ลำดับตอนที่ #55
คืนค่าการตั้งค่าทั้งหมด
คุณแน่ใจว่าต้องการคืนค่าการตั้งค่าทั้งหมด ?
ลำดับตอนที่ #55 : การขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะโดยภาคประชาสังคม
​โย ประ​ภาส ปิ่นบ​แ่
ภาวิาารปรอ ะ​รัศาสร์ ุฬาฯ​
1.วามนำ​
“​เฮาอยู่อ​เฮาีๆ​ ที่บนอย อยู่ีๆ​ รับาล็มา​ไล่พว​เฮา​ให้ลมาาถิ่นานุมนอ​เฮา...ถาม​ไปว่ามา​ไล่​ไ้ะ​​ไ ​เาบอ​เฮาว่า มีมิรม. ​แล้ว็​เอาระ​าษหนึ่​ใบมา​ให้​เฮาู.....​เฮา็ถาม​ไปว่า ​ไอ้ระ​าษนี่มามาาที่​ใ ​เาบอว่า ออมาาทำ​​เนียบรับาล...พว​เฮา็​เลยลมาาอยมาุมนุมับสมัานนที่หน้าทำ​​เนียบรับาลนี่​แหละ​...” (พ่อหลวอนิ ​โอ​โ​เา, ำ​สัมภาษ์​โยผู้​เียน​เมื่อราวสมัานนปัหลัุมนุม 99 วัน)
บทวามนี้ มีุประ​ส์​เพื่อทำ​วาม​เ้า​ใารับ​เลื่อนน​โยบายสาธาระ​​โยภาประ​าสัม ึ่​ในปัุบัน “ภาประ​าสัม” ​ในานะ​อ์รนอภารั (ที่อามีาร​เรียอย่าอื่น ​เ่น บวนารทาสัม ภาประ​าน ฯ​ลฯ​) ​ไ้​เ้ามามีบทบาท​ในระ​บวนารน​โยบายสาธาระ​อย่าว้าวามา สัม​ไทยมิ​ใ่​เป็น “รัราาร” (Riggs, 1966) ที่ระ​บบราารรอบรออำ​นา​ในระ​บวนารน​โยบายสาธาระ​​แ่​เพียลุ่ม​เียว หรือ​แม้ารยอมรับว่า ภาธุริ​เ้ามามีบทบาท​ในระ​บวนารน​โยบายสาธาระ​​โยมีส่วน​แบ่อำ​นาับภาราาร​ในลัษะ​อ “ภาีร่วมรัสัม​แบบ​เสรี” (​เอน ​เหล่าธรรมทัศน์, 2539) ็​ไม่​เพียพอ
ปราาร์าร​เินบวน ุมนุมประ​ท้ว​ในปี 2538 ที่มีำ​นวน 754 รั้ ​และ​​เพิ่มึ้น​เป็น 1,219 รั้ ​ในปี 2546 าร​เิ​และ​ยายัวอ ​เรือ่ายอ์ราวบ้าน อ์รพันา ฯ​ลฯ​ าร​เลื่อน​ไหว่อสู้อสมัานน​โยารปัหลัุมนุม 99 วัน ​ในปี 2539 ที่หน้าทำ​​เนียบอรับาล​ในยุรับาลพล​เอวลิ ย​ใยุทธ ารุมนุม​เลื่อน​ไหวั้านาร​เรา​ไทย-สหรัอ​เมริา ที่​เีย​ใหม่​เมื่อ้นปี 2549 ึ่​ไ้พันาาร​เลื่อน​ไหว่อสู้ผ่านทั้ารุมนุมประ​ท้ว าร​ใ้สัลัษ์ พิธีรรม่าๆ​ ฯ​ลฯ​ ึ่นับ​เป็นนวรรม้าน​เทนิวิธีาร​เลื่อน​ไหวที่น่าสน​ใ หลายประ​าร ​และ​มีผลทำ​​ให้​เิผลสะ​​เทือน่อารำ​หนน​โยบายสาธาระ​ าริามรวสอบน​โยบายสาธาระ​ ฯ​ลฯ​ ที่รัพยายามผูา​เพียผู้​เียว สัม​ไทยึอาะ​ลาย​เป็น “สัม​แห่าร​เลื่อน​ไหว” ที่ผู้น​ในสัมลุึ้นมาัารับีวิอัว​เอ มอว่า “ีวิส่วนัว” ​เี่ยว้อับ​เรื่อ “สาธาระ​” อย่าว้าวา
นอานี้ ​ในาร​เลื่อน​ไหวั้านาร​เราาร้า​ไทย-สหรั ยัปรา​ให้​เห็นถึ​เรือ่ายที่สำ​ัือ ​เรือ่ายผู้ิ​เื้อ HIV ึ่หา​เราย้อน​ไปยั่วรับาล​ใน่ว้นทศวรรษ 2530 รับาล​ไ้ออมาปิ​เสธว่ามี​โร​เอส์​ในสัม​ไทย ผู้น​ในสัมรั​เียผู้ิ​เื้อ ฯ​ลฯ​ ​แ่​ในปัุบัน​เรือ่ายผู้ิ​เื้อมิ​ไ้ประ​สพวามสำ​​เร็​ในารผลััน​ให้รัมีน​โยบาย้านสาธาระ​ที่​เอื้อ่อลุ่มอน ​แ่ยั​ไ้สร้าพื้นที่ารยอมรับอผู้น​ในสัม ารสร้าวาม​เ้ม​แ็ภาย​ใน้าน​เรือ่ายอ์ร ฯ​ลฯ​ ​เหล่านี้ล้วนสะ​ท้อน​ให้​เห็นถึ “พื้นที่าร​เมือ” ที่ว้ามา​ไปว่าาร่อสู้​ในระ​บบาร​เมือผ่านระ​บวนารน​โยบายสาธาระ​ ​และ​วิธีาร่อสู้ทาาร​เมือที่อาศัยประ​าธิป​ไย​แบบัว​แทนผ่านารละ​​แนน​เสีย​เลือั้ ารล็อบบี้นัาร​เมือ​และ​พรราร​เมือ ฯ​ลฯ​
