ตอนที่ 14 : ที่ราบลุ่มแม่น้ำ

ที่ราบแม่น้ำ (river plains)  หรือที่ราบลุ่มแม่น้ำ (allurival plains)  เป็นที่ราบที่มีลักษณะสำคัญคือมีแม่น้ำไหลผ่านบนพื้นที่ของที่ราบ และปรากฏลักษณะชัดเจนในบริเวณปากแม่น้ำ นอกจากนี้บริเวณที่ราบแม่น้ำจะมีลักษณะภูมิประเทศอื่นปะปนอยู่ด้วย  เช่น

                     - ที่ราบดินดอนสามเหลี่ยมบริเวณปากแม่น้ำ (deltaic plains)  เกิดจากแม่น้ำนำตะกอนดินมาทับถมให้ตื้นเขินขึ้นที่บริเวณปากแม่น้ำ  ลักษณะของพื้นที่ที่ตื้นเขินจะคล้ายสามเหลี่ยม  เช่น  บริเวณดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำเจ้าพระยา (เริ่มตั้งแต่จังหวัดชัยนาทลงมาถึงอ่าวไทย  มีบางส่วนของจังหวัดชลบุรีและราชบุรีที่อยู่ตอนล่าง)

                     - ที่ราบน้ำท่วมถึง (flood plains)  เป็นที่ราบที่อยู่ริมแม่น้ำ  จะมีน้ำท่วมเอ่ออยู่เป็นเวลานาน

                     - ลานตะพักลำน้ำ (river tereace)  เป็นที่ราบริมแม่น้ำที่แม่น้ำกัดเซาะพื้นผิวโลก  และนำตะกอนมาทับถมไว้  เมื่อแม่น้ำกัดเซาะจนพื้นผิวโลกมีระดับลึกลงไป  จะกลายเป็นที่ราบลานตะพักลำน้ำไว้  ซึ่งส่วนใหญ่จะเกิดในบริเวณตอนกลางของลำแม่น้ำ  ซึ่งพื้นที่นั้นจะถูกยกตัวให้สูงขึ้น  ทำให้น้ำท่วมไม่ถึง

   ที่ราบลุ่มแม่น้ำ  เป็นบริเวณที่อุดมสมบูรณ์มากเพราะได้รับตะกอนต่างๆที่แม่น้ำพัดพามา  อาจมีน้ำท่วมขังในฤดูน้ำหลาก  เช่น  ที่ราบลุ่มแม่น้ำคงคา  แม่น้ำแยงซีเกียง  แม่น้ำฮวงเหอ แม่น้ำเจ้าพระยา  เป็นต้น

ปัจจัย

ที่ราบลุ่มแม่น้ำ ที่ราบลุ่มแม่น้ำ เกิดจากกระบวนการทับถมของตะกอนขนาดต่างๆ ทางด้านใน ของทางโค้งแม่น้ำ ซึ่งเป็นการทับถมในตัวของแม่น้ำไปเรื่อยๆ ในขณะที่ลำน้ำไหลไป ลักษณะดังกล่าว บริเวณด้านข้างริมน้ำด้านหนึ่งจะถูกกัดเซาะออกไปทับถมยังอีกด้านหนึ่งของลำน้ำ นอกจากนั้นการเกิดที่ราบลุ่มแม่น้ำยังเกิดจากการทับถมในขณะที่เกิดน้ำท่วมฝั่ง ตะกอนที่พัดพามากับน้ำจะตกทับถมริมสองฝั่งแม่น้ำในขณะที่น้ำท่วมล้นเอ่อสองฝั่ง ทำให้มีการตกทับถมของตะกอนเป็นบริเวณกว้าง เกิดเป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำขนาดใหญ่ เช่น ที่ราบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา บริเวณตอนกลางของประเทศไทย เป็นต้น

ดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำรูปโค้ง (Arcuate Delta) เกิดจากการที่กระแสน้ำพัดพาเอาตะกอนต่างๆ มาตกทับถมกันโดยได้รับอิทธิพล จากกระแสน้ำชายฝั่ง กระแสน้ำจะพัดพาทำให้ฐานของดินดอนสามเหลี่ยมเป็นรูปโค้งขึ้นมา เช่นดินดอนสามเหลี่ยมบริเวณปากแม่น้ำไนล์ ประเทศอียิปต์ มีลักษณะเป็นรูปสามเหลี่ยม หรือรูปพัด

                     ดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำรูปยาว (Elongated Delta) เป็นลักษณะของดินดอนสามเหลี่ยมที่มีส่วนยาวมากกว่าส่วนกว้างสันนิษฐานว่าเป็นเพราะน้ำในแม่น้ำมีความหนาแน่นมากกว่าน้ำทะเล เมื่อไหลลงสู่ทะเลตะกอนต่างๆ จึงไม่มีการแพร่กระจายออก ยังคงรักษารูปของลำน้ำในทะเลได้ระยะหนึ่ง และตะกอนมีการตกทับถมตัวกันมีผลทำให้ดินดอนสามเหลี่ยมที่เกิดจากการทับถมเป็นรูปยาว

                     ดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำรูปตีนกา (Bird Foot Delta) มีลักษณะเป็นแฉกๆ เหมือนตีนกาเพราะมีลำน้ำย่อยแยกหลายสาย เกิดจาก เมื่อธารน้ำไหลออกมาถึงบริเวณปากแม่น้ำที่ติดต่อกับชายฝั่งทะเลความเร็วของกระแสน้ำมีอัตราลดลงอย่างทันทีทันใด ทำให้เกิดการตกทับถมของดินตะกอนบริเวณปากแม่น้ำมากกว่าอัตราการพัดพาของกระแสน้ำชายฝั่ง และธารน้ำมีความหนาแน่นน้อยกว่าน้ำทะเลชายฝั่ง ทำให้ธารน้ำมีการไหลแตกออกเป็นสายย่อยๆ คล้ายตีนกา หรือรูปนิ้วมือ