[โครงงานเรื่อง] สำนวน สุภาษิต คำพังเพย คำผญา!!!

ลำดับตอนที่ #6 : บทที่ ๔

บทที่4

ผลการศึกษาค้นคว้า

 คำผญา

เจ้าผู้ผักอีตูเตี้ย ต้นต่ำใบดก  กกบ่ทันฝังดินสังมาจีจูมดอก  ฮากบ่ทันหยั่งพื้นสังมาปื้นป่งใบ

ความหมาย  ดูอายุยังน้อย  เพิ่งจะเป็นสาว  ไฉนมีลูกแล้ว

ใจบ่อปรีดานำ(นำ-ด้วย)เว้าแมนกะเป็นผิด ใจบ่ปรีดาดอม  เว้าดีกะเป็นฮ้าย

ความหมาย  (เว้า-พูด,ฮ้าย-ร้าย) ไม่รักไม่สนใจ  พูดดีด้วยก็ไม่ฟัง

น้องนั้นเปรียบดั่งเดือนอยู่ฟ้า

อากาศกว้างกลางหาว

กระต่ายโตต่ำต้อยบ่อาจเทียมพระจันทร์ได้

ความหมาย  ชายหมายปองดอกฟ้า

อ้ายนั้นคือหงส์ดำผ่าย  เวหาเหิรเมฆ  น้องคือกาดำปี้ บ่มีได้นั่งเทียมอ้ายเอย

ความหมาย  หญิงหมายปองชายที่สูงศักดิ์

ตั้งแต่เป็นสาวขึ้น  บ่มีเครือสิเกี้ยวอุ้ม

ตั้งแต่เป็นพุ่มไม้  เครือสิเกี้ยวกะบ่มี

ความหมาย  ตั้งแต่เป็นสาวขึ้นมายังไม่มีชายใดมาเกี้ยว

ไผสิหลิง(หลิง..มอง)เห็นไส้  หัวใจนกขี้ถี่(นกขี่ถี่..นกถึดทือ) ปากมันฮ้องทึดทื้อใจมันเลี้ยวใส่กะปู (กะปู..ปูนา)

ความหมาย  ใครอ่านใจใครไม่ออก  ปากพูดอย่างใจอีกอย่าง

อันว่ามาลานี้  ดวงหอมฮวดฮ่วง

ผู้ใดได้ดอมดม  ชมแล้วบ่อยากหนี

ความหมาย  ดอกไม้หมายถึงสตรี ใครได้เชยชมสมเสพแล้วย่อมดิ้นรนหาต่อไป ยากที่จะละเลยลืมเสียได้

ตัวเจ้าเป็นสาวนั้น ศีลธรรมให้มันคล่อง

ตีนผมให้กล่ำเกลี้ยง  ตีนซิ่นให้หล่ำเพียง

ความหมาย  เป็นสาวในการแต่งเนื้อแต่งตัวให้เรียบร้อยงดงามเช่นการนุ่งผ้าซิ่น  ชายผ้าซิ่นต้องเสมอกัน  จึงจะถือว่างดงาม รวมทั้งศีลธรรมต้องมีประจำใจ

เห็นว่าผักหมเหี่ยนกลางทางอย่าฟ้าวย่ำยามเมื่อถอดยอดขาว  ยามเมื่อทาวยอดดั้ว  ยังสิได้อ่อมแกง

ความหมาย  อย่าเพิ่งดูหมิ่นเหยียดหยาม  ยามเมื่อลำบากยากจน  ในอนาคตวาสนาดีขึ้น  อาจได้พึ่งพาอาศัย

หอมดอกจิ๊กมาหวั่ง ๆ หอมดอกฮังมาไหว่ ๆ

หอมดอกไส้ไก่มาอูดเอ้า  คือสิเฒ่าแมนบ่อเป็น

ความหมาย  คนแก่รำพึงถึงความหลังที่ผ่านมา  ตั้งแต่เป็นหนุ่มผ่านประสบการณ์มามากมาย  ยามเมื่อได้กลิ่นดอกไม้  ก็ชื่นใจคิดว่าคงจะไม่แก่เฒ่าต่อไป

