CPR

เนื้อเรื่อง

ปฏิบัติการกู้ชีวิต

CPR (Cardio Pulmonary Resuscitation)

                ปฏิบัติการกู้ชีวิต (CPR) มีบทบาทสำคัญในการช่วยเหลือและสามารถลดอัตราการตายของผู้ป่วยได้ ถ้าได้กระทำอย่างถูกต้องและทันท่วงที ถ้าเริ่มให้หารช่วยเหลือผู้ป่วยภายใน 4 นาทีแรก จะช่วยให้มีโอกาสรอดชีวิตได้ถึง 4 เท่า ของการช่วยชีวิตหลัง 4 นาที

          วัตถุประสงค์ปฏิบัติการกู้ชีวิต

1. เพิ่มออกซิเจนให้แก่เนื้อเยื่อของร่างกายโดยเฉพาะทางสมอง
2. ช่วยให้ระบบการขนส่งออกซิเจนของร่างกายเป็นไปตามปกติ โดยหัวใจสูบเลือดไปเลี้ยงอวัยวะต่างๆ ได้
3. ป้องกันสมองตายโดยการทำให้เลือดไปเลี้ยงสมอง
4. ผู้บาดเจ็บอุบัติเหตุรถพุ่งตกน้ำ สามารถใช้วิธีของ CPR ได้

          ระบบที่สำคัญต่อชีวิต

ร่างกายมนุษย์ประกอบด้วยระบบต่างๆ แต่ระบบที่จะมีผลต่อการเสียชีวิตอย่างกะทันหัน คือ
-  ระบบหายใจ (Respiratory System)
ประกอบด้วย จมูก ปาก กล่องเสียง หลอดลม ปอด ถุงลม ทำหน้าที่แลกเปลี่ยนก๊าซระหว่างเลือดและอากาศ โดยร่างกายได้รับออกซิเจนจากการหายใจเข้าแล้วซึมผ่านผนังถุงลมเข้าสู่กระแสเลือดผ่านเซลล์ และขับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ออกจากเซลล์รูปแบบลมหายใจ

-  ระบบหัวใจและหลอดเลือด (Cardiovascular System)
ประกอบด้วย หัวใจ และหลอดเลือด ทำหน้าที่สูบฉีดหลอดเลือดที่มีออกซิเจนเต็มที่ไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ของร่างกาย และนำเลือดที่มีออกซิเจนต่ำ กลับไปเข้าสู่ปอด เพื่อรับออกซิเจนหมุนเวียนตลอดเวลา

-ระบบประสาท (Nervous System)
ประกอบด้วย สมอง ไขสันหลัง และเส้นประสาท โดยสมองทำหน้าที่สั่งงานผ่านเส้นประสาทไปยังส่วนต่างๆ ของร่างกาย สมองมีความต้องการออกซิเจนสูงประมาณ 20% ที่ร่างกายได้รับ ถ้าขาดออกซิเจนเพียงเล็กน้อยอาจทำให้เกิดอาการหน้ามืด ถ้าขาดมากทำให้หมดสติได้

          ปฏิบัติการกู้ชีวิตแบ่ง เป็น 3 ระดับ

- 1. การกู้ชีวิตขั้นพื้นฐาน (Basic Life Support)
- เปิดทางเดินหายใจให้โล่ง (A - Airway)
-ช่วยการหายใจ (B - Breathing)
-ช่วยระบบการไหลเวียนของโลหิต (C - Circulation)

-  กู้ชีวิตขั้นพื้นฐานมีขั้นตอนดังนี้

- ตรวจสอบสถานที่ สิ่งแรกที่ท่านต้องตรวจสอบรอบๆ ข้างว่า สถานการณ์ ณ ตรงนั้นปลอดภัยหรือไม่ เพราะถ้าเกิดว่าอันตราย จะทำให้ทั้งคนป่วยและคนช่วยเป็นอันตรายทั้งคู่

- กรณีเหตุฉุกเฉินให้โทรติดต่อ 191 หรือโทรติดต่อศูนย์แพทย์ที่ใกล้บ้านท่าน กรุณาจดเบอร์ของโรงพยาบาลที่อยู่ใกล้ท่านมากที่สุด

