เฮฮาประสาสามก๊ก

ลำดับตอนที่ #70 : ชำแหละเรื่องน้ำเน่าเรื่องที่หนึ่งจากตอนที่หกสิบเก้า--กรณีกวนอูเสียหัว

ชำแหละเรื่องน้ำเน่าเรื่องที่หนึ่ง--ความเชื่อมโยงเชิงประวัติศาสตร์กรณีกวนอูเสียหัว

ทีแรก ผมตั้งใจจะเขียนเรื่องอองอุ้นที่ค้างไว้นานแล้ว แต่พอลงเรื่องน้ำเน่าไปแล้วก็เลยต้องลงเรื่องกวนอูที่ต้องกลายเป็นผีหัวขาด ที่ตอนแรกผมเชื่ออย่างบริสุทธิ์ใจเลยว่า เล่าปี่ต้องการกำจัดกวนอูด้วยเหตุผลบางประการ ทว่า ภายหลังผมก็ต้องเปลี่ยนใจใหม่เมื่อคิดได้ว่าการตายของกวนอูไม่ได้เป็นผลดีต่อจ๊กแม้แต่น้อย อีกทั้งเรื่องที่ลงยังมีอะไรน่าสงสัยอีกเยอะ เพราะแม้ผมจะไม่ได้ปักใจเชื่อตำนานรัก "เตียวหุยxแฮหัวช่วง" นักแต่ไม่อาจปฏิเสธได้ว่าแฮหัวช่วงเป็นลูกแฮหัวเอียนกับน้องสาวของโจโฉและเป็นภรรยาเตียวหุยจริงๆ อีกทั้งลูกสาวทั้งสองของเธอก็เป็นฮองเฮาของพระเจ้าเล่าเสี้ยนแห่งจ๊กจริงๆ และเธอยังเป็นแม่เตียวเภาซึ่งในนิยายได้ออกมาปรากฏตัว  ความแม่นยำในความสัมพันธ์เชิงเครือญาติอันถูกต้องตามประวัติศาสตร์ทำให้ผมขนลุกใครหนอที่เป็นคนบันทึกเรื่องน้ำเน่าที่น่าเศร้าเคล้าน้ำตาเรื่องนี้ หากมันเป็นฟิกโบราณก็ต้องยอมรับว่าคนแต่งแม่นประวัติศาสตร์ยิ่งกว่าหลอกว้านจงซึ่งทำให้คนเชื่อตามมาหลายร้อยปี

แต่หากมันเป็นจริงล่ะ เราก็ต้องขอบพระคุณเค้าที่บอกข้อมูลสำคัญเพราะมันชั่งอธิบายเรื่องบางอย่างได้อย่างหมดจด... ครับผมกำลังจะบอกเพื่อนๆ ว่า... ก่อนที่ผมจะตัดสินใจลงเรื่องน้ำเน่านี้ในบทความ ผมได้พิจารณาก่อนแล้วว่ามันสามารถจะอธิบายเชิงประวัติศาสตร์ได้(แม้จะไม่ปักใจ)  เพราะงั้นหากท่านสนใจเรื่องน้ำเน่าสามเรื่องที่พิมพ์ลงไป ท่านอ่านต่อได้เลยครับเพราะผมกำลังแจกแจงให้ท่านรับทราบอยู่นี่แหละ