ความฮักมากุ้ม ๆคือกระซุมงุมหัว  ความฮักมาพอคือกระทองุมฮั่ว

ความหมาย  เวลารักที่หนักหน่วง  เหมือนบ้าคลั่งกินไม่ได้นอนไม่หลับ เปรียบเหมือนเอาสุ่มมาคลุมหัวไว้คิดอะไรไม่ออกทำอะไรไม่ถูก

บ่เห็นหน้าเห็นแต่นาก็พออยู่  เห็นแต่ซิ่นพาดอยู่ฮั้ว(ฮั้ว..รั้ว)พอปานได้นั่งนำ

ความหมาย  ยามที่มีความรัก  เมื่อคิดถึงคนรักแล้วไม่เห็นหน้าเขาไม่อยู่จะไปธุระที่ไหนก็สุดแล้วแต่  ยิ่งไม่เห็นหน้าเป็นวันเป็นเดือนจะยิ่งทรมาน  เพียงได้ผ่านไปที่บ้านหรือที่นาหรือเพียงได้เห็นสิ่งของเสื้อผ้าสาวคนรักก็สบายใจมากแล้ว

ถ้าได้เป็นพระยาแล้ว  รักษาเมืองให้ตุ้มไพร่

เป็นใหญ่แล้วอย่าอวดอ้าง  ลืมทิ้งราษฏร

ความหมาย   เป็นผู้ใหญ่ให้ดูแลผู้น้อย

ตกตาปล้ำ  บ่เป็นสวนให้เป็นไฮ่  หากบ่ได้ปลูกข้าวพอสิได้ปลูกมัน

ความหมาย  ตกตาปล้ำ  ตัดสินใจลงมือทำแล้วไม่ได้อย่างก็ได้อย่าง  ไม่ได้ปลูกข้าวก็ปลูกมัน

กุญชรช้างอัสดรคุณมาก  หายากแท้ทั้งค่ายบ่มีส่วนว่ายุงยองฮิ้น  ฝูงไฮเฮือดไก่บ่ขี้ไฮ้หาได้ซู่เฮือน

ความหมาย  นักปราชญ์อาจารย์ที่มีความรู้  ช้างม้าที่มีค่าสูงหาไม่ได้ในทุกบ้าน  ส่วนเรือดไรยุงริ้นบ้านใครๆก็มี

คัน(ครั้น)ได้กินลาบก้อย  อย่าลืมแจ่วแพวผักกินพานเงิน  พานคำ  เจ้าอย่าลืมกระเบียนฮ้าง (พานเงิน-พานคำ..ภาชนะใส่อาหารที่เป็นทองหรือเงิน)(กระเบียน...ภาชนะที่ใส่รองรับจานอาหารที่สานด้วยไม้ไผ่

ความหมาย  ได้หน้าอย่าลืมหลัง  ได้ดีแล้วอย่าลืมตัว

คัน(ครั้ง)เจ้าได้ขี่ช้าง  อย่าลืมหมู่งัวควาย  มันหากคูณ(คำคูณ)คนละทาง  ต่างกันคนละก้ำ

ความหมาย  สิ่งของที่มี  ใช้ประโยชน์คนละอย่างกัน

คำพูดพ่อแม่นี้  หนักกิ่งพระธรณี  ไผผู้ยำแยง(ยำเกรง)นบ  หากสิเฮือง(รุ่งเรือง)เมือหน้า

ความหมาย  ฟังคำพ่อแม้ย่อมเจริญรุ่งเรือง

คันเจ้าได้ขี่ช้าง  อย่าดัง(จมูก)เบิด ดัง(จมูก)เหิน  อย่าได้เสิน ๆหัว  แหย่งสิพาลพาฮ้าย

ความหมาย   ระวัง  ยามเมื่อได้เป็นเจ้านายแล้วอย่าลืมตัว  หากพลาดพลั้ง  จะเสียใจทั้งอับอายขายหน้า(แหย่ง-เครื่องสำหรับที่นั่งหลังช้าง)