- ตรวจดูว่ามีอะไรอุดหรือขวางทางเดินหายใจรึเปล่า  เช่น ฟันปลอม อาเจียน เป็นต้น
- ตรวจดูการหายใจ และชีพจรว่าหมดสติจริง

          โดยการปลุก เรียกชื่อ ถ้าไม่รู้สึกตัวให้ร้องขอความช่วยเหลือจากผู้อื่น แล้วจัดท่านอนอยู่ในท่าที่เหมาะสม

ท่าที่เหมาะสมที่สุด หากประสบผู้บาดเจ็บยังพอหายใจได้เอง หรือหลังจากการกู้ชีพให้กลับมา
หายใจได้แล้ว ควรจัดท่าให้อยู่ในท่านี้ คือนอนราบกับพื้น จะช่วยให้ผู้ป่วยมีอันตรายน้อยที่สุด

                   -  เปิดทางเดินหายใจโล่ง

                   ทางเดินหายใจอาจเกิดการอุดตันจากสิ่งแปลกปลอม เช่น เศษอาหาร หรือเสมหะ ในตัวผู้ป่วยที่หมดสติ ลิ้นจะตกไปปิดหลอดลม ทำให้ร่างกายและสมองขาดออกซิเจนได้

                   1 กดหน้าผากลง และใช้นิ้วชี้และนิ้วกลางของมืออีกข้างหนึ่งเชยคางขึ้น

                   2 ยกขากรรไกร ใช้มือ 2 ข้าง ยกคางผู้ป่วยขึ้น วิธีนี้ใช้ได้กับ ผู้ป่วยที่อาจได้รับการบาดเจ็บบริเวณคอ

                   3 ตรวจการหายใจ โดยดูการเคลื่อนไหวของทรวงอกและท้อง ฟังเสียงหายใจบริเวณปากและจมูก แก้มสัมผัสลมหายใจของผู้ป่วย (ตาดู หูฟัง แก้มสัมผัส) ถ้าหยุดหายใจต้องรีบให้การช่วยเหลือ

-ช่วยการหายใจ

เป่าลมเข้าปาก 2 ครั้ง แต่ละครั้งนาน 1 - 1.5 วินาที ใช้นิ้วหัวแม่มือกับนิ้วชี้ของมือที่ใช้กดหน้าผาก บีบจมูกของผู้ป่วยให้แน่น โดยสันมือยังกดหน้าผากผู้ป่วยให้เงย ใช้ปากครอบปากผู้ป่วยให้สนิท เป่าปากครั้งที่ 1 แล้วถอนปากขึ้นให้ลมหายใจออกก่อน แล้วจึงเป่าปากครั้งที่ 2 ควรเป่าปากให้ได้ 12 -20 ครั้ง (สำหรับผู้ใหญ่)

-TIP      ขณะเป่าปากต้องสังเกตว่า ทรวงอกของผู้ป่วยขยายขึ้นลงถ้าไม่มีการเคลื่อนไหวต้องตรวจดูการอุดตันของทางเดินหายใจ และต้องเอาออกแล้วรีบทำการเป่าปากต่อ หรือเป่าทางจมูกแทนโดยปิดปากผู้ป่วยให้สนิท

-ช่วยการไหลเวียนของโลหิต

- ตรวจชีพจร เพื่อทราบการทำงานของหัวใจ คลำชีพจรที่คอ ตรงข้ามหลอดลมในทารกให้คลำชีพจรที่โคนแขนขวาด้านใน เพราะชีพจรที่คอฟังยาก
-กดหน้าอก -นั่งคุกเข่าข้างตัวผู้ป่วยตรงระดับอก ใช้นิ้วมือ 2 นิ้ว (นิ้วชี้และนิ้วกลาง) สัมผัสกับชายโครง
-แล้วลากไปตามขอบกระดูกชายโครงจนพบร่องบุ๋มตรงกลางที่เป็นรอยต่อของกระดูกชายโครงทั้ง 2 ข้าง บรรจบกัน
-วางปลายนิ้วกลาง ใช้สันมืออีกข้างหนึ่งวางบนกระดูกหน้าอกต่อจากนิ้วชี้
-แล้วยกมืออีกข้างหนึ่ง วางซ้อนบนมือแรก วางมือ 2 ข้างซ้อนตรงกัน
-กระดกปลายนิ้วมือขึ้นให้พ้นจากหน้าอกโน้มตัวไปข้างหน้าให้ไหล่ทั้ง 2 ข้าง อยู่กึ่งกลางหน้าอกของผู้ป่วย
-แขนเหยียดตรงออกแรงกดโดยลงน้ำหนักตัวของผู้กดให้หน้าอกยุบลงประมาณ 1.5 - 2 นิ้ว ฟุต
-แล้วผ่อนน้ำหนักโดยยกไหล่ขึ้น ระวังอย่าให้มือเลื่อนจากตำแหน่งเดิมควรกดหน้าอกให้ได้ 80 - 100 ครั้งต่อนาที (สำหรับผู้ใหญ่)