ก่อนอื่น เราต้องติ๊งต่างก่อนว่า --เรื่องน้ำเน่า "เตียวหุยxแฮหัวช่วง" ในตอนที่แล้วเป็นเรื่องจริง-- และหลังจากนั้นพิจารณาสภาพจริง เป็นไปได้สูงมากที่เล่าปี่จะมองเห็นว่าสะใภ้ของตนอาจจะเป็นคนๆ เดียวที่สามารถยุติสงครามได้  เธอเป็นลูกสาวของแฮหัวช่วง-เลือดเนื้อเชื้อไขของแฮหัวเอียน(ซึ่งเป็นลูกของพี่ชายพ่อโจโฉ)กับสุมาหลิน-น้องสาวต่างพ่อของโจโฉซึ่งเกิดมาไม่นานแม่ก็ตาย(โจโฉวัยสิบหกปีต้องเลี้ยงน้องสาวที่พึ่งเกิดมาราวกับเลี้ยงลูก)  คิดซิว่าหากเราเลี้ยงน้องสาวมาราวกับลูกเราจะรักน้องสาวมากขนาดไหน แล้วจะรักหลาน(ลูกของน้องสาว)มากเพียงใด และเมื่ออยู่ๆ หลานสาวโดนฉุดไปอย่างไม่รู้ชะตากรรม เมื่อผ่านไปยี่สิบปีก็ได้เห็นลูกของหลานมาคุกเข่าต่อหน้าท่านคิดว่าท่านจะสั่นมากขนาดไหน? เราไม่ต้องตั้งคำถามหรอกว่าโจโฉเป็นคนแบบไหน แต่คิดด้วยสามัญสำนึกง่ายๆ แล้วจะพบว่าเล่าปี่เป็นคนที่ฉลาดและจิตวิทยาสูงมากเพียงใดในการเลือกหลานสาวโจโฉ(ซึ่งบัดนี้เป็นสะใภ้ของตน)ไปเป็นทูตเจรจา  บันทึกกล่าวว่าโจโฉถึงกับครางออกมาทั้งน้ำตาว่า "ทำไมเรื่องผิดประหลาดแบบนี้ต้องมาเกิดกับข้าด้วย?" และตัดสินใจเลิกทัพกลับขณะที่แฮหัวตุ้นและสุมาอี้แค้นเป็นไฟและพยายามคัดค้าน

ในทางกลับกัน สมมติว่าตำนานเรื่องนี้เป็นความจริง ท่านคิดว่าเฉินโซ่วจะอยากบันทึกเรื่องนี้ลงไปในพงศาวดารหรือไม่ เพราะแม้จะแสดงให้เห็นสติปัญญาอันยอดเยี่ยมของเล่าปี่ในการแก้ไขสถานการณ์ที่วุ่ยยอมสู้ตาย(แม้ฮั่นจงจะเป็นเพียงซี่โครงไก่ที่กินไม่ได้)เพื่อแก้แค้นให้แฮหัวเอียน แต่จากเรื่องที่เกิดกับแฮหัวช่วงทั้งหมด เล่าปี่และพรรคพวกจะมีความสง่าอีกต่อไปหรือไม่ในการสวมบทพระเอก(ต่อให้แท้จริงแล้วโจโฉวางแผนจะเลิกทัพอยู่แต่อาศัยเรื่องที่เกิดมาเรียกความเห็นใจจากราษฎรก็เหอะ) และหากเป็นเรื่องจริงขอให้เข้าใจได้เลยว่า แม้เรื่องนี้จะไม่เคยเขียนในพงศาวดารและคนในสมัยหลังๆ จะไม่ทราบ แต่เชื่อเถอะว่าในสมัยที่เรื่องนี้เกิดขึ้นจะต้องเป็นเรื่องที่รู้กันไปทั่ว หากเล่าปี่ทำตามแผนในกระท่อมหลงจงของข่งเบ้ง-ระดมพลไล่ล่าโจโฉต่อไป พวกเค้าจะยังมีคุณธรรมในสายตาของราษฎรอีกหรือไม่ เมื่อพวกมีความเกี่ยวพันธ์เป็นเครือญาติกับตระกูลของโจโฉจนถึงขั้นนี้แล้ว  กลับพยายามทรยศหักหลังตลอดเวลาทั้งๆ ที่พึ่งใช้ประโยชน์จากเด็กสาวที่น่าสงสารคนหนึ่งจนถึงที่สุด