คัน(ครั้ง)หากได้นั่งเมือง  เป็นเอกสูงศักดิ์อย่าได้โวๆ  เสียงกว่าคนทั้งค่าย

ชื่อว่าเป็นนายนี้  หวังดีคอมบ่าวถ้าหากบ่าวบ่พร้อมสีหน้าบ่เฮือง

ความหมาย  เป็นนายให้รักลุกน้อง  เหล่าบริวารจะช่วยให้มีสง่าราศี

ฟังเขาเว้า  ความขม  อย่าฟ้าวจ่ม  ลางเทือขมขี้เพี้ยภายหน้าหากสิดี  อย่าตอเตียนเว้า  ผักสะเดาขมขื่นลางเทื่อ(บางครั้ง)กินลาบก้อยสิยอย้องว่าดี

ความหมาย  คนพูดไม่เพราะฟังไว้ก่อน  บางครั้งขมเป็นยา

เชื้อชาติจ้อง(ร่ม)คันก่องยังหุบ  ยามชาตาหลุบ  หลูบลงคือจ้อง  ยามเมื่อชาตาขึ้นขอนขวางก็ลอยล่อง  ยามสิล้ม หยุมหญ้าไว้ก็บ่อฟัง

ความหมาย  ชะตาคนเรามีขึ้นมีลง  ระวังอย่าประมาท

อย่าสิไลลืมถิ่นพงศ์พันธุ์พี่น้องเก่า

อย่าสอละเผ่าเชื้อ  ไผสิย้องว่าเพิ่นดี

ความหมาย  อย่าลืมญาติพี่น้องพงศ์เผ่าเหล่ากอ

พงศ์พันธุ์เชื้อตายายพ่อแม่เฮานั้น

ควรที่นบนอบไหว้ยอไว้ที่สูง

ความหมาย  ควรเคารพนบน้อมต่อผู้ใหญ่

บอกไปไฮ่ว่าเจ็บตา  บอกไปนาว่าเจ็บท้อง  บอกเข้าห้องก่องแก้งปานลิง

ความหมาย  ลูกขี้เกียจมักอ้างนั่นอ้างนี่พ่อตาแม่ยายให้ไปทำงานก็อ้างว่าป่วย   พอบอกให้ไปนอนกับเมียก็ไวปานลิง

หลายคนเข้า  หลายพานเฮือลิแล่น  ตกสีพายให้พรั่งพร้อม  เฮือจ้าแฮ่งแล่นดี

ความหมาย   สามัคคีคือพลัง  ช่วยกันถ่อช่วยกันพาย

เอี่ยน(ปลาไหล)ที่เคยอยู่น้ำนิ่งแหนงหน่ายวังตามขึ้นไปโปงแปงฮัง  อยู่เทิงปลายไม้

ความหมาย  บางสิ่งบางอย่างอาจเป็นไปได้

ครั้นได้ขี่ช้างแล้วอย่าสิลืมหมู่หมา  หากขโมยมันมาสิมาเห่าหอนให้มันย่าน  ลางเทือเห็นกวางเต้นกลางดงสิได้ไล่ แม้นหากได้ต่อนซี้น  ยังสิโอ้คุณหมา

ความหมาย  ได้ดีแล้ว  อย่าลืมผู้น้อยหรือบริวาร

เฮือคาแก้ง(แก้ง-แก่งหิน)เกวียนเห็นให้เกวียนแก่ยามเมือไปฮอดน้ำ  เฮือสิได้แก่เกวียน

ความหมาย  คนเราต้องพึ่งพาอาศัยกันและกัน

คันมีคนมาต้านคำไขสับส่อ  อย่าสิฟ้าวเชื่อแท้คำเว้าแห้งเขา

ความหมาย   อย่าเชื่อคนง่ายโดยเฉพาะคนที่มายุให้รำตำให้รั่ว

เป็นแม่บ้านอย่าให้เขินขาดแลงงาย  พริกอยู่เฮือนเหนือ  เกลืออยู่เฮือนใต้  หัวสิงไคอยู่เฮือนเข้าขอข้าวได้แล้วเกลือจ้ำบ่มี

