ภาษาบาลี

เนื้อเรื่อง

  ข้อสังเกตลักษณะของภาษาบาลี มีดังนี้
       1. พยัญชนะ ภาษาบาลีมี 33 รูป สันสกฤตมี 35 รูป (เพิ่ม ศ ษ) คือ

	แถวที่ 1	แถวที่ 2	แถวที่ 3	แถวที่ 4	แถวที่ 5
วรรค กะ วรรค จะ วรรค ฎะ วรรค ตะ วรรค ปะ	ก จ ฏ ต ป	ข ฉ ฐ ถ ผ	ค ช ฑ ท พ	ฆ ฌ ฒ ธ ภ	ง ญ ณ น ม
เศษวรรค	ย          ร          ล          ว          ส          ห          ฬ          อ

        ภาษาบาลีมีหลักเกณฑ์การใช้ตัวสะกด ตัวตามที่แน่นอนคือ พยัญชนะที่ จะเป็นตัวสะกดได้ คือ พยัญชนะในแถวที่ 1, 3 และ 5 เท่านั้น โดยมีหลัก เกณฑ์ดังนี้
        ก . พยัญชนะแถวที่ 1 สะกด พยัญชนะแถวที่ 1 หรือ 2 เป็นตัวตาม เช่น วักกะ (ไต) ปัจจัย อัตตา อักขระ อิจฉา สมุฏฐาน หัตถ์ บุปผา ฯลฯ
        ข. พยัญชนะแถวที่ 3 สะกด พยัญชนะแถวที่ 1 หรือ 2 เป็นตัวตาม เช่น อัคคี สมัชชา สัพพัญญู พยัคฆ์ อัชฌาสัย ยุทธ์ อัพภาส (คำซ้ำ) ฯลฯ
        ค . พยัญชนะแถวที่ 5 สะกด พยัญชนะทุกตัวในวรรคเดียวกันเป็นตัวตามได้ เช่น สังกร สังขาร สังคม สงฆ์ กัญญา เบญจะ สัญชาติ สัณฐาน ภัณฑ์ ขันธ์ วันทา สนธิ ฯลฯ
        ง . ถ้าตัวสะกดอยู่ในเศษวรรค เช่น ย ล ส จะใช้ตัวสะกดตัวตามตัวเดียวกัน เช่น อัยยิกา (ย่า , ยาย) ปัยยิกา (ย่าทวด , ยายทวด) อัยยะ (ผู้เป็นเจ้า , ผู้เป็นใหญ่) บัลลังก์ มัลลิกา (ดอกมะลิ) อัสสุชล มัสสุ (หนวด) ประภัสสร ฯลฯ

 2.สระ ภาษาบาลีมีสระ 8 รูป คือ อะ อา อิ อี อุ อู เอ โอ ( สันสกฤต มี 14 รูป โดยเพิ่ม ไอ เอา ฤ ฤา ฦ ฦา )
        ข้อแตกต่างระหว่าง ภาษาบาลี และ สันสกฤต สรุปได้ดังนี้

ภาษาบาลี

ภาษาสันสกฤต

1.	พยัญชนะ มี 33 ตัว
2.	สระมี 8 ตัว คือ อะ อา อิ อี อุ อู เอ โอ
3.	ตัวสะกดตัวตามมีกฎเกณฑ์แน่นอน
4.	ไม่ใช้คำควบกล้ำ เช่น ปทุม เขต .
5.	ไม่ใช้ รร (ร เรผะ) แต่จะเขียนเรียงพยางค์ เช่น ภริยา จริยา
6.	นิยมใช้ “ ฐ ” ในที่สันสกฤตใช้ “ สถ ” เช่น ฐาน ฐิต ฐิติ ฐาปนา
7.	นิยมใช้ “ ถ ” ในที่สันสกฤตใช้ “ สถ ” เช่น ถิร ถาวร ถูป ถล ถูล
8.	นิยมใช้ “ ข ” ในที่สันสกฤตใช้ “ กษ ” เช่น ขณะ ขมา เขต
9. .	นิยมใช้ “ ฬ ” ในที่สันสกฤตใช้ “ ฑ ” เช่น กีฬา จุฬา โสฬส