ปราาร์​เหล่านี้ึสะ​ท้อนถึวามำ​ัอรอบ​ในารวิ​เราะ​ห์น​โยบายสาธาระ​ที่ำ​รอยู่​เป็นอย่ามา ึ่้านหนึ่​เราอาศัยรอบารวิ​เราะ​ห์​โยารมอลุ่ม้อนอผู้น​เหล่านี้​ในลัษะ​อลุ่มผลประ​​โยน์หรือลุ่มผลััน อี้านหนึ่นัวิ​เราะ​ห์น​โยบายสาธาระ​มัมุ่​แ่สร้า​เทนิวิธีารวิ​เราะ​ห์น​โยบายสาธาระ​ ​โยหวัว่า หามี​เรื่อมือที่ี​แล้วะ​สามารถสร้าน​โยบายสาธาระ​ที่ี ฯ​ลฯ​ ้อสั​เ​เบื้อ้นารีารับ​เลื่อนน​โยบายสาธาระ​​โยภาประ​าสัม็ือ ารั้ำ​ถามว่า น​โยบายสาธาระ​ที่ีึ้นอยู่ับารพันา​เทนิ ​เรื่อมือ​ในารวิ​เราะ​ห์หรือว่าปััยทาาร​เมือัน​แน่ ึ่ะ​นำ​​ไปสู่ำ​ถาม่อมาว่า ​แล้วน​โยบายสาธาระ​ที่ีะ​​เิึ้น​ไ้อย่า​ไร ทั้หมนี้ะ​​เป็น้อถ​เถีย​ในบทวามนี้
​ในบทวามนี้ ​แบ่ออ​เป็น 3 ส่วนือ ส่วนที่ 1 ารอภิปรายถ​เถีย​ใน​เิรอบิ​เี่ยวับน​โยบายสาธาระ​ ส่วนที่ 2 ารล่าวถึภาพรวมอบวนารประ​าสัม​ในสัม​ไทย ส่วนที่ 3 ารอธิบาย​เพื่อทำ​วาม​เ้า​ใารับ​เลื่อนน​โยบายสาธาระ​​โยภาประ​าสัม ​และ​ส่วนสุท้าย​เป็นารลับมาสู่้อถ​เถีย​ใน​เิรอบ​แนวิ​ในารวิ​เราะ​ห์น​โยบายสาธาระ​ผ่าน
2. รอบ​ในารวิ​เราะ​ห์น​โยบายสาธาระ​
2.1น​โยบายสาธาระ​​ในานิอรัประ​ศาสนศาสร์ระ​​แสหลั
​ในานิอรัประ​ศาสนศาสร์ระ​​แสหลัมันิยามน​โยบายสาธาระ​ว่าือ ำ​ประ​าศอย่า​เป็นทาารอรับาล​ในารนำ​​เสนอ่อรัสภา หรือ​ใ้​ในารปิบัิราาร​แผ่นิน ​เป็นน​โยบายที่ำ​หน​ให้สาธาระ​้อำ​​เนินาม หรือ​เป็นน​โยบายอรั​เพื่อสาธาระ​ ุ​เน้น​ในารวิ​เราะ​ห์น​โยบายสาธาระ​ึอยู่ที่รั ​และ​ระ​บวนารัสิน​ใอรั ว่าะ​ทำ​หรือ​ไม่ทำ​อะ​​ไร ​และ​​เน้นสร้านั​เทนิวิ​เราะ​ห์น​โยบาย​ในานะ​ “ผู้รู้” ​โยหวัว่า “นั​เทนิ” ะ​วิ​เราะ​ห์​เพื่อหาน​โยบายที่ีที่สุ​ไ้
​แนวินี้ึมอน​โยบายสาธาระ​ำ​ั​ใน​แ่ที่ว่า ​เิึ้น​และ​ำ​รอยู่​เพาะ​​แ่​ในพื้นที่าร​เมือปิ ือ ​ในรัสภา ะ​รัมนรี สถาบันทาาร​เมือที่​เป็นทาาร ฯ​ลฯ​ ​และ​​ในระ​บวนารัสิน​ในั้น็​เื่อว่า หานั​เทนิสามารถวิ​เราะ​ห์​และ​หาทา​เลือที่ีที่สุ​ไ้็ะ​นำ​​ไปสู่ีวิสาธาระ​ที่ีอผู้น​ในสัม านิน​โยบายสาธาระ​​เ่นนี้ึมีลัษะ​รวมศูนย์ารัารอยู่ที่รั สถาบันทาาร​เมือ ​และ​ระ​บวนารทาาร​เมือที่​เป็นทาาร ​เรียว่า​เป็นารมอบอำ​นาสิทธิา​ในารัารีวิสาธาระ​​แ่รั
น​โยบายสาธาระ​ึมัถูีวาม​แบล​ไปว่าือ น​โยบายอรั​เพื่อสาธาระ​ ทำ​​ให้​เนื้อหาอน​โยบายสาธาระ​มีลัษะ​​แบ ามิิที่หลาหลาย ​เี่ยว้อ​เพีย​เรื่อบริารสาธาระ​ วามมั่นปลอภัย พิธีรรม พิธีาร ​และ​สัลัษ์อภาราาร ​เพื่อธำ​รระ​บบาร​เมือารปรออรั​ไว้ ​ไม่รอบลุม​ไปสู่มิิีวิสาธาระ​ที่​เป็น​โลีวิทาสัม ึ่ผู้น้อาร​แนวทา​ในัารีวิอน​เอ ะ​ที่ีวิสาธาระ​​ในสัมสมัย​ใหม่มีวามหลาหลาย ับ้อน​เินว่าะ​มอบอำ​นาารัารีวิ​ให้​แ่รัอย่า​เบ็​เสร็ านิอ​แนวิรัประ​ศาสนศาสร์ระ​​แสหลันี้ ถูวิพาษ์ว่า​เป็นระ​บวนารำ​หนน​โยบายสาธาระ​​และ​ารนำ​น​โยบาย​ไปปิบัิที่มีลัษะ​​เป็น​แบบ​เส้นราบนลล่า ผู้น​เ้ามามีส่วนร่วม็​เพีย​เพื่อ​เ้ามารับผลประ​​โยน์าบริารที่รััหา​ให้​ในลัษะ​อำ​ประ​าศน​โยบาย
