มือสวยด้วยสมุนไพร

ข้อมูลเบื้องต้นของเรื่องนี้

รายงานโครงงาน

เรื่อง  มือสวยด้วยสมุนไพร

รายวิชากิจกรรมสร้างสรรค์ประโยชน์

จัดทำโดย
นางสาวฑิฆัมพร บุตตะเขียว เลขที่ 11

นางสาวลักษณา เภาขัน เลขที่ 27
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่  4/2

คุณครูที่ปรึกษา

นางสาวปราณปรียา คุณประทุม

โรงเรียนแก้งคร้อวิทยา
อ.  แก้งคร้อ จ.  ชัยภูมิ
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาเขต  30

เนื้อเรื่อง

บทคัดย่อ

                สมุนไพรภายในครัวเรือนเป็นสิ่งที่อยู่ใกล้ตัวเราจึงเป็นสิ่งที่หาได้ง่ายและมีราคาไม่แพงจนเกินไปนักอีกทั้งยังมีสรรพคุณที่น่าสนใจและหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นด้านรักษาโรคหรือด้านความงาม  คณะผู้จัดทำได้เล็งเห็นความสำคัญในข้อนี้ จึงมีแนวคิดที่จะนำสมุนไพรเหล่านี้มาทำประโยชน์     โดยเฉพาะเมื่อถึงหน้าหนาวทีไรทุกคนต้องประสบกับปัญหากับผิวที่แห้งแตกยากแก่การหลีกเลี่ยงโดยเฉพาะผิวที่มือของคุณผู้หญิงที่ต้องหยิบจับสิ่งต่างๆมากมายจึงจำเป็นต้องสรรหาซื้อครีมหรือโลชั่นที่มีราคาแพงมาบำรุง ดังนั้นเราจึงควรนำสิ่งที่อยู่ใกล้ตัวนี้มาบำรุงรักษามือของเราแทน ทั้งนี้จะช่วยทำให้เราประหยัดเงินในกระเป๋าอีกด้วย

 

กิตติกรรมประกาศ

            คณะผู้จัดทำขอขอบพระคุณ     คุณแม่วาสนา     บุตตะเขียว   ที่ให้ความรู้เกี่ยวกับการล้างมือด้วยสมุนไพรที่ถูกต้องและยังเอื้อเฟื้อให้สมุนไพรของท่านมาทำการทดลอง    ขอบพระคุณครูปราณปรียา  คุณประทุม ที่กรุณาให้คำแนะนำการจัดทำโครงงาน  และเป็นที่ปรึกษาเกี่ยวกับการจัดทำโครงงาน  สุดท้ายนี้ขอขอบใจเพื่อน ชั้น ม. 4/2 ทุกคนที่ช่วยกันติชมและให้คำแนะนำทำให้ผลงานนี้ออกมาดี

 
คณะผู้จัดทำ


คำนำ

      รายงานเล่มนี้จัดทำขึ้นเพื่อนำเสนอโครงงาน ในรายวิชากิจกรรมสร้างสรรค์ประโยชน์(CAS)  ระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย ในหัวข้อมือสวยด้วยสมุนไพร คณะผู้จัดทำโครงงานได้ศึกษาข้อมูลเพิ่มเติมจากเว็บไซต์ที่เกี่ยวข้อง    รวบรวมข้อมูลและเก็บบันทึกข้อมูล เพื่อศึกษาสมุนไพรที่ช่วยทำให้มือของเราสะอาดและนุ่มชุ่มชื่นขึ้นได้ ด้วยความตั้งใจ สามัคคี ในการนำเสนอโครงงานชิ้นนี้ เพื่อให้ได้ประโยชน์ทั่วไป