เล่าปี่เป็นนักสร้างภาพที่ยอดเยี่ยมจะมองไม่ออกเชียวหรือว่า เค้าไม่อาจทำตามแผนหลงจงได้อีกแล้ว เพราะหากทำแบบนั้นคนส่วนใหญ่จะเริ่มสงสารในโจโฉและความนิยมที่มีให้เล่าปี่จะลดลง...  แต่หากเล่าปี่จะรุดหน้าต่อไปตามแผนเดิม อย่างน้อยที่สุดก็ควรทำหลังความตายของโจโฉ  เห็นได้จากการที่จูล่งและข่งเบ้งไม่สนับสนุนการติดตามไล่ล่าโจโฉหลังฮั่นจง แต่สนับสนุนให้ทำหลังโจผีปลดเหี้ยนเต้เพราะตอนนั้นยกทัพไปมีเหตุสมควร กระนั้นเล่าปี่ก็ไม่คิดติดตามไป ทำไม... หากไม่มองในแง่เล่าปี่รักกวนอูมาล้นจนไม่สามารถเลิกแก้แค้นได้ เราอาจจะพิจารณาความทั้งหมดได้ดังนี้คือ "โจโฉก็พึ่งตายไปไม่นาน... เล่าปี่ถึงกับจะตัดญาติตัดมิตรกับลูกหลานโจโฉเลยเหรอ?" แม้ในด้านการเมืองจะมองว่าโจโฉเป็นศัตรูราชสมบัติ แต่ประชาชนเค้าจะคิดแบบนั้นหรือไม่หลังจากทั้งหมดในฮั่นจง? เหมือนกรณีหลังศึกผาแดง ที่มีเพียงโจโฉที่ระดมหมอจากเมืองหลวงมาภาคใต้และแล่นเรือไปทั่วเพื่อปลอบขวัญประชาชนขณะที่เล่าปี่-ซุนกวนมัวแย่งอำนาจกัน ราษฎรจะคิดยังไง? สัญญาสงบศึกระหว่างจิวยี่กับโจโฉจึงเกิด เพราะแม้ก่อนหน้านี้จะโฆษณาว่าโจโฉเลวร้ายเพียงไร แต่หลังที่เห็นพฤติกรรมโจโฉแบบนี้ราษฎรคงจะไม่ค่อยเห็นด้วยอีก หากรั้นทำสงครามจงหงวนต่อไป ฝ่ายกังตั๋งจะเสียหายซะเอง

ฉะนั้น เมื่กวนอูรุดหน้าทำตามแผนการหลงจงทันที ผมเห็นความไม่เข้าท่า หากแผนของข่งเบ้งเป็นแผนที่ดี(โดยลืมคำวิจารณ์ของเหมาเจ๋อตงซะ) ทำไมเล่าปี่-เตียวหุยจึงไม่ติดตามกวนอูไปเพื่อสมทบทัพซะซึ่งจะเป็นไปตามแผนหลงจงที่วางไว้ หากเราจะเชื่อว่าหลังแฮหัวช่วงตายเตียวหุยก็อยู่ในสภาพแทบเสียสติไปเป็นปี  แล้วเล่าปี่ล่ะมัวทำอะไรอยู่?  ทำไมไม่สั่งคนอื่นให้เสริมแนวรบกับกวนอู  ข้อนี้ไม่สามารถอธิบายเชิงประวัติศาสตร์ได้เลยนอกซะจากเล่าปี่คงคิดกำจัดกวนอูและกวนอูก็ทำโดยพละการ  แต่... หากเราหลับหูหลับตาเชื่อตำนานรักน้ำเน่าเรื่องนี้ คำอธิบายที่ง่ายและลงตัวที่สุดก็คือ "เล่าปี่ไม่มีนโยบายรบกับโจโฉอีกแล้ว" เพราะหากเล่นให้สะใภ้ไปเป็นทูตซะขนาดนั้นแล้ว มีหรือที่โจโฉจะเลิกทัพเปล่าโดยไม่มีสัญญาใจจากเล่าปี่เลย เมื่อแฮหัวช่วงผู้เป็นที่รักของทั่งวุ่ยและจ๊กถึงแก่กรรมด้วยสงครามระหว่างสองฝ่ายเป็นเหตุ--เธอเป็นทั้งแม่ยายของอาเต๊าและหลานสาวของโจโฉ จะมีอะไรที่ไว้อาลัยได้สมเหตุสมผลมากไปกว่า "สงครามยุติ" อีกเล่า  ฉะนั้นอย่างเบาะๆ เล่าปี่ต้องแสดงความจริงใจว่า "หากมีใครที่เป็นฝ่ายจ๊กตามไปรบกวนโจโฉอีก เล่าปี่จะถือว่าคนๆ นี้ไม่ใช่คนของเล่าปี่" จึงจะสมเหตุสมผลที่โจโฉจะยอมยุติสงคราม