1.	พยัญชนะมี 35 ตัว ( เพิ่ม ศ ษ )
2.	สระมี 14 ตัว ( เพิ่ม ไอ เอา ฤ ฤา ฦ ฦา )
3.	ตัวสะกดตัวตามไม่มีหลักตายตัวเหมือนบาลี
4.	มีคำควบกล้ำใช้เป็นพยัญชนะต้นและตัวสะกด เช่น ประทุม เกษตร จักร
5.	นิยมใช้ รร เช่น ภรรยา จรรยา .
6.	นิยมใช้ “ สถ ” ในที่บาลีใช้ “ ฐ ” เช่น สถาน สถิต สถิติ สถาปนา
7.	นิยมใช้ “ สถ ” ในที่บาลีใช้ “ ถ ” เช่น สถิร สถาวร สถูป สถล สถุล
8.	นิยมใช้ “ กษ ” ในที่บาลีใช้ “ ข ” เช่น กษณะ กษมา เกษตร
9. .	นิยมใช้ “ ฑ ” ในที่ภาษาบาลีใช้ “ ฬ ” เช่น กรีฑา จุฑา โษฑศ

ข้อสังเกต คำที่มาจากภาษาบาลี สันสกฤต จะแตกต่างจากคำที่มาจากภาษาอื่นๆ คือ “ ว ” กับ “ พ ” สามารถใช้แทนที่กันได้โดยความหมายไม่เปลี่ยนแปลง เช่น สุวรรณ – สุพรรณ , รวี – รพี , วัชรา – พัชรา , วร – พร , วนิดา – พนิดา , วิสุทธิ์ – พิสุทธิ์ , มาณว – มาณพ ฯลฯ

ชนิดของคำในภาษาบาลี

ถ้าแบ่งตามลักษณะการแจกรูป มี 3 ชนิด

       1. ศัพท์ที่ต้องแจกด้วยวิภัตติ์นาม ได้แก่

       ก. นามนาม (noun)

               ข. สัพพนาม (pronoun)

               ค. คุณนาม (adjective)

               ง.กริยากิตก์ (participle) บางชนิด

               3 กลุ่มแรกเรียกว่า นามศัพท์ (nominal stem)

       2. ศัพท์ที่ต้องแจกด้วยวิภัตติ์อาขยาต เรียกว่า กริยาอาขยาต           โดยปกติได้แก่กริยาแท้ (finite verb) ในประโยค แจกจากธาตุ (root)

       3. ศัพท์ที่ไม่ต้องแจกวิภัตติ์ เรียกว่า อัพยยศัพท์ (indeclinable) ได้แก่

      ก. อุปสรรค (prefix)

      ข. ปัจจัย (suffix) 

      ค. นิบาต (particl)

      ง. กริยากิตก์บางชนิด

ประโยคในภาษาบาลีี

อาจประกอบด้วยกริยาตัวเดียวเวลาแปลต้องเติมสรรพนามที่เหมาะสมกับบุรุษและพจน์ของกริยา แต่โดยปกติโครงสร้างประโยคภาษาบาลีคือ

ประธาน + กรรม + กริยา (SOV)

เสียงในภาษาสันสกฤต

อักษรโฆษะ (surd) 13 ตัว ได้แก่

1.  พยัญชนะตัวที่ 1, 2 ของแต่ละวรรค

2.  พยัญชนะอูษมัน (sibilant) ได้แก่ ś, sÚ, s

อักษรโฆษะ (sonant) ได้แก่

1.  สระทั้งหมด

2.  พยัญชนะตัวที่ 3, 4, 5 ของแต่ละวรรค

3.  y, r, l, v, h, ( lÚ )

เครื่องหมายแทนเสียง: mÚ มีเสียงโฆษะ hÚ มีเสียงอโฆษะ   

พยางค์ 

 1. พยางค์คุรุ (heavy syllable) ได้แก่พยางค์ที่มีคุณสมบัติตามข้อก. หรือ ข.