คณะผู้จัดทำ

บทที่1

บทนำ

ที่มาและความสำคัญของโครงงาน

            ในช่วงฤดูหนาวจะมีสภาพอากาศที่แห้งส่งผลให้ผิวของเราเกิดการแห้งแตกซึ่งเกิดจากการสูญเสียน้ำในร่างกาย    เราจึงต้องแก้ไขด้วยการทาครีมหรือโลชั่นเพื่อป้องกันผิวของเราไม่ให้สูญเสียน้ำมากจนเกินไป    โดยเฉพาะผิวบริเวณมือของเราที่ต้องหยิบจับสารพัดมีหลายต่อหลายครั้งที่ครีมหรือโลชั่นที่เราทา    ละลายไปกับน้ำที่เราใช้ล้างมือหรือทำงานที่ต้องใช้มือไปสัมผัสกับน้ำ      ทำให้จำเป็นต้องทาซ้ำบ่อยๆบางคนถึงกับหงุดหงิดกับปัญหาจุกจิกกวนใจเพียงเล็กน้อยนี้         ครีมหรือโลชั่นที่มีคุณภาพดี(กันน้ำได้) ก็มีราคาแพงลิบลิ่วทำให้บางคนที่มีฐานะปานกลางหรือยากจนไม่สามารถซื้อหามาใช้ได้       คณะผู้จัดทำจึงมีความคิดว่าน่าจะมีวิธีแก้ปัญหานี้ได้  จึงช่วยกันค้นหาข้อมูลที่เกี่ยวข้องจนกระทั่งได้พบว่าสมุนไพรใกล้ๆตัวเรานี่เองที่สามารถนำมาใช้แก้ปัญหาได้     จากเมื่อก่อนที่คณะผู้จัดทำรู้เพียงว่าพืชสมุนไพรเป็นพืชที่ใช้ในการประกอบอาหารและเป็นยารักษาโรคนานาชนิด    แต่เดี๋ยวนี้รู้แล้วว่ามันมีสรรพคุณที่น่าสนใจมากกว่านั้นนอกจากจะมีสรรพคุณในด้านเป็นยาแล้วมันยังสามารถนำมาแปรรูปนำมาเสริมความงามให้แก่เหล่าคุณผู้หญิงได้อีกด้วย

            ทางคณะผู้จัดทำจึงตัดสินใจเลือกเอาเรื่องมือสวยด้วยสมุนไพรนี้มาทำเป็นโครงงานโดยจะเน้นที่การนำเอาสมุนไพรใกล้ตัวเรานี้มาใช้ในการทดลองเพื่อดูว่าจะมีสมุนไพรใดบ้างที่สามารถนำมาล้างมือแล้วจะช่วยบำรุงให้ผิวมีความชุ่มชื่นไม่แห้งแตกได้    คณะผู้จัดทำได้เลือกพืชมาสามชนิดคือ แตงกวา มะเขือเทศและมะนาว เพราะคิดว่าเป็นพืชที่เหมาะสมและหาได้ง่ายที่สุด    ซึ่งถ้าคิดเปรียบเทียบดูให้ดีหากสมุนไพรเหล่านี้ช่วยแก้ปัญหาได้ก็จะส่งผลให้คนเราไม่ต้องใช้จ่ายเงินแพงๆอีกต่อไป    สอดคลองกับโครงการในพระราชดำริของในหลวงที่ท่านทรงต้องการให้คนไทยพออยู่พอกินอยู่แบบประหยัดและพึ่งตนเองได้

วัตถุประสงค์

1.       เพื่อช่วยให้มือของเราไม่แห้งแตกและนุ่มชุ่มชื่น

2.       เพื่อประหยัดค่าใช้จ่ายในการซื้อโลชั่นหรือครีมแพงๆมาใช้

ผลที่คาดว่าจะได้รับ

1.       ได้รู้ถึงสรรพคุณของของสมุนไพรในบ้านของเรา

2.       เป็นการประหยัดค่าใช้จ่าย

3.       รู้จักนำสิ่งใกล้ตัวเรามาใช้ให้เกิดประโยชน์มากยิ่งขึ้น

ตัวแปรที่ศึกษา

ตัวแปรต้น   สมุนไพร(มะเขือเทศ,มะนาว,แตงกวา)

ตัวแปรตาม   ทำให้มือนุ่มชุ่มชื่นไม่แห้งแตก

ตัวแปรควบคุม   ปริมาณของสมุนไพร,เวลาที่ใช้ในการล้างมือ,ชนิดของน้ำที่ใช้ล้าง(น้ำเปล่าธรรมดา)

สมมติฐานในการศึกษา                                                                                                                        มะเขือเทศ,มะนาว,แตงกวา นำมาล้างมือเมื่อล้างออกด้วยน้ำสะอาดจะสามารถทำให้มือสะอาดนุ่มชุ่มชื่นไม่แห้งแตกอีกต่อไป