-ต้องระวัง  การกู้ชีวิตจะได้ผลดีต้องฝึกปฏิบัติให้รู้และชำนาญ ลงมือปฏิบัติอย่างรวดเร็วทันการณ์ เพราะสมองทนต่อการขาดออกซิเจนได้เพียง 4 - 6 นาที เท่านั้น

อันตรายจากกู้ชีวิต

-   การวางมือไม่ถูกต้อง ทำให้กระดูกซี่โครงหรือปลายกระดูกหน้าอกหักไปทิ่มอวัยวะภายใน กระตุ้นให้เลือดออกมากจนเสียชีวิตได้
-ไม่ปล่อยมือหลังจากกดหน้าอก ทำให้หัวใจขยายตัวไม่ได้ เลือดกลับสู่หัวใจได้น้อย การกดหน้าอกครั้งต่อไปจะมีเลือดออกจากหัวใจน้อยลง ไม่เพียงพอกับความต้องการของร่างกาย
-การกดหน้าอกแรงและเร็วเกินไป อาจทำให้หัวใจซ้ำ หรือกระดูกได้
-กดหน้าอกลึกเกินกว่า 3 นิ้ว อาจทำให้เกิดหัวใจช้ำได้
-เป่าลมเข้าปากมากเกินไป หรือเปิดทางเดินหายใจไม่โล่ง ทำให้ลมเข้ากระเพาะอาหารแทนปอด เกิดท้องอืด เศษอาหารและน้ำล้นออก และเข้าไปในหลอดลมได้

          สรุปภารกิจปฏิบัติการกู้ชีวิต

-ช่วยการหายใจ
-ตำแหน่งจับชีพจร โคนแขนด้านใน(Brachial Artery)

-ชีพจรที่คอ (Carotid Artery)
สิ่งที่ใช้กดหน้าอก นิ้วมือ 2 นิ้ว สันมือข้างเดียว สันมือสองข้างซ้อนกัน
-อัตราการกดหน้าอก 100 - 120 ครั้งต่อนาที ในเด็กแรกเกิด

การปฏิบัติการกู้ชีพให้ทำต่อเนื่องตามรอบต่อไปนี้เรื่อยๆ จนกว่ารถพยาบาลและหน่วยกู้ภัยจะมาถึง ดังนี้ ให้อัตราการกดหน้าอกเป็นจังหวะตามระดับการเต้นของหัวใจที่ 80 -100 ครั้ง/นาที อายุ 8 ปีขึ้นไป ใช้การนับเพื่อช่วยในการจับจังหวะพร้อมกันไปด้วยเช่น หนึ่งและ- สองและ- สามและ-สี่และ....... หลังการกดนวดกระตุ้นหัวใจไปประมาณ 15 ครั้ง ให้ทำการผายปอดไปด้วย 2 ครั้ง (ถือเป็น 1 รอบ) ให้ทำเช่นนี้ไปติดต่อกัน 4 รอบ ให้ตรวจวัดสัญญาณชีพจรดู

- ถ้าตรวจไม่พบสัญญาณชีพจร ให้เริ่มต้นทำปฏิบัติการกู้ชิพใหม่ ต่อไป
- ถ้าตรวจพบสัญญาณชีพจรแต่ ยังไม่หายใจ ให้ทำการช่วยผายปอดต่อไปทุก 5 วินาที
    จนกว่าจะสามารถหายใจได้
- หากตรวจพบว่า มีสัญญาณชีพจรและเริ่มหายใจได้เองแล้ว ระหว่างที่รอหน่วยรถ
    พยาบาลมารับ ให้ทำการจัดท่าผู้บาดเจ็บให้อยู่ในท่าที่เหมาสมในท่าแรก