              ก. มีสระเสียงยาว หรือสระ e, āi, o, āu

                  ข. มีสระเสียงสั้นแต่มีพยัญชนะซ้อนหรือพยัญชนะสังโยค

                  (samฺyuktavyañjana) ตามหลัง

2. พยางค์ลฆุ (light syllable) ได้แก่พยางค์ที่มีสระเสียงสั้นและไม่มีพยัญชนะสังโยคตามหลัง (มีพยัญชนะตามหลังตัวเดียวได้)

สระ 3 ขั้นในภาษาสันสกฤต

ขั้นปกติ (zero grade)      a    ā     i    ī    u    ū    rÚ    ŕÚ    lÚ

                        l   l     \ /    \  /    \  /    l

ขั้นคุณ (gunฺa)               a    ā        e        o         ar      al

                                   \  /      l       l       l      l

ขั้นพฤทธิ (vrÚddhi)             ā               āi         āu         ār       āl

ประโยคในภาษาสันสกฤต

อาจประกอบด้วยกริยาตัวเดียวเวลาแปลต้องเติมสรรพนามที่เหมาะสมกับบุรุษและพจน์ของกริยา แต่โดยปกติโครงสร้างประโยคภาษาสันสกฤตคือ

ประธาน + กรรม + กริยา (SOV) เหมือนกับในภาษาบาลี

การแจกวิภัตติ์(วิภักติ์)อาขยาต(Conjugation of Verbs)

มีวิธีสร้างคล้ายคลึงกับในภาษาบาลี และต้องคำนึงถึงสิ่งต่างๆ เหมือนกับในภาษาบาลี แต่ต่างกันเล็กน้อย

                  1. กาล (tense) [และมาลา (mood)]ในภาษาสันสกฤตแบ่งกาลเป็นระบบใหญ่ๆ เหมือนภาษาบาลี คือ ปรัตยุตบันกาล (present system) อดีตกาล (past system) และอนาคตกาล (future system) แต่ละระบบแจกได้หลายแบบเช่นกัน

                  2. วาจก (voice) ในภาษาสันสกฤตแบ่งอย่างกว้างๆ เป็น 3 แบบ ได้แก่ประโยคกรรตฤ (active) ประโยคกรรม (passive) และประโยค ภาวะ (impersonal passive) แต่ละชนิดแบ่งย่อยออกไปอีกได้ตามรูปกริยา

                 3. พจน์ ในภาษาสันสกฤตมี 3 พจน์ ได้แก่ เอกพจน์ หรือเอกวจนะ (singular) ทวิพจน์ หรือ ทวิวจนะ (dual) และพหูพจน์ หรือพหุวจนะ (plural)

                  4. บรุษมี 3 บรุษ ได้แก่ ประถมบุรุษ (third person) มัธยมบุรุษ (second person) และ อุดมบุรุษ (first person)

การแจกกริยาปรัตยุตบันกาล วรรตมานาวิภักติ์ ปรัสไมบท (Present Indicative Active)

ชุดวิภัตติ์ (วิภักติ์) อาขยาตเป็นดังนี้

	Singular	Dual	Plural
first person	mi	vas	mas
second person	si	thas	tha
third person	ti	tas	anti

ธาตุในภาษาสันสกฤตมีทั้งหมด 10 หมวด

หมวดที่ 1 หมวด ภู (ภวาทิคณะ) (bhū-class / Unaccented a-class)

หมวดที่ 2 หมวด อทÚ (อทาทิคณะ) (ad-class / Root Class)

หมวดที่ 3 หมวด หุ (หวาทิคณะ) (hu-class / Reduplicative Class)

หมวดที่ 4 หมวด ทีวÚ (ทีวาทิคณะ) (Unaccented ya-class)

หมวดที่ 5 หมวด สุ (สวาทิคณะ) (su-class / nu-class)

หมวดที่ 6 หมวด ตุทÚ (ตุทาทิคณะ) (tud-class / Accented á-class)

หมวดที่ 7 หมวด รุธÚ (รุธาทิคณะ) (rudh-class / Nasal Class)

หมวดที่ 8 หมวด ตนÚ (ตนาทิคณะ) (tan-class / o-class)

หมวดที่ 9 หมวด กÚรี (กรยาทิคณะ) (krī-class / nā-class)