บทที่ 2

เอกสารที่เกี่ยวข้อง

แตงกวา

ลักษณะ : แตงกวา เป็นไม้เถายาวประมาณ 2-3 เมตร ดอกสีเหลือง ผลเป็นท่อนกลม มีสีขาวอมเขียว มีลายตามยาว แตงกวามีรสหวาน รับประทานดิบๆ มีน้ำตาล โปรตีน วิตามิน เอ บี ซี ดี แตงกวาจึงถูกนำมาทำเป็นผักจิ้มน้ำพริกที่แสนอร่อย นำมาผัดรับประทานได้หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็น แตงกวาผัดไข่ ใส่ใน ผัดเปรี้ยวหวาน หรือนำไปใส่ในยำ และแตงกวายังเป็นผักที่มีขายตามท้องตลาดทั่วไป ขายเป็นกิโลกรัม ขายเป็นกอง หรือเป็นถุงราคาค่อนข้างถูก คนไทยทุกภาคนิยมกินแตงกวากันทั้งนั้น คนเหนือ คนอีสานกินแตงกวากับน้ำพริกต่างๆ กินกับลาบ คนภาคกลางก็กินกับน้ำพริก คนใต้ก็มีแตงกวาเป็น “ผักเหนาะ” ชนิดหนึ่งในจานผักที่หลากหลายที่นิยมกินกับอาหารใต้ที่มีรสจัด

สรรพคุณ : แตงกวา 3-4 ลูก ล้างให้สะอาด หั่นเป็นแว่น ใส่โถปั่นให้ละเอียด กรองเอาแต่น้ำมาทาผิวหน้า ช่วยบำรุงผิวให้ชุ่มชื่น ถ้ารู้สึกว่าตาอิดโรย เพราะใช้สายตามาก ๆ ให้ฝานแตงกวาที่แช่ไว้ในตู้เย็นจนเย็นเป็นแผ่นบาง ๆ วางไว้บนเปลือกตากสัก 2-3 นาที จะช่วยให้รู้สึกสบายขึ้นและคลายอาการปวดตา หรือจะวางไว้ให้ทั่วใบหน้าเพื่อเพิ่มความสดชื่นให้กับผิวหน้า และแตงกวา ตากแห้งนำมาใส่เครื่องปั่นเป็นผง เวลาใช้นำมาผสมน้ำพอเหลวพอกหน้าแทนครีม พอกหน้า ช่วยลดความมันบนผิวหน้า ทำให้ผิวหน้านุ่มนวลขึ้น

สรรพคุณทางยา : 

                -น้ำแตงกวา ช่วยขับปัสสาวะ แก้ไข้ กระหายน้ำ ไฟลวก                                                   

                -ใบ สามารถใช้แก้ท้องเสีย บิด

                -เถา ช่วยลดความดันโลหิตได้

                -เมล็ดแก่ ใช้เป็นยาขับพยาธิ

ผลและเมล็ดอ่อน มีสรรพคุณฝาดสมาน เสริมการทำงานของระบบประสาท ช่วยความจำ ลดอาการนอนไม่หลับ แก้กระหายน้ำ มีฤทธิ์ต้านมะเร็ง ขับปัสสาวะ ทำให้ผิวขาวใสและนุ่มนวล ช่วยบำรุงผมและเล็บ สำหรับผู้ที่เป็นโรคเกาต์และบวมน้ำถ้ากินเป็นประจำ ป้องกันการเกิดโรคหัวใจ 

มะนาว

ชื่อวิทยาศาสตร์                   Citrus aurantifolia (Christm) Swing.                                                                                            วงศ์                                           Rutaceae
ชื่อท้องถิ่น                     ส้มมะนาว มะลิว (เชียงใหม่)

ลักษณะของพืช
เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ทรงพุ่ม มีหนามตามต้น ก้านใบสั้นตัวใบเป็นรูบกลมรี สีเขียวใบไม้ขอบ ใบหยักเล็กน้อย ปลายและโคนใบมน ขยี้ไปดมจะมีกลิ่นหอม ดอกเล็กสีขาวอมเหลือง หอมอ่อนๆผลกลมเปลือกบางเรียบ มีน้ำมาก รสเปรี้ยวจัด เปลือกผลมีน้ำมัน กลิ่นหอม รสขม