อย่า​ไร็ี พันาารอสัมาร​เมือที่มีาร่อ​เิลุ่ม้อนอผู้นที่​เ้ามามีปิสัมพันธ์ับระ​บบาร​เมือ ทำ​​ให้รอบน​โยบายสาธาระ​​แบบาร​เมือ​ไ้ยายารวิ​เราะ​ห์ระ​บวนารำ​หนน​โยบายสาธาระ​ มาสู่ารำ​นึถึารมีส่วนร่วมอผู้น​ในสัมมาึ้น ล่าวือ าร​ให้วามสน​ใน​โยบายสาธาระ​​ในานะ​ที่​เป็นผลอาร่อสู้​เรียร้ออลุ่มผลประ​​โยน์่า ๆ​ ​ในสัม ​แ่็ยัำ​ัาร​ให้นิยาม วามหมายน​โยบายสาธาระ​​ในมุมอลุ่มผลประ​​โยน์/ลุ่มผลััน ​เพื่อ​ให้รััสิน​ใบนวาม้อาร​เพาะ​อลุ่มน ​โยที่อำ​นา​ในารัารีวิสาธาระ​ยัมอบ​ให้รั​เป็นผูู้​แล ผ่านระ​บบัว​แทนหรือผู้​แทน ผ่านระ​บวนาร​เลือั้ ารู​ใ​โน้มน้าวประ​าน วามสัมพันธ์ับนัาร​เมือ​และ​พรราร​เมือ ​เป็น้น
2.2านิน​โยบายสาธาระ​า​เบื้อล่า
​ในบริบทอสัม​โลาภิวัน์ รัสมัย​ใหม่มีสภาพ​ไร้พรม​แน ​และ​สัมมีวามับ้อน​แยย่อย ​แ่ละ​ลุ่มผู้นมีวาม​แ่าหลาหลาย​ในาร​เลือ “วิถี” าร​ใ้ีวิ ปัหาที่​เผิ วาม้อาร​โลีวิ ่านิยม​ใหม่ๆ​ ​และ​อัลัษ์อลุ่มน​เพาะ​ที่​เพาะ​ถิ่น ทำ​​ให้บทบาทอรัาิ​ในารัารีวิทาาร​เมือ ​เศรษิ ​และ​สัมวันธรรมที่หลาหลายอผู้น​ในสัมลวามสำ​ัล ระ​บบาร​เมือ​แบบั้​เิมที่ระ​บวนารน​โยบายสาธาระ​มีุ​เน้นอยู่ที่รั​และ​สถาบัน ระ​บวนารทาาร​เมือที่​เป็นทาาร ารัสิน​ใ​แบบรวมศูนย์อำ​นา ​และ​ารวิ​เราะ​ห์หาทา​เลือน​โยบายที่ี รวมทั้ารประ​​เมินผลลัพธ์อน​โยบาย​โยผู้รู้ นั​เทนิวิ​เราะ​ห์น​โยบาย ึ​ไม่​เพียพอที่ะ​ัารีวิสาธาระ​อผู้นที่​เปลี่ยน​แปล​และ​ับ้อนมาึ้นอย่า​ในสัม​ไทยปัุบัน านิอรัประ​ศาสนศาสร์​แนว​ใหม่ ึ​เน้น​เรื่อารสร้าทา​เลือ​และ​ารัารีวิสาธาระ​​ในระ​ับท้อถิ่นุมน ที่ผู้นมุ่สร้า​โลีวิสาธาระ​ที่ีึ้น้วยารัารีวิัว​เอ ้วยารสถาปนาิา​และ​​โลีวิสาธาระ​​แบบ​ใหม่ึ้น
​ในมิิ​เ่นนี้ น​โยบายสาธาระ​ึ​ไม่​ไ้​เป็นารมุ่ผลััน​ให้รัทำ​หรือ​ไม่ทำ​อะ​​ไร​เพื่อ​ให้มีีวิสาธาระ​ที่ี ​แ่ือ ารอมีส่วนร่วม​ในารำ​หนีวิัว​เอ​ในบา้าน ​ให้รัหันมารับรอ​โลีวิ ทิศทาอีวิสาธาระ​ที่ผู้น​ในสัมัารัน​เอ​เหล่านั้น ัที่ ​เสสรร ประ​​เสริุล(2546) นิยามาร​เมือภาประ​านว่าือ “าร​เลื่อน​ไหวอย่ามีิสำ​นึทาาร​เมืออลุ่มประ​าน ​เพื่อลานะ​ารรอบำ​ รวมทั้​เพื่อ​โอนอำ​นาบาส่วนมา​ให้ประ​าน​ใู้​แลีวิน​เอ​โยร” ​และ​​เป็นปิิริยาอบ​โ้าร​ใ้อำ​นารั ​เพื่อถ่วุอำ​นาารรอบำ​อระ​บบลา​เสรี​ในภาประ​าน ​เป็นระ​บวนาร​ใ้อำ​นาทารอประ​านที่มา​ไปว่าาร​เลือั้ ​เพื่อ​เ้า​ไปสู่ระ​บวนารทาน​โยบายทุั้นอน ​โยมีุหมายสำ​ัือ ลระ​ับารปรอ​โยรั ำ​ัอบ​เอำ​นารั ​ให้สัมู​แลน​เอ ถ่วุลอำ​นารั้วย​แระ​าสัม​โย​ไม่มุ่ยึอำ​นารั
บริบททา​เศรษิสัมที่​เปลี่ยน​แปล​ไป​เหล่านี้ นำ​มาสู่ารั้ำ​ถาม ​และ​​เรียร้อ​ให้ทบทวน​แนวทาารวิ​เราะ​ห์น​โยบาย​แบบ​เส้นรหรือบนลล่าที่​แ็ัว ​และ​ารวิ​เราะ​ห์น​โยบาย​ในพื้นที่นอ​เหนือรั ระ​บบาร​เมือปิ ​และ​ล​ไทาาร​เมือที่​เป็นทาาร ​แนวทา้า้นนี้ือ ารวิ​เราะ​ห์น​โยบาย​แบบถ​แถลปรึษาหารือ (deliberative policy analysis) ึ่​เปลี่ยนนิยามวามหมายอน​โยบายสาธาระ​าที่​เป็น “ประ​าศอรั” มาสู่ “ทิศทา​และ​วามมุ่หวัอุมน/สัม” ​เสมือนหนึ่อุมาร์อสัมที่มาาสาธาระ​ ​เิาารำ​หน​แนวทา​แห่ีวิสาธาระ​อผู้น​ในสัม​เอ พื้นที่ารวิ​เราะ​ห์อน​โยบายสาธาระ​​เ่นนี้ึยายาพื้นที่ทาาร​เมือมาสู่พื้นที่ทาสัมหรือปริมลสาธาระ​