หมวดที่ 10 หมวด จุรÚ (จุราทิคณะ) (cur-class / áya-class)

การแจกธาตุหมวดที่ 1 (bhū-class / Unaccented a-class)

การแจกธาตุหมวดที่ 1 (bhū-class / Unaccented a-class)

วิกรณ์คือ -a- มีขั้นตอนคือ

1. ลงคุณให้แก่ธาตุ (เปลี่ยนสระของธาตุให้เป็นขั้นคุณ)

          ก. ขั้นคุณของ a เป็น a

          ข. ถ้าธาตุเป็นพยางค์คุรุที่ลงท้ายด้วยพยัญชนะ สระไม่เปลี่ยน

2. ลงวิกรณปรัตยัย (vikaranÚapratyaya) หรือวิกรณ์ จะได้เค้ากริยา

ปัจจุบันกาล (present verbal stem)

3. แจกวิภัตติ์อาขยาต (personal ending) เหมือนภาษาบาลี

√jīv มีชีวิตอยู่	jīv-	jīv + a-	jīva + ti	jīvati
√nind ตำหนิ	nind-	nind + a-	ninda + ti	nindati
√budh รู้	bodh-	bodh + a-	bodha + ti	bodhati
√vad พูด	vad-	vad + a-	vada + ti	vadati
√smrÚ ระลึกถึง	smar-	smar + a-	smara + ti	smarati

ตัวอย่าง √pac หุงต้ม

	Singular	Dual	Plural
first person	pacāmi	pacāvas	pacāmas
second person	pacasi	pacathas	pacatha
third person	pacati	pacatas	pacanti

1. เมื่อลงคุณให้แก่ธาตุแล้ว ได้สระ e / o ไม่มีพยัญชนะตาม ก่อนลงวิกรณ์ให้เปลี่ยน  e > ay, o > av

√ji ชนะ	je-	jay + a-	jaya + ti	jayati
√dru วิ่ง	dro-	drav + a-	drava + ti	dravati
√nī นำ	ne-	nay + a-	naya + ti	nayati
√bhū กลายเป็น	bho-	bhav + a-	bhava + ti	bhavati

2. ธาตุที่ไม่แจกตามกฎ

√gam ไป	gacch-	gacch + a-	gaccha + ti	gacchati
√guh ซ่อน	gūh-	gūh + a-	gūha + ti	gūhati
√yam จัดให้	yacch-	yacch + a-	yaccha + ti	yacchati
√sad นั่ง	sīd-	sīd + a-	sīda + ti	sīdati

3. ธาตุที่มีการซ้อนพยางค์ (reduplication)

√pā ดื่ม		pib-	pib + a-	piba + ti	pibati
√sthā ยืน		tisÚtÚh-	tisÚtÚh + a-	tisÚtÚha + ti	tisÚtÚhati
	การแจกธาตุหมวดที่ 6 (tud-class / Accented á-class)

วิกรณ์คือ -á- มี accent (แต่ไม่ต้องเขียน accent)

   1. ธาตุทั่วไปไม่ต้องลงคุณเหมือนหมวด 1 แต่ลงวิกรณ์แล้วแจกวิภัตติ์         ได้เลย 

√krฺsฺ   ไถ	krÚsÚ -	krÚsÚ + a-	krÚsÚa + ti	krÚsÚati
√ksฺip   ขว้าง	ksþip-	ksþip + a-	ksþipa + ti	ksþipati
√diś   ชี้	diś-	diś + a-	diśa + ti	diśati
√viś   เข้าไป	viś-	viś + a-	viśa + ti	viśati
√srฺj     ปล่อยไป	srþj-	srþj + a-	srþja + ti	srþjati
√sprฺś   แตะ	sprþś -	sprÚś + a-	sprþśa + ti	sprþśati

2. ธาตุที่ลงท้ายด้วย rฺ บางตัว เปลี่ยน rฺ เป็น ir

√krฺ   กระจาย

kir-

kir + a-

kira + ti

kirati

3. ธาตุที่ลงท้ายด้วย i, u, ū อาจแทรก y / v ตามลำดับ

√ksฺI   พักอยู่	ksþi-	ksþi + a-	ksþiya + ti	ksþiyati
√dhū   สั่น	dhu-	dhu + a-	dhuva + ti	dhuvati *
√su   ไป	su-	su + a-	suva + ti	suvati