การปลูก

                นิยมปลูกด้วยกิ่งตอน มะนาวขึ้นได้ดีกับดินแทบทุกชนิด  โดยเฉพาะดินร่วนซุยและระบายน้ำได้ดีควรปลูกในฤดูฝน     วิธีการปลูก ใช้กิ่งตอนปลูกในหลุม ใช้ปุ๋ยหมักรองเอาไว้หนึ่งก้อน จะต้องรดน้ำทุกวันถ้าฝนไม่ตก    ควรหาอะไรมาบังเป็นร่มเอาไว้ก่อนที่ต้นจะแข็งแรงดี

 ส่วนที่ใช้เป็นยา                                                                                                                                                  -เปลือกและน้ำในผล

 ช่วงเวลาที่เก็บยา
-ช่วงที่ผลแก่จัด

 รสและสรรพคุณยาไทย 
-เปลือกผล รสขม ช่วยขับลมได้ดี
-น้ำของผลมะนาวเปรี้ยวจัด เป็นยาขับเสมหะ
-เมื่อเด็กหกล้มหัวโน ใช้มะนาวผสมกับดินสอพองพอกบริเวณที่โนจะทำให้เย็นและยุบเร็ว

ข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ 
ผิวเปลือกของมะนาวมีน้ำมันหอมระเหย "โวลาทิล"     เช่น Slaronoid,Organic acid, citral และวิตามิน ซี น้ำมะนาวมีฤทธิ์รักษา โรคลักปิดลักเปิด เนื่องจากมีวิตามินซี สูง ส่วนฤทธิ์ในการแก้ไอขับเสมหะ เนื่องจากกรดที่มีอยู่ในน้ำมะนาว กระตุ้นให้มีการขับน้ำลายออกมา ทำให้เกิดการชุ่มคอจึงลดอาการไอลงได้

วิธีใช้ เปลือกมะนาวและน้ำมะนาวใช้เป็นยาได้ โดยมีรายการใช้ดังต่อไปนี้คือเปลือกมะนาวรักษาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ แน่นจุกเสียด นำเอาเปลือกของผลสดมาประมาณครึ่ง
ผล คลึงหรือทุบเล็กน้อยพอให้น้ำมันออก ชงกับน้ำร้อนดื่มเวลามีอาการ    น้ำมะนาวรักษาอาการไอและขับเสมหะ ใช้ผลสดคั้นน้ำจะได้น้ำมะนาวเข้มข้น  ใส่เกลือเล็กน้อยแล้วจิบบ่อยๆ หรือจะทำเป็นน้ำมะนาวใส่เกลือและน้ำตาล ปรุงรสให้เข้มข้นพอสมควรดื่มบ่อยๆ ก็ได้อีกเช่นเดียวกัน อร่อย ชุ่มคออย่าลืมใส่น้ำแข็งทุบลงไปด้วยจะเป็น"น้ำมะนาวเย็น"

คุณค่าทางอาหาร 
มะนาวเป็นเครื่องปรุงรสอาหารไทยที่ขาดเสียไม่ได้ น้ำพริก ส้มตำ ยำทุกชนิด ลาบและอีกมากมายหลายอย่างจะต้องใช้มะนาวปรุงรสเสมอ จึงจะเกิดรสดี อร่อยสุดๆ นำมะนาวมาคั้นเป็นน้ำมะนาวจะได้น้ำมะนาวเข้มข้น ปรุงรสดื่มช่วยให้ร่างกายมีความรู้สึกว่าสดชื่นยิ่งขึ้น แก้ไอขับเสมหะได้ดีมากทีเดียว ประโยชน์ของน้ำมะนาวที่รู้จักกันดีคือมีวิตามิน ซี สูงมาก รักษาโรคเลือดออกตามไรฟัน       แต่วิตามินซีจะสลายตัวง่ายในความร้อน จึงต้องระมัดระวังในการปรุงอาหาร

มะเขือเทศ

ชื่อวิทยาศาสตร์                   Lycopersicon esculuentum Mill.