ความหมาย     ไม่จำเป็นอย่าขอเพื่อนบ้าน  ช่วยตัวเองให้ได้

มีผัวให้ฮู้จักย้อง  มีน้องให้ฮู้จักอ่อย

ความหมาย  การใช้คำพูดของแม่บ้านมีคุณค่ามากครอบครัวจะมีความสุข  อยู่ที่แม่บ้านการใช่คำพูดที่ไพเราะกับลูกกับผัวต้องทำให้ได้  ส่วนน้องในที่นี้หมายถึง  บริวารด้วยก็ได้  ถ้าแม่บ้านเข้าใจพูด  อะไรๆก็จะดูดีไปหมด

เพิ่นก็ว่าโต  เจ้าหัวก็ว่ายาคู

ความหมาย  ต่างคนต่างคุยโว  โอ้อวดตัวไม่ยอมใคร  ตัวข้าก็เป็นใหญ่ไม่เกรงกลัวใครเลย  เปรียบเหมือนพระที่พรรษาพอๆกันอยู่ในวัดเดียวกัน

คนหลักค้าใกล้  คนใบ้ค้าไกล

ความหมาย  คำนี้เปรียบเทียบว่า  ทรัพย์นี้อยู่ใกล้ใครปัญญาไวหาได้ไม่นาน  การคิดทำมาค้าขายหากไม่รังเกียจงาน  อย่าเกียจคร้าน  อย่าหมิ่นเงินน้อย  อย่าคอยวาสนา  หาอาชีพสุจริตเลี้ยงชีวิตให้มั่นคงได้

เงินเต็มต่า(ต่า-ตะกร้า)ผญาเต็มปูม

ความหมาย    คน มีทรัพย์สินเงินทองมากมาย  บางครั้งอาจสูญสลายไปได้  หากไม่มีปัญญารักษา  หรือคนที่มีทรัพย์สมบัติน้อยแต่พอโตขึ้นรู้จักใช้ปัญญาหาทรัพย์มา   ก็ทำให้ใช้ชีวิตมั่นคงได้

ใจหนักได้กินข้าว  ใจเบาได้กินกลอย

ความหมาย  ใจหนักหมายถึงคนที่มีความมานะอดทนสูง  พยายามสร้างฐานะ   ยอมลำบากไปก่อนเมื่อยังเด็ก  โตขึ้นมีทรัพย์สินมั่งคง  มีข้าวกิน  ส่วนผู้ที่ใจเบา  ไม่มีความอดทนได้กินกลอย

เจ็ดมื้อเลี้ยงลูก  แปดมื้อปลูกโพธิ์

ความหมาย  การทำมาหาเลี้ยงชีพให้ขยันกินทุกวันก็ต้องทำทุกวัน  แต่โบราณสอน  เว้นไว้สักเจ็ดวันได้ไหม  คือวันพระทำบุญนั่นเอง

ช้างสิตายถ่าวเครือ  เสือสิตายถ่าวเหล่า

ความหมาย   คนเราเจ็บหรือป่วยหนักมักคิดถึงบ้างเกิดเมืองนอนญาติพี่น้อง  ถ้าสุขสบายดีจะไม่ค่อยคิดถึงเหมือนช้างเสือประดุจกัน  ก่อนตายจะพยายามคืนถิ่น(เหล่า-ป่าดงพงไพร)

เชื้อชาติแฮ้ง(แร้ง)บ่ห่อนเหวิ่นนำแหลวแนวหงส์ทองบ่ห่อนบินนำฮุ้ง

ควายหมาย  สัตว์ปีกเหมือนกัน  ใช่ว่าจะไปด้วยกันได้  เปรียบเสมือนคนเราก็เช่นกัน  เหมือนกันไปด้วยกันได้  โบราณสวนให้คนเรารู้จักคบหาสมาคม

เชื้อหมากต้องบ่ห่อนหล่นไกลกก  แนวผมดกบ่ห่อนเป็นหัวล้าน

ความหมาย  ลูกไม่หล่นไม่ไกลต้น

เต่าหากินกุ้มปากเต่า  แลนหากอนกุ้มปากแลน (กุ้ม-คุ้มปากคุ้มท้อง)