หมายเหตุ: √dhū อาจแจกเป็น dhunoti ตามแบบหมวดที่ 5 ก็ได้

         4.ธาตุหลายตัวที่ลงท้ายด้วยพยัญชนะต้องแทรกอนุนาสิก

ลงหน้าพยัญชนะท้ายธาตุ     

√krþt   ตัด		krþnt-	krþnt + a-	krþnta + ti	krþntati
√muc   ปล่อย		muñc-	muñc + a-	muñca + ti	muñcati
√lip   ฉาบทา		limp-	limp + a-	limpa + ti	limpati
√sic   ประพรม		siñc-	siñc + a-	siñca + ti	siñcati
	การแจกธาตุหมวดที่ 4 (dīv-class / Unaccented ya-class)

วิกรณ์คือ -ya- มีวิธีสร้างคือ root + ya + ending

         1. ธาตุทั่วไปไม่เปลี่ยนรูป ลงวิกรณ์ได้เลย

√kup โกรธ	kup-	kup + ya-	kupya + ti	kupyati
√naś พินาศ	naś-	naś + ya-	naśya + ti	naśyati

2.ธาตุบางธาตุนักไวยากรณ์ตะวันตกกับนักไวยากรณ์อินเดียเรียกไม่ตรงกัน      

√gā / gāi ร้องเพลง	gā-	gā + ya-	gāya + ti	gāyati
√dhā / dhye ดูดนม	dha-	dha + ya-	dhaya + ti	dhayati
√hū, hvā / hve เรียก	hva-	hva + ya-	hvaya + ti	hvayati

          3. ธาตุบางธาตุใช้แจกเพียงบางกาล เช่น √drฺś และ √paś เห็น, มองดู ในระบบปัจจุบันกาลแจกด้วย √paś แต่อนาคตกาลและอดีตกาลบางรูปแจก ด้วย √drฺś

√paś เห็น

paś-

paś + ya-

paśya + ti

paśyati

         4. ธาตุที่ลงท้ายด้วย am และเสียงอื่นบางเสียงยืด a เป็น ā ก่อนลงวิกรณ์  

√tam   เสียใจ	tām-	tām + ya-	tāmya + ti	tāmyati
√bhram   วนเวียน	bhrām-	bhrām + ya-	bhrāmya + ti	bhrāmyati
√mad   มึนเมา	mād-	mād + ya-	mādya + ti	mādyati

          5. ธาตุหมวดที่ 1 บางธาตุได้แนวเทียบจากข้อ 4 ข้างต้นด้วย

√kram ก้าว	krām-	krām + a-	krāma + ti	krāmati
ā√cam ล้าง	ācām-	ācām + a-	ācāma + ti	ācāmati

          6.ธาตุยกเว้นที่เปลี่ยนสระกลางจาก ya เป็น i

√vyadh แทง		vidh-	vidh + ya-	vidhya + ti	vidhyati
	การแจกธาตุหมวดที่ 10 (cur-class / áya-class) และกริยาที่สัมพันธ์กัน

ในภาษาสันสกฤต มีกริยาศัพท์ 3 ประเภทที่แจกเหมือนกัน

                   1. ธาตุหมวดที่ 10

                   2. กริยาการีตหรือกริยาเหตุกัตตุวาจก (Causative Verb)

                   3. กริยานามธาตุ (Denominative Verb)

      กริยาเหล่านี้ลง -aya- ปัจจัย (ถ้าเป็นหมวดที่ 10 เรียกว่าวิกรณ์นอกนั้น ไม่เรียก) อาจมี accent หรือไม่มีตรงกันก็ไม่สำคัญ 

การแจกกริยาทั้ง 3 ประเภทโดยทั่วไป

เปลี่ยนสระของธาตุให้เป็นขั้นคุณหรือพฤทธิ แล้วลง -aya- ปัจจัย ส่วนการเปลี่ยนสระต้นธาตุ กลางธาตุ หรือท้ายธาตุมีหลักคือ