                เป็นพืชชนิดหนึ่งที่อุดมไปด้วยคุณค่าทางอาหาร มะเขือเทศขนาดปานกลางจะมีปริมาณวิตามินซีครึ่งหนึ่งของส้มโอทั้งผล มะเขือเทศผลหนึ่งจะมีวิตามินเอราว 1 ใน 3 ของวิตามินเอที่ร่างกายต้องการในหนึ่งวัน นอกจากนี้มะเขือเทศยังมีโปแตสเซียม ฟอสฟอรัส แมกนีเซียมและแร่ธาตุอื่นๆ อีกหลายชนิด

ลักษณะ

                เป็นพืชล้มลุกอายุเพียง 1 ปี ลำต้นตั้งตรง มีลักษณะเป็นพุ่ม มีขนอ่อน ๆ ปกคลุม ใบเป็นใบประกอบ ออกสลับกัน ใบย่อยมีขนาดไม่เท่ากัน บางใบเล็กรียาว บางใบกลมใหญ่ ปลายใบแหลม ขอบใบเป็นหยักลึกคล้ายฟันเลื่อยมีขนอ่อน ๆ ออกดอกเป็นช่อหรือดอกเดี่ยว บริเวณซอกใบ ดอกมีสีเหลือง มีกลีบเลี้ยงสีเขียวประมาณ 5-6 กลีบ ผลเป็นผลเดี่ยว มีขนาดรูปร่างและสีต่างกัน ซึ่งมีขนาดเล็กประมาณ 3 เซนติเมตร จนถึงใหญ่ประมาณ 10 เซนติเมตร รูปร่างมีทั้งกลม กลมแบน หรือกลมรี ผิวนอกลีบเป็นมัน ผลดิบมีสีเขียว หรือเขียวอมเทา เมื่อสุกจะมีสีเหลือง สีส้ม หรือสีแดง เนื้อภายในฉ่ำด้วยน้ำมีรสเปรี้ยว เมล็ดมีเป็นจำนวนมาก มะเขือเทศมีหลายพันธุ์ เช่น พันธุ์สีดา พันธุ์โรมาเรดเพียร์ เป็นต้น

ชื่ออื่น : มะเขือ (ทั่วไป) มะเขือส้ม (ภาคเหนือ) ตรอบ (สุรินทร์) น้ำเนอ (เชียงใหม่)

ประโยชน์ของมะเขือเทศ

สารเคมีและสารอาหารที่สำคัญ : ในผลมะเขือเทศมีสารจำพวก แคโรทีนอยด์ ชื่อไลโคพีน (Lycopene) ซึ่งเป็นสารสีแดง และวิตามินหลายชนิด เช่น วิตามิน บี 1 บี 2 วิตามิน เค โดยเฉพาะวิตามิน เอ และวิตามิน ซี มีในปริมาณสูง มีกลดมาลิค กรดซิตริก ซึ่งให้รสเปรี้ยว และมีกลูตามิค (Glutamic) ซึ่งเป็นกรดอะมิโนช่วยเพิ่มรสชาติให้อาหาร นอกจากนี้ยังประกอบด้วยสารเบต้าแคโรทีน และแร่ธาตุหลายชนิด เช่น แคลเซียม ฟอสฟอรัส เหล็ก เป็นต้น

สรรพคุณ ขนาดและวิธีใช้ :  
-ผลมีรสเปรี้ยว ช่วยดับกระหาย ทำให้เจริญอาหาร บำรุงและกระตุ้นกระเพาะอาหาร ลำไส้ ไต ให้ทำงานได้ดีด้วยช่วยขับพิษและสิ่งคั่งค้างในร่างกายเป็นยาระบายอ่อน ๆ และเหมาะที่จะเป็นอาหารสำหรับคนเป็นโรคนิ่ว วัณโรค ไทฟอยด์ หูอักเสบ และเยื่อตาอักเสบ ให้รับประทานผลสดลดอัตราการเกิดโรคมะเร็งในลำไส้ และมะเร็งต่อมลูกหมาก โดยรับประทานมะเขือเทศเป็นประจำ
-แก้อาการปวดฟัน โดยนำราก ลำต้น และใบแก่ต้มกับน้ำรับประทาน                                                                                       -รักษาสิวสมานผิวหน้าให้เต่งตึง โดยใช้น้ำมะเขือเทศพอกหน้า หรืออาจจะนำมะเขือเทศสุกฝานบาง ๆ แปะบนใบหน้า จะช่วยให้ผิวหน้าอ่อนนุ่ม
-ช่วยลดการแข็งตัวของผนังหลอดเลือด รักษาโรคลักปิดลักเปิด เลือดออกตามไรฟัน ช่วยบำรุงสายตา และช่วยย่อยอาหาร ลดความดันโลหิต และช่วยบรรเทาอาการป่วยของผู้ป่วยเป็นโรคหัวใจ โรคความดันโลหิตสูง และโรคตับอักเสบ โดยรับประทานมะเขือเทศสุกเป็นประจำ
-ลดอาการท้องอืดเฟ้อ และอาหารไม่ย่อย ช่วยดับกระหายคลายร้อน และช่วยรักษาโรคแผลร้อนใน โดยคั้นน้ำมะเขือเทศสุกหรือปั่น ดื่มรับประทาน