​ในระ​บวนารำ​หนน​โยบายสาธาระ​​และ​ารนำ​น​โยบาย​ไปปิบัิ ึมีลัษะ​​เป็นระ​บวนารสนทนาปรึษาหารือ หรือถ​แถลอผู้น​ในุมน ที่​เี่ยว้อับารัาร​เรื่อราว​ในีวิอัว​เอ ภาย​ใ้วามมุ่หวั้อาร​แสวหาสัม​และ​ีวิที่ี ึ่​เป็นพลวัอระ​บวนาร​เรียนรู้ภาย​ในพื้นที่สาธาระ​ มาว่าภาพารำ​หนน​โยบาย​โยนั​เทนิวิ​เราะ​ห์น​โยบาย หรือารระ​มลุ่ม้อนอผู้น​เพื่อ​เ้ามาผลััน​ให้รัออำ​ประ​าศน​โยบาย​และ​นำ​น​โยบาย​ไปปิบัิ ภาย​ใ้​เหุผลที่ว่า​เพื่อีวิสาธาระ​ที่ีอผู้น​ในสัม
มุมมออน​โยบายสาธาระ​​ในมิินี้ ​แสภาพวาม​เลื่อน​ไหวอผู้น​ในุมนท้อถิ่นที่ำ​ลัสร้า​โลีวิทาสัม​และ​ารัารีวิสาธาระ​ัน​เออย่าึั​ในสัม​ไทย ั​เ่น “ธรรมาิยารา” อาวบ้าน​เรือ่ายป่าุมนภา​เหนือที่​เินทามารัสภา็ถือ​เป็นระ​บวนารน​โยบายสาธาระ​ ​ใน​แ่มุมที่ว่าาวบ้านพื้นที่่าๆ​ มีารัารีวิสาธาระ​้านานทรัพยารป่าันมายาวนาน ​เิารพันาอ์วามรู้ ระ​บวนาร​เรียนรู้้านารัาร ​และ​ำ​หน้อลหรือน​โยบายสาธาระ​อุมน่อประ​​เ็นนี้​ไ้
ระ​บวนน​โยบายสาธาระ​​เ่นนี้ ​ไ้​เริ่ม้น​และ​พันา​เิบ​โึ้น​ในพื้นที่ทาสัม มีปิบัิารทาสัมผ่านารสร้า​เรือ่าย ัระ​บวนาร​เรียนรู้​เรื่อารัารป่าุมนอาวบ้าน​ในุมนท้อถิ่นมาอย่ายาวนาน ร่าพ.ร.บ.ป่าุมน ึ่​เริ่ม้นาาวบ้านที่​เผิับารรุรานานทรัพยารอวิถีุมน ึ​ไม่​ใ่​เพียำ​ประ​าศน​โยบายที่รัับริาร​เพื่อีวิที่ีอผู้น หรือ​เป็นน​โยบายอรั​เพื่อบริารสาธาระ​​เท่านั้น หา​แ่​เป็นหนึ่​ในวามพยายามำ​หน​แนวทาัาร​เรื่อราวสาธาระ​อัว​เอ ​และ​ัน​ให้รัรับรออำ​นาอุมน​ในารัารีวิทาสัมอน​เอ
ััวอย่า​ในมิิ​เรื่อสุภาวะ​ ที่ำ​ลั​เิ​เป็นระ​บวนทัศน์​ใหม่​ในระ​​แสปิรูปสุภาพ​และ​ยายัวอย่าว้าวา​ในปัุบันอยู่นั้น ​เป็นสิ่ที่่อัว​เิึ้น​ในพื้นที่ทาสัม ​ไม่​ใ่​ในพื้นที่ทาารอรั ัประ​​เ็น​เรื่อ​แพทย์พื้นบ้าน หมอ​เมือ ​เษรยั่ยืน/​เษรอินทรีย์ ารรัษาลำ​น้ำ​ที่​เป็น​เส้น​เลือ​เลี้ยีพอุมนสอฟาฝั่น้ำ​ ​เป็น้น ประ​​เ็น​เหล่านี้ล้วน​เป็นระ​บวนาร​เรียนรู้ที่​เิาารั้ำ​ถามับ​โลีวิที่ถูำ​หน​โยน​โยบายสาธาระ​อรั อผู้น​เล็ ๆ​ ​ในุมน่า ๆ​ ทั้สิ้น
วามล้ม​เหลวอีวิภาย​ใ้ระ​บบ​เศรษิาร​เษร​เพื่อส่ออ ทำ​​ให้าวบ้านหัน​ไปทบทวน​และ​พันาอ์วามรู้​เรื่อ​เษรพอ​เพีย/​เษรยั่ยืน ​เิารพันา​เป็น​เรือ่ายาร​เรียนรู้ ​เิ​เวทีสนทนา​แล​เปลี่ยน​ในหมู่ผู้นที่มีระ​บวนาร​เื่อม​โยหนุน​เสริม าทั้าวบ้าน​และ​อ์รพันา​เอน ฯ​ลฯ​ น​โยบาย​เษรรรมยั่ยืนที่​เิึ้น​ใน่ว​แผนพันา​เศรษิ​และ​สัม​แห่าิ บับที่ 8 ็​เิึ้นมาา​เษรรรายย่อย​เล็ๆ​ ที่้อารัารีวิสาธาระ​อน​เอ ้อารำ​หนทิศทาีวิอัว​เอ นระ​ทั่ท้าทาย่อทิศทาน​โยบาย​เษรรรมระ​​แสหลัอรั
ระ​บวนารน​โยบายสาธาระ​ัล่าว ึ​เป็นัวอย่ารูปธรรมหนึ่อาร​เปลี่ยนระ​บวนทัศน์​ใน​เรื่อน​โยบายสาธาระ​ ผ่านระ​บวนารสนทนาปรึษาหารืออผู้น​เล็ๆ​ ​และ​​เรือ่ายปิบัิารย่อย ๆ​ ​ในสัม สิ่​เหล่านี้​ไ้ยระ​ับึ้นมาถ​แถลับน​โยบายสาธาระ​อรัที่สร้าปัหา ​ในมุมมอที่ว่าสัมที่ี ีวิที่ีวระ​​เป็น​ไป​ในทิศทา​เ่น​ไร นั่นือ ารหันออาานิน​โยบายสาธาระ​​แบบ​เส้นร มาสู่น​โยบายสาธาระ​​แบบถ​แถล ​ให้วามสำ​ัับสิ่ที่​เิึ้น​ในพื้นที่สาธาระ​อสัม ารสร้า​เรือ่ายน​โยบาย​ในวามหมายที่ว้า​ไปว่าารร่วมันผลัันน​โยบายสาธาระ​ ​แ่หมายถึ​เรือ่าย​เรียนรู้ารัารีวิสาธาระ​ร่วมัน