และหากตำนานรัก "เตียวหุยxแฮหัวช่วง" เป็นเรื่องจริง ก็จะเป็นการถามไปยังกวนอูว่า "แล้วเอ็งผิดสนธิสัญญาทำเตี่ยอะไร?" ไม่สนใจเลยเหรอว่าตราบเท่าที่ไม่มีเหตุผลพอในการรบจะตามตีตลบหลังโจโฉไม่ได้ กวนอูต้องการประกาศว่าเกงจิ๋วไม่ขอขึ้นตรงต่ออำนาจของฮั่นตงอ๋อง(เล่าปี่)หรือ เกงจิ๋วเป็นรัฐอิสระที่ไม่อยู่ใต้อำนาจจ๊กงั้นสิ? เพราะงั้นเค้าไม่จำเป็นต้องรับคำสั่งจากรัฐบาลกลางเลยสินะ?  และ... หากทั้งหมดนี่เป็นความจริงตอนที่กวนอูบุกตะลุยตามไล่ล่าโจโฉนั้น คนอื่นๆ เค้าจะรู้สึกยังไง? แน่นอนว่ากวนอูคงไม่เหลือภาพพจน์ของเทพผู้ซื่อสัตย์และทรงคุณธรรมอีกแล้ว  แบบนี้ไม่แปลกใจเลยว่าทำไมไม่มีใครส่งทัพไปสมทบกันกวนอูเพื่อตีโจโฉ และมีใครช่วยเหลือเมื่อตกอับมา ต่อให้ลอร์ดกวนไม่ได้ใจคับแคบโอหังเหมือนที่ "เล่าชวนหัว" ตั้งข้อสังเกต แต่คนในสมัยนั้นเค้าจะคิดยังไงกับสิ่งที่เกิดขึ้น ยิ่งอีกฝ่ายคือโจโฉที่เลี้ยงดูกวนอูอย่างดีจนแม้แต่ตัวลอร์ดกวนก็ยอมรับว่าโจโฉมีน้ำใจกับเค้า แต่ลอร์ดเสือกยกทัพไล่ตามหลังโจโฉหลังจากเรื่องทั้งหมดในฮั่นจง  งานนี้ไม่ว่าใครก็ตามขอเพียงมีสติสัมปชัญญะครบก็ต้องคิดเห็นแบบเดียวกันว่า "ไอ้เหี้ยนี่เลี้ยงเสียข้าวสุกจริงๆ" ไม่แปลกใจเลยว่าทำไมพอกะเซอะกะเซิงไปหาใครก็ไม่มีใครช่วย มีแต่คนกระทืบซ้ำ