1.ธาตุมีตัวสะกด มีสระ i, u, rฺ หน้าตัวสะกด สระดังกล่าวเปลี่ยนเป็นขั้นคุณ

√cur   ขโมย	cor-	cor + aya-	coraya + ti	corayati
√tul   ชั่ง	tol-	tol + aya-	tolaya + ti	tolayati
√vid  สอน	ved-	ved + aya-	vedaya + ti	vedayati

2. ธาตุมีตัวสะกด แต่สระข้างหน้าเป็นเสียงยาว คงเดิม

√pīdÚ เบียดเบียน	pīdÚ -	pīdÚ + aya-	pīdÚaya + ti	pīdÚayati
√pūj บูชา	pūj-	pūj + aya-	pūjaya + ti	pūjayati

3. ธาตุลงท้ายด้วยสระ ไม่มีตัวสะกด เปลี่ยนสระเป็นขั้นพฤทธิ

√dhrฺ  ทรงไว้	dhār-	dhār + aya-	dhāraya + ti	dhārayati
√bhī   กลัว	bhāi-	bhāi + aya-	bhāyaya + ti	bhāyayati *

หมายเหตุ: √bhī ไม่ใช่หมวดที่ 10 แต่บางครั้งแจกเหมือนหมวดที่ 10

4. สระ a ต้นหรือกลางธาตุบางทีคงเดิม บางทียืดออก

√ksฺal   ล้าง	ksÚāl	ksÚāl + aya-	ksÚālaya + ti	ksÚālayati
√jan   เกิด	jan-	jan + aya-	janaya + ti	janayati *
√tadÚ   ตี	tādÚ-	tādÚ + aya-	tādÚaya + ti	tādÚayati

กริยาการีต หรือกริยาเหตุกัตตุวาจก (Causative Verb)

ใช้เมื่อประธานของประโยคสั่งหรือใช้ให้ผู้อื่นกระทำกริยา แปลว่า ยัง…ให้…(ทำ) …เทียบภาษาอังกฤษ to make somebody do something / to cause somebody to do something หรือไม่ก็เปลี่ยนความหมายของธาตุจาก อกรรม (Intransitive) เป็นสกรรม (Transitive)                       

Root	Active		Causative
√krฺ  ทำ	karo-	karoti	kāraya-	kārayati
√gam   ไป	gaccha-	gacchati	gamaya-	gamayati
√jval   ส่องแสง	jvala-	jvalati	jvalaya-/ jvālaya-	jvalayati / jvālayati
√pac   หุงต้ม	paca-	pacati	pācaya-	pācayati
√pat   ตก, บิน	pata-	patati	pātaya-	pātayati

กริยานามธาตุ (Denominative Verb)

ได้แก่กริยาที่ดัดแปลงมาจากนามศัพท์ คือนำนามศัพท์มาแจกเป็นกริยา

kathā f      เรื่องเล่า	kathaya-	kathayati          เล่า
ganฺa m     หมู่, พวก	ganฺaya-	ganฺayati          นับ
danฺdฺa mฺ / ntฺ    การลงโทษ	danฺdaya-	danฺdฺayati         ลงโทษ

การแจกวิภัตติ์ (วิภักติ์) นาม (Declension of Nouns)

ในการแจกต้องคำนึงถึงสิ่งต่างๆ เหมือนกับในภาษาบาลี แต่ต่างกันบ้าง

     สันสกฤตมี 3 ลิงค์ได้แก่ ปุลลิงค์ (masculine) สตรีลิงค์ (feminine) และ นปุงสกลิงค์ (neuter)

     และมี 3 พจน์ได้แก่ เอกพจน์หรือเอกวจนะ(singular)ทวิพจน์หรือทวิวจนะ(dual) และพหูพจน์ หรือพหุวจนะ (plural)