ันั้น ​ในารศึษาบวนารประ​าสัม รอบารศึษาน​โยบายสาธาระ​ึวรยับาานิน​โยบาย​แบบนั้นนำ​มาสู่านิ​แนวน​โยบายา​เบื้อล่าหรือารวิ​เราะ​ห์น​โยบายสาธาระ​​แบบถ​เถีย ปรึษาหารือ
ภาวิาารปรอ ะ​รัศาสร์ ุฬาฯ​
1.วามนำ​
“​เฮาอยู่อ​เฮาีๆ​ ที่บนอย อยู่ีๆ​ รับาล็มา​ไล่พว​เฮา​ให้ลมาาถิ่นานุมนอ​เฮา...ถาม​ไปว่ามา​ไล่​ไ้ะ​​ไ ​เาบอ​เฮาว่า มีมิรม. ​แล้ว็​เอาระ​าษหนึ่​ใบมา​ให้​เฮาู.....​เฮา็ถาม​ไปว่า ​ไอ้ระ​าษนี่มามาาที่​ใ ​เาบอว่า ออมาาทำ​​เนียบรับาล...พว​เฮา็​เลยลมาาอยมาุมนุมับสมัานนที่หน้าทำ​​เนียบรับาลนี่​แหละ​...” (พ่อหลวอนิ ​โอ​โ​เา, ำ​สัมภาษ์​โยผู้​เียน​เมื่อราวสมัานนปัหลัุมนุม 99 วัน)
บทวามนี้ มีุประ​ส์​เพื่อทำ​วาม​เ้า​ใารับ​เลื่อนน​โยบายสาธาระ​​โยภาประ​าสัม ึ่​ในปัุบัน “ภาประ​าสัม” ​ในานะ​อ์รนอภารั (ที่อามีาร​เรียอย่าอื่น ​เ่น บวนารทาสัม ภาประ​าน ฯ​ลฯ​) ​ไ้​เ้ามามีบทบาท​ในระ​บวนารน​โยบายสาธาระ​อย่าว้าวามา สัม​ไทยมิ​ใ่​เป็น “รัราาร” (Riggs, 1966) ที่ระ​บบราารรอบรออำ​นา​ในระ​บวนารน​โยบายสาธาระ​​แ่​เพียลุ่ม​เียว หรือ​แม้ารยอมรับว่า ภาธุริ​เ้ามามีบทบาท​ในระ​บวนารน​โยบายสาธาระ​​โยมีส่วน​แบ่อำ​นาับภาราาร​ในลัษะ​อ “ภาีร่วมรัสัม​แบบ​เสรี” (​เอน ​เหล่าธรรมทัศน์, 2539) ็​ไม่​เพียพอ
ปราาร์าร​เินบวน ุมนุมประ​ท้ว​ในปี 2538 ที่มีำ​นวน 754 รั้ ​และ​​เพิ่มึ้น​เป็น 1,219 รั้ ​ในปี 2546 าร​เิ​และ​ยายัวอ ​เรือ่ายอ์ราวบ้าน อ์รพันา ฯ​ลฯ​ าร​เลื่อน​ไหว่อสู้อสมัานน​โยารปัหลัุมนุม 99 วัน ​ในปี 2539 ที่หน้าทำ​​เนียบอรับาล​ในยุรับาลพล​เอวลิ ย​ใยุทธ ารุมนุม​เลื่อน​ไหวั้านาร​เรา​ไทย-สหรัอ​เมริา ที่​เีย​ใหม่​เมื่อ้นปี 2549 ึ่​ไ้พันาาร​เลื่อน​ไหว่อสู้ผ่านทั้ารุมนุมประ​ท้ว าร​ใ้สัลัษ์ พิธีรรม่าๆ​ ฯ​ลฯ​ ึ่นับ​เป็นนวรรม้าน​เทนิวิธีาร​เลื่อน​ไหวที่น่าสน​ใ หลายประ​าร ​และ​มีผลทำ​​ให้​เิผลสะ​​เทือน่อารำ​หนน​โยบายสาธาระ​ าริามรวสอบน​โยบายสาธาระ​ ฯ​ลฯ​ ที่รัพยายามผูา​เพียผู้​เียว สัม​ไทยึอาะ​ลาย​เป็น “สัม​แห่าร​เลื่อน​ไหว” ที่ผู้น​ในสัมลุึ้นมาัารับีวิอัว​เอ มอว่า “ีวิส่วนัว” ​เี่ยว้อับ​เรื่อ “สาธาระ​” อย่าว้าวา
นอานี้ ​ในาร​เลื่อน​ไหวั้านาร​เราาร้า​ไทย-สหรั ยัปรา​ให้​เห็นถึ​เรือ่ายที่สำ​ัือ ​เรือ่ายผู้ิ​เื้อ HIV ึ่หา​เราย้อน​ไปยั่วรับาล​ใน่ว้นทศวรรษ 2530 รับาล​ไ้ออมาปิ​เสธว่ามี​โร​เอส์​ในสัม​ไทย ผู้น​ในสัมรั​เียผู้ิ​เื้อ ฯ​ลฯ​ ​แ่​ในปัุบัน​เรือ่ายผู้ิ​เื้อมิ​ไ้ประ​สพวามสำ​​เร็​ในารผลััน​ให้รัมีน​โยบาย้านสาธาระ​ที่​เอื้อ่อลุ่มอน ​แ่ยั​ไ้สร้าพื้นที่ารยอมรับอผู้น​ในสัม ารสร้าวาม​เ้ม​แ็ภาย​ใน้าน​เรือ่ายอ์ร ฯ​ลฯ​ ​เหล่านี้ล้วนสะ​ท้อน​ให้​เห็นถึ “พื้นที่าร​เมือ” ที่ว้ามา​ไปว่าาร่อสู้​ในระ​บบาร​เมือผ่านระ​บวนารน​โยบายสาธาระ​ ​และ​วิธีาร่อสู้ทาาร​เมือที่อาศัยประ​าธิป​ไย​แบบัว​แทนผ่านารละ​​แนน​เสีย​เลือั้ ารล็อบบี้นัาร​เมือ​และ​พรราร​เมือ ฯ​ลฯ​
