพระนม์ เิหวั （成王）บุรายอเาไ้สืบทอราบัลลั์ แ่เนื่อายัอยู่ในวัยเยาว์ ึมอบหมายให้โวั้นหรือโว （周公）เป็นผู้สำเร็ราารแทน เป็นเหุให้่วนู่และไู่่ไม่พอใโว ึปล่อย่าวใส่ร้ายโวล่าวหาว่าวาแผนิบัลลั์ ่อมา อู่เิ็เ้าร่วมับ่วนู่และไู่่รวบรวมแว่นแว้นเล็ ๆ ทาภาะวันออ อันไ้แ่สวี （徐）เหยี่ยน （奄）ป๋อู （薄姑）เป็น้น เพื่อเป็นาน่อารบ โวึ้อใ้ำลัทหารเ้าปราบปราม โยใ้เวลา 3 ปี สุท้ายึสามารถปราบบอู่เิ ่วนู่และไู่่ลไ้ ประหารอู่เิและ่วนู่ เนรเทศไู่่ าารปราบบรั้นี้ ทำให้ราวศ์โวมีราานที่มั่นยิ่ึ้น |
 | | ภาพแะสลัหินเล่าเรื่อราวโวหนุนโวเิหวับริหารแผ่นิน |
| |
สืบเนื่อาโวอู่หวัเมื่อล้มล้าราวศ์าแล้ว ็ลับไปนรหลวเฮ่าิ （镐京）(ย้ายมาาเฟิิ)แล้วพบว่า ระยะทาระหว่าเมือเฮ่าิับศูนย์ลาารปรอแห่ใหม่อยู่ห่าไลันเินไป ันั้นึิะย้ายมาสร้าเมือหลวใหม่ในแถบลุ่มแม่น้ำอีและแม่น้ำลั่ว （伊洛）ึ่เป็นศูนย์ลาอนเผ่าเี่ยมาแ่เิม แ่วามินี้ยัไม่ทันไ้เป็นริ ็ล้มป่วยสิ้นพระนม์ลเสีย่อน าารึทีุ่ไ้าเมือเป่าีพบว่า โวเิหวั （成王）เมื่อไ้สืบทอราบัลลั์แล้ว ็ไ้สาน่อแนวปิธานอโวอู่หวั โยำหนั้เมือหลวใหม่บริเวลุ่มแม่น้ำอีและแม่น้ำลั่วึ่อยู่ใล้เมือลั่วหยั （洛阳）ในปัุบัน โยใ้เมือใหม่นี้เป็นศูนย์ลาารปรอแห่ใหม่ ึ่็สามารถร่นระยะทาไปไ้มาทีเียว |
 | | ภานะใส่เหล้ารูปม้าศึทำ้วยสำริ |
| | |
เพราะเพื่อารนี้ เิหวัไ้เยแ่ั้ให้เส้าื่อหรือเส้า （召公）ไป ‘สำรว’ละแวเมือลั่วหยั ไม่นานนั เมือหลวแห่ใหม่ือ ลั่วอี้（洛邑）หรือนรหลวะวันออ ็รวมเ้าับเมือเฮ่าิ เมือหลวเิมึ่โวอู่หวัไ้สร้าไว้ ลายเป็นศูนย์ลาทาวันธรรม ารปรอ และารทหารอราวศ์โวะวัน และเพื่อล้มล้าแนวิอบู้บ้านเมืออประานาวา เิหวัึอพยพาวยินหรือาเ้าสู่เมือเิโวเมือหลวแห่ใหม่
* * * * * * * * * |
|  | | ‘ุ้ย’ ภานะใส่อาหารและเรื่อยศที่มีพันาารมาา ‘ิ่’ |
| |