มิหนำซ้ำ ฝ่ายง่อที่มาช่วยโจโฉกำจัดกวนอูซะอีกกลับกลายเป็นฮีโร่ในสายตาประชาชนทันที แล้วการที่โจโฉรับหัวลอร์ดกวนมาจัดการศพให้อย่างดีก็ยิ่งตอกย้ำว่าโจโฉไม่ผูกใจเจ็บกับใคร  ผมไม่แปลกใจเลยว่าเมื่อโจโฉตาย ทำไมโจผีจึงได้รับการสนับสนุนอย่างท่วมท้นให้ขึ้นตำแหน่งจักรพรรดิและกลายเป็นที่รักของราษฎรอย่างยิ่ง ขนาดว่าคนที่ยกทัพไปตีโจผีนั้นจะเป็นมลทินในสายตาประชาชนทันที  อันนี้ต้องย้ำก่อนนะครับว่าในประวัติศาสตร์ไม่เหมือนนิยาย ประวัติศาสตร์จริงนั้นตระกูลโจค่อนข้างจะน่ารักในสายตาประชาชน โดยเฉพาะโจโฉกับโจผีนั้นนับว่าเป็นที่รักมาก และกวนอูในตอนนั้นก็ไม่ได้มีชื่อเป็นเทพเจ้าเหมือนสมัยนี้  ความเก่งกาจของกวนอูนั้นถูกประโคมสร้างโดยตำนานยุคหลังด้วยเหตุผลทางการเมือง แต่มิใช่สำหรับคนในยุคสามก๊กแน่ๆ ในสายตาของคนสมัยนั้น กวนอูเป็นเพียงนักรบที่มีความสามารถและมีนิสัยทระนง-องอาจ เกือบจะเรียกได้ว่าเย่อหยิ่งด้วยซ้ำ ไม่ใช่ลูกแกะเหมือนในหนังเรื่องเทพเจ้ากวนอูแน่ ซึ่งลักษณะนิสัยแบบนี้ย่อมไม่เป็นที่พอใจของใครเลย แม้แต่เล่าปี่-ข่งเบ้งก็ตาม

ฉะนั้น หากสมมติว่าเรื่องน้ำเน่าของลอร์ดเตียวเป็นเรื่องจริง คำอธิบายเกี่ยวกับกวนอูก็คือ "เค้าได้ผิดสนธิสัญญาว่าด้วยความสัมพันธ์ทางการเมืองและเครือญาติระหว่างเล่าปี่กับโจโฉ ซึ่งนั้นเป็นเหตุผลที่โจโฉจะโต้ตอบเต็มที่ และเป็นเหตุผลที่มากพอที่เล่าปี่และรัฐบาลฝ่ายจ๊กจะตัดหางปล่อยวัดกวนอูไปเพื่อรักษาภาพพจน์ทางการเมือง" เพราะหากเล่าปี่ให้คนตามไปช่วยก็จะเสียภาพพจน์ในสายตาประชาชนว่าเป็นคนไร้คุณธรรม-ตระบัดสัตย์ แต่หากไม่ช่วยก็กลายเป็นคนใจดำอีก เล่าปี่จึงทำเป็นเหมือนไม่รู้เรื่องทั้งหมดซึ่งตามหลักเป็นไปไม่ได้ที่จะไม่ทราบ เพราะสิ่งที่กวนอูกระทำนั้นเป็นข่าวที่ดังไปทั่วทั้งแผ่นดิน ขนาดซุนกวนที่อยู่ไกลกว่ายังรู้เรื่อง และที่สำคัญกว่ากวนอูจะตายด้วย! ระยะเวลานั้นมากพอที่ข่าวจะไปถึงเล่าปี่และส่งคนมาช่วยทัน หรือต่อให้ไม่ช่วย แต่คนที่อยู่รอบๆ ทำไมไม่มีใครยื่นมือมาช่วยบ้างหากกวนอูเป็นคนดีเลิศอย่างในนิยายจริง

ฉะนั้นจึงแปลว่าคนแถวนั้นไม่ได้เห็นด้วยเลยกับการไล่ตีโจโฉของกวนอู  และมองว่ากวนอูได้ขัดนโยบายเล่าปี่ หรืออย่างน้อยที่สุดก็ต้องมองว่าทั้งหมดนี้จะไม่เป็นการยุติธรรมต่อวุ่ยและราษฎร  ฉะนั้น การมองเรื่องเชิงประวัติศาสตร์ให้ถึงแก่นจึงจำเป็นต้องศึกษาทัศนะคติของคนสมัยนั้นอย่างลึกซึ้งประกอบการศึกษาข้อมูลด้านอื่น เพราะแม้เรื่องนั้นจะน้ำเน่าไปบ้าง แต่อาจจะสามารถอธิบายทุกอย่างได้อย่างครอบคลุมยิ่งกว่าเรื่องที่เป็นวิชาการ