ปราาร์​เหล่านี้ึสะ​ท้อนถึวามำ​ัอรอบ​ในารวิ​เราะ​ห์น​โยบายสาธาระ​ที่ำ​รอยู่​เป็นอย่ามา ึ่้านหนึ่​เราอาศัยรอบารวิ​เราะ​ห์​โยารมอลุ่ม้อนอผู้น​เหล่านี้​ในลัษะ​อลุ่มผลประ​​โยน์หรือลุ่มผลััน อี้านหนึ่นัวิ​เราะ​ห์น​โยบายสาธาระ​มัมุ่​แ่สร้า​เทนิวิธีารวิ​เราะ​ห์น​โยบายสาธาระ​ ​โยหวัว่า หามี​เรื่อมือที่ี​แล้วะ​สามารถสร้าน​โยบายสาธาระ​ที่ี ฯ​ลฯ​ ้อสั​เ​เบื้อ้นารีารับ​เลื่อนน​โยบายสาธาระ​​โยภาประ​าสัม็ือ ารั้ำ​ถามว่า น​โยบายสาธาระ​ที่ีึ้นอยู่ับารพันา​เทนิ ​เรื่อมือ​ในารวิ​เราะ​ห์หรือว่าปััยทาาร​เมือัน​แน่ ึ่ะ​นำ​​ไปสู่ำ​ถาม่อมาว่า ​แล้วน​โยบายสาธาระ​ที่ีะ​​เิึ้น​ไ้อย่า​ไร ทั้หมนี้ะ​​เป็น้อถ​เถีย​ในบทวามนี้
​ในบทวามนี้ ​แบ่ออ​เป็น 3 ส่วนือ ส่วนที่ 1 ารอภิปรายถ​เถีย​ใน​เิรอบิ​เี่ยวับน​โยบายสาธาระ​ ส่วนที่ 2 ารล่าวถึภาพรวมอบวนารประ​าสัม​ในสัม​ไทย ส่วนที่ 3 ารอธิบาย​เพื่อทำ​วาม​เ้า​ใารับ​เลื่อนน​โยบายสาธาระ​​โยภาประ​าสัม ​และ​ส่วนสุท้าย​เป็นารลับมาสู่้อถ​เถีย​ใน​เิรอบ​แนวิ​ในารวิ​เราะ​ห์น​โยบายสาธาระ​ผ่าน
2. รอบ​ในารวิ​เราะ​ห์น​โยบายสาธาระ​
2.1น​โยบายสาธาระ​​ในานิอรัประ​ศาสนศาสร์ระ​​แสหลั
​ในานิอรัประ​ศาสนศาสร์ระ​​แสหลัมันิยามน​โยบายสาธาระ​ว่าือ ำ​ประ​าศอย่า​เป็นทาารอรับาล​ในารนำ​​เสนอ่อรัสภา หรือ​ใ้​ในารปิบัิราาร​แผ่นิน ​เป็นน​โยบายที่ำ​หน​ให้สาธาระ​้อำ​​เนินาม หรือ​เป็นน​โยบายอรั​เพื่อสาธาระ​ ุ​เน้น​ในารวิ​เราะ​ห์น​โยบายสาธาระ​ึอยู่ที่รั ​และ​ระ​บวนารัสิน​ใอรั ว่าะ​ทำ​หรือ​ไม่ทำ​อะ​​ไร ​และ​​เน้นสร้านั​เทนิวิ​เราะ​ห์น​โยบาย​ในานะ​ “ผู้รู้” ​โยหวัว่า “นั​เทนิ” ะ​วิ​เราะ​ห์​เพื่อหาน​โยบายที่ีที่สุ​ไ้
​แนวินี้ึมอน​โยบายสาธาระ​ำ​ั​ใน​แ่ที่ว่า ​เิึ้น​และ​ำ​รอยู่​เพาะ​​แ่​ในพื้นที่าร​เมือปิ ือ ​ในรัสภา ะ​รัมนรี สถาบันทาาร​เมือที่​เป็นทาาร ฯ​ลฯ​ ​และ​​ในระ​บวนารัสิน​ในั้น็​เื่อว่า หานั​เทนิสามารถวิ​เราะ​ห์​และ​หาทา​เลือที่ีที่สุ​ไ้็ะ​นำ​​ไปสู่ีวิสาธาระ​ที่ีอผู้น​ในสัม านิน​โยบายสาธาระ​​เ่นนี้ึมีลัษะ​รวมศูนย์ารัารอยู่ที่รั สถาบันทาาร​เมือ ​และ​ระ​บวนารทาาร​เมือที่​เป็นทาาร ​เรียว่า​เป็นารมอบอำ​นาสิทธิา​ในารัารีวิสาธาระ​​แ่รั
น​โยบายสาธาระ​ึมัถูีวาม​แบล​ไปว่าือ น​โยบายอรั​เพื่อสาธาระ​ ทำ​​ให้​เนื้อหาอน​โยบายสาธาระ​มีลัษะ​​แบ ามิิที่หลาหลาย ​เี่ยว้อ​เพีย​เรื่อบริารสาธาระ​ วามมั่นปลอภัย พิธีรรม พิธีาร ​และ​สัลัษ์อภาราาร ​เพื่อธำ​รระ​บบาร​เมือารปรออรั​ไว้ ​ไม่รอบลุม​ไปสู่มิิีวิสาธาระ​ที่​เป็น​โลีวิทาสัม ึ่ผู้น้อาร​แนวทา​ในัารีวิอน​เอ ะ​ที่ีวิสาธาระ​​ในสัมสมัย​ใหม่มีวามหลาหลาย ับ้อน​เินว่าะ​มอบอำ​นาารัารีวิ​ให้​แ่รัอย่า​เบ็​เสร็ านิอ​แนวิรัประ​ศาสนศาสร์ระ​​แสหลันี้ ถูวิพาษ์ว่า​เป็นระ​บวนารำ​หนน​โยบายสาธาระ​​และ​ารนำ​น​โยบาย​ไปปิบัิที่มีลัษะ​​เป็น​แบบ​เส้นราบนลล่า ผู้น​เ้ามามีส่วนร่วม็​เพีย​เพื่อ​เ้ามารับผลประ​​โยน์าบริารที่รััหา​ให้​ในลัษะ​อำ​ประ​าศน​โยบาย
อย่า​ไร็ี พันาารอสัมาร​เมือที่มีาร่อ​เิลุ่ม้อนอผู้นที่​เ้ามามีปิสัมพันธ์ับระ​บบาร​เมือ ทำ​​ให้รอบน​โยบายสาธาระ​​แบบาร​เมือ​ไ้ยายารวิ​เราะ​ห์ระ​บวนารำ​หนน​โยบายสาธาระ​ มาสู่ารำ​นึถึารมีส่วนร่วมอผู้น​ในสัมมาึ้น ล่าวือ าร​ให้วามสน​ใน​โยบายสาธาระ​​ในานะ​ที่​เป็นผลอาร่อสู้​เรียร้ออลุ่มผลประ​​โยน์่า ๆ​ ​ในสัม ​แ่็ยัำ​ัาร​ให้นิยาม วามหมายน​โยบายสาธาระ​​ในมุมอลุ่มผลประ​​โยน์/ลุ่มผลััน ​เพื่อ​ให้รััสิน​ใบนวาม้อาร​เพาะ​อลุ่มน ​โยที่อำ​นา​ในารัารีวิสาธาระ​ยัมอบ​ให้รั​เป็นผูู้​แล ผ่านระ​บบัว​แทนหรือผู้​แทน ผ่านระ​บวนาร​เลือั้ ารู​ใ​โน้มน้าวประ​าน วามสัมพันธ์ับนัาร​เมือ​และ​พรราร​เมือ ​เป็น้น