"เมื่อโวหวัพระราทานที่ินและไพร่พลให้แ่บรราเ้าแว้นนั้น ็้อัพิธีรับที่ินและไพร่พลนั้น เหล่าเ้ารอแว้นที่ไ้รับารแ่ั้ ้อมีำหนเวลาแน่นอนเพื่อเ้าเฝ้าโวหวั โยมีภาริในารปป้อราสำนัโว พวเายัะ้อส่บรราารให้ับโวหวั้วย (รวมทั้ารเ์ทหารไพร่พล) หาไม่ส่บรราาร็ะถือว่าิาร่อบ่อราสำนั" |
 | | : วานสำริึ่โวอู่หวัพระราทานเป็นเรื่อยศให้ัู่เมื่อรั้ไปรอเมือเว่ย |
| | |
เนื่อาโว （周公）ไ้สำเร็ราารเมื่อรั้อยู่ที่นรเฮ่าิหรือนรหลวะวันมาโยลอ ันั้นบุรายนโอเาื่อป๋อิน （伯禽）ึไ้รับสืบทอำแหน่เ้าแว้นหลู่（鲁）่อาบิา ในปัุบันไ้มีารุ้นทาโบราีพบาเมือโบราแห่นี้ที่เมือวีฝู่อมลาน
ส่วนเีย่า （姜尚）ที่ไ้รับแ่ั้ไปรอแว้นี （齐）ปัุบันือเมือหลินือในมลาน และเส้า （召公）ที่รอแว้นเอี้ยน （燕）ปัุบันือเฝาานในปัิ่ ็ไ้มีารุพบาเมือและสุสานอเ้าแว้นเอี้ยนอี้วย
ภายหลัเหุาร์ปราบบอู่เิสบราบาบล โวอู่หวั็ไ้พระราทานินแนึ่เยอยู่ภายใ้ารปรอออู่เิให้ับน้อายื่อัู่ （康叔）โยแ่ั้เป็นเ้าแว้นเว่ย （卫）ึ่ปัุบันไุ้พบาเมือโบราอแว้นเว่ยในอำเภอวิ่นมลเหอหนัน นอานี้ พระอ์ยัไ้แ่ั้เวยื่อ （微子）ึ่เป็นพี่าย่ามาราอาโ้วษัริย์อ์สุท้ายอราวศ์า ที่ไม่ไ้เ้าร่วมในาร่อบอู่เิึ้นเป็นเ้าแว้น่ （宋）ปัุบันือเมือาิวในมลเหอหนัน ั้อยู่ทาฝั่ะวันอแว้นเว่ย （卫） |
|  | | ภานะใส่เหล้ารูปห่านทำ้วยสำริ |
| |
่อมา เมื่อโวเิหวั （成王）ปราบแว้นถั （唐国）ไ้แล้ว ็มอบินแนที่ยึมาไ้ให้ับถัู่อวี๋ （唐叔虞）ึ่เป็นลูพี่ลูน้อปรอ แล้วั้เป็นแว้นิ้น （晋） ปัุบันมีารุพบร่อรอยทาโบราีที่เ่อแนระหว่าเมืออี้และวี่เยว่ในมลานี
บรราเ้าผู้รอแว้นเหล่านี้ มัมีเรื่อัแย้ันบ้า มีสัมพันธไมรี่อันบ้า บารั้ยัานอำนาึ่ันและันเอ สภาพารปรอเ่นนี้ส่ผลให้ใน่ว้นอราวศ์โวมีวามสบและมั่นทาารเมือ ัำล่าวที่ว่า ‘ยุทอแห่เิหวั 40 ปีไม่้อใ้โทษทั์’ แสให้เห็นถึสภาพสัมในสมัยโวเิหวัภายหลัเหุาร์ปราบบอู่เิแล้ว ราวศ์โวไ้มีวามสันิสุระยะหนึ่
ใน่วเวลาัล่าวนี้ ไพร่พลาวโวลับ้อผ่านารศึสราม เพื่อยายินแนออไปทาอนใ้อันไ้แ่ ปา （巴） ผู （濮） เิ้ （邓）ู่ （楚） ทาอนเหนือรินแนู่เิ่น （肃慎）เอี้ยน （燕）ป๋อ （亳）ทิศะวันออรายฝั่ทะเล ทิศะวันราน （甘）ิ （青）รวมเป็นอาาัรที่ว้าให่ว่าในสมัยราวศ์าเสียอี |