ความหมาย    คนจนก็สามารถหาเลี้ยงปากเลี้ยงท้องตนเอง  และครอบครัวได้  ตามศักยภาพ

ชื่อว่าการยอย้องนินทามีในโลก  มีแต่ปู่ต่อปู่สิหนีในฮ่อมใด๋

ความหมาย   อันนินทากาเลเหมือนเทน้ำ  ไม่ชอกช้ำเหมือนเอามีดมากรีดหิน  แม่องค์พระปฏิมายังราคิน  มนุษย์เดินดินหรือจะพ้นคนนินทา

ตีหัวปลาสะเทือนเหมือนหัวนาด

ความหมาย  คนเรามีพ่อแม่เชื่อสายเหล่ากอ  ญาติพี่น้องผู้ใหญ่ใครจะต่อว่าให้แก้ผู้ใด  ควรพิจารณาให้ดีอาจกระทบกระเทือนถึงญาติพ่อแม่พี่น้องเขาได้   จะทำให้ผู้ใหญ่ผิดกัน

เลี้ยงช้างเฒ่าขายงาได้กินค่า  เลี้ยงช้างน้อยตายจ้อยบ่มี

ความหมาย  เปรียบให้เห็นบางคราวครั้งหญิงสาวต้องแต่งงานกับคนแก่  พ่อแม่ก็จะหาเหตุผลให้ลูกฟัง  เป็นการโน้มน้าวจิตใจ  ช้างเฒ่าเมื่อล้มไปยังมีเขี้ยวงาที่มีค่าไว้ให้ลูกเมีย  ช้างหนุ่มบางคราวครั้งล้มไปแล้วไม่มีมรดกอะไรไว้ให้

ตกลงลายป้ำ  สินำห่อนหมดทุกหง่า(กิ่ง)พร้าบ่บ่านขวานบ่เป้  จำป้องแมนบ่เซา

ความหมาย  ถ้าได้ตกลงใจทำสิ่งใดๆแล้ว  จะต้องมุมานะพยายามให้จนที่สุด  เช่นการฟันไม้  ถ้างานไม่เสร็จ  จะไม่หยุด  แม้ว่ามีดพร้าจะหักหรือเหี้ยนสิ้นไป  เรียกว่า  ความพยายามอยู่ที่ไหนความสำเร็จอยู่ที่นั่น

ทางฮกๆแมนทางแม่กุไป  ทางเกลี้ยงๆแมนทางผียักษ์

ความหมาย   ในบทนี้เปรียบเทียบทางถกนั้น  เช่นเดียวกับชีวิตมนุษย์ย่อมมีอุปสรรค  ต้องฝ่าจนพบความสำเร็จ  ส่วนเกลี้ยงๆหรือที่เตียนโล่งนั้น  เหมือนกับชีวิตมีแต่คน  พอเจออุปสรรค์เล็กๆน้อยๆก็ไม่สามารถแก้ปัญหาได้

นำก้นผู้เฒ่าผีเป้าบ่กิน  ไปแมนคอง  ล่องแม่นแมว(คอง-ฮีตคองประเพณี)

ความหมาย ทางที่แมวเดินจะไม่ค่อยเปลี่ยน  ทางคนเดินก็เช่นกัน  ผู้ใหญ่พาไป  ลูกหลานย่อมทำตามเปรียบเทียบให้ว่า  การอยู่ในโอวาทผู้ใหญ่นั้น  ย่อมได้ดีภาษิตไทยว่า  เดินตามผู้ใหญ่หมาไม่กัด

หยอกหมาหมาเลียปาก  หยอกสากสากตีหัว

ความหมาย  เป็นผู้ใหญ่ทำตนให้เป็นผู้ใหญ่  รู้จักการพูดจาให้เป็นโดยเฉพาะพูดกับเด็กรุ่นหลัง  พูดให้เป็นงานเชื่อถือได้  มิฉะนั้น  หมาเลียปาก  คือ เด็กขาดความเคารพนับถือ