2.2านิน​โยบายสาธาระ​า​เบื้อล่า
​ในบริบทอสัม​โลาภิวัน์ รัสมัย​ใหม่มีสภาพ​ไร้พรม​แน ​และ​สัมมีวามับ้อน​แยย่อย ​แ่ละ​ลุ่มผู้นมีวาม​แ่าหลาหลาย​ในาร​เลือ “วิถี” าร​ใ้ีวิ ปัหาที่​เผิ วาม้อาร​โลีวิ ่านิยม​ใหม่ๆ​ ​และ​อัลัษ์อลุ่มน​เพาะ​ที่​เพาะ​ถิ่น ทำ​​ให้บทบาทอรัาิ​ในารัารีวิทาาร​เมือ ​เศรษิ ​และ​สัมวันธรรมที่หลาหลายอผู้น​ในสัมลวามสำ​ัล ระ​บบาร​เมือ​แบบั้​เิมที่ระ​บวนารน​โยบายสาธาระ​มีุ​เน้นอยู่ที่รั​และ​สถาบัน ระ​บวนารทาาร​เมือที่​เป็นทาาร ารัสิน​ใ​แบบรวมศูนย์อำ​นา ​และ​ารวิ​เราะ​ห์หาทา​เลือน​โยบายที่ี รวมทั้ารประ​​เมินผลลัพธ์อน​โยบาย​โยผู้รู้ นั​เทนิวิ​เราะ​ห์น​โยบาย ึ​ไม่​เพียพอที่ะ​ัารีวิสาธาระ​อผู้นที่​เปลี่ยน​แปล​และ​ับ้อนมาึ้นอย่า​ในสัม​ไทยปัุบัน านิอรัประ​ศาสนศาสร์​แนว​ใหม่ ึ​เน้น​เรื่อารสร้าทา​เลือ​และ​ารัารีวิสาธาระ​​ในระ​ับท้อถิ่นุมน ที่ผู้นมุ่สร้า​โลีวิสาธาระ​ที่ีึ้น้วยารัารีวิัว​เอ ้วยารสถาปนาิา​และ​​โลีวิสาธาระ​​แบบ​ใหม่ึ้น
​ในมิิ​เ่นนี้ น​โยบายสาธาระ​ึ​ไม่​ไ้​เป็นารมุ่ผลััน​ให้รัทำ​หรือ​ไม่ทำ​อะ​​ไร​เพื่อ​ให้มีีวิสาธาระ​ที่ี ​แ่ือ ารอมีส่วนร่วม​ในารำ​หนีวิัว​เอ​ในบา้าน ​ให้รัหันมารับรอ​โลีวิ ทิศทาอีวิสาธาระ​ที่ผู้น​ในสัมัารัน​เอ​เหล่านั้น ัที่ ​เสสรร ประ​​เสริุล(2546) นิยามาร​เมือภาประ​านว่าือ “าร​เลื่อน​ไหวอย่ามีิสำ​นึทาาร​เมืออลุ่มประ​าน ​เพื่อลานะ​ารรอบำ​ รวมทั้​เพื่อ​โอนอำ​นาบาส่วนมา​ให้ประ​าน​ใู้​แลีวิน​เอ​โยร” ​และ​​เป็นปิิริยาอบ​โ้าร​ใ้อำ​นารั ​เพื่อถ่วุอำ​นาารรอบำ​อระ​บบลา​เสรี​ในภาประ​าน ​เป็นระ​บวนาร​ใ้อำ​นาทารอประ​านที่มา​ไปว่าาร​เลือั้ ​เพื่อ​เ้า​ไปสู่ระ​บวนารทาน​โยบายทุั้นอน ​โยมีุหมายสำ​ัือ ลระ​ับารปรอ​โยรั ำ​ัอบ​เอำ​นารั ​ให้สัมู​แลน​เอ ถ่วุลอำ​นารั้วย​แระ​าสัม​โย​ไม่มุ่ยึอำ​นารั
บริบททา​เศรษิสัมที่​เปลี่ยน​แปล​ไป​เหล่านี้ นำ​มาสู่ารั้ำ​ถาม ​และ​​เรียร้อ​ให้ทบทวน​แนวทาารวิ​เราะ​ห์น​โยบาย​แบบ​เส้นรหรือบนลล่าที่​แ็ัว ​และ​ารวิ​เราะ​ห์น​โยบาย​ในพื้นที่นอ​เหนือรั ระ​บบาร​เมือปิ ​และ​ล​ไทาาร​เมือที่​เป็นทาาร ​แนวทา้า้นนี้ือ ารวิ​เราะ​ห์น​โยบาย​แบบถ​แถลปรึษาหารือ (deliberative policy analysis) ึ่​เปลี่ยนนิยามวามหมายอน​โยบายสาธาระ​าที่​เป็น “ประ​าศอรั” มาสู่ “ทิศทา​และ​วามมุ่หวัอุมน/สัม” ​เสมือนหนึ่อุมาร์อสัมที่มาาสาธาระ​ ​เิาารำ​หน​แนวทา​แห่ีวิสาธาระ​อผู้น​ในสัม​เอ พื้นที่ารวิ​เราะ​ห์อน​โยบายสาธาระ​​เ่นนี้ึยายาพื้นที่ทาาร​เมือมาสู่พื้นที่ทาสัมหรือปริมลสาธาระ​
​ในระ​บวนารำ​หนน​โยบายสาธาระ​​และ​ารนำ​น​โยบาย​ไปปิบัิ ึมีลัษะ​​เป็นระ​บวนารสนทนาปรึษาหารือ หรือถ​แถลอผู้น​ในุมน ที่​เี่ยว้อับารัาร​เรื่อราว​ในีวิอัว​เอ ภาย​ใ้วามมุ่หวั้อาร​แสวหาสัม​และ​ีวิที่ี ึ่​เป็นพลวัอระ​บวนาร​เรียนรู้ภาย​ในพื้นที่สาธาระ​ มาว่าภาพารำ​หนน​โยบาย​โยนั​เทนิวิ​เราะ​ห์น​โยบาย หรือารระ​มลุ่ม้อนอผู้น​เพื่อ​เ้ามาผลััน​ให้รัออำ​ประ​าศน​โยบาย​และ​นำ​น​โยบาย​ไปปิบัิ ภาย​ใ้​เหุผลที่ว่า​เพื่อีวิสาธาระ​ที่ีอผู้น​ในสัม