 | | รถที่ใ้เป็นเรื่อมือในารลทั์ในสมัย่อน แะสลัเป็นรูป่า ๆ |
| | |
ราวศ์โวไ้วาระบบารปรอภายในที่่อน้าะประสบผลสมบูร์ มีารำหนบทลโทษที่เป็นระบบว่าในสมัยา มีารเรียมอำลัทหารเป็นำนวนมาว่าสมัยา ถึับมีำล่าวว่า ‘ภายใ้แผ่นฟ้านี้ ผืนินและไพร่พลล้วนเป็นอโวหวั*’ ันั้น เมื่อโวหวัพระราทานที่ินและไพร่พลให้แ่บรราเ้าแว้นนั้น ็้อัพิธีรับที่ินและไพร่พลนั้น เหล่าเ้ารอแว้นที่ไ้รับารแ่ั้ ้อมีำหนเวลาแน่นอนเพื่อเ้าเฝ้าโวหวั โยมีภาริในารปป้อราสำนัโว พวเายัะ้อส่บรราารให้ับโวหวั้วย (รวมทั้ารเ์ทหารไพร่พล) หาไม่ส่บรราาร็ะถือว่าิาร่อบ่อราสำนั ้อไ้รับโทษทั์ ทว่า เมื่อเวลาผ่านไป บรราเ้ารอแว้น็มัมีารัแบ่หรือแลเปลี่ยนินแนันเอ ึ่อย ๆเปลี่ยนที่ินเป็นอนเอ ะเียวัน็มีารบุเบิผืนที่ินทำินแหล่ใหม่มาึ้น เมื่อมีที่นาเป็นอัวเอมาึ้น ย่อม่อให้เิภาวะที่เป็นารบ่อนทำลาย่อระบบารทำนารวมเิึ้น |
|  | | ระเบื้อมุหลัาินเผาที่นิยมใ้อย่าแพร่หลายในสมัยโวะวัน |
| |
ในสมัยโวะวันนี้สภาพเศรษิและสัมมีวาม้าวหน้ายิ่ว่าราวศ์า มีารใ้ทาสำนวนมาในระบวนารผลิ ่อให้เิภาวะแรานเหลือใ้ในสัม ึ่ทำให้อาีพาน่าฝีมือ่า ๆไ้รับารพันามายิ่ึ้น ารผลิเรื่อมือสำริ็มีวาม้าวหน้าอย่ามา นอเหนือาโรานเรื่อมือสำริที่วบุมโยราสำนัแล้ว เหล่าเ้ารอแว้น่า็มีโรานสำริเป็นอนเอ เรื่อมือสำริยิ่มีปริมาเพิ่มึ้น ็ยิ่มีารนำไปใ้อย่าว้าวามาึ้น นแทบะรอบลุมในทุ้านอวิถีีวิ อีทั้ยั่วยระุ้นวามเริในสาาอาีพอื่น ๆอี้วย
ารใ้ัวอัษร็ยิ่แพร่หลายมาึ้น นอาารารอัษรลบนระูสัว์แล้ว ในบรราแผ่นารึที่ทำาทอแนับหมื่นิ้นทีุ่พบล้วนมีารึัวอัษร ึ่บันทึเรื่อราวมามายที่เิึ้นในีวิประำวัน ิ้นที่พบบันทึอัษรมาที่สุมีถึ 499 ัวอัษร เทียบเท่าับเอสาริ้นหนึ่ในเวลานั้นเลยทีเียว