ส่วนการันต์ของนามศัพท์ สันสกฤตมีได้ทั้งสระการันต์และพยัญชนะการันต์

การแจกนามนาม อ-การันต์ ปุลลิงค์

ตัวอย่าง deva เทวะ

		Singular	Dual	Plural
วิภัตติ์ที่ 1		devas	devāu	devās
วิภัตติ์ที่ 2		devam	devāu	devān
วิภัตติ์ที่ 3		devena	devābhyam	devāis
วิภัตติ์ที่ 4		devasya	devābhyam	devebhyas
วิภัตติ์ที่ 5		devāt	devābhyam	devebhyas
วิภัตติ์ที่ 6		devasya	devayos	devānām
วิภัตติ์ที่ 7		deve	devayos	devesÚu
อาลปนะ		deva	devāu	devās
	การแจกวิภัตติ์ อ-การันต์ นปุงสกลิงค์

ตัวอย่าง phala ผลไม้

		Singular	Dual	Plural
วิภัตติ์ที่ 1		phalam	phale	phalāni
วิภัตติ์ที่ 2		phalam	phale	phalāni
วิภัตติ์ที่ 3-7 (oblique cases) เหมือนปุลลิงค์
อาลปนะ		phala	phale	phalāni
	การแจกนามนาม อิ-การันต์ ปุลลิงค์

ตัวอย่าง agni ไฟ

		Singular	Dual	Plural
วิภัตติ์ที่ 1		agnis	agnī	agnayas
วิภัตติ์ที่ 2		agnim	agnī	agnīn
วิภัตติ์ที่ 3		agninā	agnibhyām	agnibhis
วิภัตติ์ที่ 4		agnaye	agnibhyām	agnibhyas
วิภัตติ์ที่ 5		agnes	agnibhyām	agnibhyas
วิภัตติ์ที่ 6		agnes	agnyos	agnīnām
วิภัตติ์ที่ 7		agnāu	agnyos	agnisþu
อาลปนะ		agne	agnī	agnayas
	การแจกนามนาม อิ-การันต์ นปุงสกลิงค์

ตัวอย่าง vāri น้ำ

Singular

Dual

Plural

วิภัตติ์ที่ 1

vāri

vārinþī

vārīnฺi

วิภัตติ์ที่ 2

vāri

vārinþī

vārīnฺi

วิภัตติ์ที่ 3

vārinþā

vāribhyām

vāribhis

วิภัตติ์ที่ 4

vārinþe

vāribhyām

vāribhyas

วิภัตติ์ที่ 5

vārinþas

vāribhyām

vāribhyas

วิภัตติ์ที่ 6

vārinþas

vārinþos

vārīnþām

วิภัตติ์ที่ 7

vārinþi

vārinþos

vārisþu

อาลปนะ

vāri / vāre

vārinþī

vārīnþi

การแจกนามนาม อุ-การันต์ ปุลลิงค์

ตัวอย่าง bhānu ดวงตะวัน

	Singular	Dual	Plural
วิภัตติ์ที่ 1	bhānus	bhānū	bhānavas
วิภัตติ์ที่ 2	bhānum	bhānū	bhānūn
วิภัตติ์ที่ 3	bhānunā	bhānubhyām	bhānubhis
วิภัตติ์ที่ 4	bhānave	bhānubhyām	bhānubhyas
วิภัตติ์ที่ 5	bhānos	bhānubhyām	bhānubhyas
วิภัตติ์ที่ 6	bhānos	bhānvos	bhānūnām
วิภัตติ์ที่ 7	bhānāu	bhānvos	bhānusþu
อาลปนะ	bhāno	bhānū	bhānavas

การแจกนามนาม อุ-การันต์ นปุงสกลิงค์

ตัวอย่าง madhu น้ำผึ้ง

	Singular	Dual	Plural
วิภัตติ์ที่ 1	madhu	madhunī	madhūni
วิภัตติ์ที่ 2	madhu	madhunī	madhūni
วิภัตติ์ที่ 3	madhunā	madhubhyām	madhubhis
วิภัตติ์ที่ 4	madhune	madhubhyām	madhubhyas
วิภัตติ์ที่ 5	madhunas	madhubhyām	madhubhyas
วิภัตติ์ที่ 6	madhunas	madhunos	madhūnām
วิภัตติ์ที่ 7	madhuni	madhunos	madhusþu
อาลปนะ	madhu / madho	madhunī	madhūni