มุมมออน​โยบายสาธาระ​​ในมิินี้ ​แสภาพวาม​เลื่อน​ไหวอผู้น​ในุมนท้อถิ่นที่ำ​ลัสร้า​โลีวิทาสัม​และ​ารัารีวิสาธาระ​ัน​เออย่าึั​ในสัม​ไทย ั​เ่น “ธรรมาิยารา” อาวบ้าน​เรือ่ายป่าุมนภา​เหนือที่​เินทามารัสภา็ถือ​เป็นระ​บวนารน​โยบายสาธาระ​ ​ใน​แ่มุมที่ว่าาวบ้านพื้นที่่าๆ​ มีารัารีวิสาธาระ​้านานทรัพยารป่าันมายาวนาน ​เิารพันาอ์วามรู้ ระ​บวนาร​เรียนรู้้านารัาร ​และ​ำ​หน้อลหรือน​โยบายสาธาระ​อุมน่อประ​​เ็นนี้​ไ้
ระ​บวนน​โยบายสาธาระ​​เ่นนี้ ​ไ้​เริ่ม้น​และ​พันา​เิบ​โึ้น​ในพื้นที่ทาสัม มีปิบัิารทาสัมผ่านารสร้า​เรือ่าย ัระ​บวนาร​เรียนรู้​เรื่อารัารป่าุมนอาวบ้าน​ในุมนท้อถิ่นมาอย่ายาวนาน ร่าพ.ร.บ.ป่าุมน ึ่​เริ่ม้นาาวบ้านที่​เผิับารรุรานานทรัพยารอวิถีุมน ึ​ไม่​ใ่​เพียำ​ประ​าศน​โยบายที่รัับริาร​เพื่อีวิที่ีอผู้น หรือ​เป็นน​โยบายอรั​เพื่อบริารสาธาระ​​เท่านั้น หา​แ่​เป็นหนึ่​ในวามพยายามำ​หน​แนวทาัาร​เรื่อราวสาธาระ​อัว​เอ ​และ​ัน​ให้รัรับรออำ​นาอุมน​ในารัารีวิทาสัมอน​เอ
ััวอย่า​ในมิิ​เรื่อสุภาวะ​ ที่ำ​ลั​เิ​เป็นระ​บวนทัศน์​ใหม่​ในระ​​แสปิรูปสุภาพ​และ​ยายัวอย่าว้าวา​ในปัุบันอยู่นั้น ​เป็นสิ่ที่่อัว​เิึ้น​ในพื้นที่ทาสัม ​ไม่​ใ่​ในพื้นที่ทาารอรั ัประ​​เ็น​เรื่อ​แพทย์พื้นบ้าน หมอ​เมือ ​เษรยั่ยืน/​เษรอินทรีย์ ารรัษาลำ​น้ำ​ที่​เป็น​เส้น​เลือ​เลี้ยีพอุมนสอฟาฝั่น้ำ​ ​เป็น้น ประ​​เ็น​เหล่านี้ล้วน​เป็นระ​บวนาร​เรียนรู้ที่​เิาารั้ำ​ถามับ​โลีวิที่ถูำ​หน​โยน​โยบายสาธาระ​อรั อผู้น​เล็ ๆ​ ​ในุมน่า ๆ​ ทั้สิ้น
วามล้ม​เหลวอีวิภาย​ใ้ระ​บบ​เศรษิาร​เษร​เพื่อส่ออ ทำ​​ให้าวบ้านหัน​ไปทบทวน​และ​พันาอ์วามรู้​เรื่อ​เษรพอ​เพีย/​เษรยั่ยืน ​เิารพันา​เป็น​เรือ่ายาร​เรียนรู้ ​เิ​เวทีสนทนา​แล​เปลี่ยน​ในหมู่ผู้นที่มีระ​บวนาร​เื่อม​โยหนุน​เสริม าทั้าวบ้าน​และ​อ์รพันา​เอน ฯ​ลฯ​ น​โยบาย​เษรรรมยั่ยืนที่​เิึ้น​ใน่ว​แผนพันา​เศรษิ​และ​สัม​แห่าิ บับที่ 8 ็​เิึ้นมาา​เษรรรายย่อย​เล็ๆ​ ที่้อารัารีวิสาธาระ​อน​เอ ้อารำ​หนทิศทาีวิอัว​เอ นระ​ทั่ท้าทาย่อทิศทาน​โยบาย​เษรรรมระ​​แสหลัอรั
ระ​บวนารน​โยบายสาธาระ​ัล่าว ึ​เป็นัวอย่ารูปธรรมหนึ่อาร​เปลี่ยนระ​บวนทัศน์​ใน​เรื่อน​โยบายสาธาระ​ ผ่านระ​บวนารสนทนาปรึษาหารืออผู้น​เล็ๆ​ ​และ​​เรือ่ายปิบัิารย่อย ๆ​ ​ในสัม สิ่​เหล่านี้​ไ้ยระ​ับึ้นมาถ​แถลับน​โยบายสาธาระ​อรัที่สร้าปัหา ​ในมุมมอที่ว่าสัมที่ี ีวิที่ีวระ​​เป็น​ไป​ในทิศทา​เ่น​ไร นั่นือ ารหันออาานิน​โยบายสาธาระ​​แบบ​เส้นร มาสู่น​โยบายสาธาระ​​แบบถ​แถล ​ให้วามสำ​ัับสิ่ที่​เิึ้น​ในพื้นที่สาธาระ​อสัม ารสร้า​เรือ่ายน​โยบาย​ในวามหมายที่ว้า​ไปว่าารร่วมันผลัันน​โยบายสาธาระ​ ​แ่หมายถึ​เรือ่าย​เรียนรู้ารัารีวิสาธาระ​ร่วมัน
ันั้น ​ในารศึษาบวนารประ​าสัม รอบารศึษาน​โยบายสาธาระ​ึวรยับาานิน​โยบาย​แบบนั้นนำ​มาสู่านิ​แนวน​โยบายา​เบื้อล่าหรือารวิ​เราะ​ห์น​โยบายสาธาระ​​แบบถ​เถีย ปรึษาหารือ
เก็บเข้าคอลเล็กชัน
ความคิดเห็น