นอานี้ยัมีวาม้าวหน้าในเิวิาารและเทโนโลยีทา้าน่า ๆ เ่น เษรรรม ารเลี้ยสัว์ ารทอผ้า าร่าทอ าร่อสร้า าราศาสร์ ภูมิศาสร์เป็น้น วามสำเร็เหล่านี้ไ้ทำให้เิารเปลี่ยนแปลในวิถีีวิและารผลิอนในสมัยนั้น นัโบราีไุ้พบเรื่อมือเหล็ล้าที่สร้าาแรานมนุษย์ภายในสุสานสมัยปลายราวศ์โวะวัน ึ่แสว่า อย่าน้อยในสมัยนั้น ผู้นเริ่มรู้ัเทนิในารีเหล็แล้ว าร้นพบรั้นี้ บ่ี้ว่าในะที่มนุษย์ปรับัวอยู่ในท่ามลาาร่อสู้อโลภายนอ ็ไ้ศึษาและฝึฝนทัษะวิธีารใหม่ ๆที่ให้ผลที่ีว่าเิม |
 | | อัษรีนที่แะสลัลบนภานะ ‘ุ้ย’ |
| | |
เมื่อมาถึรัาลโวลี่หวั （周厉王）ภายในเิวามัแย้รุนแรึ้นามลำับ ลี่หวัทีู่รีภาษีอย่าหนั ่มเหราษร อีทั้ปิั้นผู้นไม่ให้วิพาษ์วิาร์ารปรอ นระทั่่อนริส์ศัรา 841 เิารลุฮือภายในึ้น ลี่หวัหนีไปเมือื้อ (ปัุบันอยู่ในอำเภอฮั่วในมลานี) ประานึพาันสนับสนุนให้โวิ้ （周定公）และเามู่ （召穆公）ึ่เป็นุนนาั้นผู้ให่ร่วมันบริหารราารแผ่นิน （共和行政）ึ่นี่ถือเป็นรั้แรในประวัิศาสร์ีนที่มีารบันทึเหุาร์โยระบุเวลาที่แน่นอน
่อมาเมื่อโวเวียนหวั （周宣王）ไ้สืบบัลลั์่อมา เนื่อาไ้รับบทเรียน้า้น ึปรับเปลี่ยนนโยบายารปรอเสียใหม่ และเพื่อัภัยุามานเผ่าหรี๋ （荣帝）ที่อยู่ทาอนเหนือ ึ้อทำศึป้อันอาาเอีรั้ สุท้ายไ้รับัยนะลับมา นอานี้ยัประสบัยในารสรามับแว้นิู่ （荆楚）และหวยอี๋ （淮夷）ันั้น ึไ้รับารเรียานเป็นยุ ‘ฟื้นฟู’ ทว่า สัมโยรวมยัอยู่ภายใ้มรสุมแห่วามัแย้ภายใน่อไป |
|  | | เรื่อหยสลัลวลายมัร |
| |
วิวันาารที่เิึ้นในห้วประวัิศาสร์มัะไม่เท่าเทียมัน อาทิ ในสมัยาและโวินแนในเหยวน （中原）ไ้เ้าสู่วามรุ่เรืออยุสำริ ในะที่ินแนรอบนออโว ยัล้าหลัอยู่มา ันั้น ภายใ้แรึูอผลประโยน์และเินทอ สรามระหว่าาวโวและแว่นแว้นอื่น ๆ็มัะเิึ้นบ่อยรั้ รั้หนึ่โวเาหวั （周昭王）ยทัพบุนเผ่าหมาน （蛮族）ึ่อาศัยอยู่แถบลุ่มแม่น้ำาเีย(แยีเีย)และแม่น้ำฮั่นสุ่ย แ่้อรับศึหนัาาร่อ้านอย่าเ้มแ็อาวเผ่าหมาน อทัพอโวสูเสียำลัไพร่พลแทบหมสิ้น เาหวัเอ็สิ้นีพที่แม่น้ำฮั่นสุ่ย ารศึรั้นี้ถือเป็นวามสูเสียรั้ยิ่ให่รั้หนึ่ในยุ้นราวศ์โวะวันเลยทีเียว |