อย่าเป็นหมาหลายเจ้า  อย่ากินข้าวหลายเฮือน

ความหมาย   การจะทำงาน  ทำกับใครก็ให้ตั้งใจทำกับคนนั้นให้มั่นคงเปรียบภาษิตปัจจุบันว่า  อย่าเป็นข้าสองเจ้าบ่าวสองนาย

ลูกแทนพ่อ  หน่อแทนแนว

ความหมาย  ทายาทหรืสายเลือดเป็นการสืบวงศ์สกุลต้นกล้วย  ที่ตายไปหน่อกล้วยใหม่ก็แทงยอดขึ้นมาแทน  ลูกต้องรักษาความดีงามที่พ่อแม่สร้างไว้  หรือทำให้ดีหว่า  จึงจะเรียกว่า อภิชาตบุตร

ลูกชายเดียวกินแฮงบ่หมด  ลูกชายเจ็ดแฮงกินบ่อิ่ม

ความหมาย  มีลูกชายเก่งๆดีๆเพียงคนเดียว  สามารถเลี้ยงดูพ่อแม่ได้  ตรงกันข้าม  มีลูกชายเจ็ดคนให้ข้าวพ่อแม่กินแต่ละมื้อยังไม่อิ่มเลย

ไผ่ลำเดียวยังต่างปล้อง  พี่น้องยังต่างกัน

ความหมาย  ต่างคนต่างจิตใจ  ลูกพ่อแม่เดียวกันยังไม่เหมือนกันเลย

หนูกัดเครือหูกจั่งเห็นคุณแมว  ลูกแขวนแอว(แอว-เอว)จั่งเห็นคุณพ่อแม่

ความหมาย   เกลียดแมวไล่ตีให้มันหนีจากบ้าน  พอหนูมากัดเครือหูก(โบราณทอทูกทอฝ้าย)จึงคิดถึงแมว  ลักษณะเดียวกัน  แต่งงานมีลูกจึงคิดถึงบุญคุณพ่อแม่

กินหน่อยบ่ตาย  กินหลายเป็นข่อย(ข่อย-ข้าทาส)

ความหมาย  ใช่จ่ายในการกินให้พอประมาณ  จ่ายมากจะยากนาน  สอนให้ประหยัดจะมั่งมีเงินทองได้

ข่วมน้ำแล้วบ่ห่อนปวดขัว  ได้ผัวแล้วอย่าลืมพ่อแม่

ความหมาย  พ่อแม่เลี้ยงลูกจนเติบใหญ่  ลุกผู้หญิงก็มีสามีแสดงว่าพ่อแม่ได้ช่วยให้ถึงฝั่งแล้ว  เมื่อตัวเองมีความสุขอย่าลืมพ่อแม่

คันสิถิ่มก็เสียดาย  คนสิบายก็ขี้เดียด

ความหมาย  เลือดเนื้อเชื่อไขเลวทรามปานใด  ก็ทิ้งไม่ได้ตาในขณะเดียวกันอยากทิ้งเสียเต็มประดา

อยากกินหลายได้กินท่อก้อย  อยากกินน้อยก็ได้กินท่อโป้มือ

ความหมาย  สุภาษิตไทยว่า  โลภมากลาบหาย

เห็นข้าวต้มอยากบวช  เห็นหีสวดอยากสิก

ความหมาย   การบวชต้องมีศรัทธา  มีความตั้งใจมั่นต่อพระศาสนามุ่งที่จะรักษาศีลภาวนา  ศึกษาพระธรรมวินัย  ไม่ใช่เห็นแก่ลาบลอย  แต่พอเห็นสีกามมาทำบุญ  เห็นสิ่งที่มาล่อลวงใจก็อยากสึกออกมาเสียอีก

แมนสิมีความฮู้เต็มพุงเพียงปากโต  สอนโตบ่ได้ไผบ่ยองว่าดี

ความหมาย   ตนเตือนตนพาตนให้พ้นผิด  ตนเตือนจิตตนได้ใครจะเหมือน  ตนเตือนตนไม่ได้ใครจะเตือน  อย่าแชเชือนเตือนตนให้พ้นภัย