ข้อควรสังเกต/ข้อควรระวัง :

1. น้ำจากผลมะเขือเทศสุกมีสารไลโคเปอร์ซิซิน (Lycopersicin) ซึ่งมีฤทธิ์ฆ่าเชื้อราและแบคทีเรีย

2. ใบมีฤทธิ์ฆ่าแมลง โดยชงกับน้ำร้อนใช้กำจัดหนอนและแมลงที่มากินผักได้

บทที่ 3

วัสดุอุปกรณ์ และวิธีดำเนินการ

วัสดุอุปกรณ์

1.       มะนาว 3 ผล

2.       แตงกวาขนาดกลาง 2 ผล

3.       มะเขือเทศ 4 ผล

4.       มีด

5.       เครื่องปั่นน้ำผลไม้

6.       ผ้าเช็ดมือ

7.       ถุงใสขนาดเท่ากัน 2 ถุงพร้อมยางรัด

วิธีการดำเนินการ

1.      เตรียมมะเขือเทศแตงกวาและมะนาวมาทำการทดลอง

2.      นำมะเขือเทศและแตงกวาไปปั่นให้ละเอียดแล้วบรรจุลงในถุงเพื่อทำการวัดปริมาณให้เท่ากัน(มะนาวจะผ่าใช้ทั้งเปลือกในการล้างมือ)

3.       นำแตงกวา ,มะเขือเทศ,มะนาวมาล้างมือ โดยการขัดถูและปล่อยทิ้งไว้ 5 นาที จึงล้างออกด้วยน้ำสะอาด

4. ประเมินผลที่ได้บันทึกผลและสรุปผล

บทที่ 4

ผลการศึกษา

ตารางแสดงผล

ชื่อสมุนไพร	ผลการทดลอง
1.       แตงกวา	มือกระชับขึ้น มีความชุ่มชื่น และยังรู้สึกฝืดๆที่มือทำให้ไม่สบายตัวบ้าง
2.       มะนาว	มือชุ่มชื่น สะอาดและลื่นขึ้นรู้สึกสดชื่นขึ้นทันทีที่ล้างออกด้วยน้ำสะอาด
3.       มะเขือเทศ	มือตึงกระชับมีความชุ่มชื่นขึ้นกว่าเดิม

บทที่ 5

สรุปผล อภิปรายผล และข้อเสนอแนะ

สรุปผล

                สมุนไพรในบ้านของเรา คือ แตงกวา,มะนาว,มะเขือเทศ  สามารถนำมาล้างมือทำให้มือของเรานุ่มชุ่มชื่นขึ้นได้

อภิปรายผล

                จากการศึกษาค้นคว้าและทดลองจะเห็นได้ว่า แตงกวา,มะนาว,มะเขือเทศ  ทำให้มือของเรานุ่มชุ่มชื่นขึ้นได้จริงไม่จำเป็นต้องไปซื้อครีมบำรุงที่มีราคาแพงกว่ามากมาใช้

ประโยชน์ของโครงงาน

1.       รู้ว่าสมุนไพรใกล้ตัวมีประโยชน์มากกว่าที่คิด

2.       รู้วิธีทำให้มือนุ่มด้วยตัวเองได้ง่ายๆ

ข้อเสนอแนะ

1.       สามารถเพิ่มปริมาณของสมุนไพรในการนำมาล้างมือได้

2.       สามารถเพิ่มชนิดของสมุนไพรอื่นๆเพื่อนำมาทดลองล้างมือได้

3.      เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดควรลองใช้สมุนไพรทั้งสามชนิดข้างต้นมาผสมกันแล้วนำมาล้างมือ




บรรณานุกรม

1.    www.kapook.com

2.    www.muslimthai.com

3.    www.wiparatfood.com

ภาคผนวก