 | | ‘ิ่’ ภายในารึเหุาร์ที่เ้าแว้นเอ้อ（噩）ยำลับุล้อมเมือหลวโวะวัน |
| | |
นับแ่นั้นมาราวศ์โวะวัน็าวามสามารถในารวบุมแว่นแว้น่า ๆทาอนใ้ไปโยสิ้นเิ แม้ว่าภายหลัโวมู่หวั （周穆王）และโวเวียนหวั （周宣王）็เยยทัพลใ้ ทว่ายัไม่อาพลิผันสถานาร์ใๆไ้มานั นเผ่าอี๋ （东夷）ที่อยู่ทาทิศะวันออ็เริ่มรุล้ำเ้ามาในายแนโว ทำให้โว้อมีารศึรบิพันมาโยลอ
รั้หนึ่ แว้นเอ้อ （噩） ไม่ยอมส่บรราารให้ับโว ทั้ยัยไพร่พลรุเ้ามาถึรอบนอเมือลั่วอี้ นรหลวะวันออ ทำวามื่นระหนให้ับบรราุนนาในราสำนั โวเวียนหวััส่อทัพพิทัษ์นรหลวทั้สอ （西六师、东八师）เ้า่อร แ่็ไม่อา้านทานไว้ไ้ ภายหลัไ้รับวาม่วยเหลือทาทหาราบรราเ้าแว้นที่อยู่รอบ้า ึสามารถเอานะไ้ในที่สุ
ยัมีพวเวี่ยนหร （犬戎）ที่อยู่ทาะวันเียเหนือ็เป็นศัรูที่สำัที่สุในยุโวะวัน ในรัาลโวมู่หวั （周穆王）พวเวี่ยนหรเริ่มแ็แร่ึ้น ั้นวาหนทาาริ่ออราวศ์โวับแว้น่า ๆในแถบะวันเียเหนือ ันั้น โวมู่หวัึ้อยอทัพปราบเวี่ยนหรนไ้ัยนะ ึโยย้ายาวเวี่ยนหรำนวนหนึ่มาสู่ินแนไท่หยวน （太原） เปิเส้นทาิ่อระหว่าโวและแว้น่า ๆทาทิศะวันเียเหนือ |
 | | เรื่อแ่ายและเรื่อประับศรีษะายหิ |
| |
ภายหลัพวเวี่ยนหรยับุรุามายแนโวอีหลายรั้ ่อมาในรัสมัยโวโยวหวั （周幽王）ึ่เป็นบุรอโวเวียนหวั （周宣王） ลุ่มหลในัวนาสนมเปาื่อ ถึับิสัหารรัทายาทอี๋ิ้ว （宜臼）เพื่อแ่ั้บุรายอนาเปาื่อนามป๋อฝู （伯服）เป็นผู้สืบทอราบัลลั์ เนื่อามาราออี๋ิ้วเป็นบุรีอเ้าแว้นเิน （申）เป็นเหุให้เ้าแว้นเินร่วมมือับพวเวี่ยนหรบุโมีโวะวัน สัหารโวโยวหวั เิเาหลี่าน อีทั้วยโอาสปล้นสะมทรัพย์สินมี่าภายในเมือไปนหมสิ้น ราวศ์โวะวันึถึาลล่มสลาย |
ฝ่ายอี๋ิ้วที่ไ้รับวาม่วยเหลือาบรราเ้าผู้รอแว้น่า ๆ ้าวึ้นรอบัลลั์่อมา ทรพระนามว่าโวผิหวั （周平王） ้อย้ายเมือหลวไปยัเมือลั่วอี้（洛邑）นรหลวะวันออ นับแ่นั้น ประวัิศาสร์ีน็เ้าสู่ยุโวะวันออ （东周）
* โวหวัหรือโวอ๋อ ในที่นี้หมายถึผู้นำอราวศ์โวโยทั่วไป ไม่ระบุรัาล |
ความคิดเห็น