คันแมนเฮาดีแถ้วไผสิหยันกะตามซ่าง  คันเฮาเฮ็ดแม่นแล้วไผวิเว้ากะซ่างตาม

ความหมาย  เมื่อเราคอดเราพิจารณาดูดีแล้วว่า  สิ่งที่เราทำลงไปไม่ผิดศีลธรรม  ไม่รังแกผู้ใด  ใครจะว่าอย่างไรก็ช่างเขา  คนเรานี้ดีก็ว่าไม่ดีก็ว่า

นอนสูงให้นอนคว่ำ  อยู่ต่ำให้นอนหงาย

ความหมาย   เป็นคำสอนให้คิดว่า  ถ้าอยู่สูงหมายถึงผู้มีบุญบารมีหรือร่ำรวยมหาศาล  ให้นอนคว่ำลงบ้าง  จะได้เห็นความลำบากของประชาชน  คนที่อยู่เบื้องล่างก็ใช่จะรอการช่วยเหลือหยิบยื่นให้แต่ถ่ายเดียว  ต้องพยายามช่วยตัวเองให้ได้

งัวเห็นแก่หญ้า  ขี้ข้าเห็นแก่กิน  อีกบทหนึ่งว่า  กินมำ ๆบ่คลำเบิ่งท้อง

ความหมาย   เขาเอาอะไรให้กินก็กิน  ไม่สำรวมไม่ยับยั้งไว้บ้าง  บางครั้งอาจโดนยาเบื่อก็เป็นได้

โภชนังข้าวของกินเลี้ยงชีพ  คุณค่ามีมากล้นคนิงน้อมสู้วัน(คนิง-คำนึง-คิดถึง)

ความหมาย  ข้าวปลาอาหารที่เราได้กินเลี้ยงชีพเราอยู่ได้ทุกวันนี้ล้วนมีบุญคุณต่อเรา  โบราณเคยสอนว่า  อย่าด่าข้าวด่าน้ำเป็นอัปมงคลแก่ผู้นั้น

โมโหโทโสนี้พาโตให้ตกต่ำ  ให้ค่อยคิดค่อยต้านคำเว้าให้ม่วนหู

ความหมาย  คนเราใครระงับความโกรธได้ถือว่าเป็นพรหมในชั้นหนึ่งได้  เพราะเมื่อไม่โกรธ  ระงับได้  คำพูดจาที่ไม่เพราะไม่ดีไม่งามก็จะไม่ได้ยิน  ย่อมเป็นมงคลแก่ผู้นั้น

คันได้กินปลาแล้วอย่าลืมเอาแหตาก  ยามบาดแหขาดแล้วปลาสิได้ฮ่อมได๋

ความหมาย   อย่าลืมบุญคุณ  คนที่เคยช่วยเหลือเรามาจะมากน้อยก็ตาม  หากถ้ามีโอกาสแทนคุณ  จะด้วยวิธีใดก็ตามให้เร่งปฏิบัติ

เบิ่งซ่างให้เบิ่งหาง  เบิ่งนางให้เบิ่งแม่  เบิ่งให้แน่ๆให้เบิ่งย่าเบิ่งยาย

ความหมาย   เหมือนสุภาษิตไทยว่า  ดูช้างให้ดูหาง  ดูนางให้ดูแม่  ดูให้แน่ๆให้ดูถึงย่าถึงยาย

ลูกบ่ฟังความพ่อแม่ผีแก่ลงหม้อนรก  พ่อแม่บ่สอนลูกเต้า  ผีเป้าจกกินตับกินไต๋

ความหมาย   ลูกต้องฟังคำพ่อแม่สั่งสอน  ในทำนองเดียวกันว่าถ้าพ่อแม่ไม่สั่งสอนลูก  พ่อแม่ก็ถูกสังคมประณาม

ยามไฟไหม้จั่งเห็นหน้าหนู  น้ำท่วมฮูจั่งเห็นหน้าจิหล่อ(จิหล่อ-จิ้งหรีด)

ความหมาย  คนเราเมื่อได้ดีแล้วมักลืมญาติพี่น้อง  ลืมบ้านเกิดเมืองนอนครั้งพอตดทุกข์ได้ยากจึงคิดถึงบ้านเก่าญาติพี่น้อง